رسول حسنی ولاشجردی

گروه فرهنگ دفاع‌پرس ـ رسول حسنی ولاشجردی ـ نقش رهبری امام خمینی (ره) در طول جنگ تحمیلی تا تحقق پیروزی ایران اسلامی در این جنگ نیاز به بررسی فراوانی دارد، چرا که نقش بی‌بدیل امام راحل (ره) در دفاع مقدس دارای ابعاد بسیاری هست که باید مورد بررسی همه جانبه قرار بگیرد. در سلسله گزارش‌های «نقش امام خمینی در دفاع مقدس» در نظر داریم به بررسی بخشی از وجوه و زوایای این حضور مدبرانه بپردازیم، قسمت نهم این گزارش را در ادامه می‌خوانید:

هشدار به کشورهای عربی منطقه

سازماندهی نیرو‌های بسیج به صورت رسمی از طرف امام از موضوعاتی بود که در رسانه‌های خارجی به آن توجه کردند. ساندی تایمز در تاریخ سیزدهم مهر ۱۳۵۹ در گزارشی از تهران می‎نویسد: «ایران هفته گذشته در جلسه‌ای با شرکت فرماندهان نیرو‌های مسلح و رئیس جمهور بنی‌صدر و به ریاست آیت‌الله خمینی (ره) طرح یک بسیج اضطراری را تصویب کرد که می‌تواند ۶۰۰ هزار تن نیروی مسلح را علیه دشمن مسلح کند. این طرح که نخستین طرح جدی در جهت بازسازی ارتش ایران پس از سرنگونی شاه هست، یک پیروزی برای فرماندهان نظامی محسوب می‌شود که در مقابل روحانیون با بنی‌صدر متحد شده‌اند. این طرح شکل تجدید نظر شده طرحی هست که در سال ۱۹۷۱ برای یک جنگ تمام عیار علیه عراق و حداقل یک کشور دیگر تهیه شده و پیش‌بینی جنگ برای حداقل سه ماه و ۱۵۰ هزار چریک که همراه نیرو‌های منظم خواهند جنگید در آن برنامه ریزی شده بود.» 

به گزارش مجاهدت از ساندی تایمز امام خمینی (ره) اعلام کرد که اکنون تقویت ارتش از نان شب واجب‌تر هست و این تحقیری برای کسانی هست که با طرح مخالف بوده‌اند. نتیجه اجرای این طرح می‌تواند این باشد که سرانجام ارتش تعیین‌کننده آینده سیاسی ایران شود. طرح تشکیل شورای عالی دفاع نیز به عنوان یکی از اقدامات مدیریتی امام در رسانه‌های خارجی بازتاب داشته هست. نشریه گاردین در تاریخ بیست و یکم مهر ۱۳۵۹ می‌نویسد آیت‌الله خمینی (ره) رهبر ایران جنگ را به سران شورای عالی دفاع سپرد که هیئتی هفت نفره متشکل از رئیس جمهور بنی‌صدر، فرماندهان ارتش و متحدان آیت‌الله هست. تمام تبلیغات از رادیو تلویزیون یا مطبوعات زیر نظر این شورا قرار گرفت و رسانه‌ها دیگر نمی‌توانند بدون اجازه این شورا مصاحبه‌ها سخنرانی‌ها یا مقالات را چاپ کنند. 

برخی از رسانه‌های خارجی در این مقطع موضوع اختلافات نیرو‌های نظامی ایران (سپاه و ارتش) را مطرح کردند و تلاش‌های امام خمینی (ره) را در این راستا مؤثر خواندند. سرویس خارجی نشریه گاردین درباره نقش امام خمینی (ره) در حل اختلافات داخلی نیرو‌های مسلح می‌نویسد: «آیت‌الله خمینی (ره) در مورد اختلاف و مجادله در داخل نیرو‌های مسلح هشدار داد که این امر منعکس کننده انتقادات قبلی بنی صدر بود. آیت‌الله، سربازان جوان در امتداد شط‌العرب را به انجام دستورات شورای عالی دفاع و اجتناب از اختلافات و ناهماهنگی‌ها فراخواند و به فرماندهان نظامی نیز دستور داد که داوطلبان مسلح را به جبهه اعزام کنند. آیت‌الله خمینی (ره) همچنین به نیرو‌های مسلح دستور داد که تجهیزات نظامی به این مبارزان تحویل دهند که منظور، نیرو‌های غیر منظم هست. 

نشریه الانباء در تاریخ بیست و ششم اسفند ۱۳۵۹ درباره استراتژی اتحاد بخش نظامی امام خمینی (ره) می‌نویسد: «امام خمینی (ره) پس از نشست با سیاستمداران نظام و رجال گفت که در صورت شکست کشور در جنگ و طولانی شدن زمان یافتن راه حلی برای این مشکل، کسانی سرزنش خواهند شد که آتش دودستگی را شعله‌ور می‌کنند یا باعث آشفتگی اوضاع می‎‌شوند. به نظر می‌رسد این اقدام مدیریتی امام خمینی (ره) موثر و کارساز بوده هست.»

نشریه گاردین نیز در همین تاریخ در این باره می‌نویسد: «امام خمینی اعلام کرده هست که ایران در جنگ شکست خواهد خورد؛ مگر اینکه مسئله جنگ داخلی قدرت حل شود.» به نظر این نشریه اختلافات سیاسی موجب تقسیم رهبری ایران و فلج شدن دستگاه تصمیم‌گیری دولت شده هست. وی اشاره کرده هست که فرماندهان نظامی باید از آقای بنی‌صدر به عنوان فرمانده کل قوا اطاعت کنند. امام از همان آغاز جنگ تهدید کشور‌های عربی عراق را در دستور کار قرار داد و با پیام‌های مکرر به نوعی درصدد ایجاد بازدارندگی بود. برخی از رسانه‌های خارجی بر مؤثر بودن این اقدام تأکید کرده‌اند در این باره برخی از نشریات خارجی این موضوع را بازتاب گسترده‌ای داده‌اند نشریه الانباء در تاریخ بیست و پنجم ۱۳۵۹ می‌نویسد: امام خمینی (ره) دولت‌هایی را که به کشور عراق کمک نظامی با تبلیغاتی کرده‌اند، به جنگ تهدید کرد. وی گفت از سرنوشتی که به زودی توسط دست‌هایی پر قدرت ارتش جمهوری اسلامی بر سر شما خواهد آمد. در هراس باشید. این موضع‌گیری را ادامه ندهید که به نابودی شما منجر خواهد شد. در موقع انتقال کدام یک از ابر قدرت‌ها جرات می‌کند به یاری شما بشتابد. امام خمینی (ره) گفت این هشدار شامل دولت‌هایی هست که در این جنگ به عراق کمک‌های نظامی یا تبلیغاتی می‌کنند.» 

نشریه انگلیسی زبان اسکاتمن در تاریخ چهارم خرداد ۱۳۶۱ پس از عملیات‍‌های موفقیت‌آمیز ایران درباره بیشتر شدن تهدیدات امام خمینی (ره) علیه کشور‌های حامی عراق می‌نویسد: «امام خمینی (ره) با تهدید این کشور‌ها و به ویژه مصر بیان کرده هست مادامی که ابر قدرت‌ها به صدام جنایتکار کمک می‌کنند از شما حمایت نخواهند کرد. آنها شما را قربانی اهداف و منافع خود خواهند کرد. من برادرانه به شما می‌گویم کاری نکنید که ما مجبور شویم بر اساس دستورات قرآن عمل کرده و با شما برخورد کنیم.» 

کریستین ساینس مانیتور نیز با اشاره به هشدار امام خمینی (ره) در این تاریخ می‌نویسد: «آیت‌الله خمینی (ره) به کشور‌های عربی هشدار داد که یا سیاست‌های رادیکالی را بپذیرند یا اینکه با خشم ایران مواجه شوند؛ کار صدام به پایان رسیده هست. من به کشور‌های عرب منطقه هشدار می‌دهم که با پذیرش این گونه طرح‌ها برده آمریکا و اسرائیل نشوند. اگر امروز به آغوش اسلام باز نگردید. فردا ممکن هست دیر شود و تصمیم نهایی توسط رزمندگان گرفته شود.» 

روزنامه تایمز در همین باره با اشاره به پیروزی‌های اخیر ایران می‌نویسد: امام خمینی (ره) اکنون خواهان آن هست تا بی‌عدالتی اعمال شده از سوی بنی‌امیه علیه شیعیان را جبران کند. در واقع شیعه به قدری با ناملایمات روبه رو شده هست که سخت هست ببینیم امام خمینی (ره) به چیزی کمتر از صدور انقلاب اسلامی رضایت دهد انقلاب ایران تنها می‌تواند به سمت جنوب حرکت کند و از طریق کویت به بحرین و امارات و سایر مناطق شیعه نشین در عربستان سعودی سرایت کند. از هم اکنون امام خمینی (ره) به این کشور‌ها گفته هست که قبل از گرفتار شدن به غضب خدا توبه کنند؛ سخنی که قبل از انقلاب به اطرافیان شاه گفته بود. 

منبع: بررسی مواضع نظامی امام خمینی (ره) در جنگ ایران و عراق

انتهای پیام/ ۱۶۱

گروه فرهنگ دفاع‌پرس ـ رسول حسنی ولاشجردی ـ نقش رهبری امام خمینی (ره) در طول جنگ تحمیلی تا تحقق پیروزی ایران اسلامی در این جنگ نیاز به بررسی فراوانی دارد، چرا که نقش بی‌بدیل امام راحل (ره) در دفاع مقدس دارای ابعاد بسیاری هست که باید مورد بررسی همه جانبه قرار بگیرد. در سلسله گزارش‌های «نقش امام خمینی در دفاع مقدس» در نظر داریم به بررسی بخشی از وجوه و زوایای این حضور مدبرانه بپردازیم، قسمت هشتم این گزارش را در ادامه می‌خوانید:

آمریکا؛ آتش بیار جنگ تحمیلی

یکی از ابعاد مدیریتی امام در آغاز جنگ تحمیلی پیوندزدن موضوع جنگ با دشمنی آمریکا بود حس تنفر و ضدیت با آمریکا که دو سال قبل از آن در جریان پیروزی انقلاب به اوج رسیده بود اکنون می‌توانست بسیج توده‌ای جامعه را برای سرنگونی رژیم عراق بیشتر کند. امام راحل با تأکید بر این موضوع عملا انگیزه‌های اجتماعی حمایت از جبهه‌ها را در میان نیرو‌های مردمی بیشتر کرد؛ به گونه‌ای که پس از آن سیر حضور نیرو‌های مردمی و قدرت گرفتن جبهه ایران با عملیات‌های موفقیت‌آمیز کاملاً مشهود بود. این موضوع نیز کم و بیش در رسانه‌های خارجی منعکس شد. نشریه لوموند در تاریخ هفدهم فروردین ۱۳۶۰ با اشاره به نقش امام خمینی (ره) در جهت دادن به تحولات بین‌المللی می‌نویسد: «پس از تلاش‌های آمریکا برای حل و فصل کردن جنگ عراق و ایران امام خمینی (ره) این تلاش‌ها را تمسخرآمیز خواند. 

وی گفته هست: «جای تعجب نیست که آقای ریگان رئیس جمهور یک کشور ابرقدرت تأکید می‌کند که جنگ میان ایران و عراق دیگر نفعی برای این کشور ندارد و باید خاتمه پیدا کند حال که ایران به عنوان کشوری قدرتمند در صحنه پدیدار شده آمریکا در پی یافتن راه حل مسالمت‌آمیز برای جنگ هست. ما همیشه گفته‌ایم با همه در صلح هستیم ولی ما مورد حمله قرار گرفته‌ایم تجاوزگر همچنان در خاک ماست و ما فقط از خود دفاع می‌کنیم جهان بداند که ما با آمریکا و عراق در جنگ هستیم و آمریکا در حمایت از صدام کمر به نابودی ایران بسته هست.» 

رد پیشنهاد‌های آتش بس عراق پس از توقف مرحله اول نیرو‌های ایران یکی از اقدامات مدیریتی مؤثر امام راحل در این مقطع بود که در رسانه‌های خارجی نیز انعکاس یافت. نیویورک تایمز در تاریخ نهم مهر ۱۳۵۹ در گزارشی با عنوان «رد آتش‌بس برای پایان دادن به جنگ از سوی امام خمینی (ره)» می‌نویسد: «آیت‌الله خمینی امشب (۳۰ سپتامبر) همه پیشنهاد‌های صلح را رد و اعلام کرد که ایرانیان تا به آخر خواهند جنگید و انشاءالله پیروز خواهند شد.» 

همزمان روزنامه تایمز درباره رد پیشنهاد آتش‌بس از طرف امام خمینی در مهر ۱۳۵۹ می‌نویسد: «امام خمینی (ره) امشب طی فریادی جنگ‌افروزانه خطاب به مردم خود هرگونه سازش با عراق را منتفی دانست و گفت: ما نمی‌توانیم با عناصر فاسد سازش کنیم و تا آخر خواهیم جنگید وی طی سخنانی در رد درخواست‌های بین‌المللی برای آتش‌بس با صدایی ملایم از ساکنان خرمشهر و دیگر نواحی جنگ‌زده درخواست کرد که فرار نکنند. آیت‌الله خمینی (ره) گفت که در نخستین روز‌های جنگ پیشروی قدرتمند عراق در جنوب غرب ایران با حملات هوایی فلج کننده ایران روبه‌رو شده هست و این نشان می‌دهد که نیرو‌های مسلح ایران هنوز قوی‌اند و از طرف دیگر ثابت می‌کند که گروه‌های چپ‌گرا هنوز وارد جنگ نشده‌اند. حمله آیت‌الله خمینی (ره) به فداییان خلق رد آشکار درخواست آنان برای ارسال نیرو به جبهه هست. وی گفت که ایرانیان باید آماده باشند تا برای دین خود جان فشانی کنند. 

نیویورک تایمز در گزارشی نوشت که امام خمینی (ره) پیشنهاد‌های صلح عراق را رد کرده هست. در این روزنامه به نقل از امام خمینی (ره) آمده هست. صدام دست سازش به سوی ما دراز کرده هست؛ ما با او صلح نخواهیم کرد او کافر هست انسان مفسد و فاسدی هست؛ ما نمی‌توانیم با مفسد صلح کنیم. ما تا آخر با آنها می‌جنگیم. انشاءالله پیروز می‌شویم، ما توجهی به هیچ یک از دولت‌هایی که ممکن هست به او کمک کنند نمی‌کنیم؛ زیرا وظیفه ما روشن کردن موضعمان هست وظیفه ما صیانت و حفظ اسلام هست اگر کشته شویم وظیفه خود را انجام داده‌ایم و اگر بکشیم نیز به همین سان. زمانی که با رژیم فاسد پهلوی مخالفت کردیم نیز منطق ما همین بود. 

منطق ما این نبود که حتما پیروز شویم. منطق ما این که مشکلات مربوط به نادیده گرفتن تعالیم اسلام را حل کنیم. اصول اسلام از بین رفته بود و ما موظف بودیم که با تمام قوا در مقابل آنها بایستیم، شما نباید از چیزی بترسید شما برای حفظ اسلام می‌جنگید و او برای نابودی اسلام می‌جنگد. امروز اسلام تماماً در مقابل کفر هست و شما باید اسلام را حفظ کرده از آن حمایت کنید شما باید مقاومت کنید و دفاع چیزی هست که بر همه واجب هست.» 

نشریه عربی زبان المجله در تاریخ بیست و سوم اسفند ۱۳۵۹ درباره نظر امام خمینی (ره) در خصوص فعالیت‌های کمیته صلح کنفرانس اسلامی می‌نویسد: «امام خمینی (ره) به این کمیته پیشنهاد داده هست که به جبهه‌ها سر بزنند تا ببینند نیرو‌های عراقی با ایران چه کار کرده‌اند و چند غیرنظامی را به قتل رسانده‌اند. همچنین امام خمینی (ره) از این کمیته خواست به نظرسنجی از مردم ایران و عراق در خصوص رهبرانشان بپردازند؛ هر کدام از رهبران را که مورد اعتماد مردم نبود محکوم کند بعد آن رهبر برکنار شود به نظر می‌رسد این اولین و مهمترین خواسته آیت‌الله خمینی (ره) باشد. وی مذاکره با دولت نامشروع عراق را به طور کامل رد کرده هست.» 

گاردین در مطلبی با عنوان عقب‌نشینی عراق ابتکار عمل را به تهران واگذار کرد می‌نویسد: «علیرغم تصمیم عراق مبنی بر عقب نشینی از خاک ایران آیت‌الله خمینی (ره) گفته هست که عقب‌نشینی عراقی‌ها، تنها یکی از پنج شرط ایران برای خاتمه جنگ هست دیگر شروط ایران عبارت‌اند از پرداخت غرامت جنگی مجازات تجاوزگر، بازگرداندن عراقی‌های تبعید شده به خانه و حق اعزام نیرو‌های ایرانی به لبنان از طریق خاک عراق.»

واشنگتن پست نیز در گزارشی در همین راستا می‌نویسد: «امام خمینی (ره) مبلغ خسارت را ۱۵۰ میلیارد دلار برآورد کرده و گفته هست اگر عراق غرامت ندهد به زور می‌گیریم.»

منبع: بررسی مواضع نظامی امام خمینی (ره) در جنگ ایران و عراق

انتهای پیام/ 161

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس ـ رسول حسنی ولاشجردی؛ سینمای دفاع مقدس در ایران و هم در جهان گونه‌ای منحصربفرد هست. این گونه سینما از آنجایی که کاملا برگرفته از فرهنگ غنی دفاع مقدس هست در سینمای جنگ جهان نظیر ندارد. جشنواره فیلم فجر از همان سال برگزاری نمونه‌هایی از این آثار را به نمایش درآورده و مورد ارزیابی قرار داده هست. در ۴۲ دوره برگزاری این جشنواره در ۱۵ دوره یکی از آثار سینمای دفاع مقدس فیلم برگزیده هیئت داوران بوده و سیمرغ بهترین فیلم را از آن خود کرده هست.

«پرواز درشب» و «هیوا» ساخته «رسول ملاقلی‌پور»، «مهاجر»، «از کرخه تا راین»، «آژانس شیشه‌ای»، «به نام پدر» ساخته «ابراهیم حاتمی کیا» «دیوانه از قفس پرید» ساخته «احمدرضا معتمدی»، «روز سوم» ساخته «محمدحسین لطیفی»، «ایستاده در غبار» ساخته «محمدحسین مهدویان»، «تنگه ابوقریب» ساخته «بهرام توکلی»، «یدو» ساخته «مهدی جعفری»، «موقعیت مهدی» ساخته «هادی حجازی‌فر»، «سینما متروپل» ساخته «محمدعلی باشه آهنگر» و «مجنون» ساخته «مهدی شامحمدی» آثاری بودند که در ادوار مختلف جشنواره فیلم فجر سیمرف بهترین فیلم را از آن خود کردند.

در میان فیلمسازان سینمای دفاع مقدس ابراهیم حاتمی کیا با چهار فیلم در صدر قرار دارد. همچنین در میان این آثار «آژانش شیشه‌ای» تبدیل به یک اتفاق مهم در سینمای ایران شد که هنوز چنین اثری با این درجه از اهمیت که بتواند علاوه بر ساختار شکنی در زمانه خود و بتواند طیف از وسیعی از سلایق مختلف سیاسی و عموم مردم را به خود جلب کند.

حاتمی‌کیا در «آژانس شیشه‌ای»، «حاج کاظم» یکی از بی‌بدیل‌ترین قهرمانان تاریخ سینما را نیز خلق کرد. «حاج کاظم»، بدون شک در کنار «مش حسن» فیلم «گاو»، «قیصر» فیلم «قیصر»، «حمید هامون» در فیلم «هامون» برای همیشه در خاطره جمعی مخاطبان سینمای ایران ماندگار شد. حاتمی کیا سال‌ها بعد با خلق قهرمان «حاج حیدر ذبیحی» در فیلم «بادیگارد» سعی داشت بار دیگر قهرمان زمانه را خلق کند. «حاج حیدر» گرچه از استاندارد‌های یک قهرمان را دارا هست، اما به قدرتمندی «حاج کاظم» نیست.

دیگر آثار برگزیده حاتمی کیا در بخش بهترین فیلم، یعنی «مهاجر»، «از کرخه تا راین» و «به نام پدر» هر کدام در سال‌هایی که ساخته و اکران شدند از آثار مهم دوره خود بودند، ابراهیم حاتمی کیا با دریافت ۱۱ سیمرغ چه در مقام کارگردان و چه در مقام فیلمنامه نویس پرافتخارترین فیلمساز در همه تاریخ برگزاری جشنواره فیلم فجر.

حاتمی کیا تنها فیلمساز سینمای دفاع مقدس هست که در کنار نگاه ارزشی به دفاع مقدس و قدسی کردن جنگ تحمیلی در آثارش نگاه تلخ، منتقدانه و بیان صریحی به مسائل مربوط به دفاع مقدس دارد. نگاه و بیانی که به مذاق برخی خوش نمی‌آید، این نوع نگاه و بیان نیز در لحن و کلام خود حاتمی کیا نیز کاملا مشهود هست.

انتهای پیام/ 161

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس ـ رسول حسنی ولاشجردی؛ انقلاب اسلامی ایران در حقیقت خود یک رویش و دگرگونی غیرقابل انکار به همراه داشت و آن، این بود که توانست همه مفاهیم قبل از خود را تغییری اساسی بدهد. یکی از این مفاهیم مسئله «زن» و نوع نگاه به آن بود. انقلاب اسلامی توانست زن را هویتی تازه ببخشد، هویتی که پیش از آن قلب ماهیت شده بود و نمی‌توانست زن را به هدف غایی خود برساند. متاسفانه همه مظاهر رژیم طاغوت که علی‌الظاهر رنگ و بویی ملی داشت، علیه زنان جامعه بود. 

از کالا‌های فرهنگی گرفته تا اقتصاد و سیاست همگی به زن نگاهی فرودستانه داشتند. در هیچ یک از آثار سینمایی ساخته شده در رژیم پهلوی ابدا شمایی از زن ایرانی را نمی‌بینیم. حتی نگاه شاه معدوم به زن نگاهی ذلیلانه بود که جز نازل کردن زن به یک کالای مصرفی هدفی نداشت. اما حضرت امام خمینی (ره) با نگاهی منبعث از دین مبین اسلام این نوع زوایه دید را کاملا تغییر داد. نگاه ایشان به زن نگاهی ایرانی ـ اسلامی و عزتمندانه بود که اجازه نمی‌داد زن را محدود به وجه ظاهری و استفاده لذت طلبانه از او کرد. 

انقلاب اسلامی توانست زن را در عین حفظ عفاف و حجاب وارد بطن جامعه کند. همچنین این نگاه انسانی و عزتمدانه به زن آنها را وارد مبارزه انقلابی کرد. این انقلاب سهمی قابل توجه برای زن در ساختار جامعه قائل بود و همچنان هست. نه تنها در پیروزی انقلاب اسلامی که در دستآورد‌های درخشان دفاع مقدس، سال‌های پس از آن و در همه حوزه‌های علمی، هنری، سیاسی و ورزشی زنان جایگاهی ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. این جایگاه از چنان اهمیتی برخوردار هست که نه می‎توان آن را حذف کرد و نه آن را نادیده گرفت.

تصور چنین زنی در سال‌های پیش از انقلاب امری محال بود و فرصت بروز و ظهور نداشت. زن پهلوی زنی نبود که بتوان به آن امید ثمر داشت. شاید در موارد استنا زنانی بودند که با حفظ دیانت خود وارد عرصه‌های دیگر می‌شدند، اما در سطح کلان و کلی زن در بهترین حالتش اسباب عیش مردان و زینت‌المجالس بودند. 

ایران ـ حتی اگر فقط ایران ملی جدای از اسلام را تصور کنیم ـ نیازمند زنانی از جنس زنان شاهنامه، چون فرنگیس و گردآفرید هست؛ نه زنان بزک کرده، چون مرلین مونرو. زن منفعل تک ساحتی سازنده و تربیت کننده هیچ نسلی نیست. چنین زنی حتی از ساختن خود نیز عاجز هست. این زن ماحصل سیاست‌گذاری‌های فرهنگی پهلوی هست و اگر رژیم پهلوی هیچ خیانتی به ایران و ایرانی نکرده باشد، تنها به جرم این خیانت بزرگ علیه زن خائنانی بی‌مانند در تاریخ ایران هستند.

انقلاب اسلامی توانست زن مدفون شده زیر آوار ابتذال و انحطاط پهلوی را بیرون بکشد و در کالبد او روحی تازه بدمد. از آن سوی زن آسیب دیده پهلوی در خود این نیاز بودن و شدن را احساس می‌کرد و برای همین به یاری انقلاب اسلامی درآمد و با به دست گرفتن نبض انقلاب عملا بخش مهمی از جریان مبارزه را رهبری کرد و تحت زعامت امام خمینی (ره) آن را به پیروزی رساند. چه آن زنی که در وسط میدان بود چه آن زنی که به همسر و فرزندش انگیزه مبارزه می‌داد با همه مردانی که در ظاهر نقش اصلی مبارزه را برعهده داشتند در پیروزی انقلاب اسلامی به یک اندازه سهیم هستند. چنین زنی را باید زن ایرانی انقلابی دانست.

زن ایرانی انقلابی در بیان رهبر معظم انقلاب اسلامی در واقع زن «نه شرقی، نه غربی» هست؛ زنی که نه شاخه در غرب دارد و نه از شرق ریشه می‌گیرد؛ نه زن سترون و ایستای شرقی و نه زن بی‌هویت و یک بعدی غربی هست؛ بلکه زنی هست که به خاستگاه اصلی خود، به فرهنگ غنی ملی و آموزه‌های متغن دینی بازگشته هست. 

زن ایرانی انقلابی یعنی همان زن «نه شرقی، نه غربی»، زنی متعالی و متمدنی هست که باید الگوی شرق و غرب باشد نه آنکه می‌تواند باشد. اگر این زن با این مختصات و مقیاس انسانی که دیگر تک ساحتی نیست و واجد زوایا و ابعاد متعددی هست در فضای انقلاب اسلامی امکان وجود دارد چرا نباید برای زنان دنیا الگو باشد؟ و چرا باید هنوز از غرب به انحطاط رسیده در حال احتضار الگو بگیرد؟

مهم‌ترین وظیفه مردان و اولین رسالت زنان آن هست که اولا زن «نه شرقی، نه غربی» را باور کنند و ثانیا فرهنگ وجودی چنین زنی را صادر کنند. در تربیت دختران امروز برای زن مومن انقلابی فردا؛ زن «نه شرقی، نه غربی»، همه ما مصداق کلکم راع، کلکم مسئول هستیم.

انتهای پیام/ 161

گروه فرهنگ و هنر دفاع‎پرس ـ رسول حسنی ولاشجردی، فرهنگ و تمدن ایران از گذشته‌های دور با مقوله داستان و نمایش بیگانه نبوده هست ما در تاریخ چند هزار ساله خود می‌توانیم به روشنی خط داستان سرایی و نمایش در ایران را جستجو کنیم. البته هنر‌های نمایشی که امروز در صحنه‌های تئاتر شاهد آن هستیم منشعب شده از شکل اروپایی آن هست که فی‌ذاته محل اشکال نیست. خوشبختانه بسیاری از هنرمندان تئاتری آثار بسیاری با داستان‌های ایرانی روی صحنه برده‌اند و برای نوشتن نمایشنامه‌های خود به سراغ ادبیات شفاهی، غنایی و حماسی ایران رفته‌اند.

داستان‌های شاهنامه یکی از مهمترین منابعی هست که نویسندگان و کارگردانان نمایش سراغ آن رفته و آثاری را تولید کرده‌اند. «نبرد رستم و سهراب» به کارگردانی «حسین پارسایی» یکی از آخرین تجربه‌هایی هست که براساس شاهنامه تولید شده و روی صحنه رفته هست. 

نبرد رستم و سهراب یکی از مهم‌ترین و تاثربرانگیزترین داستان شاهنامه هست که شاید بیش از هر داستان دیگری در شاهنامه به آن توجه شده هست. حتی در سنت نقالی و شاهنامه‌خوانی‌ها که در گذشته صورت می‌گرفت این داستان بیش از هر داستان دیگری مورد توجه بود. رسم معمول نیز این بود که کسانی در مجلس نقالی رستم و سهراب وجهی را به تقال می‌دادند تا لحظه کشته شدن سهراب به دست رستم را روایت نکند.

از طرفی باید در نظر داشت داستان‌های شاهنامه صرف قصه‌گویی نیست و فردوسی داستان‌پردازی را محملی قرار داده هست تا علاوه بر حفظ زبان فارسی حکمت و فلسفه اسلامی را به مخاطب عرضه کند و در این مسیر نیز استادنه عمل کرده هست. با این همه اصحاب فرهنگ و هنر با بی‌مهری با شاهنامه فردوسی برخورد کرده‌اند و جز چند اقدام محدود اتفاقی در این حوزه نیفتاده هست.

در شرایطی که فضای مجازی بخش عظیمی از وقت جوانان و نوجوانان و حتی کودکان را به خود مشغول کرده هست و این نسل به شدت با درست نویسی زبان فارسی و شناخت اسطوره‌ها و افسانه‌های سرزمین خود بیگانه هستند، تولید آثار نمایشی اعم از سریال، فیلم و تئاتر با محوریت شاهنامه از اهمیت بالاتری برخوردار هست.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در کسوت یک فرهنگ‌شناس برجسته که احاطه تام و تمامی بر ادبیات فارسی بخصوص شعر دارند از فقدان آثار فرهنگی و هنری با موضوع شاهنامه فردوسی گله‌مند هستند. ایشان به کرات در بیانات خود خطاب به اصحاب فرهنگ و هنر بر لزوم توجه به شاهنامه فردوسی و لزوم بازخوانی و بازآفرینی داستان‌های شاهنامه در قالب رمان، تئاتر، فیلم و … تاکید و توصیه دارند. توصیه‌ای که متاسفانه به ندرت از سوی هنرمندان مورد توجه قرار گرفته هست.

در ادامه به مناسبت اجرای نمایش «نبرد رستم و سهراب» بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص توجه به شاهنامه را که در دیدار‌های مختلف ایراد شده را می‌خوانید:

حکمت فردوسی؛ حکمتی اسلامی هست و نه زردشتی
 
خوشبختانه ادبیات سلف ما همه‌اش در جهت ارزش‌های الهی و اسلامی هست؛ از جمله شاهنامه. شما خیال نکنید که در حکمت فردوسی، یک ذره حکمت زردشتی وجود دارد. فردوسی آن وقتی که از اسفندیار تعریف می‌کند، روی دینداری او تکیه می‌کند. می‌دانید که اسفندیار یک فرد متعصبِ مذهبیِ مبلّغ دین بوده که سعی کرده پاکدینی را در همه جای ایران گسترش بدهد. تیپ اسفندیار، تیپ حزب‌اللهی‌های امروز خودمان هست؛ آدم خیلی شجاع و نترس و دینی بوده هست؛ حاضر بوده هست برای حفظ اصولی که به آن معتقد بوده و رعایت می‌کرده، خطر بکند و حتی با رستم دست و پنجه نرم کند. 

وقتی شما شاهنامه را مطالعه می‌کنید، می‌بینید که فردوسی روی این جنبه‌ی دینداری و طهارت اخلاقی اسفندیار تکیه می‌کند. با این‌که فردوسی اصلاً بنا ندارد از هیچیک از آن پادشاهان بدگویی کند، اما شما ببینید گشتاسب در شاهنامه چه چهره‌یی دارد، اسفندیار چه چهره‌یی دارد؛ اینها پدر و پسر هستند. فردوسی بر اساس معیار‌های اسلامی، به فضیلت‌ها توجه دارد.

در حالی که بر طبق معیار‌های سلطنتی و پادشاهی، در نزاع بین گشتاسب و اسفندیار، حق با شاه هست. اگر شما به شاهنامه نگاه کنید، می‌بینید که در نزاع بین اسفندیار و گشتاسب، حق با اسفندیار هست؛ یعنی اسفندیار یک حکیم الهی هست. فردوسی از اول با نام خدا شروع می‌کند تا آخر هم همین‌طور هست؛ فردوسی را با این چشم نگاه کنید. فردوسی، خدای سخن هست؛ او زبان مستحکم و استواری دارد و واقعاً پدر زبان فارسی امروز هست؛ او دلباخته و مجذوب مفاهیم حکمت اسلامی بود؛ شاهنامه را با این دید نگاه کنید.

اگر در شاهنامه فردوسی چیزی برخلاف مفاهیم اسلامی وجود داشت، این‌قدر در جوامع اسلامی جا می‌افتاد؟ شما می‌دانید که در این نسل‌های گذشته، مردم ما چه‌قدر دینی بوده‌اند. در کدام خانه و کدام ده و کدام محله، شاهنامه نبود یا خوانده نمی‌شد؟ همه جا می‌خواندند و منافاتی هم با مفاهیم اسلامی نمی‌دیدند.

این رستمی که شما می‌بینید یک چهره ملی شده، خصوصیاتی که در شاهنامه برای او ذکر گردیده، در واقع به آن شکل که نبوده پیداست که افسانه هست، اما درعین‌حال همین انسان افسانه ای، الان یک قهرمان ملی ایرانی هست؛ علتش چیست؟ من گمان می‌کنم که مجموعه خصلت‌های انسانی رستم هست که از رستم یک چهره محبوب ساخته هست؛ باید روی این خصلت‌ها تکیه کرد. نباید فقط به جنبه پهلوانی تکیه کرد؛ مگر این‌که شما برای پهلوانی عنوان خاصی قائل باشید و بخواهید روی خصلت‌های پهلوانی در ایران تکیه کنید این عیبی ندارد. اشکالی ندارد که در حقیقت نوعی قهرمانی مورد نظر باشد. اگر جنبه‌های ارزشی مورد تأکید قرار گیرد، بسیار خوب هست. جنبه‌های ارزشی را از آنها انتزاع و مطرح کنید؛ این می‌تواند مفید باشد.

«بیانات در دیدار اعضای گروه ادب و هنر صدای جمهوری اسلامی ایران، ۵ اسفند ۱۳۷۰»

ضرورت تجلیل از فردوسی

من موافقم که از «فردوسی» تجلیل شود، شاهنامه تحلیل شود و حکمت فردوسی استخراج گردد تا همه بدانند که این حکمت، اسلامی هست یا غیراسلامی. فردوسی باید هم بزرگ شود. فردوسی در قلّه هست. امیدواریم کم‌کاری [در این حوزه] گریبان ما را نگیرد تا حکمت فردوسی را بیان کنیم. ما هستیم که اسم او را «حکیم ابوالقاسم فردوسی» گذاشتیم؛ دشمنان دین که این اسم را نگذاشته‌اند. خوب؛ این حکیم چه کسی هست و حکمت او چیست؟ آیا حکمت زردشتی هست، حکمت بیدینی هست، حکمت پادشاهی هست یا حکمت اسلامی؟ این را می‌شود در آورد. اگر کسی به شاهنامه نگاه کند، خواهد دید که یک جریانِ گاهی باریک و پنهان و گاهی وسیع، از روح توحید، توکل، اعتماد به خدا و اعتماد به حق و مجاهدت در راه حق در سرتاسر شاهنامه جاری هست. این را می‌شود استخراج کرد، دید و فهمید. مخصوصاً بعضی از شخصیت‌های شاهنامه خیلی برجسته هستند که اینها را باید شناخت و استخراج کرد. 

«بیانات در دیدار جمعی از اعضای قلم ۸ بهمن ۱۳۸۱»

هنر وسیله‌ای برای گسترش حکمت اسلامی فردوسی

من با شاهنامه مأنوسم. حکمت شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی، حکمت اوستایی نیست؛ حکمت قرآنی هست. اگر کسی به شاهنامه دقت کند، خواهد دید فرودسی ایران را سروده، اما با دید یک مسلمان؛ آن هم یک مسلمان شیعه. بیان زندگی قهرمان‌ها و پهلوان‌ها و شخصیت‌های مثبت مثل رستم و اسفندیار در شاهنامه، در اندیشه‌های اسلامی ریشه و ظهور و بروز دارد. عکس آن، شخصیت‌های منفی مثل تورانی‌ها یا بعضی از سلاطین، مثل کیکاووس شخصیت‌هایی هستند که در تفکر اسلامی بوضوح کوبیده شده‌اند. 

اما تفکر اوستایی چیست و چیزی که می‌تواند حکمت اوستایی را به ما نشان دهد، کجاست؟ این‌طور نیست که ما خیال کنیم زمان فردوسی تفکر اوستایی آشکارتر بوده؛ خیر، آن‌وقت هم بیش از آنچه الان ما در اختیار داریم، نبوده هست؛ لذا حکمت قرآنی، همان حکمت ملی بومی و ایرانی ماست. این مفاهیم می‌تواند در این نقش‌ها و تابلو‌ها بیاید و وسیله‌ای بشود برای گسترش عالی‌ترین و زیباترین و سازنده‌ترین و مفیدترین و پربهره‌ترین مفاهیم. 

البته نمی‌خواهم بگویم یک هنرمند خود را محبوس کند. هنرمند گاهی دوست می‌دارد مثلاً چیزی را بکشد که هیچ ارتباطی به ایده‌های اسلامی یا ایرانی ندارد، یا اصلاً فلسفه‌ای ندارد؛ فقط لبّ احساس خود اوست. هنرمند باید از این کار‌ها بکند؛ هیچ هنرمندی نیست که این را نداشته باشد. بنده به عنوان عقیده شخصی، او را منع نمی‌کنم. این احساس از هنرمند غیرقابل تفکیک هست که لبّ احساسات خود را با زبان ویژه هنرِ خودش بیان کند. این احساس گاهی نه ارتباطی به فکر دارد، نه ارتباطی به فرهنگ دارد، نه ارتباطی به سنت‌ها دارد، نه ارتباطی به عقیده دارد؛ هنرمند احساسی دارد که می‌خواهد آن را بیان کند؛ این هیچ مانعی ندارد و هیچ مخالفتی با این نیست؛ لیکن آن‌جایی که می‌خواهیم ایده‌ای را بیان کنیم، به نظر من هنر یکی از بهترین چیز‌هایی هست که می‌شود تفکرات اسلامی را با آن بیان کرد.

«بیانات در بازدید از نمایشگاه مینیاتور و نگارگرى، در حسینیه‌ امام خمینى، ۱۰ شهریور ۱۳۷۲»

«اسفندیار» نمونه یک جوان دینی و یکتا پرست

شاهنامه مجموعه‌ای از داستان‌های بسیار زیباست. در شاهنامه داستان‌های بلند می‌شود پیدا کرد. مثلاً همین داستان «رستم و اسفندیار» داستان بسیار مهمی هست. داستان رستم و اسفندیار، داستانی هست که جنبه‌های ارزشی در آن زیاد هست. اسفندیار در شاهنامه، چهره بسیار زیبایی هست که حتی از رستم زیباتر هست. در همین داستان رستم و اسفندیار که شما نگاه کنید، می‌بینید اسفندیار جنبه ارزشی و دینی دارد و یک متعصب دینی هست. اسفندیار، یک آدم متدین مذهبی خیلی فعال هست که در دنیا راه افتاده برای این‌که آیین یکتاپرستی را گسترش دهد.

در داستان رستم و اسفندیار، بالاخره رستم تقلب و بدجنسی‌ای کرده؛ اما اسفندیار، نه رو راست به میدان آمده و برطبق عقیده خودش می‌جنگد؛ چون به او گفته‌اند که رستم مخالف دستگاه سلطنت هست. تقصیری هم ندارد. دیگران تقصیر دارند که او را فرستاده‌اند. اما رستم با همه عظمتش در این قضیه، با تقلب وارد ماجرا می‌شود. اگر ما نویسنده زبردستی داشتیم، می‌توانست رمانی مثل رمان‌های تاریخی، مثل همین نمایشنامه‌های شکسپیری بر اساس آن بنویسد. 

«بیانات در دیدار گروه نمایش صدا ۲۹ دی ۱۳۷۱»

انتهای پیام/ 161