رمان

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، «چیستی و چرایی ادبیات قدسی»؛ درآمدی بر روش‌نامه ادبیات آیینی عنوان کتابی پژوهشی از درس‌گفتار‌های سید علی شجاعی نویسنده معاصر است که در ۸۴ صفحه رقعی از سوی نشر نیستان وارد بازار کتاب شده است.

شجاعی که طی سال‌های اخیر تلاش بسیاری برای توسعه ژانر ادبیات آیینی تاریخی کرده است و در کنار آثار خود، تلاش زیادی در تربیت نویسندگان جوان برای حضور در این عرصه داشته است؛ در این کتاب سعی داشته تا در مقام تئوری باید‌ها و نباید‌های این گونه ادبیات را کشف و ارائه کند و بر همین اساس در مقدمه این کتاب عنوان می‌کند: ادبیات بر دو شکل گسترش پیدا می‌کند: بر مبنای تخیل صرف و یا تخیل بر مبنای واقعیت. رمان تاریخی و ادبیات آیینی در قالب دوم یعنی تخیل بر مبنای واقعیت جای می‌گیرند با این تفاوت که در رمان آیینی الزامی به پایبندی به همه وجوه تاریخ وجود ندارد.

کتاب در پنج فصل تدوین شده است. در فصل نخست اهمیت منابع مطالعاتی برای خلق رمان آیینی مورد توجه قرار گرفته است و در فصل دوم ادبیات آیینی در مقام تالیف از منظر درون دینی مورد توجه نویسنده قرار گرفته است. این موضوع در فصل سوم از منظر برون دینی بررسی شده.

چهارمین فصل کتاب به موضوع ادبیات آیینی در مقام مولف توجه نشان داده و در نهایت نیز موضوع خلاقیت در ادبیات آیینی در فصلی مجزا مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.

جان کلام شجاعی در این اثر بیان وجوه دراماتیک و ادبی رمان آیینی است و تمیز قائل شدن میان ادبیات و بازنویسی و تاریخ نویسی. شجاعی سعی کرده تا نشان دهد ادبیات آیینی نیز مانند سایر وجوه و گونه‌های ادبی قواعدی مشخص و منحصر به فرد برای ایجاد شدن دارد و نمی‌توان با تمسک جستن به متون تاریخی و روایت صرف آن‌ها ولو به زبانی ادبی و حتی شاعرانه و عوام پسند به خلق داستان و ادبیات آیینی دست پیدا کرد.

این کتاب در نهایت و به اعتقاد مولف در فضایی که برخی ادبیات آیینی را ادبیاتی بدون مانیفست و حتی کماکان خلق نشده و ساختار و شکل نیافته می‌بینند و آن را آماج انواع نقد‌ها و هجمه قرار می‌دهند، سعی کرده تا این نوع از شیوه خلق ادبی را تعریف و ساختار‌های درون و برون ساز آن را در نسبت با ساختار کلاسیک ادبیات مدون و تبیین کند.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، چاپ سوم رمان تورج زاهدی با عنوان «تصرف» از سوی نشر نیستان وارد بازار کتاب شد.

تصرف را از جهات مختلفی می‌توان یکی از جذاب‌ترین آثار داستانی منتشر شده در سال‌های اخیر به شمار آورد. اثری که جذابیت نهفته در آن، از همان صفحات ابتدایی و حتی قبل‌ترش از روی جلد آغاز می‌شود. تصرف با جلدی به استقبال مخاطبانش رفته است که در ورای زیبایی نهفته در کشش نستعلیق آن یادآور تصویری از محتوا و محور اصلی داستان این رمان است. داستانی که در آن برای نخستین بار در قامت ادبیات داستانی ایران، ماجرای تسخیر روح و جان آدمی به واسطه شیطان و چگونگی رهایی از آن به قاب کلمه نشسته است.

تورج زاهدی چه در مقام موزیسین و چه در مقام نویسنده همواره این نکته را به مخاطبانش به اثبات رسانده است که اهل مکاشفه و کشف رازناکی‌های نهفته در گوشه و کنار زندگی آدمی است. او در مقام نوشتن نه علاقه‌ای به ادبیات آپارتمانی دارد و نه ادبیات توصیفی و یا حتی ادبیات غنایی و مدیحه سرا. ادبیات او ادبیات کشف و شهود است. ادبیاتی که از دل باور‌ها و ایمان قوی مذهبی خارج می‌شود و غایت آن بازنمایی چهارچوب‌های زندگی انسان مسلمان است.

او در تصرف به سراغ روایت زندگی انسان مؤمنی می‌رود که خود را تسخیر شده توسط جنیان شیطانی می‌بیند. انسانی عادی و معمولی که زندگی و چهارچوب زیستی خود را در اسارت موجودی غیر خاکی شیطان می‌بیند. این داستان پس از این کشف راوی، تلاش شخصیت اصلی داستان برای رهایی از شیطان است که پس از کشف و شهودی زیبا و بدیع در نهایت منجر به نتیجه‌ای می‌شود که در راز آلوده بودنش چیزی کمتر از حیرت مواجهه نخستین مخاطب با سوژه داستان ندارد.

زاهدی اهل پژوهش است و آثار داستانی برجای مانده از او این امر را به اثبات رسانده‌اند. او در خط سیر پژوهش‌های خود، اما هیچگاه علاقه و تمایلی برای خارج شدن از خط باور‌های اعتقادی خود و دل سپردن به جادوی روایت‌های هالیوودی از موجودات فرازمین ندارد. زاهدی بر این پایه نویسنده‌ای‌است سنت گرا که به بضاعت خود تلاش می‌کند تا سوژه‌های بکر و بدیع خود از موجودات فرازمینی را با چارچوب و اسلوب شرعی و دینی پذیرفته بیان کند.

تصرف از یک منظر دیگر نیز اثری قابل توجه است. زبان ساده و شیوای این رمان بدون استفاده نویسنده از هر نوع کنایه و ابهام و ایهام که در نهایت منجر به خلق رمانی شده که یکدست و رو و بدون هیچ نوع حاشیه و زوائدی حرفش را به مخاطب منتقل می‌کند.

تصرف با این توصیفات رمانی است ماورا زمینی که با توسل به باور‌ها و داشته‌های دینی سعی در بیان پدیده‌ای کمتر مورد توجه قرار گرفته در قامت ادبیات دارد. زاهدی داستانی را روایت کرده که شاید تا پیش از این تنها می‌شد سراغش را در قصه‌های کلاسیک ژانر گوتیک در اروپا گرفت، اما او با نگاهی دین مدارانه و در قامت ادبیات دینی ایران معاصر توانسته دست به خلق ژانر و گونه‌ای تازه در رابطه با آن بزند.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، رمان «شطرنج با ماشین قیامت» نوشته حبیب احمدزاده به‌تازگی توسط انتشارات سوره مهر با شمارگان ۱۲۵۰ به چاپ بیست وچهارم رسیده است.

داستان این رمان در آبادان اتفاق می‌افتد و سه روز از روز‌های محاصره این شهر توسط نیرو‌های ارتش متجاوز صدام را به تصویر می‌کشد. راوی این کتاب پسر نوجوانی به نام موسی است که نقش دیده‌بان را در آبادان به عهده دارد. در کنار این راوی، شخصیت‌های گیتی و دخترش و مهندس، حضور دارند که به نحوه و نوع زندگی آن‌ها و پیوندشان با جنگ پرداخته شده است.

پاول اسپراکمن نایب رئیس مرکز مطالعات دانشگاهی خاورمیانه در دانشگاه راتجرز امریکا این رمان را به انگلیسی ترجمه کرده است. این‌کتاب به زبان‏های عربی و فرانسه نیز ترجمه شده است.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، رهبر معظم انقلاب اسلامی هشت سال دفاع مقدس را «گنجی بی‌پایان» می‌دانند که می‌تواند تاریخ ما را تغذیه کند. از همین رو ایشان به صورت جدی بر ثبت روایت‌ها و خاطرات مربوط به جنگ تحمیلی تأکید داشته و همواره از خوانندگان و حامیان جدی کُتب دفاع مقدس بوده‌اند.

 هشت سال جنگ بایستی تاریخ ما را تغذیه کند
اعتقادم این است که اگرچه جنگ به خودی خود موضوعیتی ندارد، اما عرصه‌ی بسیار مهمی برای بروز روحیه‌ی اسلامی و انقلابی و خصلتهای مسلمانی درست است؛ از این جهت بسیار ارزشمند است… ما حالا که دیگر جنگ نداریم و نمی‌خواهیم هم به دست خودمان یک جنگ درست کنیم که عرصه‌ی انقلاب بشود، لیکن آن هشت سال جنگ بایستی تاریخ ما را تغذیه کند… این یک گنج است. آیا ما خواهیم توانست این گنج را استخراج کنیم، یا نه؟ این هنر ماست که بتوانیم استخراج کنیم. 
 
 تاریخ نمی‌تواند اینها را بیان کند
این حادثه‌ی جنگ، واقعا حادثه‌ی عجیبی بود… ما تا آن‌جا که می‌توانیم، باید آثار جنگ را کشف و حفظ کنیم… تاریخ نمی‌تواند اینها را بیان کند. در تاریخ خواهند گفت هشت سال جنگ شد – دیگر بیشتر از این‌که نمی‌شود بگویند – عملیاتها را یکی یکی خواهند گفت؛ در فلان تاریخ، عملیات فتح‌المبین شد؛ در فلان تاریخ، فلان عملیات شد؛ این‌قدر نیرو شرکت داشت؛ پیروزی به دست آمد؛ اما اینها کجا، و حقیقت آنچه که در این میدانها گذشته، کجا؟ 
 
می‌خواهند یاد آن روزها را از خاطر ملت ایران ببرند
امروز بعضی هستند که در دنباله‌ی کارهای فرهنگی خطرناک، می‌خواهند یاد آن روزها را هم از خاطر ملت ایران ببرند. از تکرار اسم جنگ و اسم مناطق جنگی و «خرمشهر» و «شلمچه» و «دو کوهه» و از این قبیل چیزها عصبانی می‌شوند… می‌خواهند این را از خاطر ملت ایران حذف کنند. به همین سبب، درست عکس این خواست باید انجام گیرد؛ یعنی خاطره‌ی درخشان روزهای بزرگ دفاع مقدس، باید با قوت و قدرت بیشتر و روشن و همان که بوده است باقی بماند. البته این‌که عرض می‌کنیم «همان که بوده است» یعنی مبالغه‌ای در آن انجام نگیرد؛ چون احتیاج به مبالغه هم نیست. 
 
این پیروزی را باید روایت کنیم
ما در این ماجرای هشت ساله، یک پیروزی مطلق به دست آوردیم… این پیروزی را با همین ابعاد، با همه‌ی خصوصیاتی که در آن وجود دارد، با همه‌ی آن هزاران هزار ماجرایی که آن را به وجود آورده است، ما باید روایت کنیم. این کار هنرمندان عزیز ماست؛ کار نویسندگان است؛ کار سینماگران است؛ کار شاعران است؛ کار نقاشان است؛ کار اصحاب فرهنگ و هنر است. امروز کار عده‌ای که به میدان جنگ رفتند و در این هشت سال، آن حماسه را آفریدند – چه شهدایشان، چه ایثارگرانشان، چه رزمندگانشان – دیگر تمام شد. آنها کار خودشان را کردند. پس از پایان کار آنها، کار یک خیل عظیم دیگری آغاز می‌شود… بعد از پایان جنگ، نوبت این خیل عظیمی است که این دیگر مساله‌اش هشت سال نیست؛ هشتاد سال هم اگر طول بکشد، جا دارد. 
 
هزار عنوان کتاب خیلی کم است
وقتی گفته میشود که مثلا ما ششصد یا هزار عنوان کتاب درباره‌ی دفاع مقدس نوشته‌ایم، بعضیها خیال میکنند که این خیلی زیاد است؛ نه، این خیلی کم است. جنگ یکی از مقاطع حساس تاریخ برای همه‌ی ملتهاست؛ چه در آن جنگ شکست بخورند، چه پیروز بشوند؛ بررسی این حادثه برای آن ملتها، سرشار از درس است. نه اینکه فقط افتخار کنیم؛ افتخار کردن، یکی از بخشهای قضیه است؛ اطلاعات فراوان، آگاهیهای گوناگون، نشان دادن وضعیتهایی که وجود داشته است و وضعیتهایی که میتواند در آینده وجود داشته باشد، از بخشهای دیگر قضیه است… [جنگهای داخلی امریکا] جنگ بین شمال و جنوب و جنگ بین ایالات مختلف در یک کشور بود و تقریبا حدود هشتاد یا نود سال بعد از تشکیل دولت ایالات متحده‌ی امریکا، دو بخش از این کشور با همدیگر جنگ کردند. یک نویسنده‌ی امریکایی – که ظاهرا معاصر ماست – میگوید: درباره‌ی این جنگها بیش از صد هزار عنوان کتاب نوشته شده است! برای چهار سال جنگ، آن هم جنگ بی‌افتخار – جنگ دو بخش از یک ملت با همدیگر افتخاری ندارد – بیش از صد هزار عنوان کتاب نوشته شده است. [5]
 
 سبک زندگی شهدا را تبیین کنید
ما در بیان زندگی‌نامه‌ی شهیدان سعی کنیم خصوصیّات زندگی اینها و سبک زندگی اینها و چگونگی مشی زندگی اینها را تبیین کنیم، این مهم است… این شهیدی که شما از یاد او و فداکاری او و شهادت او در میدان جنگ به هیجان می‌آیید، در داخل زندگی خانوادگی چه‌جوری مشی میکرده، در محیط عادی زندگی چه‌جوری عمل میکرده؛ اینها خیلی مهم است؛ یا نسبت به مسائلی که امروز برای ما مهم است، اینها چه‌جوری عمل میکرده‌اند… وضعِ عادیِ زندگی‌کردن شهدا چه‌جوری بوده؟ فرض بفرمایید ازدواجشان… اگر چنانچه افرادی که اهل نگارشند، اهل قلم خوب هستند، اهل ذوق در این معانی هستند، بنشینند تصویرسازی کنند، کتابهایی کوتاه که جوان حوصله کند بخواند، اینها را بسازند، کتاب تولید کنند. 
 
 خاطرات پدر و مادران و همسران شهدا را ثبت کنید
از فرصت باقیمانده استفاده کنید برای گفتگو با پدر و مادرها. خیلی از پدر و مادرها از دنیا رفته‌اند و این فرصت از دست ما و شما گرفته شده که ما ببینیم خاستگاه این جوان چیست. پدر و مادر وقتی حرف میزنند، نشان‌دهنده‌ی این است که این جوان در یک چنین فضایی نشو و نما کرده؛ این خیلی مهم است. از لحاظ موقعیّت اجتماعی، از لحاظ طبقه‌ی اجتماعی، از لحاظ گرایشهای گوناگون معلوم بشود که در چه محیطی او پرورش پیدا کرده؛ علاوه بر اینکه میتواند جزئیّاتی از زندگی شهید را هم برای ما روشن کند… شما وقت کمی دارید. این را یکی از فوریّتها و اولویّتها بدانید و در درجه‌ی اوّل بروید سراغ پدر و مادرهایی که هستند و همسران شهدا – آن کسانی که همسر داشتند – یا برادران و خواهران؛ آنهایی که برادر و خواهر دارند. از آنها راجع به شهید، راجع به خُلقیّات شهید، راجع به روحیّات شهید بپرسید و اینها را در اختیار نسل جوان بگذارید. 
 بعضی از لحظه‌ها جز با تصویر نمایشی قابل فهمیدن نیست
این خاطراتی که نوشته میشود، من حالا دارم میخوانم – یعنی سالها است که من با این خاطرات بحمدالله مأنوسم و میخوانم – یکی از محسنات این نگارشهای خوب و برجسته این است که این لحظه‌های حسّاس را توانسته‌اند تصویر کنند، توانسته‌اند تشریح کنند، توانسته‌اند بیان کنند. بعضی از لحظه‌ها هست که جز با تصویر جسمانی و نمایشی قابل فهمیدن نیست؛ [اگر] این را کسی بتواند در نگارش، خوب بیان کند، خوب تصویر کند، واقعاً هنر بسیار بزرگی است؛ حس را منتقل میکند به خواننده از هر زبانی؛ یعنی به هر زبانی این جور نوشته‌ها ترجمه بشود، بسیار مفید خواهد بود، یعنی میتواند پیام را برساند. 

جمع‌آوری خاطرات را به یک کانال خاص محدود نکنید
جا دارد که کار هنری بشود، ثبت و ضبط بشود و کار تخصصی انجام بگیرد. الان مراکزی هست و دوستانی کارهای حرفه‌ای و تخصصی خوبی انجام میدهند. در آن واحد دو کار: هم کار حرفه‌ای و تخصصی و مدیریت مطلع و عالمانه‌ی بر جمع‌آوری خاطرات، هم در کنار آن، استفاده‌ی از عموم کسانی که در جاهای مختلف خاطراتی از جنگ دارند و منحصر نکردن آن به یک کانال خاص که موجب محدودیت نشود. 
 
 هنر دفاع مقدس مخاطب دارد
اینکه تصور بشود که هنر دفاع مقدس در جامعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ما مخاطب ندارد، طالب ندارد، این هم خطای بزرگی است، از اشتباهات فاحش است؛ اگر کسی این را خیال کند. تحقیقاً پرمشتریترین آثار هنری بعد از انقلاب در زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف، آن آثار هنری است که مربوط به دفاع مقدس بود؛ چه در زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی فیلم و سینما، چه در زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی کتاب، خاطره، داستان…. این جور نیست که مشتری نداشته باشد، طالب نداشته باشد. 

چهار دهه از پایان هشت سال دفاع مقدس می‌گذرد و با اینکه تمام اصحاب فکر و اندیشه معتقدند این جنگ دارای ابعاد عمیق فرهنگی بوده است و ترویج آن‌ها ضروری است اما همچنان با سهم اندک دفاع مقدس در حوزه ادبیات کودک و نوجوان روبرو هستیم.

انتهای پیام/ 121

به گزارش مجاهدت از گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، نامزدهای پانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد در چهار گروه «داستان بلند و رمان»، «مجموعه داستان کوتاه»، «مستندنگاری» و «نقد ادبی» معرفی شدند.

بخش داستان بلند و رمان:

«سیاگالش» نوشته ابراهیم اکبری‌دیزگاه از نشر صاد
«صور سکوت» نوشته محمد قائم‌خانی از شهرستان ادب
«صور» نوشته حسینعلی جعفری از انتشارات سروش
«عزرائيل» نوشته نیما اکبرخانی از انتشارات کتابستان معرفت

بخش داستان کوتاه:

«راننده رئیس جمهور و چند داستان دیگر» نوشته سلمان کدیور از انتشارات شهرستان ادب
«گورگم و داستان‌های دیگر» نوشته عماد عبادی از انتشارات نظام‌الملک
«ویروس عاشق» نوشته مجید رحمانی از انتشارات صاد

بخش مستندنگاری:

«اینجا سوریه است: صدای زنان راوی جنگ» نوشته زهره یزدان‌پناه قره‌تپه از انتشارات راه‌یار
«پاییز آمد: خاطرات فخرالسادات موسوی همسر شهید احمد یوسفی» نوشته گلستان جعفریان از انتشارات سوره مهر
«سازمان سیاسی بهاییت ۱۹۷۹-۱۸۹۲» نوشته حمیدرضا اسماعیلی از انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی
«عقیله» نوشته الهام امین از انتشارات به‌نشر
«نبرد تنگه‌ها: نقش شهید حسن باقری در عملیات فتح‌المبین» نوشته مصطفی رحیمی از انتشارات مرکز نشر آثار شهید حسن باقری

بخش نقد ادبی:

«تماشای روایت: بررسی تحلیلی روش انتقال عناصر داستان از روایت به درام» نوشته مجید آقائی از انتشارات علمی و فرهنگی
«خودانتقادی ادبی: رساله‌ای در نقد هنر خویشتن در عرصه ادبیات» نوشته مهرداد نصرتی از انتشارات فرهنگ عامه
«درآمدی بر ادبیات تطبیقی: خاستگاه، مبانی نظری، چالش‌ها» نوشته منصور پیرانی از انتشارات دانشگاه شهید بهشتی

اختتامیه «پانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد» شنبه (بیست و چهارم دی ماه ۱۴۰۱) ساعت ۱۸ در تالار وحدت به نشانی تهران، خیابان حافظ، خیابان استاد شهریار برگزار می‌شود.

انتهای پیام/ 121