رسانه ملی

به گزارش مجاهدت از مشرق، محمدرضا مستشار از گویندگان با سابقه رادیو است که فعالیت حرفه‌ای خود را از سال ۱۳۵۲ آغاز کرده و در دهه‌های مختلف، گویندگی در برنامه‌های گوناگون شبکه‌های رادیویی را تجربه کرده است. او فارغ‌التحصیل رشته مهندسی طراحی و معماری داخلی است، اما رادیو را نه تنها به‌عنوان شغل، بلکه به‌عنوان عشق اول و همیشگی‌اش می‌داند. مستشار می‌گوید هرگز از گویندگی و کار شبانه در رادیو خسته نشده، چون کاری را انجام می‌دهد که با دل و جان دوست دارد.

چگونه یک معمار، گوینده رادیو شد؟

مستشار در پاسخ به اینکه با وجود تحصیل در رشته معماری، چگونه وارد رادیو شد، گفت: «از ابتدا فعالیت هنری‌ام را با دوبله، گویندگی و فیلم‌سازی آغاز کردم. در مقطعی هم برای ادامه تحصیل در رشته دکوراسیون و معماری داخلی به ایتالیا رفتم. البته به این حوزه علاقه‌مند بودم، اما همیشه گویندگی، اولویت اصلی زندگی‌ام بود. سال‌هاست در کنار گویندگی، به کار طراحی داخلی هم مشغولم.»

اولین بار که رادیو شنیدید یادتان هست؟

او درباره اولین مواجهه‌اش با رادیو، خاطره‌ای شنیدنی تعریف کرد: «سال اول دبستان بودم. پدرم اجازه نمی‌داد در خانه رادیو داشته باشیم، اما صبح‌ها قبل از مدرسه، کنار پنجره خانه همسایه می‌رفتم و به صدای نی استاد حسن کسایی که از رادیو ایران پخش می‌شد، گوش می‌دادم. همان “سلام صبحگاهی” استاد، دل مرا برد و عاشق رادیو شدم.»

اجرای زنده، انرژی مضاعف می‌دهد

مستشار که هم‌اکنون گوینده برنامه‌های مختلف در رادیو فرهنگ است، درباره علاقه‌اش به این حوزه گفت: «علاوه بر برنامه “چهارباغ”، اجرای برنامه‌های “شبستان” و “در آستان جانان” (ویژه اذان صبح) را هم برعهده دارم. سال گذشته برنامه “نان و نمک” را داشتم که درباره طب سنتی بود و خودم هم کارشناس آن بودم چون در زمینه گیاه‌شناسی هم تخصص دارم.»

او درباره علاقه‌اش به فرهنگ و ارتباط مخاطب‌محور رادیو چنین گفت: «برنامه‌های فرهنگی همیشه برایم جذاب بوده‌اند. مخاطبان در برنامه‌هایی مثل “چهارباغ” مشارکت می‌کنند، شعر می‌فرستند، پیام می‌دهند و این ارتباط دوطرفه برایم ارزشمند است. از طرفی، چون به ادبیات و شعر علاقه دارم، رادیو فرهنگ بهترین جایگاه برای من است.»

از خواستگاری تا انقلاب در استودیو رادیو

وقتی از او درباره خستگی از شب‌کاری و کار مداوم پرسیدیم، با لبخند گفت: «اگر عاشق کارت باشی، خسته نمی‌شوی. روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ در مشهد بودم. با مادرم و خواهرم به خواستگاری رفته بودیم. در راه بازگشت، در ترافیک، رادیوی ماشین را روشن کردم و صدای مرحوم احمد کسیلا پخش می‌شد که می‌گفت: “این صدای راستین انقلاب است.” همان‌جا تصمیم گرفتم به رادیو بروم. خانواده را پیاده کردم و مستقیم به استودیو رفتم. تا ۱۴ اسفند همان‌سال، تمام وقت در رادیو بودم و به‌تنهایی برنامه اجرا می‌کردم. مادرم می‌گفت تنها راهی که می‌توانستم بفهمم زنده‌ای، این بود که رادیو را روشن کنم و صدایت را بشنوم!»

چرا همه از رادیو به نیکی یاد می‌کنند؟

مستشار درباره اینکه حتی گویندگانی که بعدها وارد سینما و تلویزیون شده‌اند، همچنان از رادیو با احترام یاد می‌کنند، گفت: «به نظرم دلیلش عشقی است که در این کار هست. علاقه به رادیو باید ذاتی باشد. خود من هم با اینکه در معماری تحصیل کردم، اما هیچ‌وقت رادیو را رها نکردم. از دوران ابتدایی، با ضبط‌صوت کوچک برنامه ضبط می‌کردم و گوش می‌دادم. این عشق از کودکی در من ریشه داشت.»

رادیو، رسانه‌ای که خاموش نمی‌شود

در بخش پایانی گفت‌وگو، از مستشار درباره آینده رادیو در عصر رسانه‌های تصویری و شبکه‌های اجتماعی پرسیدیم. او پاسخ داد: «رادیو هیچ‌وقت از ذهن مردم پاک نمی‌شود. یکی از ویژگی‌های رادیو این است که مخاطب خودش را در نقش شخصیت‌ها و گوینده قرار می‌دهد و تصویرسازی ذهنی می‌کند. هنوز هم استقبال از برنامه‌های رادیویی بسیار بالاست. مثلاً برای برنامه “هفت کوچه” آن‌قدر پیامک می‌آید که گاهی نمی‌رسیم پاسخ دهیم. مردم بسته به سلیقه‌شان، شبکه‌های مختلف رادیویی را دنبال می‌کنند. رادیو زنده است چون در قلب مردم جا دارد.»

به گزارش مجاهدت از مشرق، در آستانه اربعین حسینی، صدا و سیما با پخش سریالی تاریخی ـ مذهبی با عنوان «مهمان‌کشی» تلاش کرده روایتی تازه از یکی از شخصیت‌های کلیدی واقعه عاشورا را به تصویر بکشد. این سریال با محوریت زندگی و مأموریت حضرت مسلم بن عقیل، چهره‌ای برجسته از خاندان بنی‌هاشم و سفیر امام حسین(ع) به کوفه، به گونه‌ای طراحی شده که هم‌زمان با ایام عزاداری سالار شهیدان، بیننده را با گوشه‌ای از مقدمات قیام عاشورا همراه سازد.

مسلم بن عقیل، که از خاندان اهل‌بیت و فردی با جایگاه برجسته نزد امام حسین (ع) بود، مأموریت یافت تا به دعوت‌نامه‌های پرشمار کوفیان پاسخ داده و وضعیت سیاسی ـ اجتماعی این شهر را از نزدیک ارزیابی کند؛ روایتی که در کانون داستان سریال جای دارد.

این سریال تلاش کرده جزئیات دعوت مردم کوفه از امام حسین (ع) و فرستاده شدن مسلم برای بررسی اوضاع شهر را با نگاهی تازه به تصویر بکشد. درامی تاریخی که رخدادهای پرتنش و ناپایدار کوفه پیش از ورود سپاه یزید و تغییر موضع کوفیان را محور اصلی روایت خود قرار داده و با نگاهی تحلیلی، به ساز و کارهای اجتماعی و سیاسی آن روزگار می‌پردازد. خیانت، ترس، تزویر و وفاداری در بطن ماجرا جریان دارد و سریال کوشیده است در قالبی داستانی، این تقابل‌ها را عینیت بخشد.

یکی از ویژگی‌های قابل‌توجه سریال، حضور امین میری در دو نقش متضاد است؛ او در قامت «شریک بن اعور» که از اطرافیان امام حسین (ع) بود و همچنین «ضحاک بن قیس» که به دربار معاویه نزدیک بود، ایفای نقش می‌کند. این دوگانه‌پردازی بازیگری، اگرچه ریسک‌پذیر است، اما می تواند در ایجاد کشمکش‌های ذهنی و مفهومی برای مخاطب مؤثر باشد و تعارض‌های تاریخی را برجسته کند. با این‌حال شاید برای مخاطب عام، تفاوت این دو چهره به‌راحتی قابل تمییز نباشد و این‌همانی ظاهری، در انتقال دقیق شخصیت‌ها خلل ایجاد کند.

نکته‌ای که نمی‌توان از آن چشم پوشید، ضعف در طراحی لباس و گریم بازیگران است. در حالی‌که داستان در بستری تاریخی و حساس روایت می‌شود، پرداخت بصری آن نتوانسته است به باورپذیری کافی برسد. چهره‌ها در مواردی شبیه تیپ‌های تکراری آثار تاریخی‌اند و لباس‌ها نیز از اصالت تاریخی و انسجام لازم را ندارند.

این ضعف، به‌ویژه در شخصیت‌هایی چون ابن‌زیاد یا شرطه‌های کوفه، بیشتر به چشم می‌آید و گاه مخاطب را از فضای دراماتیک بیرون می‌کشد. در حالی‌که انتظار می‌رفت با توجه به اهمیت شخصیت‌ها و وقایع، از مشاوران خبره‌تری در این بخش استفاده شود.

یکی از امتیازهای برجسته مهمان‌کشی، ارائه تحلیلی کوتاه از محتوای هر قسمت پس از پایان آن است. حضور کارشناسان مذهبی و تاریخی در این بخش، باعث شده که سریال از سطح صرفاً دراماتیک فراتر رفته و بستری برای تعمیق در پیام‌ها و مفاهیم مذهبی و تاریخی فراهم شود؛ رویکردی که کمتر در تولیدات تلویزیونی مشابه مشاهده شده و می‌تواند الگویی مؤثر برای آینده باشد.

از حیث بازیگری نیز، ترکیبی از چهره‌های شناخته‌شده و بازیگران جوان‌تر در این مجموعه دیده می‌شود. نکته جالب توجه، انتخاب چهره‌ای نسبتاً تازه‌نفس برای ایفای نقش حضرت مسلم است. بهراد محمدی که بازیگر در تئاتر دارد، با اجرای سنجیده و کنترل‌شده‌اش، توانسته از کلیشه‌های رایج این نقش‌ها فاصله بگیرد.

این انتخاب، از آن جهت اهمیت دارد که مخاطب با ذهنی خالی از تصویرهای پیشین و بدون هرگونه پیشینه ذهنی، با چهره و شخصیت مسلم مواجه می‌شود و بهتر می‌تواند با پیچیدگی‌های رفتاری و درونی او ارتباط برقرار کند

در مجموع، «مهمان‌کشی» اگرچه از نظر بصری و تولیدی دچار ضعف‌هایی است، اما در حوزه روایت‌پردازی، انتخاب موضوع و بهره‌گیری از ظرفیت‌های تاریخی خوب عمل کرده. این سریال با نگاهی پژوهشی و داستان‌پردازانه به یکی از مقاطع مهم ماجرای کربلا، فرصت تازه‌ای فراهم کرده تا مردم تاریخ را از طریق تصویر بهتر بشناسند؛ فرصتی که اگر با دقت بیشتری در حوزه‌های فنی همراه شود، می‌تواند به الگویی در تولیدات محتوای مذهبی تبدیل شود.