دولت بغداد

به گزارش مجاهدت از مشرق، «عدی عبدالهادی» از رهبران کمیته هماهنگی شیعیان موسوم به الاطار التنسیقی (چارچوب هماهنگی) از توطئه‌های آمریکا علیه ارتش عراق خبر داد.

عبدالهادی به پایگاه خبری المعلومه گفت: آمریکا برنامه روشنی در عراق دارد که مهمترین آن، جلوگیری از ایجاد ارتش قدرتمند است که این مسئله از رهگذر خنثی‌سازی هر گونه تلاش برای خرید سامانه‌های مدرن در زمینه‌های جنگی است».

وی با بیان اینکه آمریکا اجازه نمی‌دهد، عراق به سامانه پدافندی دست پیدا کند، ادامه داد: پدافند هوایی، هرم مصونیت امنیتی هر کشور است. آمریکا اما سه بار تلاش جدی عراق برای خرید سامانه اس-۴۰۰ روسیه را ناکام گذاشت».

این سیاستمدار عراقی با اشاره به اینکه سامانه‌های اس-۴۰۰ در سطح جهانی، طراز اول هستند و قیمت مناسبی دارند، خاطر نشان کرد، مزدوران آمریکا در عراق بسیار هستند و می‌کوشند از هر تلاشی برای خرید سلاح مدرن جلوگیری کنند.

در همین ارتباط، «البروس کوتراشف» سفیر روسیه در عراق اواسط آذر ماه گذشته تأکید کرد که ایالات متحده و نیروهای ناتو در حال مداخله در امور داخلی عراق هستند.

وی تصریح کرد، در حالیکه عراق به دست آمریکا و ناتو اشغال نشده است اما آن‌ها در امور داخلی این کشور غرب آسیا مداخله می‌کنند.

سفیر روسیه در عراق در ادامه تأکید کرد که ناتو در حال پیشبرد یک مأموریت باصطلاح مستشاری در عراق است و تمامی مردم عراق با حضور ایالات متحده در ظرفیت فعلی مخالف نیستند.

کوتراشفدر این خصوص گفت: «با این حال، اوضاع در این کشور بسیار مبهم است. هیچ‌گونه اشغالگری به شکل مطلق وجود ندارد اما مداخلاتی در امور داخلی وجود دارد که هدف آن ممانعت از همکاری عراق با آن‌هایی است که از واشنگتن و متحدان این کشور ناراضی هستند».

مأموریت ناتو در عراق رسماً در ژوئیه ۲۰۱۸ آغاز شد و بنا بر اطلاعات رسمی،‌ مأموریت آن منحصراً‌ مشارکت در آموزش نیروهای امنیتی عراق تحت کنترل مستقیم دولت بغداد است و در عین حال، نیروهای ناتو در عملیات‌های نیروهای عراقی مشارکت نمی‌کند.

ائتلاف ناتو مأموریت آموزش نیروهای امنیتی در عراق را در پی حمله تروریستی نظامیان آمریکایی به فرودگاه بغداد در ژانویه ۲۰۲۰ و به شهادت رسیدن سردار «قاسم سلیمانی» فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران به حالت تعلیق درآورد و بغداد تصریح کرد که شکل جدید همکاری با ناتو باید به شیوه‌ای باشد که به حاکمیت عراق احترام گذاشته شود.

در آوریل ۲۰۲۰، وزرای خارجه کشورهای عضو ناتو در جریان یک ویدئو کنفرانس، با توسعه مأموریت در عراق موافقت کردند و به خصوص به توافق رسیدند که مأموریت ناتو، آموزش افسران درجه دار، سربازان و پلیس فدرال عراق باشد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، عراق مدت‌هاست که با مسئله تجاوز سرزمینی و حملات هوایی ترکیه روبه‌روست. نظامیان ترکیه در هماهنگی با سیاست‌ها و مواضع مقامات منطقه کردستان به حملات خود ادامه می‌دهند و به هشدارهای دولت مرکزی بغداد بی‌توجه‌اند.

حضور نظامی ترکیه در اراضی شمال عراق و استقرار نیروهای آن در پایگاه نظامی «زلیکان» به مصداقی از اشغالگری و تصرف خاک برای جامعه عراق تبدیل شده است؛ جامعه‌ای که در سالیان گذشته، تجربه تلخی از اشغالگری داشته و در آرمان ملی خود، رهایی از این وضعیت را جست‌وجو می‌کند.

نگاه اجمالی

• تداوم حملات نظامیان ترکیه به بهانه مبارزه با گروه‌های تروریستی در مرزهای شمالی عراق، این کشور را ناامن کرده و موجب اعتراضات ملی شده است.
• جریان‌های سیاسی و شخصیت‌های برجسته عراقی علاوه بر اهداف نظامی، اهدافی سیاسی و اقتصادی را نیز برای این سیاست‌های خصمانه ترکیه متصورند.
• راهبرد پایگاه‌سازی آنکارا در اراضی شمال عراق تا جایی پیشرفت کرده که ۳۶ پایگاه و مقر نظامی کوچک و بزرگ در شمال عراق احداث کرده است.
• حملات راکتی به پایگاه «زلیکان» متعلق به نظامیان ترکیه در استان موصل، بارزترین نمونه اعتراض و خشم عراقی‌ها نسبت به تجاوزات سرزمینی آنکارا است که تداوم خواهند داشت.
• عراق شکایت رسمی خود از ترکیه را به سازمان ملل ارائه داده اما راهبردهای ائتلاف و اتحاد آنکارا در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی [در هم‌ردیفی با آمریکا] امیدها برای رسیدگی منصفانه شورای امنیت به این پرونده را کاهش داده است.

ارزیابی وضعیت

«رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه به ایجاد مناطق به اصطلاح امن در مرزهای کشور خود [به ویژه عراق و سوریه] ادامه می‌دهد؛ مناطقی که بغداد و دمشق از آن‌ها، برداشتی جز ناامنی ندارند. در مقابل، نیروهای امنیتی و نظامی عراق سال‌هاست با هدف ممانعت از نفوذ عناصر تروریستی و جلوگیری از تداوم حملات موشکی، تدابیر امنیتی در مرز با ترکیه و سوریه را افزایش می‌دهد. اخیراً نیز «قیس المحمداوی» جانشین رئیس ستاد مشترک ارتش عراق، از قصد بغداد برای ساخت یک دیوار مرزی در مرزهای غربی کشور با سوریه خبر داد و اعلام کرده بود که تلاش می‌شود یک خط دفاعی منحصر به ارتش در مرزها برای تامین امنیت و مقابله با حملات هوایی ایجاد گردد.

حملات هوایی مداوم ترکیه به استان‌های شمالی و مناطق مرزی عراق، شدیداً مورد انتقاد مردم و مقامات این کشور قرار گرفته است. عراقی‌ها باوجود قطب‌بندی‌های داخلی فراوان، اما در مسئله مقابله با تجاوزات سرزمینی ترکیه متحد عمل می‌کنند؛ این دلیل روشنی بر نفی عمومی حضور نظامی ترکیه در عراق است. وزارت خارجه دولت عراق تاکنون طی بیانیه‌هایی با درخواست از ترکیه برای خارج کردن نیروهایش از شمال این کشور، تاکید کرده که بغداد حق دارد که از تمام امکانات خود برای پاسخ دادن به نقض حاکمیت سرزمینش استفاده کند. وزارت خارجه بغداد در پی اقدامات تجاوزگرانه آنکارا، حتی تا احضار سفیر ترکیه در عراق پیش رفت و درخواست خروج کامل نظامیان تُرک از اراضی عراقی را به وی ابلاغ کرد. ریاست‌جمهوری عراق نیز بارها این اقدام را نقض امنیت ملی کشورش دانسته و تاکید کرده که گام‌های لازم جهت برخورد با این مسئله را خواهد برداشت.

هم‌زمان با واکنش‌های شدید و رسمی بغداد به اقدامات ترکیه، «مسرور بارزانی» رئیس منطقه اقلیم کردستان به‌تازگی دیدار و گفت‌وگویی با اردوغان در استامبول داشته و راه‌های گسترش روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌ای را بررسی کرده‌ است. هماهنگی‌های آنکارا و منطقه کردستان در حالی تداوم می‌یابد که دولت و جریان‌های سیاسی عراق به شدت با حضور نظامی آنکارا در شمال این کشور مخالفند و در محکومیت حملات مداوم هوایی‌اش یک‌صدا هستند. 

«مقتدی صدر» یکی از چهره‌های شناخته شده سیاسی عراق در واکنش به حملات اخیر نظامیان ترکیه، به آنکارا هشدار داده بود که کشورش در صورت تداوم بمباران‌ها، در مقابل این حملات ساکت نخواهد ماند.

علاوه بر تجاوزهای نظامی، برخی گروه‌ها و شخصیت‌های عراقی اذعان کرده‌اند که دخالت‌های ترکیه در امور سیاسی این کشور افزایش یافته و آنکارا با تاثیرگذاری بر روندهای سیاسی، به‌دنبال تفکیک آراء و مواضع سیاسیون عراقی در مواجهه با حملات نظامیان خود است. «نوری المالکی» رهبر ائتلاف دولت قانون در این باره تصریح می‌کند که دخالت‌های ترکیه در روند سیاسی عراق کاملاً علنی و صریح و حتی تا دستوردادن به برخی رهبران سیاسی پیش رفته است. علاوه بر این، «علی ترکی» قانونگذار عراقی گفته بود که ترکیه به‌دنبال ایجاد یک منطقه درگیری در شمال عراق است تا با کنترل آن، از مشارکت بغداد در پروژه «راه ابریشم» چین و انضمام آن به این طرح اقتصادی جلوگیری کند. 

به موازات افزایش اعتراضات ملی عراقی‌ها در خصوص سیاست‌های خصمانه ترکیه، نظامیان آنکارا به بهانه مقابله با تروریست‌های پ.ک.ک حملات هوایی خود را ادامه می‌دهند. جنگنده‌ها و بالگردهای نظامی ترکیه با این بهانه و به صورت پی‌درپی، در حال بمباران مناطق شمال عراق هستند؛ جدیداً مناطق «زاب»، «العمادیه» در استان دهوک، «جمجمال» واقع در بین استان‌های سلیمانیه و کرکوک مورد هدف حملات هوایی ترکیه قرار گرفته و جان چندین نفر از شهروندان عراقی را گرفته است.

 جنبش «کتائب‌ حزب‌الله» عراق در این باره اعلام کرده بود که آنکارا مقابله با پ.ک.ک را بهانه قرار داده و  هدف اصلی‌اش از تعرض به شمال عراق، سلطه بر نفت و گاز کشور است. علاوه‌بر این، حملات پهپادی ترکیه تا اردوگاه آوارگان در شمال عراق نیز گسترش یافته است؛ در روزهای گذشته یک منبع امنیتی عراقی از استان «نینوی» خبر داد که اردوگاه آوارگان در شهر «مخمور» هدف حمله نظامیان ترکیه قرار گرفت.

سیاست «سدسازی» ترکیه تنها مشکل عراقی‌ها با تجاوزات اردوغان نیست و او به راهبرد «پایگاه‌سازی» نیز روی آورده است؛ به گفته منابع عراقی ارتش ترکیه تاکنون ۳۶ پایگاه و مقر نظامی کوچک و بزرگ در شمال عراق به بهانه مبارزه با پ.ک.ک دایر کرده است.

پایگاه نظامی «زلیکان» ترکیه واقع در شرق استان موصل بزرگ‌ترین پایگاه نظامی این کشور در عراق است که به گفته «غیاث السورجی» مسئول اطلاع‌رسانی حزب اتحادیه میهنی کردستان، حدود ۶۰۰ نیروی ارتش ترکیه در آن مستقرند. این پایگاه در چند روز گذشته مورد هدف حملات راکتی قرار گرفت و خشم گروه‌های ملی عراقی همچون آتش بر سر نظامیان مستقر ترکیه فرود آمد.

منابع خبری عراقی اخیراً از دو حمله به این پایگاه خبر دادند و اعلام کردند که حمله اول با ۶ راکت و حمله دوم با ۲۰ راکت انجام شده است. برخی رسانه‌های عراقی درباره میزان تلفات نیروهای ترکیه اعلام کردند که در حمله آخر پهپادی به پایگاه ترکیه در شمال عراق، ۲ نظامی ترکیه‌ای و ۱ پیمانکار ارتش این کشور کشته شده‌اند. 

دورنما

اعتراضات دولت عراق با سخنرانی «محمدحسین بحرالعلوم» نماینده این کشور در سازمان ملل متحد و شکایت رسمی علیه ترکیه به شورای امنیت سازمان ملل وارد مرحله‌ جدیدی شده است. نماینده بغداد در نشست شورای سازمان ملل در نیویورک، خروج تمام نیروهای ترکیه‌ای از خاک این کشور را خواستار شد و مراتب اعتراض رسمی دولت بغداد را اعلام کرد.

اگر حقوق و قوانین بین‌المللی به کمک دولت بغداد بیایند، ابزارهای بین‌المللی در این پرونده وارد خواهند شد و ممکن است امنیت را به مرزهای شمالی عراق باز گردانند. اما با توجه به شرایط کنونی، حمایت نهادهای بین‌المللی به رهبری واشنگتن از حقوق حاکمیتی عراق بعید به نظر می‌رسد.

ترکیه نیز در ائتلاف‌های جهانی و صف‌بندی‌های منطقه‌ای به نحوی خود را هم‌ردیف ایلات‌متحده قرار داده که اقدام علیه‌اش [برای محور غربی-عربی-عبری] هزینه‌بردار باشد. طرفداری همه‌جانبه آنکارا از اوکراین در تنش نظامی‌اش با روسیه و تمام مداخلات در امور مربوط به سازمان نظامی ناتو از یک‌سو، و پایان دادن به اختلافات سیاسی با متحدان عربی واشنگتن نظیر عربستان و امارات از سوی دیگر باعث شده تا ترکیه احساس کند یک حاشیه امن در محیط پیرامونی خود ایجاد کرده و می‌تواند با بغداد و دمشق به روش آمریکایی تعامل کند. آنکارا تکمیل این حاشیه امن را در برقراری روابط با رژیم صهیونیستی یافته و به‌دنبال ورود به ائتلاف‌های راهبردی واشنگتن در منطقه است.