به گزارش مجاهدت از مشرق، در چند ماه اخیر، توسعه روابط ایران با کشورهای آسای میانه، به اوج رسیده است.
سفر رئیس دولت سیزدهم به عشق‌آباد ترکمنستان و شرکت در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر، گوشه دیگری از عمق روابط ایران با این کشورها را به نمایش گذاشت.
حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه ایران، پس از این اجلاس در صفحه توییتر خود نوشت: «آقای دکتر رییسی امروز در اجلاس سران حاشیه دریای خزر در عشق آباد، اجرای کنوانسیون حقوقی خزر را مرتبط با توافق بر سر ترسیم خط مبداء خواند. موقعیت مهم ایران و مزیت ویژه ترانزیتی کشورمان در گستره دریای خزر و عمان و خلیج فارس را تبیین کرد.»
منطقه ای که از آن غفلت شد
با نگاهی اجمالی به کارنامه ۸ ساله سیاست خارجی دولت پیشین، می توانیم به وضوح ببینیم که مهمترین توان و منابع دیپلماتیک کشور برای توسعه روابط با کشورهای اروپایی به کار گرفته شد و نتیجه ملموسی هم به بار نیاورد. اما حالا، ایران با درک اهمیت استراتژیک همسایگان شمالی، قدم در مسیری نهاده که آورده های بسیاری نصیب کشور خواهد کرد. توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای آسیای میانه، از اقدامات هوشمندانه دستگاه دیپلماسی برای ایجاد تنوع در سیاست خارجی است.
ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر، در بیانیه پایانی خود، موضوعات همکاری پنج‌جانبه را مهم تلقی کرده است. سران کشورهای ایران، ترکمنستان، روسیه، آذربایجان و قزاقستان، از عرف برگزاری منظم این جلسات حمایت کرده و ضمن تشکر از برگزاری اجلاس عشق‌آباد در سطح عالی توافق کردند که هفتمین اجلاس سران خزر در زمان توافق شده در جمهوری اسلامی ایران برگزار شود.
دریای خزر، کانون منافع مشترک
رئیسی درباره اهمیت اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر و اهمیت استراتژیک این حوزه گفته است: «ما روابط خوبی با کشورهای همسایه دریای خزر داریم لکن در این اجلاس آنچه مورد بحث قرار می‌گیرد، علاوه بر رژیم حقوقی دریایی خزر و استفاده صلح‌آمیز با مقصد ارتقای امنیت در دریایی خزر، همکاری میان کشورها در حوزه حمل و نقل، ترانزیت، تجارت و همکاری میان کشورها در مدیریت منابع زنده در دریای خزر و حفظ محیط زیست و مانع شدن برای حضور بیگانگان در این دریا است که مورد اتفاق همه کشورهای ساحلی است.»
رئیسی در نطق خود در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر، دریای خزر را دریای همکاری دانست و اعلام کرد: «جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و زیرساخت‌های مناسب خود آماده است زمینه ترانزیت و دسترسی کشورهای ساحلی دریای خزر به دیگر کشورها و مناطق به خصوص بنادر ایران در خلیج فارس و دریای عمان را از طریق قلمرو خود فراهم کند. همچنین، همکاری در زمینه صادرات و سوآپ نفت و گاز، برق، مواد معدنی و محصولات کشاورزی از جمله مواردی است که در ماه‌های اخیر در دستور کار مذاکرات ما با کشورهای همسایه در دریای خزر بوده و توافقات خوبی در این زمینه‌ها شکل گرفته است که نوید دهنده دوران نوینی از همکاری‌های راهبردی است.»
ایران، پل گازی ترکمنستان – آذربایجان
در شرایطی که ایران به تازگی توافقات و تفاهم‌نامه‌های مهمی با ترکمنستان منعقد کرده، دو کشور برای اجرای کامل اسناد همکاری و توسعه روابط اقتصادی و تجاری تهران – عشق‌آباد، عزم خود را جزم کرده اند. به همین خاطر، رئیسی در دیدار با سردار بردی محمداف رئیس‌جمهور ترکمنستان اعلام کرد: «تسهیل صدور روادید تجار و افزایش سفر بازرگانان دو کشور زمینه گسترش و افزایش بیش از پیش حجم روابط تجاری دوجانبه را فراهم می‌کند. همچنین با توجه به درخواست اخیر جمهوری آذربایجان، ایران آمادگی دارد که ظرفیت سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان را از مسیر کشورمان افزایش دهد.»
اهمیت روابط تهران – باکو
روابط ایران و جمهوری آذربایجان، برای هر دو کشور از اهمیت بالایی برخوردار است و با وجود آن که تلاش هایی برای دور کردن این دو کشور صورت گرفته، اما مقامات، به شکلی هوشمندانه، روابط را حفظ کرده اند. رژیم صهیونیستی در این میان تلاش کرده تا معادلات را تحت تاثیر قرار دهد، اما ناتوان مانده است.
رئیسی در سفر اخیر، در دیدار با الهام علی‌اف، یک بار دیگر بر این مساله تاکید کرد که حضور رژیم اشغالگر قدس در منطقه تنش‌زا بوده و به نفع امنیت منطقه نیست.
رئیسی گفته است: «امنیت در منطقه صرفاً با همکاری کشورهای منطقه و همسایگان خزر محقق می‌شود.»
گفتنی است با وجود تلاش های خصمانه برای ایجاد اختلاف بین تهران و باکو، در یک سال گذشته، گام های مهمی برای توسعه روابط برداشته شده است.
الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان دیروز در دیدار با همتای ایرانی خود، از شتاب گرفتن ارتقای روابط دوجانبه ابراز مسرت کرده و گفت: «امیدوارم دیدار ما نیز موجب تقویت روند گسترش روابط و ارتقای سطح همکاری‌های دو کشور شود.»
اهمیت روابط ایران – روسیه
یکی از نکات برجسته در ظرفیت های متنوع روابط تهران- مسکو، اشتراک نظر در حوزه های تجارت و انرژی است.
رئیسی در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس فدراسیون روسیه به این موضوع اشاره کرده و گفت: «ایران و روسیه ظرفیت‌های مناسبی برای همکاری در حوزه‌های انرژی از جمله سوآپ دارند. حمایت دو کشور از تقویت کریدور شمال-جنوب و همچنین گسترش همکاری‌ها در حوزه انرژی و از جمله سوآپ، ضرورت دارد. لازم است که مکانیزم‌های لازم برای تقویت روابط بانکی و پولی ایران و روسیه به طور مرتب تقویت شود. تبادلات مالی دو کشور باید در چارچوبی مستقل از سیستم تبادلات مالی غربی گسترش یابد تا هیچ کشوری نتواند بر آن اعمال نفوذ و فشار کند.»
ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه هم با اعلام خرسندی از دیدار مجدد با رئیسی، به اهمیت توسعه روابط اشاره کرده و ضمن استقبال از افزایش همکاری در زمینه انرژی و سوآپ گفته است: «در ماه‌های اخیر حجم مبادلات تجاری و روابط اقتصادی دو کشور افزایش خوبی داشته که این مسیر باید ادامه یابد.»
وی همچنین از رئیسی درخواست کرد که سلام‌های گرم وی را به حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی برساند.
ایران، قطب سران کشورهای آسیای میانه
در مدت اخیر، «امامعلی رحمان» رئیس جمهور تاجیکستان نخستین رئیس جمهور این منطقه بود که به ایران سفر کرد و پس از آن هم «سردار بردی محمداف» رئیس جمهور ترکمنستان، سپس «قاسم جومارت توکایف» رئیس جمهور قزاقستان و «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه به تهران آمدند.
چنین چیزی به این معنی است که کشورهای منطقه، اهمیت نگرش منطقه ای سیاست خارجی ایران را به درستی درک کرده اند. آنان به خوبی می دانند که تعامل با ایران، چه منافع سیاسی و اقتصادی ارزشمندی به دنبال دارد.
مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در مورد ظرفیت ها و زمینه های همکاری گفته است: «تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان، برای مشارکت در پروژه بندر چابهار ایران ابراز تمایل کرده و هیات های کارشناسی آنان، از منطقه بازدید کردند. قرقیزستان و قزاقستان مکان را دیده اند که بتوانند برای خودشان ایستگاه‌هایی درست کنند که بار آنها که به آنجا می‌آید و از آن طریق این بار ترانزیت شود. فقط تاجیکستان نیست، بلکه بقیه هم هستند و وزیر راه قرقیزستان دو بار به چابهار سفر کرد. مقامات این کشورها به چابهار رفتند و در حال صحبت با بنادر و کشتیرانی هستند که مکان‌هایی را در اختیار آنها بگذارند که بارهای آنها به صورت ترانزیت و رفت و برگشت جا به جا شود.»
شواهد نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران، یک بار دیگر جایگاه خود را به عنوان هاب ترانزیتی منطقه به دست آورده است.
اولین انتقال محموله قزاقستان از طریق ریل و از مسیر ایران با قرار گرفتن ترکمنستان و ترکیه در مسیر این خط ریلی، عملیاتی شده و کانتینر کالاها از قزاقستان می‌توانند از مسیر ریلی منتقل شوند.
در کریدور شمال – جنوب اقداماتی انجام شده تا انتقال محموله‌ها به صورت کانتینری و ترکیبی از طریق دریا حل شود. حوزه اتحادیه اقتصادی اوراسیا، اکو و شانگهای، برای توسعه روابط تجاری ایران اهمیت بالایی دارد و هدفگذاری برای افزایش مبادت تجاری با قزاقستان از نیم میلیارد دلار، به سه میلیارد دلار افزایش یافته است و در مورد دیگر کشورها نیز، برنامه های روشن و شفافی در دست اجرا است.
در پایان باید گفت، ظرفیت های مهم توسعه روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آسیای میانه و قفقاز، برای مدتی طولانی مغفول ماند و حالا دولت رئیسی، با درک روشن از اهمیت این حوزه جغرافیایی، در حال توسعه روابطی است که می تواند به شکل جدی، موجب افزایش قدرت ایران در منطقه و جهان شود.
