دولت یازدهم

به گزارش مجاهدت از مشرق، هفته گذشته جواد اوجی، وزیر نفت جزئیاتی جدید از توافق گازی ایران و روسیه اعلام کرد که مدت زمان اجرای آن ۳۰ سال تعیین شده است. این توافق گازی ۶ تیرماه امسال با حضور محمد مخبر، سرپرست ریاست‌جمهوری بین الکسی میلر، مدیرعامل شرکت گازپروم روسیه و مجید چگنی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران منعقد شده بود.

بنابر گفته وزیر نفت، طبق پیش‌قرارداد امضا شده، ایران می‌تواند روزانه تا سقف ۳۰۰ میلیون مترمکعب گاز از روسیه وارد کرده یا انتقال دهد. اوجی ادامه می‌دهد: «احداث خط ترانزیت گاز از شمال به جنوب از مسیر ایران اتفاقی بسیار بزرگ به شمار می‌آید که در تاریخ ایران سابقه نداشته است و سالانه ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار تبادلات مالی خواهد داشت.»

پیش‌تر میلر، مدیرعامل گازپروم نیز درباره این توافق گفته بود: «امضای توافقنامه صدور گاز روسیه به ایران اقدامی بسیار مهم و بزرگ است که در آینده نتایج بسیار مثبتی در منطقه خواهد داشت. روسای جمهور دو کشور فعالانه پیگیر امضای این تفاهمنامه بودند تا در سریع‌ترین زمان ممکن عملیاتی و اجرایی شود.»

۶ محور همکاری ایران و روسیه در حوزه انرژی

نقطه آغاز همکاری‌های دوجانبه ایران و روسیه در حوزه انرژی به ۲۸ تیرماه سال ۱۴۰۱ بازمی‌گردد، روزی که تفاهمنامه ۴۰ میلیارد دلاری بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه امضا شد. طبق این تفاهمنامه قرار شد دو کشور مطالعات خود را در ۶ محور انجام دهند که عبارت است از:

۱. سرمایه‌گذاری در توسعه میادین نفتی و گازی (شامل فشارافزایی پارس‌جنوبی، توسعه میدان کیش و پارس‌شمالی و توسعه ۶ میدان نفتی).

۲. سرمایه‌گذاری جهت تکمیل پروژه نیمه‌تمام ایران- ال. ان. جی و اجرای پروژه‌های جدید ال. ان. جی شناور و کوچک مقیاس

۳. واردات و سوآپ گاز

۴. سوآپ فرآورده نفتی

۵. احداث خطوط فشار قوی صادراتی

۶. انتقال فناوری و تکنولوژی مربوط به نفت و گاز

در دو سال گذشته پیشرفت مذاکرات در هر یک از این محورها متفاوت بوده است، مثلا در حوزه فشارافزایی پارس‌جنوبی همکاری صورت نگرفته ولی طبق اعلام وزارت نفت، در دولت سیزدهم ۵ میلیارد دلار قرارداد نفتی با شرکت‌های بزرگ روس امضا شد که ۲۵۰ هزار بشکه افزایش ظرفیت تولید نفت از محل امضای این قراردادها بوده است یا در حوزه انتقال تکنولوژی ۱۰ قرارداد و تفاهمنامه در همایش B۲B بین شرکت‌های دانش‌بنیان دو کشور امضا شد. اما موضوع توافق‌ گازی دو کشور ذیل محور سوم از تفاهمنامه ۴۰ میلیارد دلاری تعریف می‌شود که در دو سال گذشته مذاکرات آن فراز و نشیب‌هایی داشته و اکنون با نهایی شدن پیش‌قرارداد تنها یک گام تا امضای قرارداد و اجرا فاصله دارد.

ایران باید گاز روسیه را به‌صورت حداکثری واردات کند نه سوآپ

هنوز جزئیات بیشتری از توافق دو کشور اعلام نشده اما به‌نظر می‌رسد توافق گازی با روسیه هم شامل واردات گاز و هم سوآپ گاز باشد؛ به این صورت که ایران بخشی از گاز روسیه را با قیمت مناسب برای مصارف و صادرات خود وارد می‌کند و بخشی دیگر را نیز از شمال دریافت کرده و در هر منطقه‌ای که روسیه بخواهد تحویل می‌گیرد.

حبیب‌الله ظفریان، کارشناس انرژی می‌گوید: «دولت ایران باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که به‌صورت حداکثری گاز روسیه را خریداری کرده و آن را نه برای مصرف غیربهینه در داخل، بلکه برای بازصادرات با قیمت بالاتر به کشورهای همسایه استفاده کند.»

وی افزود: «ایران باید با تکیه بر مزیت جغرافیایی خود تا می‌تواند گاز از کشورهای دارنده گاز خریداری کند و به کشورهای مصرف‌کننده بفروشد. با این اقدام می‌توان به‌سمت تبدیل به هاب گازی منطقه حرکت کرد که نه‌تنها مزایای اقتصادی برای کشور به همراه دارد، بلکه به‌دلیل گره زدن تامین انرژی کشورها، یک وابستگی سیاسی و امنیتی ارزشمند نیز بین ایران و کشورهای منطقه ایجاد می‌کند.»

حرکت به‌سمت هاب گازی منطقه با تجارت گاز روسیه

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «تبدیل شدن ایران به مرکز مبادلات انرژی» اشاره می‌کند کشور باید گاز مازاد در منطقه، از جمله گاز کشورهای روسیه و ترکمنستان را خریداری و گاز وارداتی به همراه بخشی از گاز تولیدی داخل را به کشورهای دارای تقاضای گاز در منطقه صادر کند.

طبق این گزارش، بررسی پتانسیل‌های تجارت گاز در منطقه به‌ویژه پس از جنگ اوکراین نشان می‌دهد ایران می‌تواند در میان‌مدت پنج‌ساله به صادرات سالیانه حداقل ۶۰ میلیارد مترمکعب و واردات حداقل ۳۰ میلیارد مترمکعب گاز دست یابد.

پتانسیل‌های واردات و صادرات گاز به کشورهای منطقه در تصویر یک نشان داده شده‌اند. (تصویر شماره یک)

زیرساخت انتقال گاز روسیه به ایران چگونه است؟

البته برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس از انتقال گاز روسیه به ایران سالانه بین ۱۵ تا ۳۰ میلیارد متر مکعب است درحالی‌که سقف تعیین شده در توافق دو کشور تا ۱۰۰ میلیارد مترمکعب گذاشته شده است. از جنبه زیرساختی نیز در شرایط فعلی ایران امکان انتقال بیش از ۳۰ میلیارد مترمکعب از گاز روسیه را ندارد.

موسسه مشاوره انرژی SolutiEN در گزارشی (تصویر شماره دو) به زیرساخت انتقال گاز روسیه به ایران پرداخته و می‌نویسد: «یک گزینه برای گاز روسیه، ورود به بازار خاورمیانه و جنوب غرب آسیا، عراق، پاکستان و… خواهد بود. دو زیرساخت موجود پیش روی این استراتژی، مسیرهای ترکمنستان- ایران و آذربایجان- ایران است.»

طبق این گزارش، از ترکمنستان به ایران دو خط لوله به مجموع تقریبی ۲۰ میلیارد مترمکعب وجود دارد که اکنون حداکثر ۲۰ درصد از ظرفیت آن استفاده می‌شود.

هم‌اکنون ترکمنستان نیز به روسیه از طریق خط لوله آسیای مرکزی CAC بال شرقی و غربی با ظرفیت اولیه ۹۰ میلیارد مترمکعب متصل است که به‌دلیل فرسوده شدن نزدیک ۴۵ میلیارد مترمکعب آن قابل استفاده است.

در غرب خزر نیز مسیر خط لوله تاریخی صادرات ایران به شوروی سابق (قاضی محمد- آستارا) محل اتصال ایران به روسیه از طریق آذربایجان است. این خط با ظرفیت اولیه ۱۰ میلیارد مترمکعب احداث شده و اکنون کمتر از ۲۰ درصد از ظرفیت آن قابل استفاده است و افزایش حجم عملیاتی این خط نیاز به تعمیر و بازسازی دارد.

بازار گاز ۱۸ میلیارد متر مکعبی ایران می‌تواند احیا شود

از طرف دیگر ایران همین الان دو گزینه بالقوه برای افزایش صادرات گاز ذیل قراردادهای فعلی خود دارد که به‌دلیل کمبود گاز از همه ظرفیت‌های آن استفاده نشده و می‌تواند با بازصادرات گاز روسیه این امر محقق شود. گزینه اول ایران، افزایش صادرات گاز به عراق است.

ایران در دو قرارداد گازی خود با عراق برای صادرات روزانه ۶۰ میلیون متر مکعب گاز به بصره و بغداد، ظرفیت‌سازی کرده که اکنون فقط نیمی از آن محقق می‌شود. همچنین گزینه دوم ایران، احیای قرارداد گازی با پاکستان و بازصادرات گاز روسیه به آنهاست.

موعد آغاز این قرارداد گازی از سال ۱۳۹۳ و حجم آن ۸ میلیارد متر مکعب در سال تعیین شده بود که متاسفانه با آغاز به کار دولت یازدهم، اجرای آن متوقف شد.

در دولت سیزدهم مجددا احیای این قرارداد در دستورکار قرار گرفت و ایران تا سپتامبر سال ۲۰۲۴ (سال‌جاری میلادی) به پاکستان برای احداث خط لوله و برقراری جریان صادرات گاز مهلت داده است. در غیر این صورت، کار به داوری بین‌المللی کشیده خواهد شد که بنابر گزارش رویترز یک جریمه ۱۸ میلیارد دلاری در انتظار پاکستان خواهد بود.

بعد از انجام مذاکرات با طرف پاکستانی اکنون دولت این کشور قصد دارد ساخت بخش ۸۰ کیلومتری پروژه خط لوله گاز از مرز ایران تا گوادر را با هزینه ۱۵۸ میلیون دلاری آغاز کند.

درمجموع تحت این پروژه، پاکستان ملزم به احداث ۷۸۱ کیلومتر خط لوله در داخل خاک خود برای دریافت گاز ایران است. بدین ترتیب در قراردادهای فعلی ایران، امکان صادرات گاز سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب به عراق و ۸ میلیارد متر مکعب به پاکستان وجود دارد که مجموع آنها ۱۸ میلیارد متر مکعب در سال است. ظرفیت دریافت گاز ایران از روسیه نیز همان‌طور که گفته شد سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب است.

سودآوری تجارت گاز با روسیه؛ حداکثر ۱۵ میلیارد دلار

اما واردات گاز از روسیه و بازصادرات آن تنها سناریوی استفاده از این گاز مازاد نیست و ایران می‌تواند در یک سناریو با اولویت کمتر، بخشی از این گاز را در داخل کشور و برای جبران ناترازی گاز، مصرف کند. طبق آمار شرکت ملی پالایش و پخش، ناترازی گاز باعث شده ایران سالانه حدود ۳۰ میلیارد لیتر گازوئیل در نیروگاه‌ها بسوزاند که می‌تواند با ۳۰ میلیارد مترمکعب گاز روسیه (در صورت واردات) جایگزین شود.

طبق محاسبات با در نظر گرفتن قیمت گاز طبیعی معادل ۲۵ سنت بر مترمکعب و قیمت گازوئیل معادل ۷۵ سنت بر لیتر، با جایگزینی این دو سوخت در نیروگاه‌ها و صادرات گازوئیل مازاد، سودآوری ارزی معادل ۱۵ میلیارد دلار نصیب کشور خواهد شد که می‌تواند برآوردی حدودی از منفعت این قرارداد را برای ایران نمایش دهد.

البته این عدد به صورت حداکثری در نظر گرفته شده، زیرا می‌دانیم اولا ظرفیت انتقال گاز روسیه به دلیل استهلاک خطوط لوله کمتر از ۳۰ میلیارد مترمکعب در سال است و ثانیا همه این حجم مربوط به واردات گاز نخواهد بود و سوآپ گاز را نیز شامل می‌شود و ثالثا همه واردات گاز نیز به عنوان مصرف داخل استفاده نمی‌شود بلکه اولویت در بازصادرات گاز به قیمت بالاتر به کشورهای منطقه است.

آمریکا و روسیه نیز واردکننده گاز هستند!

بعد از امضای این توافقنامه، یک خط رسانه‌ای توسط رسانه‌های فارسی‌زبان پیگیری شد که «ایران، مالک یک‌پنجم ذخایر گاز دنیا و دومین دارنده منابع گازی جهان، واردکننده گاز از ارباب روسیه شد.» اما آیا واردات گاز توسط کشور دارنده گاز اتفاق مذمومی است؟ پاسخ به این سوال منفی است، زیرا تجارت گاز، مجموعه‌ای از صادرات، واردات، سوآپ و ترانزیت گاز تعریف می‌شود به گونه‌ای که با تکیه بر مزیت‌های جغرافیایی، بیشترین منافع را برای کشور حاصل می‌کند.

به عنوان مثال برای ایران اقتصادی است که به جای انتقال گاز از میادین جنوب به شمال کشور، گاز استان‌های شمالی را از همسایگان تامین کرده و گاز خود را از غرب و شرق به کشورهای همسایه بفروشد.

طبق همین منطق اقتصادی، واردات گاز نه تنها توسط ایران به عنوان سومین تولیدکننده بزرگ گاز دنیا بلکه توسط آمریکا و روسیه به عنوان اولین و دومین تولیدکننده بزرگ دنیا نیز انجام می‌شود (تصویر شماره سه).

طبق گزارش موسسه EI، در سال ۲۰۲۳ آمریکا ۰.۳ و ۷۹ میلیارد مترمکعب از ترینیداد و توباگو و کانادا گاز وارد کرده و روسیه نیز ۵.۷ میلیارد مترمکعب از سه کشور آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان واردات گاز داشته است. بر همین مبنا آیا می‌توان گفت آمریکا مستعمره ترینیداد و توباگو شده است؟

تاثیر جنگ اوکراین بر صادرات گاز روسیه چه بود؟

اما شاید یک سوال در ذهن مخاطب باقی‌مانده باشد؛ چگونه ایران و روسیه، دو رقیب سنتی در بازار گاز، وارد توافق و همکاری در بازار گاز شده‌اند؟ درواقع آنچه معادلات حاکم بر بازار گاز را تغییر داده، وقوع جنگ اوکراین در فوریه سال ۲۰۲۲ بوده است، جایی که روسیه جریان صادرات گاز خود به بازار اروپا را به صورت جدی کاهش داد.

تا پیش از فوریه ۲۰۲۲، سهم روسیه از عرضه گاز در اروپا از ۲۵ درصد در سال ۲۰۰۹ به ۳۳ درصد در سال ۲۰۲۱ رسیده بود، بدین معنا که روسیه ۳۳ درصد از کل گاز مصرفی در قاره اروپا را تامین می‌کرد (تصویر شماره چهار) که طبق گزارش موسسه بروگل، این رقم معادل سالانه ۱۴۰ میلیارد مترمکعب بوده است.

با وقوع جنگ اوکراین، صادرات گاز روسیه از مسیر خط لوله و LNG به اروپا به حدود ۸۰ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۲ رسید و این رقم در سال ۲۰۲۳ به ۴۰ میلیارد مترمکعب کاهش یافت. جالب اینکه طبق گزارش موسسه بروگل (تصویر شماره پنج)، افت ۴۰ میلیارد مترمکعبی صادرات گاز روسیه به اروپا از ۲۰۲۲ به ۲۰۲۳، تماما با LNG (گاز مایع‌شده) آمریکا جبران شد.

درمجموع صادرات گاز روسیه به اروپا از موعد آغاز جنگ اوکراین، سالانه ۱۰۰ میلیارد مترمکعب کاهش یافته و در سال جاری میلادی نیز با اتمام قرارداد صادرات گاز روسیه از مسیر اوکراین و عدم تمدید آن، ۱۲ میلیارد مترمکعب دیگر نیز به گاز مازاد روسیه اضافه می‌شود که دولت پوتین باید فکری به حال آن کند.

گزینه‌های روی میز روسیه برای جبران بازار اروپا

روسیه برای جایگزینی بازار اروپا به حجم ۱۰۰ میلیارد مترمکعب، سه گزینه روی میز خود قرار داده است: ۱- بازگشت به بازار اروپا از طریق ایجاد هاب گازی در ترکیه و انتقال گاز به کشورهای اروپایی، ۲- چرخش به بازار گاز چین و ۳- دسترسی به بازار جنوب غرب آسیا از مسیر ایران. نخستین ایده روس‌ها بازگشت به اروپا از مسیر ترکیه بود که این ایده به دو دلیل روی کاغذ باقی مانده است. دلیل اول نزاع روسیه و ترکیه بر مدیریت این هاب گازی است.

خبرگزاری رویترز در گزارشی در سپتامبر ۲۰۲۳ عنوان کرد: تلاش روسیه برای ایجاد یک «هاب گاز» در ترکیه برای جایگزینی فروش از دست رفته به اروپا، به دلیل اختلاف نظر در مورد اینکه چه کسی باید مسئول این هاب گازی باشد، به تعویق افتاده است.

دلیل دوم این است که اروپایی‌ها قصدی برای خرید گاز مستقیم یا باواسطه از روسیه ندارند که اگر این قصد وجود داشت قرارداد واردات گاز از مسیر اوکراین را تمدید می‌کردند. همچنین جایگزینی LNG آمریکا با گاز روسیه در بازار اروپا نیز منجر به پیدایش یک رقیب سرسخت سیاسی برای روسیه در این بازار شده که ترکیه را از گزینه‌های روی میز تقریبا خارج کرده است.

آرزوی روس‌ها برای صادرات ۱۰۰ میلیارد مترمکعب به چین

ایده دوم روس‌ها، افزایش صادرات گاز به بازار چین از مسیر سه خط لوله انتقال گاز است (تصویر شماره شش). طبق آمار شرکت گازپروم، روسیه سال گذشته ۲۲ میلیارد مترمکعب گاز به چین از مسیر خط لوله پاورسیبری ۱ صادر کرد و قصد دارد این رقم را تا سال آینده به ۳۸ میلیارد مترمکعب برساند.

همچنین به مذاکرات برای احداث خط لوله پاورسیبری ۲ به حجم ۵۰ میلیارد مترمکعب و خط لوله خاوردور به حجم ۱۰ میلیارد مترمکعب با طرف چینی ادامه داد تا رقم کل صادرات گاز روسیه به چین را به ۱۰۰ میلیارد مترمکعب در سال افزایش دهد.

البته مذاکرات برای ساخت این دو خط لوله با اختلاف دو کشور بر سر قیمت گاز به حال تعلیق و کندی درآمده و درواقع تنها گزینه افزایش صادرات گاز به میزان ۱۶ میلیارد مترمکعب از مسیر خط لوله پاورسیبری ۱ در دسترس روسیه به نظر می‌رسد.

بازی برد-برد ایران و روسیه در بازار گاز غرب آسیا

به نظر می‌رسد در حال حاضر در دسترس‌ترین گزینه برای صادرات گاز مازاد روسیه، حرکت به سمت ایران و دستیابی به بازارهای همسایگان شرقی و غربی ایران و همچنین کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است.

ایران با داشتن مزیت جغرافیایی می‌تواند در بخشی از حل مساله گاز مازاد روسیه، ایفای نقش کند که البته ضرورت دارد امتیازات قابل توجهی را نیز اخذ کند. بررسی روند تولید و مصرف گاز طبیعی در ایران نشان می‌دهد از سال آینده، علاوه بر رشد مصرف گاز، افت تولید از میادین گازی کشور نیز شروع خواهد شد که این موضوع چشم‌اندازی منفی پیش روی تجارت گاز ایران قرار داده و می‌تواند ایران را از همین اندک بازارهای گاز فعلی کشورهای همسایه نیز حذف کند.

جواد اوجی، وزیر نفت با اشاره به مزایای توافق گازی با روسیه می‌گوید: «توافق استراتژیک انتقال گاز روسیه به ایران، یک اتفاق بی‌نظیر در جهش سهم ‌تجارت گاز ایران در جهان و آخرین یادگار دیپلماسی فعال انرژی ‌شهید رئیسی است. علاوه بر تامین منافع دو کشور، این رویداد مهم گام بلندی برای تبدیل ایران به هاب گازی منطقه محسوب می‌شود.» استفاده از گاز مازاد روسیه و همکاری دو کشور بر مبنی تقسیم بازارها می‌تواند یک معامله برد-برد را برای دو کشور در مواجهه با تحریم‌های غرب ایجاد کند. حال باید منتظر ماند و دید که آیا در دولت چهاردهم این همکاری گازی راهبردی بین دو کشور چگونه پیگیری می‌شود.

به گزارش مجاهدت از مشرق، روزنامه کیهان در ستون خبر ویژه خود نوشت: روزنامه جوان در این‌باره می‌نویسد: اگر ذخیره‌سازی گاز در دولت گذشته کنار گذاشته نمی‌شد، نه‌تنها کمبود گازی در کشور وجود نداشت بلکه همه سوخت نیروگاه‌ها با گاز طبیعی تأمین و با صادرات گازوئیـل و مازوت آزادشـده، سـالانه ۸ میلیارد دلار نصیـب کشـور می‌شـد.

ذخیره‌سازی گاز یک راه‌حل آزموده شده در دنیا برای کنترل «پیک مصرف گاز» است. با اجرای این راهکار، در ماه‌های گرم سال که مصرف گاز پایین است، گاز مازاد در مخازن ذخیره می‌شود و در ماه‌های سرد سال که مصرف به پیک می‌رسد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبق آمار شرکت مهندسی و توسعه گاز، کشورهای اروپایی به‌طور میانگین ۲۲ درصد از گاز مصرفی‌شان را از طریق ذخیره‌سازی تأمین می‌کنند، این عدد برای روسیه ۱۹ درصد، آمریکا ۱۶ درصد، ترکیه ۷ درصد و در ایران فقط ۳ درصد است.

در ایران حدود ۴۰ ساختار زمین‌شناسی با پتانسیل ذخیره‌سازی گاز وجود دارد که در صورت بهره‌برداری از آنها، می‌توان بخش قابل‌توجهی از کسری ۲۰۰ میلیون مترمکعبی زمستان را پوشش داد، اما با وجود اهمیت ذخیره‌سازی گاز در ایران برای مدیریت پیک مصرف زمستانی، در دولت گذشته شرکت ذخیره‌سازی گاز بدون هیچ دلیل منطقی توسط وزارت نفت وقت منحل شد و در هشت سال گذشته هیچ توجهی به پروژه‌های ذخیره‌سازی گاز نشد تا این موضوع به طرز عجیبی به حاشیه برود.

به گزارش مجاهدت از مشرق، کمال احمدی طی یادداشتی در روزنامه کیهان نوشت: این روزها که دوباره زمزمه توافق هسته‌ای بر سر زبان‌ها افتاده، رسانه‌های غربگرا دو نوع واکنش از خود بروز داده‌اند که هر دوی آنها عجیب و حیرت‌برانگیز است؛ یک گروه از آنها همچون اواسط دهه ۹۰، مشغول خیال‌پردازی درباره آینده اقتصاد ایران پس از توافق کذایی هستند.

به این تیترها دقت کنید «احیای برجام منجر به رفاه‌، پیشرفت و ثبات می‌شود»، «اقتصاد ایران در انتظار احیای برجام»، «سلام بازارها به توافق» و… حتی برخی از این رسانه‌ها باز هم مثل سال ۹۴، چرتکه به دست گرفته و خسارت هر روز تاخیر در احیای توافق هسته‌ای را میلیون‌ها دلار برآورد می‌کنند.  

درباره این ادعاهای تکراری که البته هر انسان عاقلی را به تعجب وا می‌دارد، باید پرسید چگونه ممکن است این جماعت تجربه عینی و ملموسی که هنوز چندسالی از وقوعش نگذشته را به طرفهًْ‌العینی فراموش کرده و با شرطی ‌سازی اقتصاد، دوباره بخواهند کشور را به چاه ویلی بیندازند که انتهایش معلوم نیست؟

مگر همینان هفت سال پیش با ترفند «راه بنداز و جا بنداز» نمی‌گفتند برجام، آفتاب تابان است و با این توافق می‌توانیم بالمرّه همه تحریم‌ها را برداریم؟ مگر همین چرتکه بدستان حساب نمی‌کردند که ضرر هر روز تاخیر در اجرای برجام، ۱۰۰ میلیون دلار است؟

حتی یکی‌شان تیتر زد که ۲۲ روز تاخیر در اجرای برجام ۲۵۰۰میلیون دلار به کشور ضرر زد؟! پس چرا بعد از این همه شتاب و عجله برای اجرای برجام و تعطیلی بخش مهمی از تاسیسات هسته‌ای کشور، نه‌تنها هیچ عایدی نصیب اقتصاد کشور نشد (تقریبا هیچ‌، به اذعان سیف رئیس‌کل وقت بانک مرکزی) بلکه حتی غربی‌ها یک باک بنزین به هواپیمای ظریف- وزیر خارجه وقت- ندادند تا او خودش را به خانه برساند.

البته خسارت این توافق فقط به همین مقدار محدود نشد؛ افزایش رکود در واحدهای تولیدی تا جایی که به گفته وزیر وقت صمت در دولت یازدهم بیش از ۱۰هزار واحد تولیدی تعطیل یا نیمه‌تعطیل شد و بنگاه‌های مشهور تولیدی کشور نظیر «ارج»، «آزمایش»، «داروگر»، «روغن جهان» و… که روزگاری جزو برترین واحدهای تولیدی ما بودند به خاک سیاه نشستند و واردات بی‌رویه شدت گرفت.

آمارهای بانک مرکزی در سال ۹۶ به خوبی این واقعیت تلخ را برملا کرد. در آن سال میزان کل واردات کشور (واردات گمرکی، غیرگمرکی و خدمات) به ۹۳/۸ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل از اجرای برجام (۱۳۹۴) ۲۰ میلیارد دلار بیشتر شده بود.

همچنین بدهی خارجی ایران که در ابتدای دی ۱۳۹۴ یعنی قبل از اجرای برجام، ۵ میلیارد و ۶۷۵ میلیون دلار بود، در پایان سال ۱۳۹۶ به ۱۰ میلیارد و ۹۱۰ میلیون دلار افزایش یافت. یعنی در مدت ۲ سال و سه ماه از اجرای برجام، ایران از لحاظ بدهی خارجی، ۹۲ درصد مقروض‌تر شد.

 قصه زیان‌های اقتصاد ما از برجام، به همین موارد هم محدود نشد، بلکه به بخش‌هایی همچون صنعت نفت و خودرو هم لطمات شدیدی وارد آمد؛ شرکت نفتی توتال که با فرش قرمز زنگنه و دوستانش و با وجود سوءسابقه قبلی، وعده عملیاتی کردن پروژه فاز ۱۱ پارس جنوبی را داده بود، پس از اینکه اطلاعات میادین مشترک نفتی ما را سرقت کرد، بدون پرداخت هیچ جریمه‌ای به بهانه ترس از آمریکا از ایران خارج شد.

شرکت‌های فرانسوی پژو و رنو هم مثل توتال، صنعت خودروی ما را سر کار گذاشتند و تعهدات‌شان را نیمه‌کاره رها کرده و رفتند. ماجرا وقتی دردناک‌تر شد که سفره مردم به بهانه گرانی‌های مداوم نرخ ارز، روزبه‌روز کوچک‌تر شد، قیمت کالاهای اساسی بعضا تا ۳۰۰ درصد بالا رفت؛ قیمت گوشت نجومی شد و…

با وجود این همه خسارت، باز هم جریان غربگرا سرعقل نیامد و کشور را معطل اینستکس اروپا، سفر شینزوآبه و در نهایت هم پیروزی بایدن کرد تا شاید به امید این سراب‌ها «هفته‌های خوشی پیش روی مردم باشد» اما هرچه گذشت رکود اقتصادی بیشتر شد و تورم و گرانی افزایش یافت تا جایی که نرخ تورم در سه سال پایانی دولت قبل، بالاتر از ۳۰ درصد ماند و رکورد بی‌سابقه‌ای را در ۶۰ سال اخیر برای این شاخص اقتصادی ثبت کرد. حالا با این همه خسارت که شرطی‌سازی اقتصاد به کشور زد، معلوم نیست غربگرایان با چه رویی دوباره همان رویه غلط را در پیش گرفته و آدرس ناکجاآباد به مردم می‌دهند؟ 

چه عبرت‌آموز فرمود امام صادق علیه‌السلام که «لَا یُلْسَعُ الْعَاقِلُ مِنْ جُحْرٍ مَرَّتَیْن‏» هیچ شخص عاقلی از یک سوراخ دو بار گزیده نمی‌شود.

اما واکنش گروه دوم غربگراها در قبال توافق هسته‌ای که این روزها دوباره بروز کرده، در عین عجیب بودن واقعیت باطنی آنها را برملا کرده است. این طیف با پررویی تمام می‌گوید این توافق باید انجام شود و ما چاره‌ای نداریم جز اینکه آن را اجرا کنیم، اما نباید از ناحیه توافق هسته‌ای، انتظار هیچ گشایشی را برای اقتصاد داشته باشیم و اگر ما پیشرفت اقتصادی می‌خواهیم باید دست از انقلاب و آرمان‌هایمان برداریم.(!)

به این اظهارات توجه کنید: «بایستی با قاطعیت گفت برجام به خودی خود فراهم آورنده رفاه و رشد و توسعه نخواهد بود. به‌عبارت دیگر نه ایران می‌تواند به بانک‌ها و شرکت‌های خارجی دستور دهد که روابط بانکی عادی با ایران برقرار کرده و در پروژه‌های مختلف سرمایه‌گذاری نمایند…و نه رئیس‌جمهور آمریکا حتی از نوع خوبش هم قادر است چنین دستوری به بانک‌ها و شرکت‌های بین‌المللی دهد.

حلقه مفقوده در این رابطه؛ استراتژی، سیاست‌ها و نگاه‌های جمهوری اسلامی است. یعنی اگر این فرمول چراغ فرا راه ما قرار نگیرد، برجام مشکلی از ما حل نمی‌نماید. به‌عبارت دیگر، بانک‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صاحبان تکنولوژی‌های مدرن و پیچیده در ورای برجام جست‌وجو می‌کنند آیا با ایران می‌توانند همکار باشند و ایران کشور با ثباتی از نظر داخلی است و دشمنی بالفعل در خارج ندارد؟ هیچ سرمایه‌گذاری حاضر نیست خارج از ارکستر هماهنگ جهانی با کشوری که تکرو باشد کار کند.»

این اظهارات نشان می‌دهد اولا تمامی آن ادعاهای گروه نخست که برجام را مایه پیشرفت و تعالی کشور معرفی می‌کرد و می‌کند، سراسر دروغ است و هیچ تحریمی با این توافق برداشته نمی‌شود. ثانیا این سخنان، یک درون مایه اصلی دارد و آن اینکه مادام که ایران یک کشورانقلابی است و پایبند به آرمان‌های امام و انقلاب و دشمن آمریکاست، نباید انتظار هیچ پیشرفتی را داشته باشد، چون آمریکا، کدخدای جهان است و بدون آمریکا نمی‌توان از پس مشکلات برآمد.

در پاسخ به این ادعا که بارها طی چهل سال گذشته به عناوین مختلف تکرار شده و احتمالا این بار با هدف تحمیل برجام‌های بعدی ادا گشته، باید گفت فرض کنیم این ادعا که مشکل اقتصاد ایران، انقلابی بودن مردمش است صحیح ‌باشد اما با چنین ادعایی، چرا با وجودی که بسیاری از کشورهای جهان انقلابی نیستند و به قول این جماعت با ارکستر جهانی هماهنگ هستند، با مشکلات عدیده اقتصادی مواجهند؟

چرا اروپایی‌ها که روزگاری گفته می‌شد سگ دست آموز رئیس‌جمهور آمریکایند، این روزها به مصرف هیزم و غذای کپک زده روی آورده‌اند؟ چرا ترکیه که در داشتن رابطه با آمریکا آن‌قدر پیش رفته که سال‌هاست بخشی از خاکش به‌ اشغال پایگاه هوایی آمریکا(اینجیرلیک) درآمده و بیش از ۵ هزار نظامی ایالات متحده و ده‌ها جنگنده این کشور بدون هیچ اعتنایی به دولت اردوغان در این پایگاه رفت و آمد می‌کنند، این روزها با تورم بیش از ۸۰درصدی دست و پنجه نرم می‌کند؟

این نمونه‌های عینی، خط بطلان بر فرضیه اقتصاد ضعیف به دلیل انقلابی بودن می‌کشد چرا که این کشورها اصلا با واژه انقلاب و مقاومت در برابر آمریکا بیگانه‌اند و مو به مو، طبق خواسته‌های او عمل کرده‌اند، اما این روزها اقتصادشان با یک تحریم گازی به قدری ملتهب شده که به مردم‌شان سفارش می‌کنند برای مصرف کمتر گاز لازم نیست در حمام همه جای بدن را بشوئید!

اما در نقطه مقابل این کشورها، تجربه چهار دهه اخیر انقلاب ما نشان داده که هرجا ما انقلابی عمل کردیم موفق بودیم؛ مثل همین آبرسانی به شهرکرد که در هفته‌های اخیر به دلایلی با مشکل مواجه شده بود، اما دولتمردان و نیروهای جهادی توانستند در یک حرکت انقلابی ظرف کمتر از دوهفته مشکل را تا حدود زیادی حل کنند.

جالب اینکه همین طیف غربگرا چندسال پیش مدعی بود بدون آمریکا و برجام حتی نمی‌توان مشکل آب خوردن مردم را حل کرد، اما دولت انقلابی خلاف این گزاره را ثابت کرد آن هم در شرایطی که اروپای نوکر آمریکا این روزها به‌شدت گرفتار بی‌آبی است.

خشکسالی‌ شدید در فرانسه موجب شده وزیر محیط زیست بگوید ۱۰۰ شهر آب آشامیدنی ندارند «دویچه وله» (رسانه دولت آلمان) در کنار گزارش تصویری از بی‌آبی تصریح می‌کند: «رودخانه‌های آلمان کم کم به ریگزار تبدیل می‌شوند. سطح رودخانه راین و دیگر رودخانه‌ها بیش از پیش کاهش یافته و در برخی موارد حتی عبور کشتی‌ها نیز متوقف شده» و بزرگ‌ترین شرکت تامین آب انگلیس هم از جیره‌بندی توزیع آب در این کشور خبر می‌دهد.

خداوند رهبر عزیز انقلاب را نصرت فرماید که در باب اعتماد به غرب در آخرین دیدار با مسئولان دولت قبلی، نکته مهمی ‌را متذکر شدند: «دیگران باید از تجربه‌های شما (دولت آقای روحانی) استفاده کنند. این تجربه عبارت است از بی‌اعتمادی به غرب؛ آیندگان باید از این تجربه استفاده کنند. در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد؛ به ما کمک نمی‌کنند و هرجا بتوانند ضربه می‌زنند؛ آنجایی ‌که ضربه نمی‌زنند، آنجایی است که امکانش را ندارند؛ هرجا امکان داشته‌اند ضربه زده‌اند؛ این تجربه‌ بسیار مهمّی است. مطلقاً نبایستی برنامه‌های داخلی را به همراهی غرب موکول و منوط کرد،‌ چون قطعاً شکست می‌خورَد، قطعاً ضربه می‌خورَد. شماها هم هر جایی‌که کارهایتان را منوط کردید به [همراهی] غرب، ناموّفق ماندید؛ هر جایی ‌که بدون اعتماد به غرب، خودتان قد عَلَم کردید و حرکت کردید موفّق شدید.»

به گزارش مجاهدت از مشرق، بعد از سیل اخیر در برخی مناطق کشور و حضور مسئولان دولتی در مناطق حادثه دیده و در میان مردم سیل زده، برخی جریانات و رسانه های اصلاح طلب به این موضوع انتقاد کرده و این رفتارها را نمایشی خواندند. این در حالی است که بسیاری معتقدند حضور مسئولان ارشد دولتی در مناطق سیل زده موجب دلگرمی مردم حادثه دیده و رفع سریع تر مشکلات می شود. در همین راستا با جبار کوچکی‌نژاد نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی، در این باره به گفت وگو پرداختیم.

کوچکی‌نژاد در این باره گفت: اصلاح‌طلبان افرادی فرصت‌طلب هستند و سعی می‌کنند تا از فرصت‌ها به نفع جریان سیاسی خود بهره‌برداری کنند.

وی افزود: اصلاح‌طلبان در دوره دولت آقای روحانی شعار می‌دادند که ما دیوارهای بی‌اعتمادی را فرو ریختیم و با دنیا ارتباط برقرار کردیم و برجام را دستاورد خود معرفی می‌کردند.

نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: اصلاح‌طلبان در زمان آقای روحانی عنوان کردند که دولت نهم و دهم باعث ایجاد دیوارهای بی‌اعتمادی بین ایران و کشورهای دیگر شده بود و این بی‌اعتمادی نمی‌گذاشت ما با دنیا ارتباط برقرار کنیم و بسیاری از مشکلات کشور را ناشی از همین مسئله می‌دانستند که البته منظور اصلاح‌طلبان از دنیا غرب و آمریکا است.

کوچکی نژاد خاطرنشان کرد: بعد از ۸ سال عمر دولت آقای روحانی، اصلاح‌طلبان و دولت یازدهم و دوازدهم نتوانستند کارنامه موفقی را از عملکرد خود ارائه دهند و نه تنها برخلاف آنچه که ادعا می‌کردند تحریم‌ها برداشته نشد، بلکه تحریم‌ها دوچندان هم شد و دشمنی آمریکا هم افزایش یافت.

وی افزود: دولت سیزدهم در حدود یک سال گذشته در حال جبران و بازسازی خرابی‌های به جا مانده از دولت آقای روحانی بوده و یک سال زمان بسیار کوتاهی است که بتوان نتیجه کار دولت را دید.

نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: در بخش‌های مختلف کشور دولت سیزدهم روابط را از بین برده و ضوابط را جایگزین روابط کرده است و در حوزه اقتصادی نیز کارهای خوبی را شروع کرده است.

کوچکی‌نژاد خاطرنشان کرد: واقعیت این است که اصلاح‌طلبان از ۸ سال دولت روحانی کارنامه‌ موفقی برای ارائه ندارند و به همین خاطر فضاسازی علیه دولت فعلی را در دستورکار قرار داده‌اند.