رجب طیب اردوغان

به گزارش مجاهدت از مشرق، ترکیه این روزها، وضعیت آرامی را سپری نمی‌کند و بازداشت، محاکمه و حبس اکرم امام اوغلو که اصلی‌ترین رقیب اردوغان در انتخابات پیش رو است، اوضاع کشور ترکیه را با آشفتگی شدید مواجه کرده است.

پس از دستگیری امام اوغلو شهردار استانبول به‌اتهام همکاری با گروه تروریستی و فساد مالی، شهرهای مختلف ترکیه صحنه تجمعات اعتراضی به این اقدام دولت و سیستم قضائی بوده است و همچنان ادامه دارد. تنش و درگیری در پارلمان ترکیه، کاهش ۱۶.۵درصدی بورس استانبول در یک روز و ثبت رکود جدید کاهش ارزش در ۱۷ سال گذشته و هزینه ۱۲ میلیارد دلاری بانک مرکزی ترکیه برای حفظ ارزش پول این کشور، بخشی از تبعات این اقدام بوده است.

همزمان با این اقدامات، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه که معترضان به دستگیری امام اوغلو و حامیان او را جماعتی نامتعادل و دروغگو نامید، در مراسم بزرگداشت نوروز در استانبول عنوان کرد که در تلاش است نوروز را به عنوان جشن مشترک تُرک‌ها اعلام کند.

این اظهارات اردوغان که با واکنش‌های منفی مواجه شده، در حالی است که او هنوز نمی‌داند یا وانمود می‌کند که نمی‌داند پرونده نوروز با پیشنهاد و راهبری ایران ۱۶ سال قبل یعنی در سال ۱۳۸۸ با عضویت ۷ کشور در ابوظبی امارات و در سال ۹۵ با الحاق ۵ کشور دیگر ( در مجموع ۱۲ کشور) با تأیید کمیته میراث فرهنگی ناملموس در فهرست میراث جهانی ناملموس قرار گرفت.

ایران، آذربایجان، افغانستان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، پاکستان، ترکیه، قزاقستان، قرقیزستان، هند و عراق ۱۲ کشوری بودند که به صورت مشترک نوروز را ثبت جهانی کردند. ۱۵ آذرماه سال ۱۴۰۳ هم مغولستان به پرونده ثبت جهانی نوروز پیوست تا افتخار این عید باستانی نصیب ۱۳ کشور شود.

نوروز با پنج ژانر مصوب به عنوان آیینی جامع ثبت جهانی شده و کشورهای متعدد آسیایی، عربی و آفریقایی درخواست عضویت در این پرونده را دارند و به همین دلیل نوروز، به زودی بزرگ‌ترین پرونده میراث ناملموس دنیا می‌شود.

نوروز بزرگترین جشن ملی ایرانی‌هاست که زمان دقیق پیدایش و آغاز آن معلوم نیست اما بر اساس اسناد و شواهد، پیشینه این جشن به هزاره‌های پیش از میلاد مسیح می رسد. در گذشته جایگاه نوروز ثابت نبوده و آنچه که امروز نوروز می‌نامیم حاصل دستور ملکشاه یکم است که تعدادی از اخترشناسان ایرانی از جمله حکیم عمر خیام را برای تهیه تقویم ایرانی گرد هم آورد و با انجام محاسبات دقیق، جایگاه نوروز در اول فروردین ماه ثابت شد.

شواهد باستان‌شناسی و کتیبه‌های تخت جمشید حکایت از آن دارد که نوروز یک جشن هخامنشی است اما هیچ منبعی نوروز را به عنوان یک جشن ترکی معرفی نکرده و حتی سلجوقیان و عثمانیان هم‌ نوروز را به عنوان یک سنت ایرانی جشن می‌گرفتند. مهم ترین نماد عید نوروز سفره هفت سین است که یکی از مهم‌ترین رسوم رایج در مناطق مختلف ایران و از آیین‌های مشترک بین تمام اقوامی است که نوروز را جشن می‌گیرند.

به گزارش مجاهدت از سرویس جهان مشرق، هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، در گفت وگو با تلویزیون بلومبرگ گفته است که ترکیه مخالف عضویت اوکراین در ناتو نیست بلکه خواستار رویکرد واقع بینانه ای در این زمینه شده است. به نقل از وزارت خارجه ترکیه، فیدان در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که آیا ترکیه معتقد است که اوکراین باید عضو ناتو شود، گفت که “اگر آن‌ها بخواهند عضو ناتو شوند ، ما مشکلی نداریم. اما ما باید بسیار واقع بین باشیم، زیرا ما آشکارا اعلام کردیم که ما طرفدار اوکراین برای عضویت در ناتو هستیم. این بیانیه رئیس جمهور ما بود، بنابراین این موضع رسمی ما است”.

وقتی از فیدان پرسیده شد که آیا دولت جدید دونالد ترامپ موضع ایالات متحده را در مورد عضویت اوکراین تغییر داده است، او گفت:

“من مطمئن نیستم که آیا دولت قبلی آمریکا نیز طرفدار پیوستن اوکراین به ناتو بود. بنابراین فکر می کنم هیچ سیاست جدیدی در این مورد وجود ندارد”.

وی خاطرنشان کرد که گفتگوها بین ترکیه، شرکای اروپایی و مقامات اوکراینی در مورد جاه‌طلبی‌های اوکراین برای پیوستن به ناتو در حال انجام است. به گفته‌ی او، اوکراینی‌ها خواستار عضویت در ناتو هستند، صرفا نه به خاطر عضویت در ناتو. این فقط برای اطمینان از تضمین امنیتی برای کشور خودشان است.”

فیدان تاکید کرد:

“من فکر می کنم که اکنون تضمین امنیتی برای تضمین این که دوباره جنگی پدید نیاید، یکی از مسایل اصلی است که ما در مذاکرات بحث می کنیم. بنابراین، اوکراینی‌ها یکی از راه‌هایی که می خواهند ببینند عضویت در ناتو است، [یا] اگر ایجاد یک ائتلاف بزرگ بین المللی برای استقرار در کنار خطوط تماس نباشد، یا روس‌ها ممکن است ایده های متفاوتی برای تضمین امنیتی داشته باشند. این مسائلی است که ما با سناریوهای جایگزین در مورد آن بحث می کنیم.”

در گذشته ، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، از عضویت اوکراین در اتحاد آتلانتیک شمالی حمایت کرده است. بعدتر وی تصریح کرد که آمریکا و دیگر کشورهای ناتو نمیخواهند اوکراین به این اتحاد بپیوندد و ترکیه وقتی بخواهد تصمیم خود را در این خصوص اتخاذ کند، موضع آن‌ها را لحاظ خواهد کرد.”

این سخنان فیدان نشان‌دهنده آن است که ترکیه چندان توجهی به دغدغه‌های روسیه ندارد و در عین حال، به نظر می‌رسد قصد دارد با سیاست‌های آمریکا در دوران ترامپ نیز زاویه پیدا کند. ترکیه به این نتیجه رسیده که مسیر اروپا و آمریکا از هم جدا شده و می‌خواهد با پر کردن خلأ ناشی از کاهش حضور نظامی آمریکا در اروپا، نقش پررنگ‌تری ایفا کند.

از سوی دیگر، گزارش‌هایی از روزنامه انگلیسی تلگراف حاکی از آن است که فرانسه پیشنهاد داده سپر هسته‌ای خود را در اختیار اروپا قرار دهد. این کشور حتی ممکن است جنگنده‌های مجهز به تسلیحات هسته‌ای را به آلمان بفرستد تا نفوذ خود را در اروپایی که دیگر تحت حمایت کامل آمریکا نیست، گسترش دهد.

این جاه‌طلبی‌های ترکیه و فرانسه، زمینه‌ساز تقابلی میان این دو کشور خواهد شد که به نفع انگلیس تمام می‌شود. لندن با دامن زدن به رقابت میان آنکارا و پاریس، می‌تواند هر دو را تحت کنترل خود درآورد و از این طریق، سلطه غیرمستقیم بر اروپا را به دست گیرد.

در این میان، آمریکا تحت رهبری ترامپ و همچنین روسیه، احتمالاً به دنبال تلافی از ترکیه خواهند بود. ایران نیز که از گذشته خیانت‌های ترکیه را به خاطر دارد، منتظر فرصتی است تا معادلات را به نفع خود تغییر دهد. تمامی این قدرت‌ها، سوریه را به عنوان میدان اصلی تقابل ژئوپلیتیکی و تسویه‌حساب با ترکیه می‌بینند.

از سوی دیگر، آغاز درگیری در مناطق کردنشین شمال شرق سوریه، بالقوّه، می‌تواند آتش جنگ را به خاک ترکیه بکشاند. این وضعیت، گروه‌های تجزیه‌طلب کرد در ترکیه را به شدت فعال خواهد کرد. همزمان با خیزش کردها، احتمال کودتای ارتش ترکیه علیه اردوغان افزایش می‌یابد؛ کودتایی که می‌تواند جرقه فروپاشی و تجزیه ترکیه را بزند.

به گزارش مجاهدت از مشرق، انتشار پیام عبدالله اوجالان رهبر زندانی گروه تروریستی پ.ک.ک، توجه رسانه‌ها و افکار عمومی ترکیه را به سوی خود جلب کرده است.

عبدالقادر سلوی از تحلیلگران قدیمی روزنامه حریت و از نویسندگانی که همواره با رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه رابطه مستقیم و نزدیک دارد، در یادداشت تحلیلی خود، به ۱۵ نکته مهم درباره پیام اوجالان اشاره کرده است:

تفاوت‌های پیام جدید اوجالان با پیام سال ۲۰۱۴

من از جمله کسانی بودم که در ۲۱ مارس سال ۲۰۱۴ میلادی در شهر دیاربکر و در میدان موسوم به نوروز، در آن مراسم بزرگ حضور یافتم. همان مراسمی که با حضور صدها هزار نفر برگزار شد و پروین بولدان و سری ثریا اُندر در آنجا، دستور اوجالان برای پایان دادن به مبارزه مسلحانه پ.ک.ک را قرائت کردند و آتش بس برقرار شد.

اما پس از مدتی دوباره درگیری آغاز شد و آن روند به فرجام مطلوب نرسید. ولی راستش را بخواهید، پیام و دستور جدید اوجالان خطاب به پ.ک.ک، بسیار متفاوت بود. اگر بخواهم دو پیام اوجالان در سالیان ۲۰۱۴ و ۲۰۲۵ را با هم مقایسه کنم، باید بگویم که این یکی، یک دستور آشکار، مستقیم و قاطع بود. اگر دستور قبلی او در سال ۲۰۱۴ میلادی را همچون زلزله‌ای به قدرت ۴ ریشتر تصور کنیم، بدون تردید پیام فوریه ۲۰۲۵ را باید همچون یک زلزله ۹ ریشتری توصیف کنیم که با تمام قدرت، سران و فرماندهان پ.ک.ک در کوهستان قندیل را در شرایطی جدید قرار می‌دهد.

فراخوان جدید اوجالان که توسط احمد ترک و پروین بولدان اعلام شد، معنایی تاریخی دارد. این چند نکته را بسیار مهم تلقی می‌کنم:

اول این که یادمان باشد اوجالان به عنوان بنیانگذار و رهبر پ.‌ک‌.ک شناخته شده و اوست که دستور واضح و قاطعانه خلع سلاح را اعلام می‌کند.

دوم این که یادمان باشد اوجالان توپ را در زمین دیگران نینداخته و گفته است: «مسئولیت تاریخی این فراخوان را بر عهده می‌گیرم».

سوم، اوجالان از رفقایش خواسته هر چه زودتر کنگره خود را برگزار کنند، تصمیمات قاطعانه بگیرند، حزب را منحل کنند و همه گروه‌ها سلاح‌های خود را زمین بگذارند.

مهمترین سوالی که امروز ترکیه با آن روبروست، چنین پرسشی است: آیا سران پ.ک.ک در کوهستان قندیل در شمال عراق، به همان ترتیبی که اوجالان خواسته، کنگره را برگزار خواهند کرد؟ قاعدتاً کاری که قندیل پس از فراخوان اوجالان باید انجام دهد این است که کنگره را تشکیل دهد و به شکل رسمی، موضوع انحلال خود را اعلام کند. حالا باید دید، آیا قندیل مطابق ندای اوجالان عمل می‌کند یا با وجود پیام آشکار رهبر و موسس حزب، همان مسیر قبلی خود را ادامه می‌دهد.

یک خاطره تاریخی

وقتی که در سال ۱۹۸۴ میلادی، گروه تروریستی پ.ک.ک اولین حمله مسلحانه خود را در برابر ارتش ترکیه انجام داد، تورگوت اوزال نخست وزیر ترکیه بود.

خبر آمد که گروهی به نام آپوچی‌ها رهبری به نام عبدالله اوجالان یا آپو دارند و در دو منطقه اروه و شمدینلی در جنوب شرقی ترکیه به دو پاسگاه حمله مسلحانه انجام داده‌اند. من هم به عنوان یک روزنامه نگار جوان، همراه با نخست وزیر به منطقه رفتم.

همراه با کاروان نظامیان و نخست وزیر اوزال به شمدینلی رفتیم. اوزال به کوه‌های روبرو اشاره کرد و گفت: «ما تسلیم چند راهزن نمی‌شویم و آنها را از بین می‌بریم».

اما درگیری ادامه یافت و در در دهه ۹۰ گاهی برای پوشش خبری اعتراضات نوروزی و گاهی برای تهیه خبر و گزارش درباره بر عملیات برون مرزی ارتش علیه پ.ک.ک، به منطقه می‌رفتم.

اقدامات اوزال، اربکان، اردوغان

در چندین مقطع سیاسی و تاریخی، تلاش‌هایی برای انحلال پ.ک.ک و حل مسئله کردها از طریق روش‌های دموکراتیک صورت گرفت. ما در این چند دهه، تلاش‌های تورگوت اوزال، اقدامات نجم الدین اربکان و فرآیندهای آغاز شده توسط رجب طیب اردوغان را دیده‌ایم.

این فرآیندها تا یک ایستگاه خاص بدون مشکل پیش می‌رفتند، اما پس از مداخله انگلیسی‌ها یا آمریکایی‌ها، فرماندهان پ.ک.ک تحریک شده و کار را خراب می‌کردند.

ولی به نظر می‌رسد، این بار شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی بسیار متفاوت است. جمهوری ترکیه یکی از قوی‌ترین دوران‌های سیاسی و دفاعی خود را تجربه می‌کند. توازن قوا در عراق و در سوریه به نفع ترکیه تغییر کرده است. اگر بتوان از فرصت‌های ایجاد شده توسط شرایط به‌طور مؤثر استفاده کرد، می‌توان به هدف نهایی و مهمی به نام انحلال پ.‌ک.‌ک دست یافت.

مهمترین ابعاد فراخوان تاریخی اوجالان

اگر بخواهیم به مهمترین نکات پیام عبدالله اوجالان اشاره کنیم، باید بر این موضوعات دست بگذاریم:

۱- اوجالان نوشته است: «پایان جنگ سرد و پیشرفت‌های حاصله در زمینه آزادی اندیشه، منجر به بی‌معنا شدن شکل مبارزه پ.ک.ک و تکرار بیهوده اقدامات پ.ک.ک منجر شد. بنابراین، عمر طبیعی خود را طی کامل کرده و انحلال آن ضروری است.» اوجالان در این جملات کوتاه، حقیقتی را به ما یادآوری کرد که طی تمام این سالها، فرماندهان پ.ک.ک در کوهستان قندیل، نمی‌خواستند آن را بفهمند.

۲- اوجالان به عنوان رهبر و موسس پ.ک.ک، دستور انحلال گروه خود را اعلام کرد و خواهان برگزاری کنگره و اعلام تصمیم رسمی است.

۳- یکی دیگر از نکات مهم در فراخوان اوجالان تاکید بر این بود که «دولت-ملت‌های جدا، فدراسیون، خودمختاری اداری و راه حل‌های فرهنگی نمی‌تواند پاسخی به نیازهای جامعه شناسی تاریخی ترکیه باشد». پ.ک.ک سالها این اهداف را دنبال کرد اما اوجالان تمام اینها را به زباله دان تاریخ انداخت.

۴-مخاطب اوجالان چهار جاست: کوهستان قندیل و پ.ک.ک در شمال عراق، ی.پ.گ در سوریه، حزب برابری و دموکراسی یا دمپارتی در ترکیه و فرماندهان خارج نشین پ.ک.ک در چند کشور اروپایی.

۵- پس از اعلام پیام اوجالان، روند اساسی آغاز خواهد شد. انتظار می‌رود این روند حداکثر ۳-۴ ماه طول بکشد.

۶- انتظار می‌رود قندیل به دعوت اوجالان کنگره پ.ک.ک را تشکیل داده و تصمیم به انحلال آن بگیرد. آیا پ.ک.ک کنگره‌ای تشکیل خواهد داد و چنین تصمیمی خواهد گرفت یا به فعالیت‌های تروریستی خود ادامه خواهد داد؟ این سوال مهمی است که پاسخ آن بعدها روشن خواهد شد.

۷-صالح مسلم رهبر PYD اعلام کرد که پیام اوجالان را می‌پذیرند. اما موضع قسد به رهبری مظلوم کوبانی روشن نیست.

۸- اگر پ.ک.ک تصمیم به انحلال خود بگیرد و به مبارزه مسلحانه پایان دهد، سازوکارهایی بر این اساس در ترکیه، عراق و سوریه ایجاد خواهد شد.

۹- ترکیه مصمم به پایان دادن به تروریسم است. رئیس جمهور اردوغان اعلام کرد که هدف اصلی رسیدن به «ترکیه بدون تروریسم» در سال ۲۰۲۵ است. تماس اوجالان یا تصمیم قندیل تنها گزینه نیست. تلاش‌ها برای پایان دادن به بلای ۴۰ ساله تروریسم بدون خونریزی انجام می‌شود. اما اگر نتیجه‌ای حاصل نشود، ترکیه طرح B را آماده کرده است.

۱۰- پ.ک.ک در داخل مرزهای ترکیه، بدون اثر و زمین گیر شده است. شرایط در عراق و سوریه به نفع کشور ما در حال توسعه است. اگر پ.‌ک.‌ک اعلام کند که به فعالیت‌های تروریستی خود ادامه خواهد داد، این بار روش‌های نظامی قاطعانه‌تر وارد عمل خواهد شد. شعار روند جدید این است: «ما با کسانی که می‌جنگند می‌جنگیم، با کسانی که صلح می‌کنند صلح می‌کنیم».

۱۱-سران و فرماندهان گروه، بارها گفته‌اند «اراده امرالی، اراده ماست و هر چه امر کند خواهیم پذیرفت». حالا زمان محک است. اگر پ‌ک‌ک به حرف‌های اوجالان گوش ندهد، ممکن است اوجالان بیانیه‌ای بدهد و بگوید: «این همان گروهی نیست که من آن را تأسیس و رهبری کردم، این پ.‌ک.‌ک، یک گروه تحت کنترل اسرائیل است».

۱۲- مخاطب و طرف حساب اوجالان، رفقای خود او هستند و نه دولت و جامعه.

۱۳- این روند و فرآیند، جایی برای معامله و چانه زنی نیست. در پیام اوجالان هیچ معامله‌ای وجود ندارد. اوجالان اظهار داشت که او صلاحیت پایان دادن به تروریسم را دارد و می‌خواهد از این قدرت استفاده کند. دولت هم به او فرصت داد.

۱۴- موضوعی به نام آزادی و عفو برای اوجالان مطرح نیست. همانطور که رئیس جمهور اردوغان گفت: «عفو در کار نیست» و اساساً اوجالان نیز چنین خواسته‌ای ندارد.

۱۵- اوجالان در پایان این روند از امرالی خارج نخواهد شد. او به هر حال چنین تقاضایی ندارد. اوجالان به خوبی می‌داند که نمی‌تواند پس از خروج از امرالی در کشوری زندگی کند که در آن، خانواده‌های خشمگین شهدا زندگی می‌کنند. اگر این روند موفقیت‌آمیز باشد، شاید تغییراتی در مورد شرایط زندگی در امرالی در دستور کار قرار گیرد.