دیابت

به گزارش مجاهدت از مشرق، منصور رضایی متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: در چند دهه اخیر، تحقیقات نشان داده‌اند که الگوی غذایی مدیترانه‌ای نقش مهمی در حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌های مزمن از جمله بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت، پرفشاری خون و برخی انواع سرطان دارد. این رژیم غذایی که ریشه در کشورهای حاشیه دریای مدیترانه مانند یونان و ایتالیا دارد، به دلیل تأثیر مثبت آن بر کاهش عوامل خطرزا برای بیماری‌های غیر واگیر، توجه گسترده‌ای را به خود جلب کرده است.

وی افزود: الگوی غذایی مدیترانه‌ای بر پایه مصرف زیاد مواد غذایی گیاهی، غذاهای دریایی و چربی‌های سالم است. برخی از مهم‌ترین اجزای این رژیم شامل مصرف بالای میوه، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات: این گروه از مواد غذایی سرشار از فیبر بوده و در حفظ سلامت دستگاه گوارش و کاهش سطح کلسترول خون مؤثر هستند.

رضایی ادامه داد: استفاده از روغن زیتون به عنوان منبع اصلی چربی: روغن زیتون غنی از اسیدهای چرب غیر اشباع مانند امگا ۹ است که تأثیر مثبتی بر سلامت قلب دارد و مصرف مداوم ماهی و غذاهای دریایی: این مواد غذایی سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ بوده و به کاهش التهاب و حفظ سلامت قلب کمک می‌کنند.

وی افزود: محدودیت مصرف گوشت قرمز و فرآورده‌های صنعتی: مصرف زیاد گوشت قرمز و چربی‌های اشباع می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی و متابولیکی را افزایش دهد، استفاده از لبنیات، به‌ویژه ماست یونانی: لبنیات، خصوصاً ماست، بخش مهمی از رژیم غذایی مدیترانه‌ای را تشکیل داده و تأثیر مثبتی بر سلامت روده و سیستم ایمنی دارد.

به گفته رضایی؛ مصرف مغزها و دانه‌های روغنی؛ گردو، بادام و تخمه‌ها سرشار از چربی‌های سالم و مواد مغذی بوده و در کنترل التهاب و سلامت عمومی بدن مؤثر هستند.

رژیم مدیترانه‌ ای و سبک زندگی سالم

وی خاطرنشان کرد: علاوه بر مواد غذایی، سبک زندگی در این رژیم نقش مهمی ایفا می‌کند. افرادی که از این الگوی تغذیه‌ای پیروی می‌کنند، معمولاً فعالیت بدنی منظم دارند و سبک زندگی اجتماعی قوی‌تری را تجربه می‌کنند. تحقیقات نشان داده که صرف غذا به‌صورت خانوادگی و اجتماعی، همراه با تحرک بدنی روزانه، از جمله ویژگی‌های بارز این سبک زندگی است که تأثیر بسزایی بر سلامت جسمی و روانی دارد.

رابطه رژیم مدیترانه‌ ای با کاهش بیماری‌ های مزمن

به گفته این متخصص تغذیه؛ بررسی‌های علمی نشان می‌دهند که با افزایش فست‌فودها و غذاهای فرآوری‌شده، میزان ابتلاء به بیماری‌های مزمن در کشورهای توسعه‌یافته رشد چشمگیری داشته است. در مقابل، رژیم مدیترانه‌ای به دلیل ترکیب متعادل از مواد مغذی ضروری، می‌تواند از بروز بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و چاقی جلوگیری کند.

وی خاطرنشان کرد: رژیم غذایی مدیترانه‌ای نه تنها به عنوان یک الگوی تغذیه‌ای سالم شناخته می‌شود، بلکه به دلیل تأکید بر تحرک بدنی و تعاملات اجتماعی، به عنوان یک سبک زندگی سالم نیز مطرح است. توجه به این نوع تغذیه می‌تواند نقش مهمی در ارتقای سلامت عمومی و کاهش بار بیماری‌های غیر واگیر داشته باشد.

به گزارش مجاهدت از مشرق خیلی از افراد کوچک‌ترین آگاهی درباره نقش و کارکرد کلیه‌ها در بدن، میزان حساسیت آنها، بیماری‌هایی که می‌توانند سلامت کلیه‌ها را به خطر بیندازند، عادت‌های نادرستی که می‌توانند سلامت آنها را به خطر بیندازند، نحوه مراقبت و عواقب بدمراقبتی از آنها ندارند. به همین دلیل کار خیلی از افراد به دلیل عدم مراقبت از کلیه‌ها به بروز بیماری‌های مختلف کلیه به خصوص نارسایی کلیه‌ها می‌کشد؛ مرحله‌ای که کلیه‌ها از کار می‌افتند و فرد نیازمند دیالیز یا پیوند کلیه می‌شود.

سالانه ۲۵۰۰ پیوند کلیه در کشور انجام می‌شود که رتبه اول را بین پیوند اعضا در کشور دارد. یعنی بیشترین بیماران نیازمند عضو، بیماران پیوند کلیه هستند. و البته به گفته پزشکان، پیوند کلیه در ۱۰ درصد افراد جواب نمی‌دهد. پس بهترین کار و بهترین راه، مراقبت و پیشگیری از بیمار شدن آنها است.

سلامت کلیه‌ها تا حدی اهمیت دارد که برای آن روز جهانی (۱۳ مارچ/ ۲۳ اسفند) تعیین شده است و هر سال یک شعار برای آن انتخاب می‌شود؛ شعار روز جهانی کلیه سال ۲۰۲۵ این است؛ “آیا کلیه‌های شما خوب هستند؟ تشخیص زود هنگام، محافظت از سلامت کلیه”.

۲ دشمن خطرناک کلیه‌ها را بشناسید

کلیه‌ها نقش بسیار مهمی در بدن دارند؛ وظیفه اصلی آنها تصفیه خون و دفع مواد زائد از بدن است. کلیه‌ها با تولید ادرار، مواد سمی و اضافی را از خون خارج می‌کنند، تعادل آب و الکترولیت‌ها را تنظیم می‌کنند و به کنترل فشار خون و تولید گلبول‌های قرمز کمک می‌کنند.

متاسفانه خیلی از افراد نمی‌دانند که «دیابت کنترل‌نشده» و «فشارخون بالا» دو عاملی هستند که به‌تدریج کلیه‌ها را از بین می‌برند. دکتر ناصر سیم‌فروش، فلوشیپ جراحی کلیه و رئیس قطب اورولوژی ایران به همشهری‌آنلاین می‌گوید: این دو عارضه، شایع‌ترین علت و سردسته عوامل بروز نارسایی کلیه‌ها هستند که به تدریج کلیه‌ها را از بین می‌برند.

این فلوشیپ جراحی کلیه، بزرگ‌ترین اشتباه افراد در مراقبت از کلیه‌ها را چک نکردن مرتب قند خون و فشارخون عنوان می‌کند و می‌گوید: بیشتر مردم تصور می‌کنند که وقتی بیمار شدند، باید مراقب قند خون و فشار خون خود باشند. در حالی که فرد وقتی سالم است، باید از سلامتش مراقبت کند. وگرنه وقتی مریض شدیم، دیگر فایده‌ای ندارد. الان هم در بیشتر خانه‌ها دستگاه قند خون و فشارخون وجود دارد و به راحتی می‌توان در زمان‌های لازم آنها را کنترل کرد و از نوسانات آنها مطلع شد.

دکتر سیم‌فروش تاکید می‌کند که اگر شخص سالی یک بار حتما قند خون و اوره کراتینه خود را چک کند، می‌تواند به موقع نارسایی احتمالی کلیه را تشخیص بدهد. چون همان طور که گفتم، این عارضه در مراحل اولیه علائم ندارد و وقتی کلیه‌ها از کار افتاد، تازه خود را نشان می‌دهد. آن موقع هم که دیگر فایده ندارد. پس بهترین کار، پیشگیری است که قطعا از درمان بهتر است.

دکتر سیم‌فروش تاکید می‌کند که اگر علائم نارسایی کلیه پیدا شد، دیگر برگشت‌پذیر نیست و کلیه‌ها هرگز بهبود نخواهند یافت. در این صورت فرد باید برای دیالیز یا پیوند کلیه اقدام کند که هردو هم پرهزینه هستند. مشکلات دیالیز خیلی بیشتر از پیوند است. پیوند کلیه نتایج بهتری دارد و فرد بعد از پیوند زندگی طبیعی‌تری دارد. با این حال در ۵ تا ۱۰ درصد موارد، کلیه‌ها پیوند را پس می‌زنند و جواب نمی‌دهد. ما مراجعینی داریم که ۲ تا ۳ بار پیوند کلیه انجام می‌دهند تا شاید جواب بدهد. پس تاکید می‌کنم که پیشگیری بهتر از درمان است.

مراقبت درست از کلیه‌ها را یاد بگیریم

برای این که بیماری‌های کلیه ازجمله نارسایی کلیه را تجربه نکنیم و از بروز آنها پیشگیری کنیم، لازم است سبک زندگی درستی را در پیش بگیریم. رئیس قطب اورولوژی ایران درباره سبک زندگی درست توضیح می‌دهد و می‌گوید: برای حفظ سلامت کلیه‌ها و سلامت کلی بدن باید تغذیه درست و متعادلی داشته باشید، پرخوری نکنید، میوه‌جات و سبزی‌جات تازه مصرف کنید، آب و مایعات به اندازه کافی (روزانه ۶ تا ۸ لیوان) بنوشید، شیرینی زیاد مصرف نکنید، مصرف نمک را کاهش دهید، نوشابه‌ها را حذف کنید. هر قوطی نوشابه حاوی ۱۲ حبه قند است!، فعالیت بدنی روتین و مرتبی داشته باشید و فشار خون و قند خون خود را مرتبا کنترل کنید. چراکه این دو بیماری به عروق کلیوی آسیب می‌زنند.

دکتر سیم‌فروش تاکید می‌کند: اگر فشارخون ۱۴ روی ۹ باشد، یعنی فرد احتمالا به فشار خون بالا مبتلا شده و فرد باید به پزشک مراجعه کند تا فشارش کنترل شود. البته سن فرد هم مهم است. درمجموع فشارخون نباید از ۱۲ روی ۸ بالاتر برود. اگر بالاتر رفت، نباید بی‌تفاوت بمانیم.

درباره قند خون هم پزشکان می‌گویند اگر عدد قند خون ناشتای شما زیر ۱۰۰ باشد، قند خون نرمالی دارید، اگر بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ باشد، در مرحله پیش‌دیابت هستید و اگر ۲ بار پیاپی بالای ۱۲۵ باشد، به دیابت مبتلا شده‌اید. البته برای تعیین ابتلا به دیابت یا عدم ابتلا به آن، هموگلوبین a۱C (قند خون سه‌ماهه) هم اهمیت دارد. ac۱ را در خانه نمی‌توان اندازه گرفت و تنها با انجام آزمایش خون می‌توان متوجه آن شد.

همچنین پرهیز از مصرف خودسرانه داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن، عدم مصرف سیگار و الکل و رعایت بهداشت فردی و پیشگیری از عفونت‌های ادراری از دیگر راه‌های پیشگیری از بروز بیماری‌های کلیه هستند.

پزشکان اورولوژی تاکید دارند که بهترین راه برای مراقبت از کلیه‌ها پیشگیری از بیمار شدن آنها است، اما اگر احیانا تعدادی از علائمی مثل احساس خستگی و ضعف مداوم، ادرار کردن سخت و دردناک، ادرار کف‌آلود، تغییر در رنگ ادرار، احساس تشنگی زیاد، احساس نیاز به ادرار کردن پیاپی به خصوص در طول شب، تورم صورت، دست‌ها، پاها و حتی قوزک پاها در خود می‌بینید، حتما برای انجام چکاپ‌های مربوط به کلیه مثل سونوگرافی و … اقدام کنید و آن را پشت گوش نیندازید. همچنین اگر سابقه خانوادگی بیماری‌های کلیه – از سنگ کلیه تا دیالیز – دارید، حتما تحت نظر پزشک باشید و با چک کردن‌های مرتب اجازه بروز بیماری را به کلیه‌هایتان ندهید یا حداقل آن را چند سال به تاخیر بیندازید.

به گزارش مجاهدت از مشرق، سارا ساروخانی اظهار کرد: با توجه به اینکه روزه‌داری در سبک زندگی افراد تغییراتی مانند گرسنگی طولانی‌مدت، عدم مصرف داروهای خوراکی، تغییر ساعت خواب را ایجاد می‌کند، در این دوره افراد دیابتی ممکن است نوسانات قند خون بیشتری را تجربه کنند.

وی با بیان اینکه نوسانات قندی در افراد دیابتی به شکل افت قندهای مکرر یا افزایش قند صورت می‌گیرد، گفت: لازم است که افراد مبتلا به دیابت که تمایل به روزه‌داری دارند، پیش از روزه‌داری با پزشک مشورت کند و درصورتی‌که شرایط جسمی‌ و کنترل قند خون در افراد دیابتی مناسب باشد و از نظر پزشک مشکلی وجود نداشته باشد، این عزیزان می‌توانند روزه بگیرند.

این کارشناس تغذیه با تأکید بر اینکه افراد دیابتی به هیچ وجه بدون مشورت با پزشک، روزه نگیرند، بیان کرد: روزه‌داری بدون تأیید پزشک برای دیابت می‌تواند چالش‌های زیادی را به همراه داشته باشد و فرد دیابتی را در معرض برخی خطرات از جمله دیابت‌های پیشرفته قرار دهد.

وی افزود: معمولاً درصورتی‌که مدت ابتلا به دیابت در افراد بالاتر از ۱۰ سال باشد، روزه‌داری به آنان توصیه نمی‌شود؛ همچنین افرادی که افت قند را به‌صورت روزانه یا چند مرتبه در هفته تجربه می‌کنند، ممکن است با روزه گرفتن، احتمال افت قند شوند و دفعات آن افزایش یابد.

ساروخانی با اشاره به عوارض دیابت بر روی قلب، عروق و کلیه تصریح کرد: افرادی که به واسطه دیابت دچار مشکلات قلبی و کلیوی شدند تحت هیچ شرایطی مجاز به روزه‌داری نیستند.‌

وی با بیان اینکه بزرگ‌ترین چالش افراد دیابتی افت قندها و قندهای بالای مکرر در طول روزه‌داری است، اظهار کرد: افراد دیابتی که با توصیه پزشک می‌توانند فریضه روزه‌داری را به جای بیاورند باید نسبت به تغذیه خود توجه ویژه داشته باشند یکی از آن نکات این است که مقدار کالری دریافتی روزانه را بین وعده سحر و افطار و در صورت نیاز به یک یا دو میان وعده تقسیم کنند.

این کارشناس سلامت ادامه داد: برای دیابتی‌ها میزان مصرف کربوهیدرات ۴۵ تا ۵۰ درصد و میزان مصرف پروتئین ۲۰ تا ۳۰ درصد و همچنین میزان مصرف چربی ۳۵ درصد مجاز است‌.

وی تصریح کرد: نانی که دیابتی‌ها مصرف می‌کنند، باید تهیه شده از غلات کامل باشد و حتماً سبزی و سالاد بسیاری مصرف کنند. همچنین از مصرف غذاهای حاوی سطوح بالای اسید چرب مثل کره‌های پرچرب، پیتزا، میان وعده‌های سرخ شده در روغن زیاد امتناع کنند.

ساروخانی در پایان گفت: مصرف شیر، ماست، پنیر، کشک و دوغ برای افراد مبتلا به دیابتی که مجاز به روزه‌گیری هستند توصیه می‌شود چراکه مصرف این اقلام علاوه بر تأمین کلسیم و فسفر و بخشی از پروتئین، ویتامین‌های گروه B به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند.