بیم و امید غرب از تمرد واگنر
تعبیر «بیم و امید» را شاید بتوان موجزترین تفسیر از واکنش کشورهای غربی در طول شورش تا عقب‌نشینی ۳۶ ساعته گروه شبه نظامی «واگنر» در نظر گرفت
به گزارش مجاهدت از مشرق، با گذشت بیش از یکسال از آغاز جنگ اوکراین و آینده نامشخص این درگیری میان مسکو و کی‌یف که از حمایت ناتو به سرکردگی آمریکا برخوردار است، شورش گروه شبه نظامی واگنر علیه کرملین و گذشت ۳۶ ساعت نفس‌گیر، بار دیگر زمینه‌ای را فراهم کرده است تا بحث‌ها در مورد آینده این جنگ و اهداف آمریکا و اروپا در قبال روسیه موضوعیت یابد.
گروه شبه نظامی واگنر جمعه دوم تیرماه به رهبری یوگنی پریگوژین مدعی شد که نیروهای مسلح روسیه یک حمله موشکی به اردوگاه این گروه انجام دادند؛ وزارت دفاع روسیه این ادعاها را رد کرد اما نیروهای این گروه کنترل چندین ساختمان غیرنظامی در روستوف را در اختیار گرفته و به سمت مسکو حرکت کردند.
ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در یک سخنرانی تلویزیونی اقدامات رئیس واگنر را یک شورش مسلحانه و خیانت توصیف کرد؛ پوتین با وساطت الکساندر لوکاشنکو همتای بلاروسی خود طی توافقی این قضیه را خاتمه داد و در نتیجه مذاکرات رئیس‌جمهوری بلاروس و فرمانده گروه واگنر، پریگوژین تحرکات نیروهای خود را در روسیه متوقف کرد و به آنها دستور داد به اردوگاه‌هایشان بازگردند.
خبرها از تمرد واگنر و تغییر جهت سلاح‌های این گروه شبه نظامی به سمت مسکو برای جهان جالب توجه بود اما تصاویر و خبرها از پیشروی لحظه به لحظه واگنر برای آمریکا و متحدان غربی به طور حتم خیره‌کننده‌تر بود. با این حال، چنان که سی‌ان‌ان اذعان کرد: با آغاز شورش واگنر، آمریکا و متحدانش مراقب بودند که فریاد پیروزی سر ندهند و کشورهای غربی اکنون تلاش می‌کنند تا از این تمرد، بهره برداری سیاسی کرده و از درون روسیه بر پوتین اعمال فشار کنند.
از آغاز جنگ اوکراین تاکنون، بسیاری از دولت‌های غربی در مقابل تصمیم‌های دشواری قرار گرفته‌اند و چگونگی واکنش در برابر شورش واگنر یکی از دشوارترین تصمیم‌گیری‌ها بود. کلیدواژه خبر سی‌ان‌ان، بهره‌برداری سیاسی از شورش واگنر و اعمال فشار داخلی بر مسکو است که می‌تواند موجزترین تفسیر از عملکرد آینده غرب در قبال روسیه باشد. از زمان آغاز جنگ اوکراین تاکنون، بسیاری از دولت‌های غربی در مقابل تصمیم‌های سختی قرار گرفته‌اند و چگونگی واکنش در برابر شورش واگنر یکی از دشوارترین تصمیم‌گیری‌ها بود.
با ختم شدن غائله واگنر، روزنامه نیویورک تایمز به نقل از منابع آگاه نوشت سازمان‌های جاسوسی آمریکا از روزها پیش دریافته بودند که رهبر این گروه شبه نظامی به دنبال اقدام علیه مقام‌های ارشد نظامی روسیه است؛ با این حال از افشای این اطلاعات خودداری کردند زیرا بیم از آن داشتند که رئیس‌جمهوری روسیه آنها را به طراحی کودتا در این کشور متهم کند.
گزارشگر شبکه خبری فرانس ۲۴ از آمریکا نیز صبح یکشنبه با اعلام این مطلب که اطلاعاتی از احتمال شورش واگنر در اواسط ژوئن (تیر) در اختیار کاخ سفید و پنتاگون قرار گرفته بود، دو دلیل را برای مطلع نکردن ولادیمیر پوتین از این احتمال ذکر کرد: نخست آنکه میلی برای کمک به پوتین در مواجهه با این شورش وجود نداشته است و دیگر آنکه خود ایالات متحده از سوی مقام‌های کرملین به دست داشتن در این شورش متهم میشد.
آمریکا از روز نخست جنگ اوکراین به حمایت همه جانبه از دولت کی‌یف پرداخته است اما در جنجال شورش واگنر تلاش کرد تا کوچک‌ترین موضع‌گیری در حمایت از مزدوران پریگوژین نداشته باشد. انفعال دولت آمریکا در شرایطی که خبرها از تلاش ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین برای برقراری تماس با پریگوژین و اعلام آمادگی برای کمک به او در نبرد علیه مسکو مخابره شد، اعتراض تند نیکی هیلی نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل را نیز به همراه داشت. این نامزد جمهوری‌خواه انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا با انتقاد از موضع کاخ سفید درمورد تحولات اخیر روسیه، اعلام کرد که جو بایدن رئیس‌جمهوری این کشور و کامالا هریس معاون او هنگام شورش ناکام گروه واگنر در روسیه خوابشان برده بود.
آمریکا و شرکای او با نگاهی فرصت‌طلبانه به شورش واگنر، به دنبال تخصیص کمک‌های مالی بیشتر و تقویت جبهه اوکراین برای جنگ با روسیه خواهند بود. جو بایدن در واکنش به تحولات روسیه گفت: ما روشن کردیم که نقشی نداریم، ما در این موضوع دخالتی نداشتیم. ما به پوتین هیچ بهانه‌ای ندادیم تا غرب و ناتو را مقصر وضعیت کنونی بداند. ما در آن هیچ نقشی نداشتیم. این تحولات بخشی از اختلاف‌ها در داخل نظام روسیه بود.
آتش قیام واگنر با میانجی‌گری بلاروس خاموش شد و بخش‌های زیادی از این روایت شاید تا ابد در تاریخ، ناشناخته باقی بمانند اما از مجموع آنچه ذکر شد می‌توان اینچنین استنباط کرد که با وجود تکرار مداوم اسم واگنر در فتوحات روسیه در خاک اوکراین، نگرانی کاخ سفید از ارتکاب اشتباه محاسباتی در مورد قدرت دولت روسیه و دست کم گرفتن پوتین در مورد چگونگی سرکوب این شورش، دولتمردان آمریکایی را به سکوت واداشت.
تحولات چند روز اخیر، چنان که غربی‌ها مدعی هستند، پیامی از تضعیف دولت ولادیمیر پوتین بود. این برداشت آمریکا و شرکای او، به معنای تخصیص کمک‌های مالی بیشتر و تقویت جبهه اوکراین برای جنگ با روسیه خواهد بود. چنان که اروپا اعلام کرده است، انتقال تسلیحات نظامی به جبهه کی‌یف و ارائه کمک‌های آموزشی به سربازان اوکراینی دو برابر خواهد شد.
تارنمای پولیتیکو نوشت، غرب به رغم وانمود کردن به سکوت و حفظ بی‌طرفی بعد از ناآرامی‌های ناشی از شورش گروه واگنر، اوکراین را برای انجام حمله‌های بزرگ‌تر تحت فشار قرار داده است.
شورش واگنر علیه روسیه در شرایطی اتفاق افتاد که با وجود ضدحمله اعلامی اوکراین، شرایط به نفع کی‌یف نبود و پیروزی نظامی اوکراین بر روسیه با وجود سرازیر شدن سیل سلاح‌ها غیر ممکن به نظر می‌رسید. چگونگی مدیریت شورش واگنر توسط دولت پوتین در روزها، هفته‌ها و ماه‌های آتی تعیین‌کننده است و آمریکا با رصد دقیق تحولات داخلی روسیه، به حمایت قوی‌تر از اوکراین ادامه خواهد داد.
برآیند تحولات و اظهار نظر اخیر پوتین نشان داد که پایان جنگ اوکراین از طریق مذاکره در اولویت غرب قرار نداشته و در این شرایط، شورش واگنر، فرصتی را برای غرب فراهم کرده است تا امیدها از شکست روسیه در منازعه نظامی تقویت شود. ولادیمیر پوتین هفته گذشته (۱۶ ژوئن/۲۶ خرداد) برای نخستین بار، پیش‌نویس اسنادی که بهار گذشته در جریان مذاکرات صلح مسکو و کی‌یف در حال بررسی بود را به نمایش گذاشت. پوتین گفت: مسکو و کی‌یف در طول این مذاکرات در مورد شرایط کلی بی‌طرفی اوکراین و ضمانت‌های امنیتی برای این کشور توافق کرده بودند اما کی‌یف به طور ناگهانی اسنادی را که هیات اوکراینی امضا کرده بود، کنار گذاشت.
جنجال داخلی روسیه در شرایطی اتفاق افتاد که با وجود ضدحمله اعلامی اوکراین، شرایط به نفع کی‌یف نبود و پیروزی نظامی اوکراین بر روسیه با وجود سرازیر شدن سیل سلاح‌ها غیر ممکن به نظر می‌رسید.
از طرفی، غرب در حالی بر تفسیر شورش واگنر به عنوان نشانه‌ای از تضعیف کرملین اصرار دارد که جبهه آمریکا و متحدانش، از آغاز جنگ اوکراین، اتهام‌ها مبنی بر اینکه با جنگ اوکراین، هژمونی توخالی غرب آشکار شده را متحمل شده‌اند. به بیان دقیق‌تر، بی‌ثباتی روسیه، مرهمی بر اعتراض‌های گسترده خیابانی علیه فعالیت‌های ناتو و ارسال سلاح به کی‌یف و همچنین انتقادهایی است که غرب به موجب ناهماهنگی‌ها و اختلاف نظرها در هر موضوع مرتبط با جنگ اوکراین متحمل شده است. روزنامه لا وانگواردیا اسپانیا پیشتر در گزارشی نوشت: غرب پس از پیروزی در جنگ سرد، اکنون صلح را از دست داده و نه تنها پس از پایان جنگ اوکراین، دنیا دیگر مثل قبل نخواهد بود، بلکه این درگیری نشان داد که هژمونی غرب بیش از پیش توخالی شده است.
غرب از آغاز جنگ اوکراین با اعمال بسته‌های متعدد تحریمی به دنبال فروپاشی و تخریب داخلی روسیه از بُعد اقتصادی است و روانه شدن شورشیان واگنر به سمت مسکو می‌توانست برای دستیابی آمریکا به فروپاشی داخلی روسیه همچون کاتالیزور عمل کند.
بی ثباتی سیاسی روسیه نه فقط ساکنان این کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد،بلکه پیامدهای جدی برای جامعه بین‌المللی به همراه خواهد داشت. شکست نظامی روسیه اگر چه خواسته آمریکا و متحدان غربی او است اما ایجاد بی‌ثباتی در این کشور نگرانی‌هایی به همراه دارد. بی ثباتی سیاسی در کشوری که به عنوان یک قدرت هسته‌ای شناخته می‌شود، از پیامدهای غیر قابل پیش‌بینی و احتمالا فاجعه‌بار خبر می‌دهد. بی ثباتی روسیه نه فقط ساکنان این کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد، بلکه پیامدهای جدی برای جامعه بین‌المللی به همراه خواهد داشت.
عزم همه جانبه آمریکا برای عمیق‌تر کردن شکاف ایجاد شده در جبهه روسیه، دستور کار کاخ سفید در آینده‌ای نزدیک خواهد بود؛ و پیش بینی می شود تهیه تسلیحات، بودجه یا سایر منابع برای حمایت از سایر بازیگرانی که به دنبال تضعیف روسیه باشند، از برنامه‌های احتمالی دولت بایدن باشد.
چنان که در روزهای گذشته نیز درشت‌نمایی چالش داخلی روسیه به خط خبری رسانه‌های غربی تبدیل شد، کارزارهای تبلیغاتی یا اطلاعات نادرست با هدف ایجاد اختلاف و تضعیف اعتماد به نهادها و دولتمردان روسی با قدرت بیشتری ادامه خواهد داشت. در این شرایط، چنان که از روز نخست جنگ اوکراین نیز به موازات، شاهد پروپاگاندای رسانه‌ای بوده‌ایم، بعد از شورش یک روزه واگنر، این حمله‌های رسانه‌ای علیه کرملین تشدید خواهد شد.
این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده است
بیم و امید غرب از تمرد واگنر بیشتر بخوانید »
