رادار

گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس- رحیم محمدی؛ سال‌ها پیش زمانی که هواپیما کارایی اثربخش خود را در جنگ‌ها بر همگان اثبات کرد به تدریج کشور‌های مختلف سعی کردند برای در اختیار گرفتن هواپیما‌های بیشتر با کارایی بهتر از یکدیگر گوی سبقت را بربایند؛ لذا در این شرایط شرکت‌های اسلحه‌سازی در دنیا تلاش بیشتری برای ساخت هواپیما‌هایی با کارایی بیشتر و فروش این هواپیماها کردند؛ از این روی صنایع هواپیماسازی در بخش نظامی سال به سال هواپیما‌هایی را تولید کردند که علاوه بر سرعت و مانورپذیری بالا، بتواند از دید رادار‌ها پنهان بماند و در عین حال مهمات بیشتری را در مسافت‌های طولانی حمل کند که در این رابطه می‌توان به هواپیما‌های متعددی که توسط کارخانه‌های آمریکا و روسیه ساخته شده‌اند، اشاره کرد.

اما از سوی دیگر، این‌گونه هواپیما‌ها علاوه بر آن که زمان زیادی برای ساخت آن‌ها صرف می‌شود، باید هزینه‌های هنگفتی را نیز در رابطه با ساخت و نگهداری آن‌ها در کنار تربیت نیروی انسانی که کاربر این هواپیما‌هاست، پرداخت کرد.

حال برای اینکه این‌گونه هزینه‌ها کاهش یابد، صنایع اسلحه‌سازی به سمت ساخت هواپیما‌های بدون سرنشین رفتند؛ موفقیت‌هایی که این‌گونه هواپیما‌ها در میادین جنگ به دست آوردند، موجب شد تا بکارگیری چنین پرنده‌هایی روز به روز در جهان افزایش یابد؛ لذا وقتی اقبال جهانی به استفاده پرنده‌های بدون سرنشین گسترش یافت، به دلیل ارزان بودن ساخت و بکارگیری آن، به تدریج تبدیل به سلاح‌هایی راهبردی شدند و علاوه بر پهپادهای شناسایی و رزمی، نمونه‌های انتحاری این پرنده‌ها نیز تولید شدند.

هزینه سرنگونی یک فروند پهپاد بسیار زیاد است؛ به عبارت دیگر اگر تولید پهپاد انتحاری را تا ۲۰ هزار دلار برآورد کنیم، هزینه شلیک یک فروند موشک زمین به هوا بین ۱۴۰ هزار دلار برای موشک S۳۰۰ و تا سه میلیون دلاری برای موشک «پاتریوت» در نوسان است؛ این نشان می‌دهد که هزینه مقابله با پهپاد بسیار بالاست.

انتهای پیام/ 231

به گزارش مجاهدت از گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس، یکی از بخش‌هایی که در دوران دفاع مقدس، با وجود همه کمبود‌ها کارنامه درخشانی از خود برجای گذاشت، پدافند هوایی است. پدافند هوایی بعد از اتمام جنگ تحمیلی تا امروز، قدم‌های بزرگ و مهمی در راستای قطع وابستگی از بیگانگان برای دفاع از آسمان ایران برداشته است. رسانه KHAMENEI.IR براساس بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار اعضای هیأت دولت که در آن به تغییر عزتمندانه و قدرتمندان اوضاع جمهوری اسلامی نسبت به دوران دفاع مقدس از جمله امنیت آسمان ایران اشاره کردند، برای تحلیل و بررسی اقدامات و پیشرفت‌های صورت گرفته در این بخش، به گفت‌وگو با امیر سرتیپ «قادر رحیم‌زاده» فرمانده قرارگاه مشترک پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله پرداخته است.

ماحصل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

حوزه پدافند هوایی، پیش از انقلاب چگونه بود و امروز در این حوزه چه تفاوت‌هایی با گذشته کرده است؟
اصلاً قابل مقایسه نیست. قبل از انقلاب، یگان‌های پدافند هوایی، با معدود سامانه‌های پدافند هوایی از تنوع برخوردار بودند؛ ضمن اینکه آن موقع، به‌طرف ساخت هیچ پدافند هوایی در داخل کشور هم نمی‌رفتیم؛ حتی زمینه برای تعمیرات اساسی‌اش هم وجود نداشت. همان مستشار‌ها در پدافند جمعی نیروی هوایی بودند و این مسائل در سامانه‌های پدافندی هم وجود داشته است، خیلی از بحث‌های اورهال (بازآماد)، تعمیرات کلی و تعویض بعضی از قطعات، توسط بیگانگان انجام می‌گرفته است که امروز دیگر اینگونه نیست و علاوه بر آن امروز شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور با تکنولوژی روز و کاملاً مکانیزه است.

با توجه به اینکه ایران در دوران دفاع مقدس در حوزه‌های نظامی تحت تحریم قرار گرفت، این مسئله در حوزه پدافند هوایی چه تأثیری گذاشت؟
وقتی وارد دفاع مقدس شدیم، با معدود سلاح‌هایی که در اختیار کارکنان پدافند هوایی بود، ابتکارات و خلاقیت‌های فراوانی از همان سال‌های اول دفاع مقدس جرقه زد. اصلاً کلمه جهاد و تحقیقات و جهاد خودکفایی از آن زمان به زبان‌ها افتاد. این از ابتکارات ویژه آیت‌الله خامنه‌ای بود که آن زمان راه انداختند و درحقیقت، شکوفایی از همین تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی هوایی شروع شد.

با توجه‌ به اهمیت محوری تجهیزات در نیروی هوایی و از جمله پدافند هوایی، در داخل مجموعه نیروی هوایی قطعات شروع به تولید و ساخته می‌شوند و تعمیر می‌شوند. در دفاع مقدس، هیچ عملیاتی نبوده که یگان‌های پدافند هوایی ارتش در آن عملیات حضور نداشته باشند و نقش بسیار فعالی ایفا نکرده باشند. بعضی‌هایشان واقعاً مثال‌زدنی است؛ مثلاً در عملیات والفجر هشت، ۶۵ الی ۷۰ فروند هواپیما در یک عملیات از دشمن ساقط می‌شود. تجسم بفرمایید که اگر این ۶۵ فروند هواپیمای دشمن سالم بودند، چه اتفاقی برای نیرو‌های ما می‌افتاد؟ وقتی از پایگاهی، پروازی انجام می‌شود و بعد برنمی‌گردد و ساقط می‌شود و خبرش پخش می‌شود، چه تأثیری در شکست روحیه دشمن به وجود می‌آورد؟

در طول دفاع مقدس، ما می‌بینیم که با همین تلاش‌های واقعاً مجاهدانه که در یگان‌های مختلف پدافند هوایی انجام گرفت، بیش از ۶۰۰ فروند هواپیما از دشمن ساقط می‌شود؛ یعنی در عملیات‌ها در کنار سایر نیرو‌های سطح برای ایجاد امنیت در آسمان می‌آید تا نیرو‌های سطح بتوانند عملیاتشان را به‌راحتی انجام بدهند.

از طرفی مسائل اقتصادی یکی از اهداف دشمن بود که عرصه را بر مردم ایران تنگ کند و مراکز حیاتی اقتصادی ما مثل پالایشگاه‌های ما را مورد هدف قرار بدهد.

در حملات بمباران دشمن به شهرها، پدافند می‌ایستاد و تا آخرین لحظه دفاع می‌کرد. در اسکورت کشتی‌ها، در نگهداری اسکله‌ها، در جزیره خارگ که ده‌ها و شاید صد‌ها مورد، حمله انجام گرفت؛ ولی پدافند جانانه ایستاد و این شریان صدور نفت ادامه پیدا کرد؛ لذا با این کارنامه درخشان، پدافند از جنگ سربلند بیرون آمد.

بعد از پایان جنگ تحمیلی تا امروز، پدافند هوایی چه روندی را طی کرده است؟
همه آن سامانه‌های پدافندی مجدداً بازسازی شدند. همان سامانه‌هایی که از خارج وارد شده بودند، تمام قطعاتشان به‌روز شد و کارایی و توانمندی سامانه‌ها ارتقا پیدا کرد؛ مثلاً برد رادار‌های ما ارتقا پیدا کرد، برد سامانه‌های ما ارتقا پیدا کرد، سیستم‌های نرم‌افزاری دستخوش تحول بزرگی شد. همه به حول و قوه الهی و با تلاش جهادیِ همین کارکنان پدافند هوایی و با استفاده از جهاد‌های خودکفایی، رخ داد. حضرت آقا مرتب گزارش‌ها را می‌گرفتند که ببینند نیرو‌ها چه‌کار می‌کنند و دوستانی را که در این وادی بودند، تشویق می‌کردند. قطع وابستگی از خارج، یکی از قدم‌های بزرگ است. ما در ابتدای جنگ و در پایان دفاع مقدس، هیچ سامانه‌ای هنوز از خودمان نساخته بودیم؛ ولی این قطع وابستگی از قطعات و اینکه ما این‌ها را تا پایان جنگ، سرپا نگه داریم که بتوانیم از این‌ها استفاده کنیم، به ما خیلی کمک کرد. بعد از آن، هم بحث بازسازی آن‌هاست و هم بحث تولید. این‌دفعه احساس شد که ما باید خودمان حرکت کنیم و خودمان سامانه‌ها و تجهیزات دفاعی خودمان را بر اساس نیاز روز آماده کنیم. این فرایند همین طور تا الان ادامه دارد.

من یادم است سال ۶۲ و ۶۳ حتی کتاب هم درباره رادار که ما بتوانیم بخوانیم و آشنایی پیدا کنیم، پیدا نمی‌شد. اما بعداً در پدافند هوایی شروع کردیم به رادار ملی ساختن و دیدیم کارایی بسیار بهتری از سایر رادار‌هایی دارد که قبلاً وجود داشت. بعد از آن، رادار‌های مختلف با انواع باند‌های فرکانسی و با انواع مأموریت‌ها ساخته شد. در حالی که ما قبل از پیروزی انقلاب، کمتر از ۳۰ رادار در سطح کل کشور داشتیم، امروز به‌لطف خدا ده‌ها برابر این عدد، رادار‌هایی داریم که هم از نظر مراقبتی، کنترلی، ثابت و تاکتیکی، اهداف ما را تأمین می‌کند و هم خلأ‌های آسمان کشورمان را پوشش می‌دهد تا در هیچ ارتفاعی خلأ نداشته باشیم که دشمن بتواند نفوذ کند و خدای نکرده مقاصد شوم خودش را بخواهد به اجرا بگذارد. در بُعد رادارها، الحمدلله امروز صنعت ما در لبه فناوری‌ها دارد حرکت می‌کند، این حرکت هم در وزارت دفاع، هم در خود جهاد نیرو‌ها و با کمک‌گرفتن از جوانان و نخبگان از دانشگاه‌های کشور دارد صورت می‌گیرد.

در بُعد سلاح‌ها، ما آن چیزی که داشتیم یک سامانه موشکی «هاگ» بود که آن موقع در زمان جنگ، مورد توجه بود. انصافاً هم خوب امتحانش را پس داد. خود همین کارکنان غیرتمند پدافند هوایی، توانستند سرپا نگهش دارند و از این سامانه‌ها خوب استفاده کنند، با اینکه سامانه‌های واقعاً کوچک‌تری هم در اختیار داشتند. ما امروز به‌حدی رسیدیم که خودمان بهترین سلاح‌های پدافندی را در ابعاد مختلف در ارتفاع پایین‌تر، متوسط و بلند‌تر، داریم تولید می‌کنیم. واقعاً این را بدون تعارف عرض می‌کنم که در منطقه حرف برای گفتن داریم، در دنیا حرف برای گفتن داریم. مهم این است که روی پای خودمان ایستادیم، اعتقاد پیدا کردیم، اعتمادبه‌نفس پیدا کردیم. کلام مستمر حضرت آقا در دانشگاه‌های افسری، در بین نظامیان، این است که باید ثابت کنیم که «ما می‌توانیم». این مهم است. آن اعتمادبه‌نفس، تکیه به توانمندی خود، این‌ها مواردی است که واقعاً درس گرفتیم.

درباره قرارگاه مشترک پدافند هوایی خاتم الانبیا هم توضیح بدهید. هدف از تشکیل این قرارگاه چه بود؟
تشکیل قرارگاه مشترک هم که نعمت دیگری بود و برابر تدابیر نورانی فرمانده معظّم کل قوا و فرمان ایشان، ظرفیت‌ها در کنار هم آمد، توانمندی‌های ارتش و سپاه در کنار هم آمد؛ لذا امروز که بنده در خدمت شما هستم، قرارگاه مشترک پدافند هوایی، در درون خودش از دو لباس دارد استفاده می‌کند؛ هم لباس ارتشی و هم لباس سپاهی در کنار همدیگر. نیرو‌های پدافند هوایی کل ارتش، چه نیروی هوایی ارتش، چه سامانه‌های پدافندی که در سایر نیرو‌ها وجود دارد و همین‌طور سامانه‌های پدافند هوایی سپاه، چه سامانه‌هایی که در نیروی هوافضای سپاه، در فرماندهی پدافند هوافضای سپاه وجود دارد و چه سامانه‌های پدافندی که در سایر نیرو‌های سپاه بودند، همه این‌ها را توأمان تحت‌کنترل عملیاتی خودش دارد: هماهنگ، هم‌افزا، هم‌دل و در کنار هم. شبکه یکپارچه پدافند هوایی، امروز نمایشی است از وحدت نیرو‌های مسلح. شما امروز اگر وارد مراکز فرماندهی و کنترل شبکه یکپارچه پدافند هوایی بشوید، انواع لباس‌ها را می‌بینید. ارتشی‌ها با نشان‌دهنده‌های سامانه‌های خودشان در آن مرکز، سپاهی‌ها، نیرو‌های مختلف زمینی، نیروی هوایی، حتی در بعضی جا‌ها سایر نیرو‌ها هم در کنار هم نشستند. از بین آنها، افرادی به‌عنوان رابطین نیرو‌ها با سامانه‌های خودشان هستند که فرمان از یک جا صادر بشود، وحدت فرماندهی باشد، شبکه کاملاً یکپارچه باشد، بتوانند با این یکپارچگی مواظب آسمان کشور باشند. این خیر و برکت بسیار زیادی دارد. از هرگونه اقدام ناهماهنگ جلوگیری می‌شود، فرمان از یک جا صادر می‌شود. دستورالعمل که در حقیقت روش‌های انجام کار است، از یک جا صادر می‌شود. این خیلی مهم است. هرکسی، هر نیرویی الان برای خودش دستورالعملی ندارد. دستورالعمل یک جاست؛ از قرارگاه مشترک پدافند هوایی.

با لطف خدا، با پیشرفت‌هایی که در عرصه پدافند هوایی کشور به وجود آمده است، شبکه یکپارچه پدافند هوایی ما کاملاً مکانیزه است. اتوماسیون رعایت شده است. همه تبادل اطلاعات به‌صورت دیتاست؛ یعنی سامانه‌های ما شبکه‌پذیر شدند و در شبکه آمدند. مراکز ما شبکه‌محور و سامانه‌های ما شبکه‌پذیر است. رادار ما در هرجای کشور کوچک‌ترین هدف را هم می‌ببیند. در بالاترین مرکزی که مرکز فرماندهی فرمانده قرارگاه پدافند هوایی است یا به اسم A.D.O.C یا مرکز عملیات پدافند کشور که یک مرکز بیشتر نیست، همه دریافتی‌های رادار‌ها را می‌بیند. در اقصی‌نقاط کشور، هرکدام از رادارها، هرکدام از حس‌گرها، هرکدام از مراکز جمع‌آوری اطلاعات، موردی دیده باشند، پرنده‌ای دیده باشند، در آنِ واحد، در تمامی مراکزی که مسئولیت دارند از جمله در مرکز عملیات پدافند هوایی، این‌ها را می‌بیند. امروز همه این‌ها با سامانه‌های بسیار پیشرفته و با تکنولوژی روز دارد مدیریت می‌شود. خب این واقعاً خیلی میزان امنیت آسمان کشور ما را بالا می‌برد. خیلی هوشیاری پدافند هوایی کشور را بالا می‌برد. همه وقتی نگاه می‌کنند، می‌دانند که در مرکز بالای سر آن‌ها هم همین مورد دارد دیده می‌شود و عملکرد این‌ها مورد پایِش و نظارت قرار می‌گیرد. این‌طور نیست که خودشان هرکاری بکنند. مرتب از مرکز تا مراکز فرماندهی و کنترل منطقه و پایین‌تر، آن پایِش و نظارت و کنترل، دارد انجام می‌شود. این چشمان بیدار پدافند هم که جای خودش را دارد. اینکه می‌گویند چشمان بیدار پدافند، همین است. پدافند جزو نیرو‌هایی است که مأموریت آن ۲۴ساعته است؛ یعنی چیزی نیست که تعطیلی داشته باشد، جنگی داشته باشد، صلحی داشته باشد. اصلاً برای پدافند این مسائل وجود ندارد، ۲۴ساعته باید مراقب آسمان کشور باشد.

امروز در بحث تجهیزات پدافندی در چه وضعیت و سطحی قرار داریم؟
ما امروز در صحنه دفاع از کشور به‌طرف تجهیزات اثربخش بومی خودمان می‌رویم. امروز ما به‌عنوان قرارگاه پدافند هوایی، به‌عنوان مسئول دفاع از آسمان کشور، نیاز معرفی می‌کنیم. به حول و قوه الهی، با کمک‌گرفتن از دانشگاه‌ها، خود وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح و نیرو‌های پدافند هوایی ارتش و سپاه، در مراکز تحقیقاتی خودشان واقعاً دارند نیازمندی‌های پدافند هوایی را تولید می‌کنند و هیچ مشکلی نداریم. هیچ کمبودی در این رابطه به‌لطف خدا نداریم و برای مقابله با انوع تهدیداتی که امروز بالاخره در سطح منطقه وجود دارد، آماده‌ایم.

یکی از مأموریت‌های پدافند هوایی، پایِش تحرکات است. ما امروز تحرکات دشمن را پایِش می‌کنیم؛ رزمایش‌هایی را که انجام می‌دهند، پرنده‌هایی که دارند و اقداماتی که انجام می‌دهند، تاکتیک‌ها، نوع پرواز، سقف پرواز، مشخصات همه این‌ها را ویژگی‌هایی را که پرنده‌ها دارند، همه را به‌دقت داریم مورد مطالعه قرار می‌دهیم و راه‌های مقابله با این پرنده‌ها را برای اینکه نگذاریم مأموریتشان را انجام بدهند، بررسی می‌کنیم و روی اینکه چه‌کارهایی، چه سلاح‌هایی، برای انهدامشان مورد نیاز ماست، به‌عنوان نیاز تأکید می‌کنیم و به حول و قوه الهی و با سرعت و شدت هرچه تمام‌تر حرکت می‌کنیم. الان صنایع دفاعی ما چه در وزارت، چه در نیروها، در تلاش هستند که این سامانه‌هایی را که مورد نیاز ماست، بدون نیاز به خارج تولید کنند. ببینید مثلاً ساخت سامانه‌ای در حد «باور ۳۷۳» چقدر در دنیا صدا کرد؟ که ایران به کجا رسیده است که یک‌دفعه ۳۷۳ تولید می‌کند. این‌ها بعضی از مسائلی است که می‌شود گفت. در بازدید‌هایی که من خودم مرتب از مراکز تحقیقاتی و از یگان‌ها انجام می‌دهم، می‌بینم که سامانه‌هایی را به‌لطف خدا داریم که این‌ها را نگه داشتیم برای آن روزی که نیاز داریم. دشمن بداند که این عرصه، عرصه شوخی‌برداری نیست و دفاع از آسمان کشور برای ما در اولویت است و حضرت آقا هم به ما حکم دادند که ما از پدافند هوایی، آسمان نفوذناپذیر را انتظار داریم.

آیا تحریم‌ها توانسته روی پدافند هوایی ما اثر منفی‌ای بگذارد؟
همه این تحریم‌ها باعث نشده که ما ذره‌ای از آن چیزی که نیاز داریم، کوتاه بیاییم و دیگر دنبالش نباشیم. تازه این‌ها سلاح‌ها و تجهیزاتی است که می‌شود نشان داد. در این وضعیت می‌بیند که با این تحریم‌ها، این وسایل و این تجهیزات را با تکنولوژی بالا تولیدکردن و در اختیار دفاع مملکت گذاشتن، این‌ها کار کوچکی نیست.

در مورد تجهیزات وارداتی هم همین است. «S ۳۰۰» از روسیه خریداری و وارد سازمان رزم پدافند هوایی شد و الان هم در مراکز داریم استفاده می‌کنیم. متخصصین ما طوری به این سامانه نگاه کردند که باید بالاتر از این را خودمان بسازیم؛ یعنی توانمندی‌های این‌ها مورد بررسی قرار گرفت، همه ابعاد، به‌دقت توسط متخصصین ما بررسی شد. متخصصین فنی ما به میدان آمدند و گفتند ما باید بهتر از این را بسازیم. امروز سامانه باور ۳۷۳ توانمندی بسیار بالاتری از S ۳۰۰ دارد. این به‌لطف خدا هست؛ یعنی توقفی در هیچ‌کدام از این عرصه‌ها نیست.

این سطح از توانایی و آمادگی برای دشمن هم محرز شده است؟
صد درصد. آن‌ها می‌دانند. بعضی از چیز‌ها را می‌دانند، بعضی از موارد را هم فعلاً نمی‌خواهیم بدانند. در هر صورت تصمیمات و تدابیری وجود دارد. نمی‌خواهیم هم بدانند. لازم نیست بدانند؛ ولی این مطلب کلی را بدانند که اگر اراده‌ای داشته باشند، تجاوزی، نظر سوئی به آسمان کشور ما بخواهند داشته باشند، قطعاً با ضربه دندان‌شکنی مواجه خواهند شد و سیلی محکمی خواهند خورد. نه اینکه نیّات ما بر این باشد که در منطقه بخواهیم مشکلی ایجاد بشود، نه؛ ولی اگر ما خواهان صلح هستیم، باید خودمان بتوانیم روی پای خودمان بایستیم و آماده جنگ باشیم تا صلح پایدار بشود.

مواردی هم بوده که با نیرو‌های خارجی برخوردی صورت گرفته یا اخطاری داده شده باشد؟
بله. در منطقه جنوب که نیرو‌های ائتلاف آمریکا، پایگاه‌هایی دارند و تعدادی از کشور‌های عربی جنوب خلیج فارس، تحرکاتی دارند، هم با هواپیما‌های باسرنشین، هم با هواپیما‌های بدون سرنشین و پهپادهایشان. پرواز‌های مرتب دارند. این‌ها زیر دید راداری ما هستند و مرتب داریم این‌ها را پایِش می‌کنیم. بعضاً این مسائل پیش می‌آید، ما بحثی داریم به‌نام flights information region یا یک منطقه‌ای که آنجا کسی که می‌آید، باید به ما شناسایی بدهد و ما به آن، خط F.I.R می‌گوییم که با خط تدابیر پدافندی ما در خلیج فارس منطبق است. هرچند فاصله‌اش از ساحل ما زیاد است، ولی ما سیاستی که اعلام کردیم این است که هیچ‌کسی به‌صورت غیرمجاز نباید وارد آن خط بشود؛ البته اشتباه نشود، فضای کشور و فضای آب‌های سرزمینی را عرض نمی‌کنم. فضای F.I.R را می‌گویم که بالاست. بعضی مواقع تخلفاتی انجام می‌شود و به‌صورت قاطع برخورد می‌شود، تذکر داده می‌شود، اخطار داده می‌شود. متخلف هم می‌داند که او را شناسایی کردیم. به او اخطار می‌دهیم فلان پرنده، دقیقاً در سمت فلان، در نقطه فلان، در ارتفاع فلان، شما الان داری پرواز می‌کنی، بدان که نزدیک F.I.R ما شدی یا وارد آن خط F.I.R شدی، بلافاصله باید مسیرت را تغییر بدهی و از این منطقه بیرون بروی. یکی‌دو مورد پیش آمده که با یک بهانه‌هایی گفتند نه، ما روی آب‌های سرزمینی پرواز می‌کنیم و هنوز به منطقه شما نرسیدیم. از این جملات می‌گویند. نه اینکه جرأت کنند بگویند ما دوست داریم که بیاییم، نه. چنین چیزی را اصلاً جرأت نمی‌کنند بگویند. بلافاصله افسر‌هایی که پای رادار‌های ما نشسته‌اند، برابر تدابیری که صادر شده است، فوری به آن سامانه‌های موشکی می‌گویند سامانه موشکی فلان، شما در مدار عملیاتی قرار بگیرید. آن‌ها هم این صدا را که می‌شنوند، بلافاصله می‌روند؛ یعنی ما تهدید جدی‌تر از این صحبت‌ها -که این‌ها هم تهدید نیست، یک تخلف پروازی است- به حول و قوه الهی نداشتیم که بخواهند چنین کاری بکنند و جرأت چنین کاری داشته باشند. در سال‌های اخیر چنین چیزی نداشتیم.

شما از دهه ۶۰ در بخش‌های مختلف پدافند هوایی حضور داشتید، در این سال‌ها نقش حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را در حرکت پدافندی کشور چگونه توصیف می‌کنید؟
نظر رهبر انقلاب اسلامی همیشه این است که شما به ایده‌آل‌ها فکر کنید و همیشه چشم‌اندازی فراتر از وضعیت موجود برای خودتان ترسیم کنید تا مسیر حرکتتان به‌طرف ایده‌آل باشد؛ بنابراین ما همیشه تلاش می‌کنیم که در راستای دستیابی به آن چشم‌اندازی حرکت کنیم که حضرت آقا همیشه برای ما ترسیم می‌کنند. خودشان هم این نقطه را همیشه برای ما بالا می‌گیرند که ما حرکت بکنیم.

در یکی از دیدار‌های خصوصی با جمعی از نیرو‌های پدافند، خدمت ایشان رسیده بودیم. تأکید کردند که بدانید پدافند در اولویت است؛ پدافند از نیرو‌های آفندی نیست که خودش ابتکار به خرج بدهد، خودش زمان حمله‌اش را تعیین بکند. زمان حمله برای شما، توسط دشمن تعیین می‌شود؛ بنابراین شما باید همیشه آماده باشید. این آمادگی دائمی خودتان را حفظ کنید. همیشه تأکید فرمودند بر آمادگی، همیشه تأکید فرمودند بر عدم غافل‌گیری که ما در پدافند غافل‌گیر نشویم. ما هم هرجا می‌رویم و در هر عرصه‌ای که حضور پیدا می‌کنیم در جمع هم‌رزمان خودمان، همیشه بر این تأکید داریم.

این ما را بر این می‌دارد که در راستای دفاع، تحرکات جدی در مقابله با بعضی از پدیده‌های نویی کنیم که در جنگ‌های امروز داریم می‌بینیم. می‌خواهم بگویم که یک طرف قضیه پدافند، بحث حال است، دفاع از وضعیت موجود. از طرفی هم، با توجه‌ به تکنولوژی‌هایی که امروز با پیشرفت‌های حاصل شده است، بحث مسئولیت و مأموریت برای آینده‌نگری و پیش‌بینی فضای نبرد آینده و پیش‌بینی نیاز‌های آینده پیش می‌آید؛ لذا اینکه من الان ادعا کنم بگویم بله، ما همه خواسته‌های حضرت آقا را پاسخ دادیم، نه. واقعاً نظر حضرت آقا بلند است و ما شبانه‌روز تلاش می‌کنیم که بتوانیم به آنچه برسیم که مد نظر ایشان است و بتوانیم به آن جامه عمل بپوشانیم؛ البته ایشان هم متوقف نمی‌شوند.

انتهای پیام/ 200

به گزارش مجاهدت از گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس، امیر سرتیپ علیرضا الهامی جانشین فرمانده پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در گفتگو با رادیو تهران درباره نقش و اهمیت پدافند هوایی ارتش در دفاع مقدس اظهارداشت: فرمایش رهبر انقلاب که پدافند هوایی اولویت اول است، یکی از حدود ۶۰۰ فرمایش ایشان درباره اهمیت پدافند هوایی در نظام دفاعی کشور است.

وی افزود: فرمانده معظم کل قوا در مناسبت‌های مختلف با ادبیات مختلف، اهمیت پدافند هوایی را به مسئولان نظامی و غیر نظامی تذکر داده و گوشزد کردند.

* چرایی اهمیت پدافند هوایی ارتش از نگاه فرمانده کل قوا

جانشین فرمانده پدافند هوایی ارتش گفت: برداشت من از این ماموریت و تکلیف سنگینی که معظم له بر دوش سربازان خود در پدافند هوایی قرار دادند، به این خاطر است که در جنگ‌های اخیر به ویژه جنگ‌های منطقه ای، اثبات شد که عمده تهدیدات به واسطه سرعت، اثرگذاری و نتیجه‌محوربودن حملات هوایی از راه هوا خواهد بود. لذا، معظم له نسبت به اهمیت پدافند هوایی فرمودند؛ پدافند هوایی خط مقدم دفاع از کشور است.

وی ادامه داد: ایشان به این ترتیب به سربازان خود در پدافند هوایی اعلام کردند که جایگاه و نقش آن‌ها در صیانت از آسمان و فضای کشور چگونه است. همچنین، به سایر مسئولان که بایستی برای تامین نیازمندی‌ها و آماده شدن بهترین شرایط ممکن برای پدافند هوایی باید نقش آفرینی کنند، مسیر را روشن کردند.

* پدافند هوایی ارتش اولین سلام را به امام خمینی (ره) داد

امیر سرتیپ الهامی با بیان اینکه دفاع مقدس برهه خیلی خاص و حساسی بود، تاکید کرد: از پیش از قبل انقلاب همه چیز بیانگر پیروزی انقلاب اسلامی و پیروزی خاص مردم بود. ما افتخار داریم که اولین خوش‌آمد و سلام را به محضر امام راحل (ره) زمانی که هواپیمای ایشان کیلومتر‌ها با مرز‌های هوایی ایران فاصله داشت، بدهیم. ما نخستین سلام را از رادار تبریز به محضر معظم له تقدیم کردیم.

وی افزود: آن دوران، برهه حساس و سختی بود. چرا که مستشاران نظامی رفته بودند و همه کار‌های مدیریتی کلان، حفظ و نگهداری، تعمیرات و در مدار نگه‌داشتن سامانه‌های پدافند هوایی که اساساً یک مکانیزم تکنولوژیک و تجهیزات محور جاری است، با رفتن آن‌ها کار سخت بود. اما، دشمن روی غیرت ایرانی، تعالیم الهی و اتکا به خداوند حساب نکرده بود. اجرای کار‌های مذکور سخت بود، ولی جوانان غیرتمند ایرانی دانشمند با تجربه، غیرت و دانش خود خلاء و نبود مستشاران خارجی را پر کرده و به گونه‌ای عمل کردند که ما در سال‌های دفاع مقدس نگذاشتیم خلل و ضربه اثرگذاری به پیکره جمهوری اسلامی ایران وارد شود.

* پدافند هوایی ارتش اجازه نداد یک لحظه صادرات نفت قطع شود

جانشین فرمانده پدافند هوایی ارتش خاطرنشان کرد: یکی از بزرگترین افتخارات ما در پدافند هوایی این است که اجازه ندادیم با همه حملات سنگین و گسترده دشمن بعثی حتی یک لحظه صادرات نفت قطع شود. ما اجازه ندادیم هیچ کدام از فرودگاه‌های کشور بسته شود. در طول هشت سال دفاع مقدس حتی یک روز فضای کشور به روی هواپیما‌های تجاری و تردد جاری آن‌ها بسته نشد. این از غیرت و همت متخصصان پدافند هوایی ارتش بود که اجازه ندادند رادار‌ها حتی برای یک لحظه از کار بیفتند.

وی ادامه داد: ما ماموریتی در پدافند هوایی داریم که به صراحت به ما تکلیف می‌کند دفاع مستمر، منسجم و پایدار از آسمان جمهوری اسلامی ایران. وقتی می‌گوید مستمر یعنی بدون تعطیلی و بدون وقفه، یعنی باید رادار‌های ما ۲۴ ساعت شبانه روز و ۱۲ ماه سال فعالیت داشته باشند و ما اشراف اطلاعاتی راداری و کشف ما در کیلومتر بیرون از مرز‌ها به طور کامل برای مکانیسم‌های پدافند هوایی فراهم شود.

* تفکیک پدافند هوایی ارتش موجب قوت آن شد

امیر سرتیپ الهامی درباره تفکیک پدافند هوایی ارتش به عنوان یک نیروی مستقل، خاطرنشان کرد: این کار بدون تردید باعث قوت پدافند هوایی شد. استقلال و تفکیک پدافند هوایی از نیروی هوایی در ارتش جمهوری اسلامی ایران جزو تدابیر حکیمانه فرمانده معظم کل قوا است. شک نکنید وقتی فرمانده معظم کل قوا به این موضوع ورود کردند و به تصویب و تایید ایشان رسید، بی‌تردید باعث تقویت و ارتقای وضعیت پدافند هوایی شد.

وی افزود: آنچه که مسئولان عالی‌رتبه نیرو‌های مسلح را بر آن داشت که پدافند هوایی را در یک ساختار مستقل نسبت به آنچه در سال‌های دفاع مقدس در درون بدنه نیروی هوایی وجود داشت، با یک ساختار جدید شکل بدهند و ادامه فعالیت آن را دنبال کنند، اهمیت و اولویت پدافند هوایی ارتش بود.

* چرا نیروی پدافند هوایی ارتش تشکیل شد؟

جانشین فرمانده پدافند هوایی ارتش با اشاره به ماموریت این نیرو در تامین و حفظ امنیت دفاع هوایی آسمان کشور خاطرنشان کرد: این ماموریت پس از سال‌های دفاع مقدس به صراحت از سوی فرمانده کل قوا به پدافند هوایی ارتش محول شد. به واسطه اهمیت دفاع هوایی و لزوم ایجاد یک دفاع هوایی منسجم، یکپارچه و نفوذناپذیر دقیقاً مطابق با ادبیاتی است که فرمانده کل قوا در احکام انتصاب فرماندهان مختلف پدافند هوایی، استفاده کرده اند.

وی ادامه داد: این الزامات برای نظام دفاعی کشور ایجاب می‌کرد که پدافند هوایی یک ساختار مجزا داشته باشد و نهایتاً در سال ۱۳۸۷ با تصویب فرمانده کل قوا، پدافند هوایی از نیروی هوایی ارتش تفکیک شد. در سال ۸۸، ساختاری به نام قرارگاه پدافند هوایی حضرت خاتم الانبیاء (ص) ایجاد شد. این قرارگاه در دل ارتش و فرماندهی کل ارتش فعالیت می‌کرد، اما نام آن به قرارگاه تبدیل شد تا بتواند از تمام ظرفیت‌های پدافند هوایی کشور در سپاه، ناجا و سایر نیرو‌ها و حتی ظرفیت‌های همه سازمان‌های کشوری استفاده کند.

امیر سرتیپ الهامی گفت: ساختار مستقل قرارگاه پدافند هوایی ارتش حدود ۱۰ سال در سال‌های ۸۸ تا ۹۸ فعال بود که مجدداً براساس تدابیر ابلاغی از سوی فرمانده کل قوا و سیاست‌های تدوین شده از سوی ستاد کل نیرو‌های مسلح به دو بخش نظارتی و سیاست‌گذاری کلان و بخش دیگری با وظایف اجرایی و عملیاتی تقسیم شد. این کار باعث تفکیک نیروی پدافند هوایی ارتش از قرارگاه پدافند هوایی شد.

* تمام تجهیزات پدافند هوایی ارتش ایرانی است

جانشین فرمانده پدافند هوایی ارتش در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه خدمت‌گذاری به مردم شریف موجب افتخار ارتش است، تصریح کرد: فرزندان، برادران و سربازان ملت عزیز ایران در پدافند هوایی ارتش امروز تجهیزاتی در اختیار دارند که بدون وابستگی به هیچ کشور خارجی و فقط با تکیه بر دانش ایرانی تولید شده است.

وی ادامه داد: ما از چند سال گذشته در همه رزمایش‌های خود از سلاح‌ها و تجهیزات کاملا ایرانی استفاده می‌کنیم. امروز ما صاحب یک شبکه فرماندهی و کنترل کاملا بومی ایرانی هستیم. توانمندی ما در این زمینه به قدری بالا است که وقتی یک تیم خارجی برای بازدید از این توان به ایران آمده بودند، باور نمی‌کردند که ایران توانسته یک سامانه فرماندهی و کنترل بومی و ایرانی را طراحی و تولید کند.

* رادار ماورای افق سپهر به زودی عملیاتی می‌شود

امیر سرتیپ الهامی با بیان اینکه امروز نه تنها در سطح منطقه بلکه در برخی حوزه‌ها جزو ۱۰ قدرت برتر جهان هستیم، تاکید کرد: ما به زودی صاحب رادار بومی ماورای افق خواهیم شد که شاید تعدادی از کشور‌های دنیا آن را در اختیار دارند، ولی کمتر از ۵ کشور در دنیا دانش تولید بومی آن را دارند. اگر برخی آن را در اختیار دارند توانسته‌اند از کشور‌های دارنده دانش تولید آن، این دانش را بخرند.

جانشین فرمانده پدافند هوایی ارتش با بیان اینکه امروز افتخار می‌کنیم رادار ماورای افق ما با نام سپهر که به زودی عملیاتی می‌شود، خاطرنشان کرد: این رادار با برد ۳ هزار کیلومتر اشراف عملیاتی را برای پدافند هوایی فراهم می‌کند. این رادار می‌تواند انواع پرنده‌ها از پرنده‌های تجاری، جنگنده ها، هواپیما‌های فرماندهی ـ کنترل، هواپیما‌های رله ارتباطی، ریزپرنده‌ها، پهپاد‌ها و همه پرنده‌ها را رصد کند.

وی ادامه داد: این رادار قادر است همه تهدیدات هوایی را کشف و اطلاعات آن را برای تصمیم گیری و مقابله در اختیار ما قرار بدهد.

* موشک ۳۰۰ کیلومتری باور ۳۷۳ به‌زودی عملیاتی می‌شود

امیر سرتیپ الهامی گفت: امروز ما دارای یک شبکه فرماندهی کنترل بومی با نام پیامبر اعظم (ص) هستیم که گسترده ترین، پویاترین و بروزترین شبکه فرماندهی کنترل هم در حوزه نظامی و هم در حوزه غیر نظامی است. امروز صاحب سامانه موشکی زمین به هوای باور ۳۷۳ هستیم که هر روز آن را بروزرسانی کرده و اخیراً برد موشک آن را ارتقاء داده ایم.

جانشین فرمانده پدافند هوایی ارتش خبر داد: به زودی موشک باور ۳۷۳ با برد ۳۰۰ کیلومتر به چرخه عملیاتی پدافند هوایی ارتش اضافه خواهد شد.

وی افزود: ما افتخار می‌کنیم که به ملت بزرگ ایران عرض کنیم، برای اولین بار در تاریخ ایران پدافند هوایی ارتش بود که به وسیله پهپاد تا ارتفاع ۴۷ هزار پا پرواز کرده و خود را به این ارتفاع برساند.

امیر سرتیپ الهامی بیان داشت: ما در حوزه جنگ الکترونیک، زیرساخت‌های ارتباطی نیز دستاور‌های مهمی داریم که جزو افتخارات پدافند هوایی ارتش است.

* برد سامانه صیاد تاکتیکی تا ۱۲۰ کیلومتر ارتقاء پیدا می‌کند

جانشین فرمانده پدافند هوایی ارتش درباره سامانه موشکی صیاد تاکتیکی گفت: آغاز پروژه ساخت سامانه موشکی صیاد به حدود ۷ یا ۸ سال قبل باز می‌گردد. این کار در یک تعریف عملیاتی بین ما و وزارت دفاع انجام شد و نمونه اولیه آن با برد ۶۰ کیلومتر ساخته شد.

وی ادامه داد: الزامات امروز جنگ‌های دنیا می‌طلبد تا سامانه‌ها هرچه تاکتیکی‌تر و متحرک‌تر بوده و با تعداد نیروی انسانی کمتری فعالیت کنند. در این راستا، تلاش کردیم که نمونه ارتقاء یافته‌ای را با دوستان وزارت دفاع طراحی کرده و این پروژه با نام صیاد تاکتیکی ساخته شد که برد موشک‌های آن تا ۸۰ کیلومتر ارتقاء یافت. قرار است برد سامانه صیاد تاکتیکی تا ۱۲۰ کیلومتر نیز افزایش داشته باشد، نمونه‌ای است با تعداد کاربر‌های کمتر و هم تعداد خودرو‌های کمتر با توان تحرک بیشتر.

پایان پیام/ 141

به گزارش مجاهدت از گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس، سردار سرتیپ پاسدار «امیرعلی حاجی‌زاده» فرمانده نیروی هوافضای سپاه در مراسم بازدید رئیس، اساتید و نخبگان دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی از پارک ملی و فن‌آوری نیروی هوافضای سپاه با بیان اینکه امروز نگاه‌های مسئولین به داخل و ظرفیت‌های داخلی معطوف شده است، اظهار داشت: اکنون موقع کار و اقدام است و در چنین فضایی هیچ توجیهی برای کوتاهی و ترک عمل قابل قبول نیست.

سردار حاجی زاده افزود: همکاری دانشگاه و حوزه دفاع در کشور از همان دوران دفاع مقدس شکل گرفته است؛ به‌طوریکه اولین گروه نقشه برداری در حوزه موشکی در دوران دفاع مقدس از دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی بوده است.

فرمانده نیروی هوافضای سپاه تصریح کرد: در حوزه‌های همکاری دانشگاه و دفاع، به موفقیت‌های خوبی رسیده‌ایم و به جرأت می‌توان گفت اگر ما از وارد کننده سیم خاردار به صادر کننده فن‌آوری رسیده‌ایم و با طی مرز‌های دانش، دشمن را در فاصله بیش از هزار کیلومتری با هوش مصنوعی از پای درآوردیم، از ارتباط با دانشگاه حاصل شده است، در عین حال با وجود روابط قوی سپاه با دانشگاه‌ها باید بپذیریم ظرفیت بهره‌برداری نیرو‌های مسلح در مقابل اقیانوس توانمند‌های دانشگاهی ناچیز است و باید کل کشور از این ظرفیت تعیین کننده و در دسترس استفاده کنند.

سردار حاجی‌زاده با بیان اینکه درصد زیادی از اتلاف سرمایه‌های کشور در برخی از برهه‌ها، ناشی از سوء مدیریت و یا پروژه‌های تحمیلی بوده است، گفت: باید در دانشگاه، پایان نامه‌ها و پژوهش‌ها به سمت رفع اینگونه مشکلات سوق پیدا کند.

وی راندمان پایین در برخی از عرصه‌ها را از بی‌تدبیری و طرح‌های تحمیلی دانست و به اساتید دانشگاه خاطرنشان کرد: با توجه به درخواست کمک دولت از دانشگاه‌ها علاوه بر بخش‌های دانش‌بنیان، برای حل معضلات در عرصه مدیریتی کلان کشور نیز کمک فکری بدهید، زیرا طرح‌ها و ایده‌های دانشگاهیان و نخبگان کشور، همواره دلسوزانه و فراجناحی تلقی می‌شود.

سردار حاجی سپس در پاسخ به سوالی پیرامون علوم فضایی تصریح کرد: با توجه به واقعیت‌های امروز جهان و افق پیشرو، ما محکوم به انجام کار و تحقیقات فضایی هستیم و این یکی از مولفه‌های قدرت هر کشور است که پیامد‌های آن در زمینه‌های مختف کشاورزی، کنترل سیل و … راهگشا می‌باشد.

وی در خصوص اکوسیستم و سلامت انسانی و محیط زیست، تعامل بین دانشگاه‌ها و هوا فضا و انتقال تجارب و باور پذیری و اعتماد به نفس به نخبگان را حائز اهمیت بالا توصیف و گفت:نیروی هوا فضای سپاه هم از جنبه تکنیکی و تجهیزاتی و هم کاهش اثرات سوء و امواج راداری از استاندارد‌های بسیار بالایی برخوردار است و مطالعات فراوانی در این زمینه از جمله کاهش توان خروجی رادار‌های بومی نسبت به توان خروجی رادار‌های غیری بومی که در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفت، داشته است.

سردار حاجی‌زاده در ادامه گفت: اساتید دانشگاه‌ها و نخبگان می‌توانند با اولویت بندی پروژه‌های کاربردی و تمرکز نسبت به آن‌ها تا حصول نتیجه را در دستور کار قرار دهند.

فرمانده نیروی هوا فضا با تشریح وضعیت و تحولات منطقه گفت: امروز وضعیت منطقه، وضعیت بسیار خوبی است، ما یک دهه پر چالش که شروع آن با تحریم‌های فلج کننده اوباما و در ادامه اقدامات تنش افزا در منطقه و فشار حداکثری ترامپ و ترور مذبوحانه شهید حاج قاسم سلیمانی و خروج از برجام ادامه پیدا کرد را با تدبیر فرمانده معظم کل قوا حضرت آیت الله امام خامنه‌ای (مد ظله العالی) در پیگیری راهبرد مقاومت فعال سپری و سیلی‌های محکمی را بردشمن وارد و موازنه منطقه تغییر یافته است بطوریکه تا سال‌های اخیر برخی رژیم‌های وابسته منطقه که بدنبال ائتلاف با امریکا و اخیرا رژیم صهیونیستی با رویکرد آفندی برابر ایران بوده اند، امروز از حوزه آفندی به حوزه پدافندی تغییر رویکرد داده اند.

وی خاطرنشان کرد: امروز دشمن اذعان دارد که فشار حداکثری شکست خورده و ایران برتری هوایی ما را بعد از ۸۰ سال به دست گرفته است و به یک قدرت بلامنازع تبدیل شده است و به گفته بعضی از سران کشور‌های عربی مبدا تاریخ باید قبل و بعد از سرنگونی هواپیمای جاسوسی گلوبال هاوک تعیین شود.

سردار حاجی زاده بازدارندگی را مانند دوچرخه سواری توصیف و تصریح کرد: در حین دوچرخه سواری اگر رکاب نزنیم، واژگون می‌شویم و باید حرکت ما در قدرت افزایی بازدارنده مستمر باشد، زیرا خباثت‌های دشمن ادامه دارد.

وی با اشاره به ترور ناجوانمردانه سردار حاج قاسم سلیمانی گفت: ترامپ تصور این را نداشت که ایران اقدامی انجام دهد، اما هنگامی که مشاهده کرد مردم و مسئولین براساس فرهنگ عاشورا و شعار «هیهات من الذله» مطالبه انتقام کردند، با عملیات روانی ایران را به مقابله به مثل در صورت اقدام و مورد حمله قراردادن بیش از ۵۲ نقطه حیاتی ایران تهدید کرد، ولی با الطاف الهی پایگاه تروریستی و نظامی آن‌ها در عراق را قاطعانه و دقیق زدیم و در واقع با عملیات عین الاسد فروپاشی امریکا جلو افتاده و هیمنه پوشالی آن نمایان شده است و این ماجرا به مثابه الگویی برای سایر کشور‌های مستقل، آزاده و استکبار ستیز در تاریخ ثبت شد.

سردار حاجی زاده با تاکید بر اینکه امنیت ایران بومی و در حد عالی است و ما از کار‌های خیلی سخت در زمینه دفاعی و نظامی عبور کرده ایم، ادامه داد: در حوزه فضایی در کمتر از سه سال ماهواره را در مدار قرار دادیم، در تولید رادار جزو ۲۰ کشور برتر جهان هستیم و در زمینه پهپاد و موشک‌های نقطه زن در زمره قدرت‌های برتر هستیم، این‌ها هیچ کدام اتفاقی و تصادفی نبوده بلکه با هدف گذاری دقیق، مدیریت نظام‌مند، تمرکز و استعداد یابی و اقدام جهادی و در تعامل با نخبگان و دانشگاه‌های کشور به این نتایج دست یافته ایم و با این فرمول می‌توان مشکلات کشور را در سایرحوزه‌ها نیز مرتفع کرد و منشا همه این دستاورد‌ها دانشگاه‌ها و نخبگان این مرز و بوم هستند که برای پاسخ به نیاز‌های کشور بایستی همچنان پای کار باشند.

در ابتدای مراسم، کریمی رئیس دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی با بیان اینکه امروز روز فاخر و ارزشمندی برای ما است، بیان داشت: زمینه‌های بسیار خوبی در دانشگاه برای همکاری در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی با محوریت محصول محوری و کاربردی با نیروی هوافضای سپاه وجود دارد که می‌تواند در پروژه‌های سامانه‌ای و سیستمی به کار برده شود.

در این مراسم رئیس دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی و فرمانده نیروی هوافضای سپاه، چارچوب توسعه همکاری‌های بین دو سازمان را مورد توافق قرار دادند.

انتهای پیام/ 231