دعا

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، دعا به تعبیر امام خمینی (ره) یکی از نعمت‌های خداوند بر انسان هست، دعا کردن نیز شکرانه این نعمت هست، نکته مهم در این میان آن هست که علاوه بر شناخت و درک این نعمت زوایای آن را بشناسیم. امام خامنه‌ای در بسیاری از بیانات خود همواره بر التزام به دعا کردن تاکید دارند. ایشان توصیه دارند چه در امور جزئی و چه در امر کلی نباید از دعا کردن غافل شد. 

مجموعه بیانات امام خامنه‌ای در خصوص مفهوم و معنای دعا در کتاب «دعا از منظر حضرت آیه الله العظمی سید علی خامنه‌ای مدظله‌العالی رهبر معظم انقلاب اسلامی» گدآوری و تدوین شده که قسمت سوم آن را در ادامه می‌خوانید:

دعا به انسان توانایی و قدرت می‌دهد

ذکر خدا کنید که این ذکر خدا موجب فلاح و کامیابی شماست. ذکر خدا پشتوانه ثبات قدم هست. دعا علامت ضعف نیست، علامت قوّت هست. انسان با دعا کسب قدرت می‌کند، نیروی قلبی و روحی خودش را  ـ که پشتوانه نیروی جسمی هست  ـ افزایش می‌دهد.

جمهوری اسلامی، آن نظامی که باید با قلدرهای جهان مقابله کند؛ آن ملتی که باید با کوه‌های فساد دربیفتد؛ آن جامعه و نظامی که در مقابل هیچ قلدری سر خم نمی‌کند و برای نجات انسانیت تلاش می‌نماید، چنین جامعه و نظامی، در درون و در دل افراد خود باید درهایی به‌سوی دعا و تضرّع باز کرده باشد. بدون این، نمی‌شود. اگر می‌خواهید در مقابل دشمن، استوار باشید، باید باب دعا را به روی خودتان باز کنید. اگر می‌خواهید از کسی و چیزی نترسید، باید رابطه خود را با خدا قوی کنید. اگر می‌خواهید در مقابل جلوه‌های مادّی تکان نخورید و نلغزید، باید خود را با دعا و تضرّع بیمه کنید. این، دعاست. 

این، وظیفه قلبی همه انسان‌هاست. راهی هست که انسان از درون خود، با خدای متعال باز می‌کند؛ و لذا شما می‌بینید امیرالمؤمنین علیه‌السلام، آن انسان شجاع، آن جنگجو، آن مرد بزرگ، آن حاکم قدرتمند و نیرومند؛ آن‌کسی که فکر و ذهن و عقل و حکمت و درس و معارف او برای فرزانه‌ترین فلاسفه و حکمای عالم درس هست و باید زانو بزنند و یاد بگیرند؛ آن انسان نیرومندی که اگر همه دنیا در مقابلش باشد، پشت نمی‌کند، از همه مردم زمان خود عابدتر و پیش خدای متعال گریه کننده تر و متضرّع‌تر هست.

دعا به انسان توانایی و قدرت می‌دهد و انسان را در مقابل حوادث مستحکم می‌کند؛ لذا در روایت از «دعا» تعبیر شده هست به سلاح. از نبی مکرّم نقل شده هست که فرمود: «أ لا أدُلُّکُم علی سِلاحٍ یُنجِیکُم مِن أعدائِکُم»؛ اسلحه‌ای را به شما معرفی کنم که مایه نجات شماست؛ «تدعُون ربّکُم بِاللّیلِ و النّهارِ فإِنّ سِلاح المُؤمِنِ الدُّعاءُ».

در مواجهه با حوادث، توجّه به خدای متعال، مثل سلاح برنده‌ای در دست انسان مؤمن هست. لذا در میدان جنگ، پیغمبر مکرّم اسلام همه کارهای لازم را انجام می‌داد؛ سپاه را می‌آراست، سربازان را به‌صف می‌کرد، امکانات لازم را به آن‌ها می‌داد، توصیه‌های لازم را به آن‌ها می‌کرد، اشراف فرماندهیِ خودش را اعمال می‌کرد؛ اما در هم آن‌وقت هم وسط میدان زانو می‌زد، دست به دعا بلند می‌کرد، تضرّع می‌کرد، با خدای متعال حرف می‌زد و از او می‌خواست. این ارتباط با خدا، دل انسان را مستحکم می‌کند.

دلی که از خوف و محبت خدا و توجّه به پروردگار پر شد، دیگر از هیچ قدرتی واهمه نخواهد داشت. فایده دعا این هست. اگر می‌خواهید در مقابل دشمن، استوار باشید، باید باب دعا را به روی خودتان باز کنید. اگر می‌خواهید از کسی و چیزی نترسید، باید رابطه خود را با خدا قوی کنید. اگر می‌خواهید در مقابل جلوه‌های مادّی تکان نخورید و نلغزید، باید خود را با دعا و تضرّع بیمه کنید. این، دعاست. این، وظیفه قلبی همه انسان‌هاست.

راهی هست که انسان از درون خود، با خدای متعال باز می‌کند؛ و لذا شما می‌بینید امیرالمؤمنین علیه‌السلام، آن انسان شجاع، آن جنگجو، آن مرد بزرگ، آن حاکم قدرتمند و نیرومند؛ آن‌کسی که فکر و ذهن و عقل و حکمت و درس و معارف او برای فرزانه‌ترین فلاسفه و حکمای عالم درس هست و باید زانو بزنند و یاد بگیرند؛ آن انسان نیرومندی که اگر همه دنیا در مقابلش باشد، پشت نمی‌کند، از همه مردم زمان خود عابدتر و پیش خدای متعال گریه کننده تر و متضرّع‌تر هست.

ذکر خدا پشتوانه ثبات قدم هست؛ بنابراین ذکر موجب می‌شود که ما بتوانیم در آن صراط مستقیم سلوک کنیم؛ پیش برویم. آن هدفی که ترسیم کردیم برای خودمان به‌عنوان مؤمن، به‌عنوان مسلمان، به‌عنوان پیرو یک مکتب مترقی، به‌عنوان کسانی که انگیزه داریم برای برپا داشتن این بنای رفیعی که خبر از شکوفایی تمدن اسلامی در آینده و در قرون آینده می‌دهد، احتیاج داریم به ذکر خدا تا بتوانیم در این جادّه حرکت کنیم.

دستاورد ششم دعا، دمیدن روح امید در انسان هست. دعا به انسان قدرت مقاومت در مقابل چالش‌های زندگی را می‌دهد. هرکس در دوران زندگی خود با حوادثی مواجه می‌شود و چالش‌هایی پیدا می‌کند. دعا به انسان توانایی و قدرت می‌دهد و انسان را در مقابل حوادث مستحکم می‌کند؛ لذا در روایت از «دعا» تعبیر شده هست به سلاح. از نبی مکرّم نقل شده هست که فرمود: «أ لا أدُلُّکُم علی سِلاحٍ یُنجِیکُم مِن أعدائِکُم»؛ اسلحه‌ای را به شما معرفی کنم که مایه نجات شماست؛ «تدعُون ربّکُم بِاللّیلِ و النّهارِ فإِنّ سِلاح المُؤمِنِ الدُّعاءُ».

در مواجهه با حوادث، توجّه به خدای متعال، مثل سلاح برنده‌ای در دست انسان مؤمن هست. لذا در میدان جنگ، پیغمبر مکرّم اسلام همه کارهای لازم را انجام می‌داد؛ سپاه را می‌آراست، سربازان را به‌صف می‌کرد، امکانات لازم را به آن‌ها می‌داد، توصیه‌های لازم را به آن‌ها می‌کرد، اشراف فرماندهیِ خودش را اعمال می‌کرد؛ اما در هم آن‌وقت هم وسط میدان زانو می‌زد، دست به دعا بلند می‌کرد، تضرّع می‌کرد، با خدای متعال حرف می‌زد و از او می‌خواست. این ارتباط با خدا، دل انسان را مستحکم می‌کند.

انسان ناامید که چیزی طلب نمی‌کند. پس دعا یعنی امید که ملازمِ با امید به اجابت هست. این امید به اجابت، دل‌ها را مُشعل می‌کند و منوّر نگه می‌دارد. به برکت دعا، جامعه بانشاط و اهل حرکت می‌شود.

انتهای پیام/ 161

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، دعا به تعبیر امام خمینی (ره) یکی از نعمت‌های خداوند بر انسان هست، دعا کردن نیز شکرانه این نعمت هست، نکته مهم در این میان آن هست که علاوه بر شناخت و درک این نعمت زوایای آن را بشناسیم. امام خامنه‌ای در بسیاری از بیانات خود همواره بر التزام به دعا کردن تاکید دارند. ایشان توصیه دارند چه در امور جزئی و چه در امر کلی نباید از دعا کردن غافل شد. 

مجموعه بیانات امام خامنه‌ای در خصوص مفهوم و معنای دعا در کتاب «دعا از منظر حضرت آیه الله العظمی سید علی خامنه‌ای مدظله‌العالی رهبر معظم انقلاب اسلامی» گدآوری و تدوین شده که قسمت سوم آن را در ادامه می‌خوانید:

دعا روح اخلاص را در انسان می‌دمد

سومین دستاورد، دمیدن روح اخلاص در انسان هست. با خدا سخن گفتن و خود را نزدیک او دیدن، به انسان روح اخلاص می‌دهد. اخلاص یعنی کار را برای خدا انجام دادن. همه کار‌ها را می‌شود برای خدا انجام داد. بندگان خوب خدا همه کار‌های معمولیِ روزمره زندگی را هم با نیت تقرّب به خدا انجام می‌دهند و می‌توانند. بعضی هم هستند که حتّی قربی‌ترین و عبادی‌ترین کار‌ها ـ مثل نماز ـ را نمی‌توانند برای خدا انجام دهند. بی‌اخلاصی، درد بزرگی برای انسان هست. دعا روح اخلاص را در انسان می‌دمد.

برای پیشگیری و نیز درمان این آفت بزرگ، دین خدا «ذِکر» را به انسان آموخته هست. ذکر یعنی حقیقت را به یادآوردن، خود را در برابر خدا یافتن، به او گوش سپردن و به او دل دادن؛ و نماز با ترکیب هماهنگ دل و زبان و حرکت، ناب‌ترین و کامل‌ترین نمونه و وسیله ذکر هست. خوب، حالا ذکر چیست؟ روایتی از حضرت آبی عبدالله علیه‌السلام هست؛ و روایت دیگری هم هست که آن روایت دوّم بیشتر مورد توجّه من بود؛ اما هر دو روایت را می‌خوانم. روایت اوّل از حضرت آبی جعفر علیه‌السلام هست؛ حضرت باقر علیه‌السلام فرمود: «ثلاثٌ مِن أشدِّ ما عمِل العِباد»؛ سه چیز هست که جزو تکالیف بسیار مهمی و دشوار مؤمنین هست؛ کار‌های سخت… سوّم، «و ذِکرُ اللّهِ علی کُلِّ حال»؛ در همه حال ذاکر خدای متعال باشد. ذکر این هست.

آن‌وقت حضرت باقر در همین روایت، «ذِکرُ اللّهِ علی کُلِّ حال» را معنا کرده‌اند: «و هُو أن یذکُر اللّه عزّوجلّ عِند المعصِیهً یهُمُّ بِها»؛ وقتی‌که می‌رود به سمت معصیت، ذکر خدا او را مانع بشود. ذکر؛ یاد کند خدا را و این معصیت را انجام ندهد؛ انواع معاصی را؛ خلاف واقع گفتن، دروغ گفتن، غیبت کردن، حق را پوشاندن، بی‌انصافی کردن، اهانت کردن، مال مردم را، مال بیت‌المال را، مال ضعفا را تصرف کردن یا درباره آنها بی اهتمامی به خرج دادن. اینها گناهان گوناگون هست. در همه اینها، انسان توجّه کند به خدا؛ ذکر خدا مانع بشود از اینکه انسان به سمت این گناه برود.

«فیحُولُ ذِکرُ اللّهِ بینهُ و بین تِلک المعصِیهً و هُو قولُ اللّهِ عزّوجلّ إِنّ الّذِین اتّقوا إِذا مسّهُم طائِفٌ مِن الشّیطانِ تذکّرُوا». بعد حضرت می‌فرمایند که این، تفسیر آن آیه هست که فرمود: «إِنّ الّذِین اتّقوا إِذا مسّهُم طائِفٌ مِن الشّیطان»؛ وقتی شیطان به اینها تنه می‌زند، گذرنده شیطان اینها را مس می‌کند؛ یعنی هنوز درست به جانش هم نیفتاده، «تذکّرُوا»؛ فوراً اینها متذکر می‌شوند. «فإِذا هُم مُبصِرُون».

این ذکر موجب می‌شود که چشم اینها، بصیرت اینها باز بشود. معنای «ذِکرُ اللّهِ علی کُلِّ حال» این هست. در صدر روایت بعدی که مورد توجّه من هست، تقریباً عباراتش شبیه همین روایتی هست که خواندم و همان سه چیز را ذکر می‌کند. در آن روایت، «و ذکر اللّه علی کلّ حال» را داشت، در اینجا و در روایتی که حضرت آبی عبدالله علیه‌السلام می‌فرماید، آمده هست: «و ذِکرُ اللّهِ فِی کُلِّ موطِن»؛ انسان در همه‌جا ذکر خدا کند؛ اما آن نکته مورد توجّه این هست که می‌فرماید: «أما إِنِّی لا أقُولُ سُبحان اللّهِ و الحمدُ لِلّهِ و لا إِله إِلّا اللّهُ و اللّهُ أکبر»؛ اینی که می‌گویم در همه حال ذکر خدا را بگوئید، مقصودم این نیست که بگوئید سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الّا اللّه و اللّه اکبر. این، ذکر لفظی هست. «و إِن کان هذا مِن ذاک»؛ اگرچه این هم ذکر هست، این هم مطلوب هست، این هم شریف هست و خیلی باارزش هست؛ اما مقصود من فقط این نیست، بلکه «و لکِن ذِکرُ اللّهِ جلّ و عزّ فِی کُلِّ موطِنٍ إِذا هجمت علی طاعهً أو علی معصِیهً»

وقتی به سمت طاعت خدا می‌روی، یا به سمت معصیت خدا می‌روی، یاد خدا باشی. این «یاد خدا بودن» مورد نظر هست؛ این ذکر اللّه. البتّه این اذکاری که در روایات ما، در این دعاها، در این اوراد گوناگون، تسبیحات حضرت زهرا و بقیه اذکاری که هست ـ اینها همه وسایل ذکرند، اینها کپسول‌های ذکرند ـ ذکر شده هست، انسان باید اینها را با توجّه به معانی و حقایقشان بر زبان جاری کند؛ توجّه پیدا کند. البتّه اینها خیلی باارزش هست.

دستاورد‌های دعا چیست؟ وقتی ما با خدا سخن می‌گوییم، او را نزدیک خود احساس می‌کنیم، مخاطب خود می‌دانیم و با او حرف می‌زنیم، این دستاورد‌ها ازجمله فواید و عواید دعاست. زنده نگه‌داشتن یاد خدا در دل، غفلت را ـ که مادر همه انحراف‌ها و کجی‌ها و فساد‌های انسان، غفلت از خداست ـ می‌زداید. دعا غفلت را از دل انسان می‌زداید؛ انسان را به یاد خدا می‌اندازد و یاد خدا را در دل زنده نگه می‌دارد. بزرگ‌ترین خسارتی که افراد محروم از دعا مبتلای به آن می‌شوند، این هست که یاد خدا از دل آنها می‌رود. نسیان و غفلت از خدای متعال برای بشر بسیار خسارت‌بار هست.

خود حرف زدن با پروردگار، خود تضرّع کردن، با خدای متعال سخن گفتن، نزد خدای متعال عذرخواهی و توبه و استغفار کردن، برای انسان یکی از مقاصد و هدف‌هاست. این، بالاترین جنبه‌هایی هست که در دعا وجود دارد. نفس اینکه انسان در مقابل پروردگار بایستد و اشک بریزد و اظهار کوچکی و حقارت کند، برای انسان یک علوّ مقام و مرتبه هست. بشر با تضرّع در پیش خدای متعال هست که عروج می‌کند و اوج می‌گیرد. بدبختی انسان وقتی هست که از خدای متعال غافل شود. سیه‌رویی انسان وقتی هست که خود را به خدا محتاج نداند.

انتهای پیام/ 161