دستاورد دفاعی

به گزارش مجاهدت از سرویس دفاع و امنیت مشرق، مراسم رژه گرامیداشت هفته دفاع مقدس در تهران، صبح روز پنجشنبه ۳۱ شهریور، با حضور یگان‌های زمینی، پدافندی، هوایی و دریایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، در جوار مرقد بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره)، در حالی برگزار شد که همچون سالهای گذشته، علاوه بر سامانه ها و تجهیزات مرسوم حاضر در یگانهای مختلف، بخش جدیدی از توانمندی های صنایع دفاعی کشورمان نیز در معرض دید عموم قرار گرفت.

در رژه یگان‌های محمول نیروی پدافند هوایی ارتش، محصولاتی از جمله مرکز فرماندهی و کنترل سامانه باور ۳۷۳ و سایر سامانه های مرتبط با آن از جمله لانچر، سکوی پرتاب سامانه موشکی تلاش و رادار سامانه ۱۵ خرداد (اکیتو-پسیو)، سکوی پرتاب فایر از کن سامانه مرصاد (به همراه موشک شلمچه ۲ فایر از کن)، سامانه‌های مدافع، دزفول و مجید و سامانه جنگ نوین DSM۵۰۰ به نمایش گذاشته شد.

بیشتر بخوانید:

کروز جدید ایرانی در آستانه شکستن رکورد تاماهاوک آمریکایی/ دستیابی سپاه به «دوربردترین موشک ضد کشتی» جهان +جزییات

با وجود «باور» ایرانی هنوز نیازی به سامانه اس ۳۰۰ داریم؟

رمزگشایی از طرح جدید سپاه برای تولید سامانه پدافند هوایی برد بلند/ آیا موشک‌های فاتح و ذوالفقار به جنگ آواکس‌ها و سوخت‌رسان‌ها می‌روند؟ +عکس

نیروی هوافضای سپاه پاسداران نیز ضمن نمایش بخشی از تجهیزات و سامانه های خود، از دستاوردهای جدیدی رونمایی کرد که از جمله آنها، نمونه‌ مدرن تر موشک‌های سامانه پدافند هوایی سوم خرداد با برد ۲۰۰ کیلومتر بود که برای نخستین بار خبر آن اعلام و محصول مورد اشاره، در معرض دید و قضاوت جمعی از نمایندگان ارتش های مختلف دنیا و کارشناسان قرار گرفت. سامانه موشکی سوم خرداد ازجمله مهمترین سامانه‌های بومی نیروهای مسلح در حوزه پدافندی محسوب می‌شود که به گفته سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه، در ساخت آن پیچیده ترین فناوری‌های موجود کشور در آن بکار گرفته شده است.

گام به گام با ساخت نسل اول سامانه سوم خرداد

موشک های سطح به هوا، بخش مهمی از سیستم دفاع هوایی هر کشوری را تشکیل داده و با توجه به نیاز نیروهای رزمی، طی سالهای اخیر مدل های مختلفی بر اساس نوع سیستم هدایت و برد آنها، توسط کشورها و صنایع نظامی مهم دنیا ساخته شده است؛ از سامانه های دوش پرتاب کوتاه برد با هدایت فروسرخ تا موشک های هدایت راداری برد بلند، همگی لایه های مختلفی از چتر پدافند هوایی کشور را تشکیل می دهند اما طبق یک قاعده قدیمی اما جاری، هرچه دوربردتر و بالاتر، مهم تر و استراتژیک تر.

یکی از برجسته ترین و درخشان ترین بخش های صنعت دفاعی کشورمان که در سالهای اخیر، دستاوردهای فراوانی را به نمایش گذاشته، بخش پدافندی بخصوص پدافند موشکی جمهوری اسلامی ایران است که به دلیل تلاش های صورت گرفته، کشورمان را از خرید سامانه های خارجی، تا حد بسیار زیادی بی نیاز کرده است. یکی از این حوزه های مهم، طراحی و ساخت نسل جدید سامانه های پدافندی کاملا متحرک است.

نسل اول سامانه سوم خرداد در بازدید فرماندهی معظم کل قوا از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه پاسداران

نمی توان از بومی شدن پدافند هوایی متحرک در کشور صحبت کرد و حرفی از دو سامانه معروف نیروی هوافضای سپاه یعنی طبس و سوم خرداد نزد. این دو سامانه پدافندی برای اولین بار در یکی از نمایشگاه های نیروی هوافضای سپاه، رسما رویت شده و تا به امروز بخش عمده ای از توان پدافندی کشور ما در بحث سیستم های میانبرد را تشکیل می دهند. این دو سامانه ایرانی با نگاهی به سامانه بوک روسی توسعه پیدا کرده و خصوصا در مدل سوم خرداد به یک سامانه پیشرفته مجهز به سیستم رادار آرایه فازی باند ایکس با توان درگیری با اهداف تا فاصله بیش از ۵۰ کیلومتر و ارتفاع ۲۵ کیلومتر (در نسل اول) بدل شد. این برد در سالهای بعد، به ۱۰۰ کیلومتر رسید.

در سامانه سوم خرداد ۲ نوع خودرو وجود دارد که در نوع اول رادار هم روی پرتابگر قرار دارد (TELAR) و در نوع دیگر فقط پرتابگر (TEL) است. نوع اول این خودروها سبب افزایش پایداری بیشتر سامانه در محیط نبرد می‌شود.

مراحل ساخت سامانه سوم خرداد به صورت کاملا بومی در داخل کشور

در بحث سامانه سوم خرداد – اگر به یاد علاقمندان این حوزه باشد – در زمان رونمایی اولیه از آن که مربوط به بازدید رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه در اوایل دهه ۹۰ شمسی بود، به بحث برنامه برای افزایش برد موشک های این سامانه به ۲۰۰ کیلومتر مطرح شد. شهرت این سامانه از زمانی جهانی شد که در خرداد سال ۱۳۹۸، سوم خرداد موفق شد پهپاد گرانقیمت و مشهور گلوبال هاوک ارتش آمریکا را در سواحل جنوبی ایران، شناسایی و فقط با یک شلیک موفق، منهدم کند. از آن زمان، نگاه ها به این محصول ایرانی، بسیار بیشتر و توانمندی آن، بیش از گذشته اثبات شد.

کدام موشکها از سامانه سوم خرداد شلیک می شوند؟

در نمونه های اولیه، اعلام می شد که این سامانه توان رهگیری ۴ هدف را داشته و موشکهای آن شامل “طائر” و صیاد – ۲ است. ضمن آنکه مقاومت در برابر جنگال دشمن، ۳۶ موشک آماده به کار در یک گردان سوم خرداد، استفاده از موشک‌هایی با قابلیت شلیک کن و فراموش کن (FIRE & FOREGET) و با توان انجام همه امور رصد، رهگیری و دستور به انهدام، از جمله مزیت های این سامانه محسوب می شد.

در بخش موشک های پدافندی زمین به هوای برد متوسط و برد بلند، صنایع دفاعی کشور دو موشک اصلی و چندین سامانه را عملیاتی کرده اند. سامانه هایی مثل طبس و سوم خرداد مجهز به موشک های سری طائر و در سوی دیگر هم سامانه های تلاش، ۱۵ خرداد و باور ۳۷۳ با موشک های سری صیاد مجهز شده اند.

در بخش مربوط به پدافند هوایی در نمایشگاه دائمی و بزرگ نیروی هوافضای سپاه، موشک‌های پدافندی خانواده طائر به نمایش گذاشته شده است که شامل طائر-۲B، طائر-۲C و سوم خرداد فرمانی است و نشان می دهد از ابتدای طراحی و ساخت این موشکها، تلاش برای ارتقاء و بهینه سازی آنها در دستور کار بوده و مدلهای مختلفی از این موشک، آماده عملیات شده و خواهند شد. البته در مواردی شاهد این بودیم که موشک های خانواده صیاد روی سامانه ای مثل سری طبس و یا سوم خرداد نیز نصب و پرتاب شده که این نشان از سطح بالای انعطاف پذیری این موشک های ایرانی دارد.

بر اساس تصاویر منتشر شده از شلیک های سامانه سوم خرداد، به نظر می‌رسد به طور معمول اولین شلیک از پرتابگر سامانه با موشک وسطی آغاز می‌شود. با توجه به وزن چند صد کیلوگرمی این موشک‌ها، شلیک موشک وسطی در ابتدا کمک می‌کند که در صورت نیاز به جابجایی سامانه پس از شلیک، تعادل سامانه بهتر حفظ شود. پروفایل پرواز موشک طائر به صورت اوج‌گیری در ابتدای پرواز و سپس شیرجه روی هدف است. این شیوه که کارامدی آن بارها در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران توسط موشک هوا به هوای فینیکس آزموده شده سبب می‌شود که هدف راه فرار مؤثری نداشته باشد.

نحوه شکار پهپاد کوچک توسط موشک سامانه سوم خرداد

ضمن آنکه دقت بسیار خوب موشک طائر در رسیدن به کره احتمالی اصابت یا SEP حدود ۱.۵ تا ۲ متری یک پهپاد کوچک ابابیل-۲ با دهانه بال حدود ۳ متر ستودنی است. خصوصاً کسب این دقت برای موشکی با طول حدود ۶ متر و سرعت دستکم ۳ تا ۴ برابر سرعت صوت نیازمند کارهای علمی و فنی بسیار دقیقی است. فیوزهای مجاورتی موشک که از نوع لیزری هستند با عملکرد دقیق و قابلیت پوشش ۳۶۰ درجه اطراف محور طولی موشک، در بهترین زمان ممکن نسبت به موقعیت هدف دستور انفجار سرجنگی را صادر می کنند.

تست سوم خرداد روی شناور نیروی دریایی سپاه

پس از آزمایش موفق سامانه سوم خرداد روی شناور شهید سیاوشی نیروی دریایی سپاه، تصاویر نشان می داد بکارگیری چند نوع از موشک‌های سامانه، روی شناور مشهود است. همچنین احتمال داده می‌شد که یکی از موشک‌ها، از جستجوگر اپتیکی استفاده کند که قسمت دماغه آن نیز به رنگ متمایز است که در این صورت، سامانه قابلیت درگیری با هدف در صورت از کار افتادن رادار را نیز خواهد داشت. همچنین در صورتی که تمایل به روشن نکردن رادار و عملکرد سامانه به صورت غیرفعال یا پسیو وجود داشته باشد، موشک با جستجوگر اپتیکی قابل استفاده است.

با توجه به اینکه قبلا گفته شده بود بال و بدنه موشکهای این سامانه، از آلومینیوم ساخته شده، ممکن است با تولید انبوه بدنه‌های کامپوزیت غیرفلزی در موشک و موتور سوخت جامد آن، مانند موشک رعد-۵۰۰ و موتور سلمان نیروی هوافضای سپاه، موشک‌های طائر نیز سبک‌تر شده و از این طریق، بخشی از گلوگاه های مربوط به افزایش چشمگیر برد عملیاتی آن، رفع شده باشد.

ورود سپاه به عرصه پدافند برد بلند

نگاهی به افزایش سطح تهدیدات هوا پرتاب در جهان امروز، خصوصا در منطقه غرب آسیا نشان می دهد که برد ۲۰۰ کیلومتر یک نقطه مهم محسوب شده و جمهوری اسلامی ایران با شناخت دقیق از نوع تهدیدات و ظرفیت صنایع دفاعی خود، به سمت پوشش بردهای بیشتری رفته است.

اوایل سال ۱۳۹۹ بود که سردار شبان فرمانده وقت پدافند هوایی سپاه در مصاحبه ای از ورود سپاه به بحث توسعه سیستم های پدافندی برد بلند خبر داد. سردار شبان می گوید: “هم در سطح ارتفاع پست، ارتفاع متوسط و ارتفاع بالا نیازمند برخورداری از سامانه‌های پدافندی هستیم. این امروز نقطه شروعش انجام شده. در ارتفاع بالا و برد بلند هم که یکی از نیازمندی‌های ضروری پدافند هوایی است، طرح‌های بسیار خوبی وجود دارد که انشالله در آینده نزدیک شاهد ورود سامانه‌های متنوعی در این بخش خواهیم بود. “

نسل جدید موشکهای سامانه سوم خرداد در رژه ۳۱ شهریور ۱۴۰۱

در بحث موشک های سطح به هوای برد بلند، معمولا سامانه هایی با برد درگیری ۱۵۰ کیلومتر به بالا در این رده قرار می گیرند که تاکنون، در کشور ما سامانه های اس ۲۰۰، اس ۳۰۰ و باور ۳۷۳ در این کلاس حضور داشته اند. با توجه به رونمایی از نسل جدید موشکهای این سامانه در رژه روز ۳۱ شهریور سال ۱۴۰۱ نیروهای مسلح، مشخص شد برد موشک‌های این سامانه با نام «طائر» که قبلا در حدود ۱۰۵ کیلومتر اعلام شده بود، در نسخه جدید به ۲۰۰ کیلومتر افزایش یافته است.

مقایسه موشک جدید سامانه سوم خرداد با اس ۳۰۰

اگرچه نسل فعلی سامانه اس ۳۰۰ که در اختیار نیروهای مسلح کشورمان قرار دارد، ویژگی های فنی و عملیاتی مهمی دارد و همچنان بازوی موثری در دفاع از مرزها و مراکز حیاتی به حساب می آید، اما نمونه های تولید شده از سامانه های پدافندی در صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران همچون باور ۳۷۳، پانزده خرداد و نسل جدید سوم خرداد نیز حرف های بسیاری برای گفتن داشته و نمی توان از ویژگی های مهم آنها چشم پوشی کرد.

بر این اساس، بررسی ها نشان می دهد برد عملیاتی نمونه عادی موشکهای اس ۳۰۰، بین ۵ تا ۱۵۰ کیلومتر بوده و در نمونه ۴۸N۶E۲ به ۱۹۵ کیلومتر می‌رسد. این موشک‌ها از یک سرجنگی ۱۵۰ کیلوگرمی بهره می‌برند و با اتکاء به سامانه تغییر بردار رانش در خروجی پیشران خود، توانایی اجرای مانورهایی تا ۲۵ برابر شتاب جاذبه (۲۵g) را دارند.

 

با توجه به شباهت بالای موشک صیاد-۴ با خانواده موشک‌های ۴۸N۶ و با در نظر داشتن توان فناورانه کشورمان در عرصه سوخت جامد و سامانه‌های هدایت، کنترل و ناوبری که در موشک‌های صیاد-۲ و خانواده موشک‌های طائر-۲ نمود داشته، به نظر می‌رسد از نظر عملکرد، موشک جدید پدافندی سپاه ایرانی با نمونه‌های مهم تولید شده در دنیا، از جمله سامانه مشهور اس ۳۰۰ قابل مقایسه باشد. همانطور که موشک‌های طائر-۲ با گونه همرده روسی خود یعنی ۹M۳۱۷ در سامانه Buk-M۲E کاملاً برابر و در مواردی برتر است.

با این اوصاف، می توان انتظار داشت استقرار هرچه بیشتر این سامانه در نقاط مختلف ساحلی جنوب حتی در جزایر ایرانی غرب تنگه هرمز، باعث پوشش کامل اکثر پایگاه های نیروهای فرامنطقه ای در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان شود و در کنار آن، به کارگیری ابن موشک روی نسل جدید سامانه های پدافندی شناورهای سپاه و ارتش، امکان پوشش مناطق بیشتری را در دریا فراهم می‌کند.

دستیابی به موشک های برد بلند ضد هوایی زمین پایه با برد ۲۰۰ کیلومتر و بیشتر، مشخصا یکی از لبه های فناوری و حوزه های خاص در عرصه موشک های ضد هوایی است که به طور رسمی فقط در جهان امروز در اختیار نیروهای مسلح چند کشور محدود همچون آمریکا، روسیه و چین است و اکنون، در اوج تحریم ها و بدون نیاز به استفاده از کمک فنی یا مشاوره های کشورهای دیگر، این فناوری و محصول مهم در نیروی هوافضای سپاه تولید و عملیاتی شده است.