به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، نشست هیئت علمی هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

در این نشست یاسر احمدوند معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)، علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، رضا اسماعیلی دبیر علمی هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر)، حسین اسرافیلی، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حسین انصاری نژاد، نغمه مستشار نظامی، حمید هنرجو، مصطفی محدثی خراسانی و علی داودی اعضای هیئت علمی این دوره از جشنواره حضور داشتند. علیرضا قزوه و جواد محقق از دیگر اعضای هیئت علمی این دوره از جشنواره نیز به صورت مجازی در این نشست حاضر بودند.

استفاده از شعر به عنوان یک سلاح قدرتمند برای فرهنگ و انقلاب اسلامی ایران

در این نشست، یاسر احمدوند با بیان اینکه امیدوارم نتیجه تلاش اعضای هیئت علمی و داوران هفدهمین جشنواره بین المللی شعر فجر در پیشبرد اهداف فرهنگی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران مؤثر باشد، گفت: این دوره از جشنواره از جهاتی با دوره‌های قبلی تفاوت‌هایی دارد؛ لذا امیدواریم این جشنواره در این دوره و در شرایط خاص زمانی بتواند نقش آفرینی بیشتری در سطح جامعه به ویژه برای مخاطبان فرهنگی ایفا کند.

وی شعر را مهمترین میراث فرهنگی جامعه دانست و گفت: مهمترین مؤلفه و قدرت فرهنگی در جامعه شعر است؛ شعر در تلاطم‌ها، هجوم ها، نابه سامانی‌ها و ناآرامی‌ها نقش بی بدیلی داشته و همیشه جوشیده است. امیدوارم از دل این ناآرامی‌ها و پریشان احوالی ها، آثار ارزشمند فرهنگی به خصوص در حوزه شعر به جامعه فرهنگی و هنری عرضه و ارائه شود.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: ما به قوام بخشی زبان احتیاج داریم چرا که دچار آشفتگی زبانی شده ایم. شعر به عنوان مهمترین قالب بیان، ادب و هنر می‌تواند به قدرتمند شدن زبان کمک کند؛ قدرتمند شدن زبان زاییده روح قدرتمند و توانا است. کسی که توانمند نباشد زبان و بیان توانمند ندارد. اصل و اساس انقلاب اسلامی ایران این بود که به ما قدرت و توانایی بدهد. اگر هنرمند، نویسنده و شاعر قدرت داشته باشد زبان او فاخر، دارای قوام، قدرتمند و اثر گذار خواهد بود.

احمدوند همچنین گفت: جشنواره بین المللی شعر فجر باید بتواند به قوام فرهنگی، استغنای زبانی و تقویت قدرت زبانی در حوزه انقلاب اسلامی کمک کند. حوزه زبان فارسی محدود به مرزهای جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران نیست بلکه در طول تاریخ گسترش داشت و هنوز در کشورهای مختلف به این زبان شعر سروده می‌شود. «ابن بطوطه» در سفرنامه خود ذکر می‌کند که از شمال آفریقا تا شرق چین، زبان فارسی رایج بوده و ملاحان چینی هنگام پارو زدن به زبان فارسی شعر می‌خواندند. این امر نشان دهنده قدرت فرهنگی است و هنوز هم شعر می‌تواند این قابلیت را داشته باشد و در زبان فارسی و فرهنگی ما نقش آفرینی کند. آثار فاخری ذیل سپهر بزرگ و ارزشمند انقلاب اسلامی ایران سروده شده و شاعران بزرگ با اقتدار اشعار بلندی در این زمینه سروده اند. بنابراین مسئولیت ما در این دوره سنگین و مهم است. باید از شعر به عنوان یک سلاح قدرتمند و کانون قدرت برای فرهنگ و انقلاب اسلامی ایران استفاده کنیم.

یاسر احمدوند در پایان گفت: پیشنهاد می‌کنم صرف بررسی آثار و انتخاب برگزیدگان رویکرد این دوره از جشنواره نباشد؛ هر چند این امر جزو ویژگی‌های ذاتی و محوری جشنواره است اما تدارک برنامه‌های مختلفی همچون برگزاری شب‌های شعر، توجه به شاعران سایر کشورها، توجه به مضامین کمتر توجه شده، مشارکت دادن جامعه فرهنگی و شاعران داخلی و خارجی و… باید از محورهای اصلی فعالیت این دوره از جشنواره باشد. هرچه این جشنواره فراگیر و عمیق باشد به عنوان یک کار ویژه فرهنگی ماندگار و مانا خواهد بود. بنابراین کار ما در این جشنواره باید فراتر از کارهای اداری و رویدادی تعریف شود و مشارکت سایر نهادهای فرهنگی را با خود همراه کند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همه امکانات در خدمت این جشنواره است تا این دوره متفاوت و متمایز از دوره‌های گذشته برگزار شود.

ارسال بیش از ۳ هزار اثر به دبیرخانه شعر فجر

در ادامه، علی رمضانی گفت: در هفدهمین جشنواره بین المللی شعر فجر بیش از سه هزار اثر به دبیرخانه ارسال شد که برخلاف تصور نسبت به دوره‌های گذشته رشد کمی را تجربه کرده است. ممکن است در تصور اولیه برخی فکر کنند که با کاهش آثار روبه رو بودیم اما آثار منتشر شده در سال ۱۴۰۰ در حوزه شعر رشد داشت و بر اساس آثار رسیده شاهد افزایش ۵۰۰ عنوانی آثار نسبت به دوره گذشته بودیم. این آثار از اول شهریورماه تا دهم دی ماه ۱۴۰۱ در پنج گروه شعر کلاسیک، شعر نو (قالب‌های نیمایی و سپید)، شعر محاوره، شعر کودک و نوجوان و درباره شعر (پژوهش‌های حوزه شعر) به دبیرخانه ارسال شده است. اعضای هیئت علمی این دوره از جشنواره جمع درخشانی هستند و با نتیجه درخشانی که ثبت می‌کنند این دوره از جشنواره بین المللی شعر فجر را به یادماندنی خواهند کرد.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران ادامه داد: دبیرخانه جشنواره بین المللی شعر فجر به ناشران این حوزه در خصوص برگزاری این جشنواره اطلاع رسانی‌های لازم را انجام داد تا ناشر و کتابی از این جشنواره جا نماند. سه هزار اثر ارسالی به دبیرخانه این دوره از جشنواره متعلق به ۸۸۹ ناشر است که در حوزه شعر فعالیت می‌کنند. بر اساس بانک اطلاعات کتاب در خانه کتاب و ادبیات ایران، مجموع ناشران فعال در طول سال بین چهار تا پنج هزار ناشر است که از این تعداد ۸۸۹ ناشر به حوزه شعر می‌پردازند و این امر نقطه قوت محسوب می‌شود و دامنه پرشماری را نشان می‌دهد که برای رسیدن به قله نیازمند هدایت و حمایت هستند و یکی از راه‌های هدایت برگزاری جوایز و جشنواره‌هایی مانند شعر فجر است.

رمضانی گفت: محافل استانی جشنواره بین المللی شعر فجر شور، شعف و جنب و جوشی بین ناشران استانی و فضای عمومی شعر کشور ایجاد می‌کنند. بنابراین معاونت شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران و دبیرخانه این جشنواره تلاش می‌کنند با استفاده از نظرات و پیشنهادهای اعضای هیئت علمی برنامه‌های متفاوتی در این حوزه برگزار شود. محافل استانی و حوزه بین الملل این دوره از جشنواره باید نسبت به دوره‌های گذشته متفاوت و متمایز عمل کند؛ در همین زمینه محفل استانی «شاهچراغ» هفته آینده در شیراز برگزار خواهد شد.

رسالت ادبیات صلح و ایجاد پیوندهای عاطفی، ملی، همدلی و هم زبانی است

در ادامه، رضا اسماعیلی با ابراز امیدواری از برگزاری باشکوه هفدهمین جشنواره بین المللی شعر فجر گفت: این دوره از جشنواره به خوبی آغاز شده و مقدمات برگزاری آن نیز فراهم شده است. نسبت به دوره گذشته شاهد رشد ۲۰ درصدی آثار ارسالی به دبیرخانه بودیم و این نشان دهنده استقبال جامعه ادبی و شاعران از جشنواره است.

دبیر علمی هفدهمین جشنواره بین المللی شعر فجر گفت: رسالت ادبیات وصل، صلح، آشتی و ایجاد پیوندهای عاطفی، ملی، همدلی و هم زبانی است. شعر ثروت ملی و یکی از بزرگترین مؤلفه‌های فرهنگی ایران است و همیشه در ایجاد همدلی و هم زبانی جلودار است و جامعه را به مهربانی، آرامش و صلح دعوت می‌کند. شعر زمینه‌ای فراهم می‌کند که بیشتر در مسیر همدلی و هم زبانی حرکت کنیم و شاعران همیشه در این مسیر جلودار بوده و خواهند بود.

اسماعیلی در پایان گفت: تلاش می‌کنیم شاهد حضور حداکثری جامعه ادبی در این دوره از جشنواره باشیم و همه طیف‌های ادبی در بخش رقابتی جشنواره حضور داشته باشند. همچنین در انتخاب داوران از همه سلایق استفاده خواهیم کرد تا بتوانیم در کنار هم شاهد بالندگی و رشد روز افزون این جشنواره باشیم. یکی از دغدغه‌های من حضور بزرگان حوزه شعر در فرآیند داوری این جشنواره و استفاده از نظرات و پیشنهادهای آنها است. طبق برنامه ریزی های صورت گرفته امیدواریم تا پایان دی ماه و حداکثر تا دهم بهمن ماه سال جاری بتوانیم فرآیند داوری را به پایان برسانیم. از همه کسانی که در شانزده دوره گذشته به عنوان عضو هیئت علمی یا داور در خدمت این جشنواره بودند تشکر و قدردانی می‌کنم چرا که این افراد مسیر امروزی ما را هموار کرده اند.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، «رضا اسماعیلی» پژوهشگر و منتقد ادبی در نشست بررسی ادبیات اعتراض در فضای شعر امروز به ضرورت برگزاری جلساتی درباره شعر اعتراضی اشاره کرد و اظهار داشت: در جریان اتفاقات اخیری که در کشور رخ داد، جامعه انتظار داشت که اصحاب فکر و فرهنگ، نویسندگان، شاعران بخصوص شاعران گفتمان انقلاب اسلامی که همیشه دغدغه‌مند بوده‌اند و در صحنه‌های تاریخ انقلاب حضور داشتند، در خصوص وقایع و اتفاقات اجتماعی اخیر واکنش نشان دهند و موضع خود را مشخص کنند و احساس من در این باره این است که ما کمی منفعلانه عمل کرده‌ایم؛ یعنی آنگونه که شایسته و بایسته است حضور تاثیرگذار و فعال نداشتیم و همین باعث شد در مقابل افکار عمومی قرار بگیریم.

حوزه هنری کرسی آزاداندیشی برگزار کند

وی افزود: در این میان حوزه هنری هم به عنوان پاتوق شاعران و ادیبان و هنرمندان انقلاب اسلامی این حق مسلم را دارد که با برگزاری برنامه و نشست‌های مختلفی، از اهالی فکر و فرهنگ دعوت کند تا با تعامل، هم‌اندیشی و هم‌افزایی، حضوری موثر در عرصه اتفاقات اخیر شکل دهد.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی با اشاره به صحبت‌های رهبر معظم انقلاب درباره برپایی کرسی آزاداندیشی اعلام کرد: برگزار نشدن این کرسی‌ها بخاطر محافظه‌کاری و تنگ‌نظری مدیران میانی است که دغدغه حفظ موقعیت خود را دارند و بر همین اساس لازم است حوزه هنری که محل رفت و آمد نخبگان، فرهیختگان و اهالی فکر و ادب است، در برگزاری نشست‌هایی چون شعر اعتراضی پیش‌قدم و پرچمدار شود.

وی برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی را راهکاری برای برون رفت از مشکلات امروز جامعه معرفی کرد و سپس درباره رسالت هنر و هنرمند گفت: تولستوی، کتابی در فلسفه هنر به نام «هنر چیست» دارد که در آن می‌گوید هنر باید ارتباط احساسی مشخص بین هنرمند و مخاطب برقرار کند، طوریکه مخاطب را تحت تاثیر قرار دهد؛ بنابراین هنر واقعی باید ظرفیت لازم برای اتحاد مردم از طریق ارتباط را داشته باشد و انسان را از حیات فردی به حیات جمعی ارتقا دهد. این مباحث به آموزه‌های دینی ما بسیار نزدیک است چراکه درون مایه هنر اسلامی نیز تعهد است.

مولفه‌های هنر خوب از نگاه تولستوی

اسماعیلی در بخش بعدی سخنانش به مولفه‌های هنر خوب از نگاه تولستوی اشاره کرد که شامل محتوای ارجمند انسانی، صداقت و صمیمیت در خلق آثار هنری، بیان احساسات و عواطفی که روی مخاطب تاثیرگذاری داشته باشد و همچنین سادگی و صراحت است.

وی در ادامه گفت: هنرمند باید نماینده و سخنگوی افکار عمومی جامعه و همچنین حلقه پیوند دولتمردان و مسئولان، با افکار عمومی باشد؛ یعنی هنرمند نباید خود را تافته جدا بافته بداند، بلکه با توجه به دغدغه مردم باید مطالبات را به صورت تلطیف شده و با لحاظ مسائل سیاسی و اجتماعی و امنیتی به مسئولان انتقال دهد.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی در ادامه با مطرح کردن این سوال که آیا در طول سه ماه اخیر، هنرمند به رسالت خود عمل کرده؟ گفت: من می‌گویم نتوانسته‌ایم حرف مردم را به گوش دولتمردان برسانیم. نکته مهم این است که هنرمند و ادیب باید خرجش را از سیاستمداران جدا کند، چراکه سیاستمدار به اقتضای رسالتی که دارد، امنیت اجتماعی و مصلحت را در نظر می‌گیرد ولی هنرمند و ادیب باید با زبان ادبی با مردم صحبت کند؛ یعنی ما باید با ادبیات به عرصه سیاست ورود پیدا کنیم.

هنرمندان همواره به دنبال آرمان‌گرایی بوده‌اند

اسماعیلی در بخش دیگری از سخنانش، رسالت هنرمند را مطالبه‌گری دانست و ادامه داد: همواره هنرمندان در تمام دوره‌ها دنبال آرمان‌گرایی بودند و همواره وضع موجود را برای دستیابی به وضع مطلوب نقد می‌کردند. هنرمندان همیشه سعی می‌کردند فاصله بین حقیقت و واقعیت را کم کنند و با ترسیم آرمان‌شهر و مدینه فاضله، سعی در نشان دادن افق موعود به جامعه داشتند. با ترویج عدالت و ارزش‌ها و کرامت‌های انسانی جامعه را به سمت آرمان شهر دعوت می‌کردند و بر همین اساس هم اکثر هنرمندان روحی لطیف و تعهد انسانی دارند.

وی بیان کرد: اکثر هنرمندان نمی‌توانند به فطرت انسانی خود پشت پا بزنند؛ بنابراین از میان هزاران هنرمند، شاید یک نفر دچار تخلف و جرم شود. اگر نگاهی به شاعران قبل از انقلاب اسلامی هم داشته باشیم، می‌بینیم افرادی چون نیما یوشیج، احمد شاملو، اخوان ثالث، فروغ فرخزاد، سهراب سپهری و … اگرچه گاه دیدگاه‌های تند سیاسی و اجتماعی داشتند، ولی در مواجهه با آثارشان متوجه می‌شویم که چه روح لطیفی داشتند و همیشه دنبال احیای کرامت‌های انسانی بوده‌اند.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی با تاکید بر اینکه سیاستمداران باید وارد گفتمان با هنرمندان شوند تا بجای آتش ریختن در خشم مردم تلطیف‌سازی فضا انجام شود تصریح کرد: هنرمندان انقلاب اسلامی دلسوزان انقلاب هستند و ثابت کرده‌اند که پای انقلاب می‌ایستند. آنها دغدغه‌مندانه انتقاد کرده‌اند و حتی هزینه پرداخت کرده‌اند و امروز هم به همین کار مشغول هستند.

اعتراض فرزند درد است

وی با اشاره به اینکه نباید در عالم ادبیات تابوسازی کنیم به معرفی شعر اعتراض پرداخت و گفت: اعتراض فرزند درد است و فریاد طبیعی‌ترین عکس‌العمل در زمان ایجاد درد محسوب می‌شود و اکنون که شاعران فریاد اعتراضی دارند و جامعه ملتهب شده می‌گویند که دردی وجود دارد و باید دنبال التیام آن باشیم پس اگر بخواهیم صداها را خاموش کنیم و بگوییم اوضاع عادی و هیچ اتفاقی نیفتاده است خودمان متضرر می‌شویم.

اسماعیلی افزود: شاعر اگر فریاد نکشد و درد را نشان سیاستمدار ندهد دچار فروپاشی اجتماعی خواهیم شد بنابراین باید درد را تشخیص داد تا به دنبال درمان رفت.

وی بیان کرد: از شعر اعتراض به عنوان شعر مقاومت، شعر زیرزمینی، شعر انتقادی، شعر پرخاش و شعر ستیز نام برده می‌شود و اگر بخواهیم سابقه شعر اعتراض را در ادبیات فارسی بررسی کنیم به سده ۵ و ۶ یعنی زمان ناصر خسرو و سنایی غزنوی باز می‌گرددکه دست روی دردهای اجتماعی گذاشتند.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی با معرفی حافظ به عنوان سیاسی‌ترین شاعر ادبیات ما به عصر مشروطه که زمان شاعران منتقدی چون ایرج میرزا، عارف قزوینی، ملک الشعرای بهار و فرخی یزدی بوده اشاره کرد و گفت: ما فکر می‌کنیم شعار «زن، زندگی، آزادی» شعار جدیدی است؛ در حالیکه من ردپای آن را در عصر مشروطه یافتم و متوجه شدم این شعار به عصر مشروطه بر می‌گردد؛ چراکه شعار «وطن، زن، آزادی» شعار مشروطه‌خواهان بوده است و اتفاقا در عصر مشروطه، شاعران، زنان را مخاطب خود قرار می‌دادند؛ چراکه متاسفانه ادبیات ما زن‌ستیز بوده و جنبه‌های شخصیتی زن نادیده گرفته می‌شده است؛ بنابراین در عصر مشروطه مخاطب نهضت عدالت‌خواهی و آزادی‌خواهی زنان بودند.

وی با اشاره به وضعیت شعر اعتراض در دوره انقلاب اسلامی تشریح کرد: معتقدم شاعران انقلاب اسلامی در حوزه شعر اعتراضی، شعر انتقادی و شعر سیاسی و اجتماعی سنگ تمام گذاشتند و با تحمل ریاضت‌های فراوان، کم‌فروشی نکردند. افرادی چون احمد زارعی، الگوهایی چون شهید بهشتی و حضرت امام (ره) را داشتند و بدون هیچ ترسی به عنوان چهره‌های عدالت‌طلب و آزادی‌خواه فریاد می‌کشیدند. در نسل اول انقلاب شاعرانی چون سلمان هراتی، قیصر امین‌پور، حمید سبزواری و طاهره صفارزاده این راه را ادامه دادند و در ادامه امروز می‌بینیم که شاعران دهه ۸۰ از جمله علی محمد مودب و سعید بیابانکی فریاد عدالت‌خواهی سر می‌دهند.

مولفه‌های شعر اعتراض

اسماعیلی با خواندن شعر انتقادی «شکر ایزد! فناوری داریم» از توجه سعید بیابانکی به مطالبات و انتظارات مردم در قالب شعر اشاره کرد. وی در ادامه نشانه‌ها و مولفه‌های شعر اعتراض را معرفی کرد که شامل ملیت، ایران دوستی و وطن دوستی، عدالت خواهی، آزادی‌خواهی، ظلم ستیزی، روشنگری و اصلاح‌طلبی، حقوق شهروندی، افتخار و غرور ملی و ترویج قانون‌مندی است.

وی یکی از رسالت‌های شاعران معترض را تقویت روح همبستگی و اتحاد ملی دانست و آزادی را اصلی‌ترین کلیدواژه شعرهای سیاسی اجتماعی معرفی کرد.

مخاطب شعر اعتراض عموم مردم هستند

در بخش دیگری از این نشست علی داودی (شاعر و طنزپرداز) ویژگی‌های شعر اعتراض را با توجه به حوادث اخیر تشریح کرد.

وی گفت: شعر اعتراض و اساسا اعتراض، بیش از اینکه از گونه شعر شمرده شود به ذات شعر برمی‌گردد؛ زیرا شعر یک پدیده و رفتار منتقد و مهاجم است و همانطور که در عنصر زبان تصرف می‌کند به همان نسبت در جهان نیز تصرف می‌کند.

داودی افزود: ما در بحث اعتراض، به یک زبان صریح می‌رسیم؛ چراکه مخاطب عام است و در اینجا اتفاقا عناصر شعری عقب می‌نشینند و با صراحت بیشتری شاعر صحبت خود را مطرح می‌کند. این فضای سیاه و سفید امروزه چندان مطرح نیست؛ چراکه جامعه امروز ما، جامعه خاکستری‌ها است؛ یعنی ما در جامعه‌ای هستیم که با تنوع مختلفی از نوع نگاه در کنار هم زندگی می‌کنیم؛ بنابراین شعر اعتراض امروز با شعر ۲۰ سال پیش مطابقت ندارد و بیشتر دادخواهی است و بیشتر سمت و سوی اصلاح دارد.

در ادامه این نشست، اسماعیلی، شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی به انواع اعتراض و تقسیم‌بندی شاعران معترض پرداخت و گفت: اعتراض یا برون مرزی و جهانی است (مثل اعتراض به مظالم جهانی) و یا درون مرزی که نمونه آن مشروطه است که به استبداد داخلی اعتراض داشت.

وی نمونه‌هایی از اعتراض درون مرزی را اعتراض به شکاف طبقاتی، اعتراض به فاصله اجتماعی، اعتراض به تورم و گرانی، اعتراض به فقر و بیکاری، اعتراض به کارتن خوابی و فقدان آزادی معرفی کرد و در دسته‌بندی شاعران یک قشر را شاعرانی دانست که در چارچوب ساختار جمهوری اسلامی نقد دارند و با هدف اصلاح ساختار خواهان بازسازی نظام سیاسی هستند؛ دسته دوم شاعران اعتراضی نیز از نگاه او، نقد برون گفتمانی و خارج از چارچوب نظام جمهوری اسلامی دارند و هدفشان مخالفت، نه گفتن به نظام و جدایی دین از سیاست است.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی شاعران انقلاب اسلامی را به دو دسته اصولگرا و اصلاح طلب تقسیم کرد و در ادامه به شاعران فراجناحی مستقل و آزاد که ادعا دارند عضو حزب و جناحی نیستند، پرداخت.

وی همچنین شاعران فراجناحی را در دو دسته فعال و بالفعل معرفی کرد که شاعران فراجناحی فعال، شاعرانی هستند که دغدغه‌مندانه شعر می‌گویند و هدفشان توسعه آزادی‌خواهی در جامعه است. وی این دسته را شاعرانی دانست که از دولت، خواهان به رسمیت شناختن حداقل حقوق شهروندی هستند.

اسماعیلی همچنین شاعران فراجناحی غیرفعال را شعرایی معرفی کرد که شعر گفته‌اند اما منتظر مساعد شدن شرایط برای انتشارشان هستند.

این شاعر، پژوهشگر و منتقد ادبی به ضرورت رعایت ادب در اشعار اعتراضی اشاره کرد و گفت: ادبیات ذاتش مودب بودن و فرهیختگی است و شعر اعتراضی با حفظ اخلاق به نقد می‌پردازد؛ پس اگر انتقادها با استدلال و عقلانیت همراه باشد از سوی مسئولان پذیرفته می‌شود و به اصلاح منتهی خواهد شد.

شعر اشتلم

در بخش پایانی نشست بررسی ادبیات اعتراض در فضای شعر امروز، محمدرضا سنگری (نویسنده و پژوهشگر و رئیس اندیشکده ادبیات پایداری در حوزه هنری) به پیشینه عجیب اعتراض انسان اشاره کرد و گفت: بحث اعتراض دامنه بسیار وسیعی دارد و یک حوزه شعر اعتراض که من نام آن را «شعر اشتلم» گذاشته‌ام شعری است که انسان در آن به خدا و هستی معترض است.

وی گونه‌ای دیگر از اعتراض را به ناسازی وجود خود انسان مربوط دانست که در عرصه ادبیات اصلا کاویده نشده است.

سنگری اظهار کرد: همه ما با اعتراض زیست می‌کنیم و دائم به خویش معترض هستیم و این اعتراض شاخه بزرگی دارد که در هیچ دوره‌ای از تاریخ به اندازه عصر انقلاب اسلامی نیست؛ به طوریکه شاعر این برهه خودستیز است و به عبارتی خود اتهامی می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه در هیچ دوره‌ای به اندازه دوره انقلاب اسلامی شعر اعتراض وجود نداشته و هیچ جمعی به اندازه شاعران انقلاب معترض نبوده‌اند، به اشعاری اشاره کرد که حکایت از نقد شاعران نسبت به جامعه و مسئولان داشت.

انتهای پیام/ 121

«رضا اسماعیلی» شاعر و پژوهشگر ادبی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، با اشاره به اهمیت کنگره شعر دفاع مقدس اظهار داشت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی یکی از تاثیرگذارترین کنگره‌های که از همان سال‌های ابتدایی دفاع مقدس شکل گرفت و خیلی تاثیرگذار و جریان‌سازی بود، کنگره شعر دفاع مقدس بود.

وی عنوان کرد: کنگره شعر دفاع مقدس تریبونی بود که شاعران انقلاب علاوه بر موضوع دفاع مقدس که محور اصلی برنامه بود، در رابطه‌ی با مباحثی که مربوط به انقلاب اسلامی، ارزش‌ها و ارمان‌های انقلاب بود؛ جدیدترین سرود‌های خودشان را در این کنگره عرضه می‌کردند. بسیاری از شاعران جوانی که امروز چهره‌های نام‌آشنا و برجسته شعر انقلاب هستند، توسط این کنگره شناسایی و معرفی شدند که نشان می‌دهد این کنگره بسیار جریان‌ساز و تاثیرگذار بوده است.

تنور شعر دفاع مقدس بخاطر وقفه در برگزاری کنگره شعر سرد شد

داور بیست‌وسومین کنگره شعر دفاع مقدس تصریح کرد: کنگره شعر دفاع مقدس همواره طی سال‌های بعد از دفاع مقدس به‌صورت مستمر برگزار می‌شد، اما در ادامه به دلایلی چند سال در برگزاری آن وقفه افتاد که این وقفه موجب سرد شدن تنور شعر دفاع مقدس شد. نسل‌های سوم و چهارم شعر انقلاب که فضای دوران دفاع مقدس را درک نکرده بودند و ندیده بودند و تنها براساس گفته‌ها و شنیده‌ها در این عرصه حضور پیدا کرده بودند و شعر می‌گفتند وقتی دیدند هیچ تریبون و زمینه‌ای برای دعوت از آن‌ها برای پرداختن به شعر دفاع مقدس نیست تا دست به خلق و آفرینش ادبی بزنند، کم کم میدان را خالی کردند و وارد عرصه‌های دیگری مثل شعر آیینی، اجتماعی و عاشقانه شدند.

این شاعر با تاکید براینکه تنها متولی کنگره شعر دفاع مقدس بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس بوده است، افزود: این بنیاد طی سال‌ها با توانمندی و دغدغه‌مندی این کنگره را برگزار می‌کرد؛ مسوولین مربوطه نیز متوجه شدند وقفه‌ای که در برگزار کنگره ایجاد شده باعث شده است این گونه ادبی که یکی از برجسته‌ترین گونه‌های ادبی شعر انقلاب بود و در جامعه موج ایجاد می‌کرد و روح پویایی و صلابت و حماسی را در کالبد جامعه می‌دمید و ارزش‌های دوران دفاع مقدس را زنده نگاه می‌داشت، کم رنگ شود.

تعطیلی کنگره شعر دفاع مقدس به جامعه خسران وارد کرد

اسماعیلی با تاکید براینکه شاعران دفاع مقدس همواره در مسیر زنده نگاه داشتن یاد و نام شهدا، حماسه‌های دفاع مقدس و حفظ ارزش‌های انقلاب که بزرگترین آن‌ها مردم‌داری، ظلم‌ستیزی و حق‌خواهی بود گام برداشته‌اند، گفت: وقتی کنگره شعر دفاع مقدس تعطیل شد بسیاری از شاعران این عرصه پراکنده شدند و عرصه شعر دفاع مقدس خالی شد و این اتفاق یک خسران و زیان بزرگ متوجه جامعه کرد.

دبیر بیست و دومین کنگره شعر دفاع مقدس خاطرنشان کرد: کنگره شعر دفاع مقدس بعد از پنج سال وقفه دوباره فراخوان داد و از شاخص‌ترین و نام‌آوران شعر دفاع مقدس به‌عنوان داوران کنگره دعوت شد. این کنگره دوباره رونق گرفت و این ذهنیت غلط برخی افراد که معتقد بودند تاریخ مصرف شعر دفاع مقدس تمام شده و شعر دفاع مقدس به نقطه پایان رسیده است، رد شد چراکه با برگزاری کنگره نسل‌های سوم و چهارم شاعران انقلاب اشعار باطراوت و زیبایی را با موضوع دفاع مقدس سرودند.

مدافعان حرم یکی از مصداق‌های به‌روز دفاع مقدس است

وی ادامه داد: دفاع مقدس فقط به دوران هشت ساله‌ای که ما با رژیم بعثی در جنگ بودیم محدود نمی‌شد بلکه بیشتر مربوط به ارزش‌های متجلی از دوران دفاع مقدس مربوط می‎‌شد که بایستی برجسته و تبیین و روایت می‌شد چراکه آن ارزش‌ها بودند که جامعه ما را حفظ می‌کرد و این ارزش‌ها هنوز هم وجود دارند. ظلم‌ستیزی، استکبار، حق‌خواهی، آزادی‌خواهی، عدالت‌خواهی و … هنوز وجود دارند، اما جلوه‌های آن ممکن است در صورت دیگری تجلی پیدا کرده باشد.

این شاعر به موضوع مدافعان حرم اشاره کرد و اظهار داشت: امروز ما بحث مدافعان حرم را داریم که بحث ظلم‌ستیزی در آن تجلی پیدا می‌کند چراکه در یک جای جهان ظلمی رخ داده است و ما به حکم تکلیف، انسانیت، اخلاق، وجدان و تکلیف و رسالت دینی باید برای حمایت از مظلوم قیام کنیم و هرجای جهان فریاد آزادی‌خواهی بلند شود ما یاری دهنده باشیم و مدافعان حرم یکی از مصداق‌های به‌روز دفاع مقدس است.

فلسطین از دفاع مقدس جدا نیست

دبیر سابق کنگره شعر دفاع مقدس اظهار داشت: بحث فلسطین نیز از دفاع مقدس جدا نیست؛ اگر دوران جنگ ما با رژیم بعثی صدام خاتمه پیدا کرد و دفاع مقدس به صورت فیزیکی تمام شد، اما بحث فلسطین همچنان پابرجاست و فلسطین توسط اسرائیل غاصب اسیر است و در واقع ما برای آزادی قدس عزیز باید تلاش کنیم و بهترین محمل برای آن هنر و ادبیات است. یعنی ما با زبان هنر و ادبیات می‌توانیم برای استقلال قدس عزیز شعر بگویم و این مهم را در ذهن و زبان مردم جهان زنده بداریم.

این شاعر برجسته با اشاره به این بیان حضرت امام (ره) که فرمودند «مسئله اول جهان اسلام است»، گفت: شعر شاعران باعث می‌شود امت اسلامی غیرت و دغدغه نسبت به آزادی قدس را فراموش نکنند و در صحنه حضور داشته باشند لذا مصداق‌های زیادی برای دفاع مقدس وجود دارد و در کنار این مصادیق در ایران که بُعد بین‌المللی دارد خانواده‌های شهدا، جانبازان و آزادگان و بازماندگان و یادگاران دفاع مقدس را داریم که شاعر انقلاب و دفاع مقدس بایستی نسبت به مسائل خانواده‌های شهدا و جانبازان حساس باشد و برای آن‌ها شعر بگوید.

وظیفه شاعران ابهام‌زدایی در برابر جریان تطهیر ستم‌شاهی

اسماعیلی به تلاش جریان‌ها برای تطهیر دوران ستم‌شاهی پرداخت و گفت: جریانی در تلاش برای تطهیر دوران پهلوی و تحریف تاریخ انقلاب اسلامی است. در فضای مجازی شاهد تحریف‌هایی درخصوص نظام شاهنشاهی هستیم؛ نسل امروزی که آن دوران را ندیده و از فجایع دوران پهلوی بی‌اطلاع است، این دروغ‌ها را باور می‌‎کند و فکر می‌کند آن زمان شرایط خوبی بوده است و امروز خیلی بد شده است.

وی تاکید کرد: وظیفه هنرمندان انقلاب و شاعران و نویسندگان است که تاریخ انقلاب را با زبان شعر بازخوانی کنند و این تحریف‌ها را تبیین کنند و اجازه ندهند ارزش‌های انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس زیر سوال برود و در واقع ابهام‌زدایی از تاریخ دفاع مقدس و صیانت از تاریخ انقلاب اسلامی یکی از رسالت‌های بزرگی است که بردوش شاعران انقلاب است.

شاعران جوان حماسه‌های دفاع مقدس را می‌شناسند

عضو هیئت داوران بیست و سومین کنگره شعر دفاع مقدس در پاسخ به سوالی درخصوص درک شاعران نسل سوم و چهارم انقلاب از دفاع مقدس گفت: درک شاعران نسل سوم و چهارم انقلاب از دفاع مقدس مطلق نیست، اما بسیاری از شاعران امروزین ما از خانواده‌های شهدا و جانبازان و رزمندگان هستند لذا از این فضا دور نیستند و پرورش یافته این مکتب هستند و از این مسائل دور نیستند و دوران دفاع مقدس و حماسه‌های آن را شنیده‌اند.

اسماعیلی افزود: برای درک صحیح شاعران جوان از دوران دفاع مقدس باید تاریخ دفاع مقدس را از طریق کتاب‌ها و منابع مفید و زندگی‌نامه‌های داستانی و خاطرات در اختیار آن‌ها قرار دهیم تا با شناخت درست و کامل از دوران دفاع مقدس شعر گرفته شود. اگر این اطلاعات و مواد خام در اختیار شاعر قرار داده شود و مطالعه صورت گیرد؛ قطعاً اشعار برجسته و تاثیرگذارتری سروده خواهد شد.

شاعران جوان انقلاب از پیشکسوتان جلوتراند

این شاعر برجسته اظهار داشت: به‎لحاظ ساختار و تکنیک‌های ادبی شاعران جوان از شاعران پشکسوت جلوتر هستند چراکه آن‌ها ۴۰ سال تجربه ادبی را در اختیار دارند. در زمانی که بزرگانی، چون حمید سبزواری و سلمان هراتی، سید حسن حسینی و قیصر امین‌پور وارد عرصه ادبیات انقلاب شدند فضا خالی بود و کسی نبود به آن‌ها کمک کند و دست یاری بدهد و تجربه‌ای در اختیار آن‌ها قرار دهد. آن‌ها بایستی روی پای خودشان می‌ایستادند و از صفر شروع کنند، ولی شاعران امروز یک کارنامه ۴۰ ساله از ادبیات فاخر انقلاب اسلامی و هزاران جلد کتاب روبروی خود دارند که نمونه‌های درخشان و برجسته در حوزه شعر دفاع مقدس و شعر انقلاب و آیینی دارند که می‌توانند بخوانند و الگو بگیرند که برای آن‌ها سرمشق است.

وی با تاکید براینکه نسل اول شاعران انقلاب بدون پیشینه فعالیت کردند، گفت: شاعران نسل اول انقلاب قهر کرده بودند و اصلا ما را تحویل نمی‌گرفتند و بایستی خودمان با ریاضت تمام به قول سید حسن حسینی وظیفه ما نمونه‌سازی برای ادبیات انقلاب بود. یعنی هر قطعه شعری که بعد از انقلاب سروده می‌‎شد یک سرمشق برای نسل امروز بود که با الگوگیری از این سرمشق‌ها شعر انقلاب ادامه داده شود که الحمدالله نسل امروز در این زمینه دست پر است. یک گنجینه پر از ادبیات انقلاب روبروی شاعران جوان امروزی است و می‌توانند راه را پیدا کنند و آثار برجسته‌تری خلق کنند.

عنصر اندیشه و تفکر در شعر دفاع مقدس در حاشیه قرار گرفته است

دبیر سابق کنگره شعر دفاع مقدس با تاکید بر پیشرفت شاعران جوان به لحاظ ساختار و تکنیک‌های ادبی افزود: جهش‌های خوبی در ادبیات انقلاب رقم خورده است، ولی ضعفی که ما در این زمینه در شعر دفاع مقدس داریم بخاطر زبان توصیفی است.

اسماعیلی تاکید کرد: عنصر اندیشه و تفکر در شعر دفاع مقدس در حاشیه قرار گرفته است درحالی که نیازمندیم در کنار توصیف و بیان احساس در واقع به فلسفه دفاع مقدس و اندیشه‌های ناب و اهداف آن بپردازیم. شعر ما باید تببینی و تحلیلی باشد و صرفاً بیان احساس و عاطفه نباشد؛ گاهی اشعار بسیار رمانتیک و احساسی است و با اینکه از خواندن آن لذت می‌بریم، اما تاثیر عمیقی که باید موجب تحول شود را رقم نمی‌زند.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، نشست هم‌اندیشی شورای شعر سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس با محوریت «کنگره سراسری شعر دفاع مقدس» با حضور سردار محمدقاسم ناظر معاون هماهنگ کننده بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و سردار عباس بایرامی رئیس سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس برگزار شد.

قزوه: کنگره شعر دفاع مقدس فراگیر شود

علیرضا قزوه در این نشست به اهمیت گستردگی شعر مقاومت پرداخت و با بیان اینکه لازم است کنگره شعر دفاع مقدس فراگیر برگزار شود، گفت: موضوع مقاومت امروز گسترش یافته است و در فعالیت‌های فرهنگی نیز باید پا را فراتر از مرزها بگذاریم و از ظرفیت شاعران فارسی زبان منطقه در این راستا استفاده کنیم.

وی با تاکید براینکه شعر مقاومت یک موضوع جذاب برای شاعران کشورهای مختلف است، به طرح پیشنهادی پرداخت و افزود: فکر می‌‌کنم اگر شاعران مختلفی از کشورهایی همچون عراق، سوریه، یمن، افغانستان، هند و آذربایجان به کنگره شعر دفاع مقدس دعوت شودند، باعث رونق این رویداد خواهد شد.

امیری‌اسفندقه: پرچم ادبیات و شعر در بین خانواده شهدا بلند است

در ادامه، مرتضی امیری‌اسفندقه پیشنهاد اضافه شدن بخش فرزندان شهدا را به کنگره شعر مطرح کرد و گفت: کنگره شعر دفاع مقدس زمینه‌ای فراهم کند تا فرزندان شهدا همانند پدرانشان در عرصه فرهنگ و هنر حماسه‌ساز باشند.

این شاعر مطرح با بیان اینکه انقلاب اسلامی طی 43 سال گذشته همواره در عرصه فرهنگ و هنر پیشتاز بوده است، افزود: شاعران زیادی وجود دارند که از خانواده شهدا و ایثارگران هستند و این نشان می‌دهد، پرچم شعر و ادبیات بلند است.

اسماعیلی: شاعران دفاع مقدس موضوعات استان‌ها را دنبال کنند

رضا اسماعیلی از شاعران مطرح دفاع مقدس نیز در بخش دیگری از این نشست به طرح چند پیشنهاد پرداخت و با تاکید براینکه شاعران پیشکسوت حق بزرگی برگردن شعر دفاع مقدس دارند، تاکید کرد: کنگره شعر دفاع مقدس باید یاد و خاطره شاعران پیشکسوت را زنده بدارد و هر دوره از چند تن از این شاعران تجلیل کند.

وی این کنگره را فرصتی برای دیده شدن شاعران جوان دانست و افزود: بهتر است هرساله در هر استان که میزبان کنگره شعر دفاع مقدس است یک موضوع ویژه برای آن استان درنظر گرفته شود تا به موضوعات دفاع مقدس آن پرداخته شود.

مستشار‌نظامی: ظرفیت۳۸۰ محفل ادبی در اختیار کنگره شعر دفاع مقدس

نغمه مستشار‌نظامی نیز در ادامه به فعالیت۳۸۰ محفل ادبی در دفاتر نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ۳۱ استان اشاره کرد و گفت: نهاد عمومی کتابخانه‌های کشور یک ظرفیت بزرگ است؛ این ظرفیت در زمینه پویش‌های شعرخوانی و معرفی کتاب و همچنین شعرخوانی درخصوص مادران شهدا امکان همکاری با این کنگره را دارد.

اکرامی‌فر: انعکاس زنان در شعر دفاع مقدس کم‌رنگ است

محمود اکرامی‌فر در ادامه به اهمیت انعکاس رسانه‌ای کنگره شعر دفاع مقدس در رسانه‌های مختلف اشاره کرد و با تاکید براینکه همواره صلح بهتر از جنگ بوده است، اظهار داشت: پیشنهاد می‌کنم کنگره امسال بخشی در رابطه با صلح داشته باشد تا به این موضوع نیز پرداخته شود.

وی همچنین به نقش کم‌رنگ شاعران زن در شعر دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: زنان در جنگ نقش محوری و برجسته داشته‌اند که اخیرا شاهد کتاب‌های مختلفی در این زمینه بوده‌ایم اما متاسفانه در شعر دفاع مقدس انعکاس کمتری داشته است که باید در این خصوص نگاه وِیژه داشته باشیم.

در بخش پایانی این نشست هم‌اندیشی از پوستر بیست‌وچهارمین کنگره سراسری شعر دفاع مقدس رونمایی شد و طی احکامی از سوی سردار بهمن کارگر رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، حجت‌الاسلام محمدحسین انصاری‌نژاد به‌عنوان دبیر علمی و سیدرضا میربابا به‌عنوان دبیر اجرایی بیست‌وچهارمین کنگره سراسری شعر دفاع مقدس منصوب شدند.

انتهای پیام/ 121