به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، همواره دغدغه‌مندان فرهنگ و فعالان رسانه‌ها و اصحاب علم در حوزه و دانشگاه و… عموم مخاطبان را به خواندن کتاب دعوت و تشویق می‌کنند. همچنین، هرساله مجموعه‌ها و سازمان‌ها و اداره‌های مختلف مسابقات گوناگونی در زمینه کتاب و کتابخوانی برگزار و به برندگان جوایزی اهدا می‌کنند. برنامه‌های متنوعی هم در رسانه‌های صوتی‌تصویری برای ترویج کتاب و کتابخوانی اجرا می‌شود.
آشکار است که همه این اقدامات با هدف گسترش فرهنگ کتابخوانی بین مخاطبان گوناگون صورت می‌گیرد. این اقدامات بیشتر جنبه آگاهی‌بخشی و تشویقی دارد و طبیعی است برای به‌ثمرنشستن این تلاش‌ها باید بسترهای لازم برای تحقق آن‌ها فراهم آید.
تولید کتاب‌های گوناگون برای سلیقه‌ها و نیازهای مخاطبان متفاوت، کیفیت مطلوب کتاب‌ها از جنبه‌های گوناگون انتخاب موضوع و طراحی جلد و صفحه‌آرایی و پردازش متن، قیمت مناسب کتاب، پخش مناسب کتاب در سراسر کشور، راهنمایی مناسب برای خرید کتاب و… برخی از زمینه‌های لازم برای تحقق هدف ترویج کتابخوانی هستند. در اینجا می‌کوشیم یکی از این بسترها را تا حدی فراهم آوریم و کتاب‌هایی را معرفی کنیم که می‌توانند عموم مخاطبان را برای انتخاب کتاب‌هایی که به آن علاقه و نیاز دارند، به‌خوبی راهنمایی کنند تا با انتخاب درست کتاب این روند را ادامه دهند و کم‌کم به مخاطبان ثابت کتاب تبدیل شوند.
راهنمای مشاوره خوانندگان برای کتاب‌های غیرداستانی
نیل وایت
ترجمان علوم انسانی
یکی از مشکلاتی که بسیاری از مخاطبان علاقه‌مند به کتاب با آن مواجه‌اند، نداشتن راهنمایی مناسب برای انتخاب کتاب است. اگر کتاب‌های داستانی را که دنیایی متفاوت هستند، کنار بگذاریم، کتاب‌های غیرداستانی هم گستره گسترده‌ای را در برمی‌گیرند؛ از کتاب‌های آشپزی تا سفرنامه‌ها و آثار تاریخی و حتی آثاری که تلفیقی از داستان و ماجراهای جنایی‌واقعی هستند. طبیعی است که عموم مخاطبان به‌راحتی نمی‌توانند در این عرصه گسترده دست به انتخاب‌های درستی بزنند و به راهنمایی در این زمینه نیازمندند. متأسفانه، کتابداران و کتاب‌فروشان نیز که بیشترین ارتباط را با علاقه‌مندان به کتاب دارند، راهکار روشن و کارآمدی برای مشاوره‌دادن به خوانندگان برای انتخاب کتاب مدنظرشان ندارند.
نیل وایت با درک درست و دقیق این نیاز طیف گسترده‌ای از مخاطبان، مفاهیم اصلیِ خدمت مشاوره خوانندگان در حیطه کتاب‌های غیرداستانی را توضیح می‌دهد. افزون بر این، با کاوش موضوعی در این آثار، عوامل کشش هر موضوع را برمی‌شمرد و انواع کتاب‌های رایج در هر موضوع، نویسندگان مهم و نمونه‌هایی از نوشته‌های معیار آن را نام می‌برد. همچنین، راهبردهایی تدوین می‌کند تا خوانندگان بتوانند کتاب دلخواه خود را از میان انبوه آثار غیرداستانی برگزینند. نویسنده در فصل‌های یک و دو روش‌ها و پیشنهادهایی برای کار در حوزه غیرداستانی مطرح می‌کند. در فصل‌های سه تا یازده نیز حوزه‌های موضوعی غیرداستانی را بر اساس این مفاهیم وامی‌کاود.
کتابِ کتاب: رهیافتی به منظومه فکری رهبر معظم انقلاب درباره کتاب
مجید تقی‌زاده رحمت‌آبادی
کتاب فردا
بی‌گمان، رهبر معظم انقلاب اسلامی یکی از دغدغه‌داران عرصه فرهنگ در ایران امروز هستند و همواره به‌فراخور زمان و موقعیت، دغدغه‌های فرهنگی به‌روز و حیاتی‌شان را با اهل فن و عموم مردم در میان می‌گذارند. یکی از دغدغه‌های ایشان در سالیان متمادی، مسئله کم‌توجهی به کتاب و ضعف کتابخوانی در کشور است و همواره بر رفع این مسئله فرهنگی مهم پافشاری کرده‌اند و مسئولان فرهنگی در دوره‌ها و برهه‌های گوناگون را برای برنامه‌ریزی و انجام‌دادن اقدامات کارساز و گره‌گشا فراخوانده‌اند. دانستن مجموعه این مسئله‌شناسی‌ها و راهکارهای عالی‌ترین مقام فکری و فرهنگی ایران اسلامی امروز می‌تواند راهنمای بسیار مناسبی باشد برای دغدغه‌داران این عرصه و کسانی که واقعاً در پی انجام‌دادن اقداماتی مثبت در این زمینه‌اند. «کتابِ کتاب» تا حد زیادی به این هدف جامه عمل پوشانده است.
فصل اول، نگاهی تاریخی‌تمدنی به کتاب است و فصل دوم به سیر برنامه‌ریزی راهبردی در حوزه کتاب اختصاص دارد و در پایان این فصل، اصلی‌ترین تکالیف در حوزه کتاب از دیدگاه رهبر معظم انقلاب به چشم می‌خورد: تولید کتاب، ترویج فرهنگ کتابخوانی و نقد کتاب. فصل سوم دربردارنده مطالبی خواندنی برای تولیدکنندگان کتاب است؛ مانند شرح چهار گام اساسی در تولید کتاب. فصل چهارم، به مهم‌ترین بازیگر کتاب، یعنی نویسنده اختصاص دارد. مخاطبان فصل‌های پنجم و ششم فعالان حوزه توزیع و ترویج کتاب هستند و فصل پنجم دربردارنده بررسی دقیق و تخصصی اهمیت و اصول توزیع کتاب و مراکز اصلی آن است. در فصل ششم مباحثی درباره آسیب‌شناسی وضعیت کتابخوانی در کشور و راهکارهای عمومی و وظایف اختصاصی در ترویج فرهنگ کتابخوانی به چشم می‌خورد و بخش پایانی آن دربردارنده کتاب‌های پیشنهادی حضرت آقاست. مهم‌ترین موضوعات فصل هفتم هم عبارت‌اند از: نقد کتاب و اقتصاد کتاب و نیز نظارت و ممیزی کتابی.
کتابخانه تربیتی مربی: کتاب‌های مناسب برای نیازمندی‌های تربیتی مربیان
جمعی از نویسندگان
شفق
بسیاری از رفتارهای انسان در جوانی و بزرگسالی ادامه و امتداد الگوهای رفتاری در کودکی است. در بسیاری از زمینه‌های زندگی این اصل حاکم است و کتابخوانی نیز از این قاعده مستثنا نیست. بسیاری از کسانی که در جوانی و بزرگسالی کتاب‌خوان هستند، این رفتار یا شاید عادت را از دوران کودکی خود به همراه دارند. همین نکته اهمیت و جایگاه و ضرورت آموزش کتابخوانی در کودکی را آشکار می‌سازد. طبیعی است در این موقعیت، پدر و مادر و آموزگاران بیشترین نقش را ایفا می‌کنند و بیشترین مسئولیت را بر عهده دارند؛ اما همه آموزگاران و پدر و مادرها آمادگی لازم را برای قبول این مسئولیت ندارند و باید کسانی به‌خوبی آن‌ها را آموزش دهند. نویسندگان این مجموعه با درک درست و دقیق این نیاز بسیار حیاتی و البته فراگیر دست به کار نگارش کتاب «کتابخانه تربیتی مربی: کتاب‌های مناسب برای نیازمندی‌های تربیتی مربیان» شده‌اند.
مجموعه «تربیت با کتاب»، دستاورد طرحی پژوهشی با همین هدف است و «کتابخانه تربیتی مربی»، جلد اول از این مجموعه. در این کتاب 100 عنوان از کتاب‌های مناسب برای نیازمندی‌های تربیتی مربیان به چشم می‌خورد. ساختار این کتاب نیز به این شرح است: بخش اول، فلسفه تربیت اسلامی؛ بخش دوم، اهداف میانی تربیت‌بخش؛ بخش سوم، روش‌های تربیت‌بخش؛ بخش چهارم، مخاطب‌شناسی؛ بخش پنجم، برنامه تربیتی؛ بخش ششم، مهارت‌های موردنیاز مربی؛ بخش هفتم، عوامل تربیت (غیر از مربی)؛ بخش هشتم، موانع تربیت.
چگونه کتاب بخوانیم
مارتیمر جی. آدلر و چارلز لینکلن ون دورن
به‌نشر
یکی از مهارت‌های بسیار مهم اساسی که هرکس برای ورود به دنیای کتاب و کتابخوانی باید به‌خوبی به آن مسلط باشد، خواندن درست و دقیق متن است. هر کتابی موضوع و نویسنده و متن و فضای خاصی دارد و خواننده باید با درک درست و دقیق این ویژگی‌های کتاب، روش درستی را برای خواندن آن برگزیند. البته هدف خواننده از خواندن کتاب هم در گزینش روش درست خواندن بسیار مهم و تعیین‌کننده است. در فقدان آموزش‌های دقیق و تخصصی در این زمینه در ایران، کتاب «چگونه کتاب بخوانیم» اثری بسیار ارزشمند و کاربردی به حساب می‌آید؛ البته این کتاب جایگاهی جهانی دارد و بسیاری از منتقدان ادبی جهان، آن را یکی از «کلاسیک‌های زنده جهان» لقب داده‌اند و انجمن جهانی مدیریت اطلاعات نیز کتاب آدلر را در فهرست آثاری قرار داده است که هر مدیری باید بخواند.
این کتاب دربردارنده تکنیک‌های بسیار مفیدی برای رده‌بندی موضوعی کتاب‌ها، خوانش هوشمندانه متن و ارتباط سازنده خواننده با نویسنده است و میان چهار سطح خوانش ابتدایی، اجمالی، تحلیلی و منطقی و نیز ادراک و تفکر و یادگیری تمایز قائل می‌شود. البته مخاطبان این کتاب علاقه‌مندان به کتاب و کتاب‌خوانی‌اند که در پی ارتقا و بهبود مهارت‌های خود در خواندن کتاب هستند.
لذت خواندن در عصر حواس‌پرتی
آلن جیکوبز
ترجمان علوم انسانی
باور عمومی این است که در دنیای امروز، به‌دلایل گوناگونی، مانند رواج بسیار زیاد تکنولوژی‌های ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های تصویری بسیار گوناگون و جذاب و البته زمان کاری زیاد و مشغله‌های متعدد، کتاب جایگاه گذشته‌اش را از دست داده است و مردم دیگر به‌اندازه قبل کتاب نمی‌خوانند. آلن جیکوبز، پژوهشگر و استاد و منتقد ادبی آمریکایی، بر اساس نتایج پژوهش‌هایی که روی خوانندگان و دانشجویانش انجام داده است و همچنین، با مرور مقایسه‌ای کتاب‌هایی که تاکنون برای راهنمای خواندن نوشته شده‌اند، می‌کوشد با قدرت، این پرسش را به نقد بکشد که آیا حقیقتاً تعداد خوانندگان کتاب کم شده است؟
آنچه او در کتاب «لذت خواندن در عصر حواس‌پرتی» با مخاطب در میان می‌گذارد، از جنس راهکارهای فرمایشی با پیشنهاد فهرست‌های کتاب یا راهکارهای سریع برای کتاب‌خوان‌شدن نیست. برعکس، «لذت خواندن در عصر حواس‌پرتی» کتابی است درباره خواندن بر اساس میل درونی و گرایش‌های شخصی. آلن جیکوبز، با تکیه بر تجربه کتابخوانی خود، مخاطبان را دعوت می‌کند تا تمام راهنماهای کتابخوانی و فهرست‌های «باید/نباید بخوانید» را دور بریزند و با آغازکردن از هوس، لذتشان از کتاب‌ها را بکاوند و راهنمای کتابخوانی قرار دهند. به نظر می‌رسد این رویکرد بهتر و بیشتر می‌تواند مخاطبانی را که چندان با کتاب سر آشتی ندارند، با کتاب آشتی دهد و کتاب‌خوان کند.
راهنمای نوشتن درباره کتاب‌ها
روح‌الله چاوشی
آن‌سو
متأسفانه، در ایران اساساً مهارت نوشتن و همه مهارت‌های نزدیک و مرتبط با آن، مانند درست‌نوشتن و زیبانوشتن و خلاق‌نوشتن، چندان مهم قلمداد نمی‌شوند. فقدان هرگونه آموزش درست و اصولی و کامل و کارآمد در مدارس و دانشگاه‌های کشور، به‌خوبی این ادعا را به اثبات می‌رساند و پیامدهای آن را به‌روشنی می‌توان در دوره دانشجویی و به‌وسیله بررسی دستاوردهای پژوهشی، مثل مقاله و پایان‌نامه مشاهده کرد. یکی از قالب‌های نوشتن که به‌تبع دیگر قالب‌ها در ایران توجه چندانی به آن نمی‌شود، مرورنویسی کتاب است. مرورنویسی در کشورهای پیشرفته سنتی دیرین دارد و مرورنویسان نقش پررنگی در عرصه نشر این کشورها ایفا می‌کنند.
خوشبختانه، با وجود همه بی‌توجهی‌ها به این قالب نوشتاری در ایران، راهنمای نوشتن درباره کتاب‌ها خودآموزی است که تا حدی می‌تواند علاقه‌مندان این عرصه را راهنمایی کند و مهارت آموزد. تربیت نویسندگانی که بتوانند به‌خوبی درباره کتاب‌های گوناگون به شکل‌های جذاب و خواندنی مرور بنویسند، بدون شک، می‌تواند به ترویج هرچه بیشتر کتاب و کتابخوانی در ایران کمک کند و بسیاری از کتاب‌های جذاب و خواندنی را به طیف گسترده‌ای از مخاطبان معرفی کند و بسیاری از مخاطبان کتاب‌خوان را هم در یافتن کتاب‌های مناسب یاری رساند.
راهکارهای خلاقانه ترویج کتابخوانی
افضل‌السادات حسینی و زهرا کیان‌راد
مهاجر
یکی از ویژگی‌های جوامعی که آسیب‌های فرهنگی در عرصه‌های فردی و جمعی می‌بینند، میزان پایین سطح مطالعه است. به گفته اندیشمندان، اقوام و مللی که با مطالعه مأنوس بوده و کتاب و کتابخوانی در میانشان رواج بیشتری داشته است، توانسته‌اند فرهنگی ماندگارتر و پویاتر از خود به‌جا بگذارند.
کتاب «راهکارهای خلاقانه ترویج کتابخوانی» برای برطرف‌کردن همین دغدغه نوشته شده است تا والدین و متولیان بتوانند با به‌کارگیری این راهکارها کودکان و نوجوانان را به خواندن کتاب ترغیب کنند. افضل‌السادات حسینی و زهرا کیان‌راد نویسندگان این کتاب هستند و انتشارات مهاجر آن را چاپ کرده است. کتاب سه فصل دارد. نویسندگان در فصل اول به تاریخچه‌ای از کتابخانه‌های قدیمی مشهور در جهان می‌پردازند و به روایت تاریخ کتابخانه‌هایی از ایران اشاره می‌کنند. جایگاه کتاب و کتابخوانی در فرهنگ دینی و ملی ایرانیان، نسبتِ بین کتابخوانی با فرهنگ و رسانه، فواید کتابخوانی در کودکان و نوجوانان و نقش عوامل مختلف در کتابخوانی ایشان، مطالب بعدی است که در این فصل به آن پرداخته شده است. در ادامه نیز به چند نمونه موفق از پروژه‌های کتابخوانی در سطح جهان اشاره می‌شود. در فصل دوم به موضوع خلاقیت در کتابخانه‌ها و نقش آن در ترویج فرهنگ کتابخوانی پرداخته می‌شود. تکنیک‌های خلاقانه برای جذب کودکان به کتابخوانی موضوع فصل سوم است.
کتاب‌خواندن؛ درمان روح و روان
مرجان آقبلاغی
خانه کتاب
کتاب دریچه‌ای است به دنیای علم و دانش و کتابخوانی راهی است برای پرورش استعدادهای انسان که با نهادینه‌شدن آن در خانواده، جامعه به سمت پیشرفت و تکامل سوق داده می‌شود. پایین بودن میزان سطح مطالعه در کشورمان، به‌دلیل بی‌توجهی به فرهنگ مطالعه در نونهالان و کودکان است. خانواده‌ها از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در ترویج فرهنگ کتابخوانی و مطالعه فرزندان محسوب می‌شوند و نقش بسزایی در تربیت اخلاقی و روانی و رشد اجتماعی کودکان ایفا می‌کنند. کتاب «کتاب‌خواندن؛ درمان روح و روان» در صدد پاسخگویی و ارائه راهکارهای مختلف برای این نیاز خانواده‌ها است.
کتاب دربرگیرنده 43 مقاله از متخصصان و کتابشناسان کودک و نوجوان است؛ افرادی که هر یک از زاویه‌ای تأمل‌برانگیز و درخور به اهمیت مطالعه و آشنایی کودکان و نوجوانان با کتاب پرداخته‌اند. با مطالعه مقاله‌های این کتاب درمی‌یابیم که اگر قرار باشد برای فرزندانمان در آینده سرمایه‌ای کنار بگذاریم، بهتر است پیش از مال‌اندوزی انس و آشنایی با کتاب را به او یاد دهیم. مهم‌ترین کاری که می‌توانیم برای بچه‌هایمان انجام دهیم، علاقه‌مند کردن آن‌ها به مطالعه و کتاب است.
هریک از 43 مقاله این کتاب که از میان 150 مقاله دست‌چین شده، دریچه‌ای است به‌سوی دنیای شگفت‌انگیز کتاب و مطالعه برای کودکان و نوجوانان.
راهنمای کتاب: دستینه انتخاب کتاب، خرید و لذت‌بردن از مطالعه
حسام‌الدین مطهری
آرما
مخاطبان کتاب گروه‌های بسیار گوناگونی را در بر می‌گیرند و آن‌ها را می‌توان به‌شیوه‌های مختلف و بر اساس شاخص‌های متنوعی دسته‌بندی کرد. یکی از این‌ها دسته‌بندی بر اساس مدت‌زمان آشنایی با کتاب و کتابخوانی است. برخی تازه می‌خواهند به جرگه کتاب‌خوان‌ها بپیوندند و برخی چند کتاب دست گرفته‌اند و لذت آن را چشیده‌اند و می‌خواهند بیشتر لذت ببرند و برخی کتاب‌خوان شده‌اند و دوست دارند در این عرصه حرفه‌ای شوند و… . جالب اینکه «راهنمای کتاب: دستینه انتخاب کتاب، خرید و لذت‌بردن از مطالعه» برای همه این مخاطبان با همه تفاوت‌هایی که با هم دارند، به شکل‌های مختلفی جذاب و خواندنی و به‌دردبخور است. این ادعا را تا حدی با نگاهی هرچند گذرا به هشت فصل این کتاب می‌توان به اثبات رساند: «آنچه باید پیش از شروع بدانیم»، «چطور و چرا کتاب بخوانیم؟»، «آداب کتابخوانی»، «مرحله مهم انتخاب کتاب»، «در کجا، چطور بخریم؟»، «کمی درباره نشر»، «توصیه‌هایی برای حین و پس از مطالعه» و «چند توصیه هشدارگون».
یکی از ویژگی‌های این کتاب این است که می‌توان آن را اثری بومی و ایرانی در زمینه کتاب و کتابخوانی توصیف کرد؛ چون حسام مطهری تجربه‌ها و دانسته‌هایش را کاملاً ملموس و کاربردی و صمیمی با مخاطب ایرانی در میان می‌گذارد و به‌خوبی مخاطب را برای فعالیت جدی‌تر در این عرصه تشویق می‌کند.
چگونه درباره کتاب‌هایی که نخوانده‌ایم حرف بزنیم
پی‌یر بایار
ترجمان علوم انسانی
پی‌یر بایار، فیلسوف فرانسوی، با نگاهی نو و از موضعی پست‌مدرن به موضوع کتابخوانی می‌پردازد. آشکار است که هدف کتاب، ستایش کتاب‌نخواندن یا آموزش راهکارهای تظاهر به مطالعه نیست؛ هرچند در عمل ممکن است به این کار نیز بیاید. پی‌یر بایار بر این باور است که تعریف کتابخوانی به‌عنوان «مطالعه کامل و دقیق اثر و فهم منظور نویسنده» در بسیاری از موقعیت‌ها نه‌تنها مفید نیست، بلکه ممکن هم نیست.
کتاب‌هایی که نگاه گذرایی به آن‌ها انداخته‌ایم یا درباره آن‌ها شنیده‌ایم یا حتی فراموش کرده‌ایم نیز می‌توانند بر زندگی و فهم ما از دنیا اثر بگذارند. متون ادبی یا تاریخی یا علمیِ دوران‌ساز و همچنین، برخی متن‌های اصلی دینی نمونه‌هایی از این آثار هستند.
بر اساس تحلیل بایار، رابطه کتاب‌ها با نظام‌های فرهنگی دیگر سنجیده می‌شود که جایگاه نهایی محتوای اثر را در ضمیر شخصی و جمعی مردم تعیین می‌کنند: شایعاتی که پیرامون کتاب شکل می‌گیرند، ایده‌هایی که در میان مردم پراکنده می‌شوند و تعارض‌هایی که اثر برای خوانندگان گوناگون شکل می‌دهد. او بر این باور است که روابط بین ایده‌ها گاهی مهم‌تر از اصل ایده‌ها می‌شوند؛ تا جایی که فهم جایگاه یک ایده در منظومه ایده‌های موجود، حتی بدون مطالعه کامل آن، می‌تواند تا حدی متناظر با مطالعه آن محسوب شود.
