رستوران

به گزارش مجاهدت از مشرق، گُراز را در اوستا «ورازا»، در پهلوی «وراز»، در ارمنی «ورز»، در هندی باستان «وراها» و در کردی «براز» می­‌نامند که حیوانی به غایت دلیر، ‌شجاع و کینه‌­ور است و مکرر به دندان، چیزهای سخت و صلب را به دو پاره می‌کند. البته به نظر می‌آید که در حافظه تاریخی و زندگی اجتماعی ما از گراز معانی خوبی به ذهن خطور نمی‌کند و حتی در کتاب‌های تعابیر خواب نیز هر آن کس که گراز در خواب ببیند یا مال حرام جمع می‌کند، یا از معشوق خود جدا می‌شود یا اینکه رازش فاش می‌شود و به همین دلیل سلاخی کردن این حیوان در خواب را نشانه خوب می‌دانند.

حتی برای به نمایش گذاشتن قدرت برخی از چهره‌های تاریخی، تصویر یا نوشته‌هایی از آن‌ها در جنگ با گراز و کشتن این حیوان نشان داده شده که نمونه آن کشته شدن گرازهای ارمنستان به دست بیژن است یا عکسی از شاه قجری که چکمه‌هایش را روی یک گراز شکار شده، می‌فشرد.

به نظر می‌آید این نوع نگاه به گراز شاید از آن ناشی شود که این حیوان به مزارع و باغات آسیب می­‌رساند و به همین دلیل هم همواره چنین برداشتی از شنیدن نام گراز به ذهن‌ها خطور می‌کرده که با حیوانی مواجهه‌اند که تخریب می­‌کند و باید شکار شود. البته فارغ از این نوع نگاه، در سال‌­های گذشته شکار گراز یا آشکارسازی این شکار، به شیوه چشمگیری افزایش یافته است.

جَنگ گراز

در مناطق جنوبی کشور در دهه‌ها اصطلاح «جَنگ گراز» بسیار کاربرد داشت و به نظر می‌رسد این اصطلاح دوباره رایج شده است. جنگ گراز اینگونه است که در گذشته عده‌­ای از کشاورزان جمع می­‌شدند و به شکار گرازهایی می­‌رفتند که مزارعشان را تخریب می­‌کردند. در آن زمان به ندرت مشاهده می‌شد که کسی گوشت گراز استفاده کند و حتی لاشه گرازهای شکار شده دور انداخته می‌شد یا اینکه سگ‌ها گوشت گراز می‌خوردند اما اکنون نتیجه جنگ گراز چیزی دیگری است.

پژوهشگران در بررسی‌های میدانی که در مناطق جنوبی کشور داشته با چند نفر از شکارچیان گراز گفت‌وگوهایی انجام داد.

در کنار سد درودزن در شمال غرب مرودشت در استان فارس عده‌ای نشسته‌اند و در حال کباب کردن گوشت روی آتش هستند. به آنها نزدیک می‌شوم می‌گویند از شهرستان داراب برای تفریح به اینجا آمده‌اند، تعارف می‌کنند که بفرمایید گوشت گراز؛ خاصیت دارد، هوا سرد است و خوردن دارد تا صبح توی این سرما، گرم هستید. کنارشان می‌نشینم و شروع به صحبت می‌کنند.

«حسن» می‌گوید: «این گراز را خودمان شکار کرده‌ایم، گوشت خوبی دارد، چند روز در یخچال فریز کرده‌ایم تا میکروب‌هایش از بین برود و الان قابل خوردن است. از گوشت گوسفند خوشمزه‌تر است. یک گراز شکار می‌کنیم و یک ماه از گوشت آن استفاده می‌کنیم، مگر با این گران شدن می‌شود گوشت گوسفند خورد؟»

آن طرف‌تر، «حمید» که در حال بریدن بقیه گوشت‌هاست می‌گوید: «ما برای همین یک روز که اینجا آمدیم این هفت کیلو گوشت گراز را آورده‌ایم؛ یک ایل سیر می‌شوند. اگر این نبود باید دو کیلو مرغ می‌آوردیم به یکی می‌رسید و به چندتا هم نمی‌رسید. این مرغ‌ها هم گوشتش خوردن ندارد.»

«مسعود» در مورد شیوه شکار گراز صحبت می‌کند و توضیح می‌دهد: «باغ‌های ده‌خیر در داراب پُر از گراز است؛ صاحب باغ هم از خدایش است که کسی پیدا شود و این گرازها را شکار کند؛ ما هم که دنبال گراز هستیم می‌رویم آنجا. از بس گرازهای این باغ غذاهای خوبی خورده‌اند، گوشت تازه‌ای دارند و اصلاً قابل مقایسه با گرازهایی نیستند که در آب‌های شور و رودخانه‌ها زندگی می‌کنند. همین گراز را آن جا شکار کردیم. این محمود را می‌بینی، بعضی وقت‌ها گوشت گراز به رستوران‌ها می‌فروشد. ببین چه گوشت خوبی دارد» و چند تکیه گوشت تعارف می‌کند.
«محمود» می‌گوید: «خب چه کار کنم، وقتی صاحب رستوران حاضر است هر گوشتی به خورد مشتری بدهد من هم می‌فروشم.»

از او می‌پرسم چطور و چند؟ و جواب می‌دهد: «چند تا سگ با خودمان می‌بریم و در باغ‌ها و مزارع رها می‌کنیم. گرازها از زیر بوته‌ها و درخت‌ها فرار می‌کنند. ما هم آماده هستیم با تفنگ شکار می‌کنیم. چند تا گلوله باید زد تا از پا بیافتد، خیلی مقاومت می‌کند. بعد گراز را قصابی می کنیم. هر کدام بالای ۲۰ کیلو گوشت دارند. هر کیلویی معمولاً بالای ۶۰ هزار تومان فروش می‌رود. بهتر از کارگری است.»

گراز چه نوعی حیوانی است؟

گرازها نوعی خوک‌وحشی محسوب می‌شوند که بدن تنومندتر و پرموتری نسبت به خوک‌ها و همچنین دو شاخ بیلچه مانند در کنار دهان خود دارند. گرازها گردن‌هایی کوتاه دارند و به همین دلیل توانایی چرخواندن سر خود را ندارند و برای دیدن پشت سر خود ناچار به دور زدن هستند، آن‌ها حس بویایی و شنوایی فوق‌العاده قوی دارند به طوری که گفته شده حس بویاییشان ۲۰۰۰ برابر انسان‌هاست.

گرازها دارای چشم‌های ریز، پوزه‌ دراز و استوانه‌ای شکل هستند که در نوکِ نعلبکی‌مانند سوراخ‌های بینی قرار دارد. دندان‌های نیش در نرها رشد بسیار زیادی دارند. رکورد بلندترین دندان ۲۹ سانتی‌متر و مربوط به پارک ملی گلستان است. دندان‌های نیش بالا به طرف بیرون و بالا متمایل است و گاهی اوقات به‌صورت نیم‌دایره است. این دندان‌ها در ماده‌ها بسیار کوتاه‌تر است. موها بلند و زبر به رنگ قهوه‌ای تا خاکستری‌ دارند و موهای توله گرازها نرم و با نوارهای زرد و قهوه‌ای در ناحیه پشت و پهلوها مشخص می‌شوند.

گرازها بنیه قوی دارند و می‌توانند روزانه حدود ۲۰ کیلومتر را با سرعت متوسط ۴۰ کیلومتر بر ساعت بدوند؛ همچنین این حیوانات شناگران ماهری هستند که به راحتی از رودخانه‌ها عبور می‌کنند. گرازهای نر بزرگسال از ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر طول دارند و ارتفاعشان از شانه تا زمین به ۹۰ سانتیمتر می‌رسد. میانگین وزنشان بین ۷۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم بوده؛ با این حال، تفاوت وزن در میان گرازها زیاد است.

گرازها تقریباً هر چیزی را که قابل خوردن باشد می‌خورند و از نظر تنوع غذایی با انسان رقابت می‌کنند. غذاهای گیاهی مانند ریشه، ساقه، برگ و دانه‌های مختلف و غلات، حبوبات، میوه‌جات و غذاهای حیوانی چون انواع بی‌مهرگان همچون حشرات و لارو آنها، کرم خاکی، حلزون، و مهره‌دارانی چون ماهی، جوندگان، قورباغه‌ها و مارمولک‌ها و لاشه حیوانات بزرگ.

گوشت گراز و انگل «تریشینلا اسپیرالیس»

در برخی از کشورها خوردن گوشت گراز بسیار متداول است. در برخی سال‌ها حدود ۱۰۰ میلیون تن گوشت خوک در جهان مصرف می‌شود که بیشترین میزان مصرف آن در چین بوده‌ و بعد هم آمریکا در فهرست مصرف‌کنندگان در رتبه دوم قرار دارد.

شکار و خوردن گوشت گراز یا خوک به دلیل همه‌چیزخوار بودن این حیوان ضررهای زیادی مانند انگل برای بدن انسان دارد. به همین دلیل در دین اسلام مصرف گوشت گراز یا خوک حرام اعلام شده است.

انگلی با نام «تریشینلا اسپیرالیس» Trichinella spiralis وجود دارد که بسیار کوچک و میکروسکوپی است و با چشم قابل رویت نیست. در صورت بلعیدن این کرم، مشکلات زیادی برای انسان ایجاد می‌شود و کرم انگل وارد عضلات و بافت‌های مختلف بدن انسان خواهد شد. این انگل در گوشت گراز و حتی می‌تواند در همه گوشت‌های نیم پز یا خام دامی وجود داشته باشد که درصد وجود آن‌ها در گرازها بیشتر است.

آلودگی تریشینلا اسپیرالیس در انسان­ از طریق خوردن گوشت گراز یا حیوانات شکاری که آلوده به لارو هستند اتفاق می‌­افتد؛ گوشت هضم می‌­شود، لاروها در روده آزاد می‌­شوند و در مدت ۲ روز بالغ می­‌شوند. لاروها بعد از بالغ شدن جفت‌گیری کرده و کرم‌های ماده شروع به لارو گذاری در لابهلای پُرزهای روده کرده و این لاروها وارد جریان خون می­‌شوند؛ لارو گذاری معمولاً ۴ تا ۱۴ هفته در کرم­‌های ماده ادامه پیدا می‌­کند و ۲ تا ۴ هفته بعد از خوردن گوشت آلوده، می­‌توان لاروها را در جریان خون مشاهده کرد.

در گراز انگلی با نام «تریشینلا اسپیرالیس» وجود دارد که بسیار کوچک و میکروسکوپی است و با چشم قابل رویت نیست.

بعد از این مدت، لاروهای تریشینلا اسپیرالیس به عضلات درگیر مهاجرت می‌­کنند که از جمله عضلات شایعی که درگیر می‌شوند شامل دیافراگم، زبان، حنجره، شکم، عضلات بین­ دنده‌­ای، عضله دلتوئید (سرشانه‌ای) و سینه‌­ هستند؛ لاروها سه هفته بعد از آلودگی در این عضلات کپسوله می­‌شوند. نزدیک به ۶ تا ۱۲ ماه بعد از اینکه لاروها کپسوله شدند، کلسیفیه شدن لاروها اتفاق می‌­افتد و در نهایت علائم خود را بروز می­‌دهند.

جریمه‌هایی که بازدارنده نشده‌اند

برای جلوگیری از کشتار گونه‌های حیات وحش کشور از گراز گرفته تا سایر حیوانات، جریمه‌های نقدی در نظر گرفته شده که به نظر می‌رسد بازدارندگی چندانی ندارد.

بر اساس بند (چ) قانون شکار و صید مصوب ۱۶ خرداد ۱۳۴۶ (با اصلاحات مصوب ۱۳۵۳.۱۰.۳۰ و ۱۳۷۵.۹.۲۵) تعیین بهای جانوران وحشی به لحاظ مطالبه ضرر و زیان از وظایف و اختیارات شورای عالی حفاظت محیط زیست است و بر اساس ماده ۱۸ همین قانون در مورد جرائم یادشده، سازمان محیط زیست از نظر مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم، به عنوان شاکی خصوصی شناخته می‌شود.

البته این قانون در سال ۱۳۷۵ اصلاح شد [۵] که ماده ۸ این قانون اصلاح شده اینگونه بود: «دفع آن دسته از جانوران وحشی که به مزارع و باغ‌ها آسیب می‌رسانند» که این کار هم با پروانه شکار امکان‌پذیر است. پس گراز هم می‌توانست در این دسته قرار بگیرد. البته در ماده ۱۰ همین قانون آمده بود که شکار و صید جانوران وحشی عادی بدون پروانه به جزای نقدی از یکصد هزار تا یک میلیون ریال یا حبس از یک تا ۶ ماه جریمه دارد و حتی شکار و صید بیش از میزان مندرج در پروانه و یا خلاف مقررات و خارج از محل‌های مندرج در پروانه نیز شامل چنین جریمه‌هایی می‌شود.

در ادامه و در ۲۹ دی‌ماه ۱۳۹۳، تعیین بهای جانوران وحشی از لحاظ مطالبه ضرر و زیان در جلسه شورای عالی محیط زیست مطرح شد و کلیات آن به تصویب رسید اما جزئیات جرائم پس از چندین نوبت بازبینی و تغییر در موارد مورد اختلاف، در نهایت در خرداد ۱۳۹۴ به تائید اعضای شورای عالی محیط زیست رسید که در این فهرست، بهای گراز هشت میلیون ریال تعیین شد. البته بهای هر عدد نوزاد آن که به هنگام شکار در رحم مادر باشد، معادل بهای پستاندار مربوطه تعیین شد.

همچنین به منظور افزایش میزان بازدارندگی مجازات‌های پیش‌بینی شده و روزآمد کردن و اثر بخش کردن این جرایم، پیشنهادهای اصلاحی برای تغییر این مجازات‌های نقدی در سازمان حفاظت محیط زیست تهیه و به منظور تصویب نهایی به هیات دولت ارسال شد که پس از بررسی، پیشنهادهای سازمان حفاظت محیط زیست در جلسه ۱۶ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۶ هیات دولت تصویب شد.

با وجود قوانین و جریمه‌هایی که برای شکار غیرمجاز گراز در نظر گرفته شده است، هنوز این شکار به شکل بی‌رویه انجام می‌شود و جریمه‌ها نتوانسته‌اند بازدارندگی داشته باشندبراساس این مصوبه، جرایم نقدی ماده ۱۰ قانون شکار و صید که مربوط به شکار و صید جانوران وحشی عادی بدون پروانه شکار و صید بیش از میزان مندرج در پروانه و یا خلاف مقررات و خارج از محل‌های مندرج در پروانه حمل، عرضه، فروش و صدور جانوران وحشی زنده یا کشته و اجزای آن‌ها بدون کسب پروانه، از مبلغ صد هزار ریال تا یک میلیون ریال به مبلغ سه میلیون ریال تا پانزده میلیون ریال افزایش یافت.

با وجود این قوانین و جریمه‌هایی که برای شکار غیرمجاز گراز در نظر گرفته شده است، هنوز این شکار به شکل بی‌رویه انجام می‌شود و جریمه‌ها نتوانسته‌اند بازدارندگی داشته باشند. به همین دلیل عده‌ای به بهانه‌ جلوگیری از تخریب باغات و مزارع و عده‌ای دیگر برای تفریح و حتی برخی برای فروش گوشت گراز، دست به شکار این حیوان وحشی می‌زنند.