روانشناسی

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، هر چند در کشور ما تحلیل جامع و کاملی از وضعیت پیامدهای اپیدمی کرونا که فراتر از بررسی شاخص‌های بهداشتی باشد و مثلاً به نقش نماگرهای کلیدی سلامت روانی و اجتماعی پرداخته باشد در دست نیست. اما همه می‌دانیم بیش از ۱۴ ماه است کرونا سراسر کشور را فرا گرفته و ارابه مرگ خود را در میان شهرها و روستاها با سرعت حرکت می‌دهد.

بیشتر بخوانید:

ابتلای بهبودیافتگان کرونایی به مشکلات مغزی

تاکنون نزدیک به ۶۷ هزار ایرانی در اثر این بیماری جان خود را از دست داده و بیش از ۲ میلیون نفر این بیماری را تجربه کرده‌اند. اما مسئله حائز اهمیت این است که برای جلوگیری از پیشرفت اپیدمی و پیشگیری از شیوع هرچه بیماری، مردم باید از یکدیگر فاصله گرفته و دور از همدیگر بمانند یا در خانه بمانند و تنهایی و انزوا را تجربه کنند؛ یعنی استرس‌های منفی متعددی را تجربه کنند که این شرایط، خود تهدیدی جدی برای سلامت روان افراد و خانواده ها و با توجه به جمعیت آسیب دیده چند میلیونی از اپیدمی، هشداری جدی برای مسئولین و برنامه ریزان کشور است. به خصوص که همه می‌دانیم عوامل خطر پنهان و پیدای آسیب‌های روانی و اجتماعی چقدر در هم تنیده و وابسته به هم هستند.

محمدرضا توکلی روانشناس، گفت: در حالت معمول، حوادثی مانند از دست رفتن روابط نزدیک و سوگوار شدن، یک تجربه به شدت آسیب زا تلقی می‌شوند که می‌توانند پیش بینی کننده PTSD و افسردگی در آینده باشند

وی افزود: احتمال بروز افسردگی، اضطراب و ترس از بیماری در بازماندگان زیاد است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، تمایل به مصرف مواد، الکل و سیگار در این افراد افزایش پیدا می‌کند و حتی خطر خودکشی هم در مورد آنان بالاتر از سایرین است. با این توصیف، افراد سوگوار تا مدت‌ها نیاز دارند که آشنایان و دوستان به آنها سر بزنند و از ایشان دلجویی کنند.

توکلی ادامه داد: اما در حالت اپیدمی شرایط کاملاً متفاوت است، از یک طرف فضای کلی جامعه، ناشی از همه گیری، اضطراب و ترس به همراه دارد که به ترس و اضطراب بازماندگان می‌افزاید و از طرفی شرایط خاص اپیدمی کووید ۱۹ ایجاب می‌کند که فرد در انزوا بماند و فرصت ارتباط و نزدیکی از طرف آشنایان و دوستان را از دست بدهد.

وی افزود: به دلیل این شرایط، به خصوص ضرورت رعایت محدودیت‌های ارتباط اجتماعی، گذراندن وقت با دوستان و مکالمه چهره به چهره با آشنایان، مشاوران و متخصصان غیرممکن است زیرا در بیشتر مناطق کشور قرنطینه عمومی یا نسبی برقرار است. هر چند بسیاری از خانواده‌ها حتی از توان و امکانات اولیه برای دریافت مشاوره و آموزش نیز برخوردار نیستند. پس دوره افسردگی و اضطراب ناشی از داغ دیدگی طولانی می‌شود که در صورت عدم توجه و دریافت کمک تخصصی، رفته رفته مزمن شده و با گذشت زمان علائم داغ دیدگی وسعت و شدت پیدا کرده و تداوم می‌یابند.

این روانشناس تاکید کرد: در این مرحله است که تجربه سوگ که می‌توانست با دریافت توجه، حمایت و کمک تخصصی لازم به خوبی مدیریت شود، به جهنم بی انتهای بیماری افسردگی منجر می‌شود.
حال فرض کنید بیمار از دست رفته، سرپرست خانواده بوده، یا بازمانده، اختلال روانی و بیماری مزمنی داشته باشد یا کودک و نوجوانی باشد که بی سرپرست مانده و…، پس شرایط فوق العاده بغرنج و پیچیده می‌شود و مشکلات متعدد روانی و اجتماعی خود را نشان می‌دهند.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه گروه بازماندگان، جمعیت قابل توجهی از کشور در گروه‌های مختلف سنی، جنسی، اجتماعی، اقتصادی، سالم یا بیمار و…، را شامل می‌شود لازم است عزم ملی در این راستا شکل بگیرد و تدبیری عملیاتی برای حمایت از این افراد اندیشیده شود. برای جبران این وضعیت، در مرحله اول، دولت باید وارد عمل شده و همان کاری را انجام دهد که در مورد خانواده‌های آسیب دیده از حوادثی مانند جنگ، سیل و زلزله صورت می‌گیرد.

توکلی گفت: پیشنهاد بعدی این است که سازمان‌ها و نهادهای مرتبط وارد عمل شوند، به صورت قانونمند و با فوریت، پس از شناسایی دقیق آسیب دیدگان روانی و اجتماعی ناشی از اپیدمی، میزان دقیق آسیب به خانواده‌ها و آسیب پذیری آنها در آینده، تعیین شده و با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی موجود خانوارها در استان، شهرستان، بخش و…، پس از تهیه یک بانک اطلاعاتی جامع و بروز رسانی منظم اطلاعات آن، وضعیت خانوارهای ایرانی از نظر میزان و شدت آسیب واردشده به خانوار و خطر بالقوه عوامل آسیب زای روانی و اجتماعی در خانواده، بر مبنای استانداردهای مربوطه، اولویت بندی (رنگ بندی) شود، تا بر این اساس، امکان ارائه خدمات و انجام اقدامات لازم، میسر شود.

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، هانیه شفیعی، اظهار داشت: یکی از مسائلی که به طور مشترک در بسیاری از روابط زناشویی وجود دارد، تفاوت همسرداری سنتی و مدرن است. نگرش متفاوت به آئین همسرداری که برخی به شکل قدیمی مردسالارانه و گروهی نیز به شکل زن سالارانه، آن را در زندگی خود دنبال می‌کنند.

بیشتر بخوانید:

تبیین روابط همسران به سبک اسلامی از نگاه رهبر انقلاب

وی تصریح کرد: در مدل سنتی مرد تنها نان آور خانه و زن هم در منزل امور خانه را انجام می‌دهد که اگر از آنها می‌پرسیدیم که چه کسی در زندگی شما، مهم‌تر است به طور حتم آنها نقش مرد را مهم‌تر و اساسی‌تر بیان می‌کنند و اگر مرد به هر دلیلی فوت و یا از رابطه خارج شود، اساس و مدیریت اقتصادی آن زندگی مختل می‌شود.

وی ادامه داد: در حال حاضر با جامعه‌ای از افراد روبرو هستیم که در مقابل دیدگاه مردسالاری، دیدگاه زن سالار بودن را بیان می‌کنند و از حقوق زنان در برابر مردان دفاع می‌کنند در حالی که در یک رابطه بانشاط و پویا، نه زن سالار و نه مرد سالار مطرح نیست.

شفیعی با بیان اینکه رابطه نیاز به برابری جنسیت و نقش‌ها دارد؛ افزود: کوچک شمردن وظایف یکدیگر تنها باعث تخریب زندگی می‌شود؛ زن و شوهر باید واقف باشند که حضور و بودن هردویشان در رابطه به یک اندازه مغتنم و مفید است و قدرت باید در تعادل باشد و اگر در یک مورد، قدرت بیشتر سمت مرد است در موردی دیگر قدرت باید سمت زن باشد.

این زوج درمانگر اضافه کرد: زوج‌هایی که در رابطه زناشویی خود دچار مشکل هستند باید توجه داشته باشند که تعادل و تقسیم قدرت، احساس اجحاف و ظلم را در رابطه از بین می‌برد و نباید هیچ کدام نقش قربانی و احساس مظلوم بودن را داشته باشند چراکه موجب نارضایتی آنها می‌شود.

وی یادگیری مهارت‌های رابطه زناشویی را برای زوجین ضروری دانست و افزود: زوجین نیاز دارند که روش همسرداری صحیح را بیاموزند تا بتوانند رابطه‌های پایدار و خشنود داشته باشند و زمانی که این اتفاق میسر شود، آسیب‌های اجتماعی ناشی از طلاق و فرزندهای طلاق و آسیب‌های شخصیتی و تربیتی این فرزندان به شدت کاهش میابد و جامعه‌ای شادتر و سالم‌تر خواهیم داشت.

شفیعی گفت: روابط درون خانوادگی از اهمیت و حساسیت فوق العاده ای برخوردار است و چگونگی این روابط نقش بسزایی در شکل گیری نگرش‌ها و بازخوردهای اجتماعی، آمادگی و توسعه مهارت‌های اجتماعی اعضای خانواده خواهد داشت. به طور کلی چگونگی روابط درون خانوادگی بیشترین تأثیر را در توان و نحوه برقراری و استمرار رابطه با دیگران را در بین اعضای خانواده خواهد داشت.

این روانشناس تاکید کرد: اساس روابط درون خانوادگی بر محور رابطه زن و شوهر (پدر و مادر) استوار است. نحوه ارتباط فی مابین زن‌ها و شوهرها می‌تواند ترسیمگر چگونگی روابط بین پدرها، پسرها، مادرها و دخترها، خواهرها و برادرها و بلکه عروس‌ها و مادرشوهرها و نوه‌ها ومادربزرگها باشد.

شفیعی خاطرنشان کرد: رابطه خوشایند و آرامبخش زن و شوهر نه تنها مناسب‌ترین بستر رشد و شکوفایی شخصیت آنها را فراهم می‌کند، بلکه چنین رابطه‌ای در تعالی فرزندان نیز تأثیرگذار خواهد بود.

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، این روزها و شب های کرونایی دیگر همه ما به درس خواندن و درس دادن در منزل، دورکاری، آرایشگری و آشپزی و کنج عزلت بودن عادت کرده ایم اما در همین وانفسا و دویدن های تند یا کنج تنهایی هایمان، لحظات و روزهای انتهایی سال که مشغول خانه تکانی منازل و زندگی مان هستیم شاید به این فکر نکرده باشیم که ذهن و روانمان نیز نیاز به خانه تکانی دارد و در واقع اگر در سرمان اتفاقی نیافتد، قطعا در زندگی مان نیز نخواهد افتاد.

خیلی از زوجین در این سالی که گذشت مطرح کردند که عشق و محبت بیشتری را در زندگی شان یافته اند و در واقع نحوه کنار هم زندگی کردن را یاد گرفته اند اما خیلی های دیگر هم هستند که تازه متوجه شدند هیچ چیز از زندگی زناشویی و مهارت های آن بلد نیستند و مدام با هم درگیر بوده و در تنش زندگی کردند.

در این روزها و هفته های پایانی سال در کنار خانه تکانی های فیزیکی مان می بایست ذهن و روانمان را بتکانیم و ابتدا لیستی از فعالیت هایی که در سالی که گذشت تهیه کرده و ببینیم در چه مواردی نقاط ضعف داشته و در کجا نقاط قوت و پیشرفت داشتیم. اما در کنار همه اینها می بایست سری هم به احساسات  و عواطف مغزمان بزنیم و ببینیم در سالی که گذشت چقدر به خانواده مان محبت کرده و ابراز علاقه داشتیم و قدر به همسر و مادر و پدرمان عبارت «دوستت دارم» را گفته ایم؟

شنیدن عبارت دوستت دارم، برای یک مرد و زن او را در مصاف سخت ترین لحظات زندگی مصون می کند. با این جمله اعجاب انگیز اما ساده هر مرد و زنی به حضورش در زندگی خود و زنده بودنش افتخار می کند و آمادگی این را پیدا می کند تا پس از شنیدن این جمله یک خانه تکانی مفصل راه بیاندازد و همه جا را با عشق از نو بیارید.

پس اگر در این زمینه کم کاری کرده اید، سعی کنید از همین امروز به همسر، فرزند یا خانواده تان بگویید، چقدر آنها را دوست دارید و برایتان عزیز هستند. بنابراین عبارت «دوستت دارم» را جدی بگیرید چرا که این عبارت غوغا می کند.

*اطلاعات و رویدادهای ناراحت کننده را از خود دور کنید

همه انسان ها در طول سالی که می گذرانند مسائل و رویدادهای تلخ تا شیرین برایشان روی می دهد حال برخی از آنها آنقدر غم انگیز می شود مثل مرگ یک عزیز که به راحتی فراموش نمی شود و برخی دیگر مثل اخبار ناگوار کرونا مدام ذهن را اذیت و پر اضطراب می کنند، بهترین زمان برای دور کردن این مسائل منفی از ذهن انتهای سالی است که می گذرانید. این را باید به یاد داشته باشید که  مرور خاطرات تلخ و ناراحت کننده آنقدر می تواند ما را غرق در خود کند که زمان و مکان را هم فراموش کنیم و ما را دچار اختلافات افسردگی، وسواس یا اضطراب و بدبینی کند.

اما اینکه مدام برای اتفاقات مختلف منفی از خود بپرسیم چرا اینطور شد یا چرا نباید اینطور می شد، به هیچ نتیجه ای نمی رسیم و مدام این آتش زیرخاکستر را شعله ور تر می کنیم چرا که نمی توانیم اتفاقات بد را فراموش کنیم و خود یا دیگران را ببخشیم و از زندگی لذت ببریم.

خانه ذهنی هر یک از ما ممکن است گاهی اوقات سیاه ، ناامید کننده و کسالت بار شود یکی از علل آن نیز رها نکردن گذشته است این روزها هم که ما کمتر در رفت و آمد با دیگران از دوست و آشنا و فامیل هستیم بیشتر سکوت و تنهایی ما را فرا می گیرد و ممکن است این افکار منفی بیشتر به سراغمان بیاید، بنابراین وقت خانه تکانی فرا رسیده است تا از دست انبار خاطرات و اطلاعات منفی رها شویم.

معصومه رفیقی‌مرند روانشناس بالینی و پژوهشگر در این باره معتقد است که ضمیر ناخودآگاه همه ما پر از خاطرات تلخ و شیرین گذشته است و اغلب آسیب‌های عاطفی و روحی را در خود حبس کرده بنابراین ذهن همانند اتاقی خالی است که افکار و اندیشه‌ها در آن رفت و آمد می‌کنند. کسانی که وابسته به خاطرات گذشته هستند، افکار و اندیشه‌هایشان این خاطرات را مرور می‌کنند. آنها را ارزیابی می‌کنند و به آنچه که دلبستگی بیشتری دارند، نگاه می‌دارند و هر از گاهی به آنها فکر می‌کنند. کم‌کم به این اندیشه‌ها خو می‌گیرند و آنها را ملاک و معیار انتخاب رفتار خویش قرار می‌دهند و آنها را در قالب احساسات و اندیشه‌های خود نشان می‌دهند.

مهرورزی، محبت، ستایش خوبی‌ها، امید بخشیدن (بخشیدن خود و دیگران)، نشانه‌های سلامت روان و برخورد منطقی با زندگی و زندگی کردن در اینجا و اکنون است.اما ناامیدی، کینه ،نفرت، بدبینی، حسادت و … ویروس‌های روان هستند و از قدرت تخریب بالایی برخوردارند، نشانه ذهن ملامتگر و بدبین است.»

حال که به اینجا رسیدیم با خود فکر کنیم که در خانه ذهن ما چه می گذرد و چقدر درهم و برهم است. آیا امسال ذهنمان را پر از افکار منفی کردیم یا خاطرات بد و تلخ را نمی توانیم کنار بگذاریم؟ آیا کسانی هستند که از آنها کینه به دل داریم و نمی توانیم آنها را ببخشیم؟همین امروز وقت آن است که از شر این افکار رها شویم با یک خانه تکانی درست ذهنی!

بسیاری از روانشناسان معتقدند بهترین روش رهایی از دست احساسات ناخوشایند و مشکلاتی که از این رهگذر به‌ وجود می‌آید، «خانه تکانی ذهنی» و به عبارتی زایش مجدد ذهن برای به دست آوردن سلامت و آرام است، همانطور که طبیعت نیز در بهار هر سال خود را از نو باسازی می کند ذهن ما نیز نیاز به بازسازی مجدد دارد.

خیلی ها سوالشان این است که دوست دارند از دست این افکار منفی رها شوند اما نمی دانند چطور؟ خیلی ساده است اگر در خانه تکانی های هر ساله شب عید لباس های قدیمی و تنگ و کوتاه یا کوچک شده را کنار می گذارید و از دستشان رها می شوید، همینطور هم می توان از دست افکار منفی و ناراحت کننده رها شد فقط کافی است که آنها را بشناسیم و بخواهیم که از آنها آزاد شویم.

یک روانشناس معروف معتقد است که همانطور که در زباله های شب قبل دنبال غذای امروز نمی گردیم، پس افکار گذشته اذیت کننده هم باید از ما دور شوند فقط کافی است بخواهیم و آنها را کنار بگذاریم و جایگزینش افکار مثبت و اتفاقات و رخدادهای خوب و شیرین کنیم. 

بخشیدن آدم های اطراف یا هر کسی که  ناراحتتان کرده نیز می تواند آرامش را به روانتان برگردند، کافی است نیمه پر لیوان را ببینید و منصفانه و واقع بینانه به همه چیز نگاه کنید به دور از خشم و ناراحتی گذشته و در نهایت نیز از خداوند برای سلامتی سپاسگذار باشیم در واقع چیزی که هر کسی این روزها ندارد و بیش از هر وقتی بدان باید شاکر باشیم.

*جملات مثبت را سرلوحه سال جدید کنید

با تغییر افکار و عادات منفی به مثبت می توانید یک سری رفتارها و برنامه ها و شعارهای خاص را سرلوحه سال جدید زندگی تان کنید مثلا در کنار اینکه بابت همه اتفاقات خوب سال گذشته یا هر نوع تجربه منفی و همینطور پیشرفت ها، سلامتی و چیزهای دیگر از خداوند شکرگذاری کرده و آن را برای خودتان یادداشت می کنید، یک سری جملات خاص نیز سرلوحه سال جدید زندگی تان کنید از جمله اینکه : «در سال جدید انسان مثبت تری خواهم بود»، «خود را به بهترین شیوه دوست خواهم داشت»، «به اطرافیان و عزیزانم می گویم که دوستشان دارم»، «من شیوه خوب و مثبتی را برای زندگی ام انتخاب خواهم کرد»، « از خداوند بابت سلامتی و عنایاتش تشکر میکنم»، ، «اتفاقات منفی گذشته را رها میکنم چرا که انها به همان گذشته تعلق دارند» و در نهایت «من با عشق و جان و دل زندگی میکنم تا شادی را برای خود و خانواده ام ارمغان بیاورم.

این روزها همه ما به ارامش و شادی بیشتری برای زندگی هایمان نیاز داریم چرا که کرونا استرس و اضطراب زیادی را در سالی که گذشت برایمان ایجاد کرده و همه می توانیم با یک خانه تکانی ذهنی به پیشواز سال نو برویم.