روزنامه سازندگی

*********

پس از اجرای مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها روی کاغذ برخی اصلاح‌طلبان در تلاش هشتند با فشار روی رئیس‌جمهور او را به سوی گفتگوی مستقیم با آمریکایی‌ها هدایت کنند، روزنامه شرق با بی ثمر خواندن خروج از NPT نوشته است:

با وجود تدوین حدود ۱۵ طرح برای خروج ایران از معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT)، مجلس در جلسه غیرعلنی اخیر، این موضوع را در دستور کار قرار نداد و تلاش نمایندگان تندرو و جریان پایداری برای پیشبرد طرح ناکام ماند.ابراهیم رضایی، نماینده اصولگرا، تأیید کرد که پیشنهادهای متعددی درباره خروج از NPT مطرح است، اما تاکنون تصمیمی نهایی گرفته نشده و چنین اقدامی به اجماع ملی نیاز دارد.

شرق همچنین نوشته است:

او با این حال معتقد است ادامه همکاری با آژانس و ماندن در NPT به نفع ایران نیست.عباس گودرزی، سخنگوی هیئت‌رئیسه مجلس، گفت محور اصلی جلسه غیرعلنی «اسنپ‌بک» بوده و نه خروج از NPT. به گفته او، مکانیسم ماشه دیگر اعتباری ندارد و بیشتر جنبه روانی دارد. او تأکید کرد ایران در برابر زیاده‌خواهی‌های آمریکا و اروپا تسلیم نمی‌شود.در مجموع، موضوع خروج از NPT همچنان محل بحث است، اما مدیریت مجلس و مخالفت‌های درون‌ساختاری نشان می‌دهد تصمیم نهایی به این زودی گرفته نخواهد شد و نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر و اجماع ملی است.

روزنامه سازندگی دیگر روزنامه اصلاح‌طلب نیز با سرگردان خواندن پزشکیان میان تحریم‌ها و وعده‌های روی هوای رئیس‌جمهور نوشته است.

دولت پزشکیان با فعال‌شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها، ناگزیر شده به‌جای برنامه‌ریزی بلندمدت، همچون آتش‌نشان‌ها، بی‌وقفه درگیر مهار بحران‌های روزانه شود؛ از کمبود دارو تا نوسان ارز و … . در چنین وضعیتی، سیاست‌گذاری به واکنش بدل می‌شود و توسعه، قربانی اضطرار و بقا می‌گردد. “سازندگی” به بررسی این موضوع پرداخته است.

یک ســال پس از وعده‌هایی برای عبور از بحران، پزشــکیان و همکارانــش در دولت، ناگهان با تحریم‌های خردکننده‌ای روبه رو شــده اند که اساس دولت او و مردم ایران را هدف قــرار داده اند و دولت را از مســیر برنامه ریزی بلندمدت منحــرف کرده و به جبهــه تأمین روزانه نــان، دارو و آرامش روانی مردم کشانده اســت. دولت پزشــکیان که بنا بود فرصتی برای توسعه باشد با فعال شدن مکانیسم ماشه رسما به دولتی برای تأمین معیشــت تبدیل شــد.

درباره فشارهای جدید و فاز اثرگذاری روی تصمیمان دولت بیان چند نکته ضروری است:

1- اصلاح‌طلبان با اصرار و بر تداوم مذاکرات ضمن اتلاف زمان، شرطی کردن تدبیر امور و نادیده گرفتن توان داخلی به قمار دست زده و سرمایه سیاسی-اجتماعی را هدر می‌دهند.

2- چپ‌ها اعتقادی به برنامه جایگزین نداشته و تنها برنامه را در مذاکره با غرب بالاخص آمریکا تفسیر و تعبیر می‌کنند، اداره و تدبیر امور را تاحصول نتیجه مذاکرات معلق باقی گذاشته و چشم انتظار نتایج نشسته‌اند.

3- اصلاح‌طلبان حفظ آستانه تحمل اجتماعی را آتش‌نشانی خوانده و آن را تحقیر می‌کنند، تشدید این ماجرا باعث تصمیم‌سازی‌های غلط خواهد شد.

*********

با مرگ رسمی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام، ایران بار دیگر تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفت. روزنامه‌های اصلاح‌طلب با تراژیک خواندن این موضوع تلاش دارند همچنان پرونده مذاکره را باز بگذارند.

روزنامه سازندگی با آخرالزمانی خوانده وضعیت موجود نوشته است:

به هر حال کار از کار گذشت و اقتصاد ایران در تله اسنپ‌بک گرفتار شد و چنانکه شرح داده شد این گرفتاری به مذاق گروهی از سیاستمداران ایران خوش آمده است. خوشحالی این گروه از تحریم‌ها بیش از آنکه ریشه در سرنوشت مردم داشته باشد، ناشی از منافع سیاسی و اقتصادی خاص آنهاست. تضاد آشکار میان واکنش این سیاستمداران و احساس عمومی جامعه نشان می‌دهد که شکاف میان نخبگان و مردم تا چه حد عمیق شده است؛ شکافی که حشمت‌الله فلاحت‌پیشه و محمدرضا جوادی‌یگانه نیز در نقدهای خود به آن اشاره کرده‌اند.

در بخشی دیگر از این گزارش آمده است:

به همین دلیل می‌توان گفت، عده‌ای از سیاستمداران از تحریم مجدد ایران خوشحال شدند چون آن را فرصتی برای تضعیف رقیب سیاسی، تثبیت گفتمان خود، بهره‌برداری اقتصادی از فضای غیرشفاف و تقویت مشروعیت ایدئولوژیک‌شان می‌دانند حتی اگر این امر به بهای فرسایش بیشتر زندگی مردم تمام شود. در نهایت، تحریم‌ها بیش از آنکه حربه‌ای سیاسی برای اثبات درستی یا نادرستی یک گفتمان باشند، واقعیتی تلخ برای میلیون‌ها ایرانی است که بار سنگین آن را بر دوش می‌کشند.

روزنامه هم‌میهن دیگر روزنامه اصلاح‌طلب نیز همچنان روی اسب بازنده اروپا و آمریکا شرط‌بندی کرده و با نگارشی متنی شرق ستیزانه می‌نویسد:

ممکن است که روسیه و چین بگویند ما تلاش خود را کردیم که این اتفاق رخ ندهد اما در نهایت قطعنامه‌ها بازگشت. بعد از آن هم به عنوان کشورهایی که روزی به این قطعنامه‌های تحریمی رای موافق دادند، خود را متعهد بدانند که آن‌ها را رعایت کنند. در این صورت شرایط دور زدن تحریم‌ها برای ایران سخت و انتخاب‌هایش محدود می‌شود. بسیاری از کشورها در این شرایط با ایران کار نمی‌کنند. در ادامه اگر تصویب قطعنامه‌ای ذیل ماده ۴۲ فصل هفتم در دستور کار قرار بگیرد، فارغ از این که روسیه و چین آن را وتو کنند یا نه، زمینه را برای اقدامات نظامی فراهم می‌کنند.

فعال شدن مکانیسم ماشه، اگرچه در ظاهر یک اقدام حقوقی در چارچوب برجام است، اما در واقع گامی سیاسی برای فشار مضاعف بر ایران است. آمریکا و تروئیکای اروپا می‌خواهند از ابزار تهدید استفاده کنند تا امتیاز بگیرند.

اما تجربه نشان داده تهدید زمانی اثر دارد که طرف مقابل واکنشی نداشته باشد. امروز ایران ابزار واکنش را در اختیار دارد و می‌تواند قواعد بازی را تغییر دهد، در تغییر این بازی غرب جایی نخواهد داشت.

ایران با اعمال اسنپ بک از توافق قاهره خارج خواهد شد. معنای خروج از توافق قاهره صفر شدن دسترسی ها و بازرسی ها در ایران است.

استراتژی ‘دسترسی صفر’ از جانب ایران همان خروج عملی از NPT است بدون اینکه تبعات منفی آن را داشته باشد.

۴-ایران مذاکرات با اروپا را قطع خواهد کرد.

*********

پس از جنگ ۱۲ روزه، اصلاح‌طلبان ساختاری و جبهه اصلاحات از سویی و برخی اعتدالیون همچون روحانی و ظریف از سوی دیگر با ظاهری مردم‌محور و تحت لوای «آشتی ملی» ، به دنبال تغییر پارادایم در سیاست داخلی و خارجی ایران هستند.

سفر پزشکیان به آمریکا فرصتی به این جریان داده است تا این تغییر پارادایم را دوباره انعکاس دهند، روزنامه سازندگی به نقل از حسین مرعشی درباره این تغییر پارادایم نوشته است:

اقتصاد و رشد اقتصادی دو رقمی اقتصاد ایران برای یک دوره طولانی، باید سیاست محوری جمهوری اسلامی باشد. یعنی برنامه هسته‌ای ما، حضورمان در منطقه و روابطمان با کشورهای مختلف، همه را بر اساس منافع اقتصادی‌مان تنظیم کنیم، کشور ایران کشور زخم‌خورده‌ای است. مگر ما در جنگ‌های اول و دوم ایران و روس تجربه نکردیم. در جنگ اول، یک بخش از خاکمان را از دست دادیم، اما وارد جنگ دوم شدیم و بخش بیشتری را از دست دادیم. چرا؟ چون فتحعلی شاه، واقع‌بینانه حرکت نکرد. جو غالب عمومی این بود که ما باید خاکمان را پس بگیریم. اینها در ایران اتفاق افتاده و تجربه امروز با دنیا هم متفاوت است!

گفتمان جدید اصلاح‌طلبن حول پارادایم «اول ایران» شکل‌گرفته که در ظاهر، منافع ملی و انسجام داخلی را ترویج می‌کند، اما در باطن، به دنبال تضعیف سه رکن کلیدی نظام است: هویت انقلابی، عمق استراتژیک منطقه‌ای و مشروعیت مردمی. این نخ تسبیح شامل محورهای زیر می‌باشد.

ازجمله بازتعریف فریبکارانه منافع ملی که در آن روی مسئله «اول ایران» بحث شده اما در باطن به‌عنوان جایگزین عمق استراتژیک مطرح می‌شود تا نفوذ منطقه‌ای ایران را کمرنگ کرده و کشور را به سازش با غرب سوق دهد.

بهره‌برداری فرصت‌طلبانه از بحران‌ها نیز رکن دیگر اپوزیسیون سازی از داخل است که روی مسائلی چون نا ترازی‌ها، مشکلات داخلی مانند کمبود آب، تورم و قطعی برق به‌عنوان بهانه‌ای برای فشار بر حاکمیت و توجیه اصلاحات ساختاری که در خدمت دشمن است، استفاده می‌شود.

این خط اپوزیسیون سازی جدی مؤلفه‌های دیگری نیز دارد، ازجمله همسویی پنهان با دشمنان خارجی و تأکید بر مذاکرات با غرب و کاهش نقش مقاومت که طراحی آن در راستای اهداف آمریکا و اسرائیل برای مهار ایران و حذف نفوذ منطقه‌ای آن است.

روزنامه ‌هم‌میهن نیز در گزارشی با تطبیق شرایط امروز با دوره امضای قطعنامه و نقش هامشی رفسنجامی می‌نویسد:

هاشمی با سه گزارش و توضیح خود و استناد به نظر منتظری و قبول مسئولیت و هزینه نکردن از اعتبار امام، توانست رهبر فقید انقلاب را برای قبول پایان جنگ قانع کند و وقتی دید مسئولیت کامل آن را امام برعهده گرفته، بیشتر دانست ربع‌قرن خدمت او به امام خمینی، خطا نبوده و قدر دیده است. حالا در چهل‌وپنجمین سالگرد شروع جنگ و ۳۷ سال پس از تلاش هاشمی برای ختم آن، برخی انتظار دارند مسعود پزشکیان با بهره از اعتماد رهبری به خود، همین نقش را برای ختم مناقشه هسته‌ای برعهده گیرد. توصیه‌ای که به مذاق تندروها خوش ننشسته و آن را به خوش‌رقصی برای ترامپ تعبیر کردند و چه می‌توان گفت جز حاشا و کلا.

در ادامه این گزارش آمده است:

دغدغه هاشمی در وهله اول، خروج از بن‌بستی بود که کشور به‌خاطر جنگ به آن گرفتار شده بود و البته جان‌هایی که قربانی می‌شد و باقی همه فرع بود. اکنون نیز اگرچه همه می‌دانند رابطه پزشکیان و رهبری از جنس امام و هاشمی نیست و هاشمی خود نقش تأسیسی داشت، ولی به هر رو در قبال هر پدیده، مدام باید ارزیابی کرد و سنجید که می‌ارزد یا نه.

بر خلاف این تاریخ سازی عجیب از سوی اصلاح‌طلبان و هواداران هاشمی محسن رضایی در کتاب «اسرار مکتوم» می‌گوید در مقطع پایانی جنگ و چالش پذیرش قطعنامه ۵۹۸، هاشمی رفسنجانی به او می‌گفت نزد امام خمینی رفته و بگوید دیگر نمی‌تواند بجنگد تا باقی کارها توسط آقای هاشمی انجام شود و جنگ به پایان برسد!

رضایی در فرازی از «اسرار مکتوم» که صحبت از پذیرش قطعنامه و پایان‌دادن به جنگ است، این‌روایت را دارد که در آن‌مقطع هاشمی به او می‌گفته نزد امام (ره) برود و بگوید «ما نمی‌توانیم بجنگیم» و باقی مسائل را به عهده او (وجریان همفکرش) بگذارد. اما رضایی نیز مقاومت کرده و بنا را بر این گذاشته بوده که چنین‌کاری نکند. او می‌گوید با این‌حال در آن‌زمان سپاه به ۱۵۰۰ گردان رزمی نیاز داشت و بین او و هاشمی بر سر این‌که یک‌عملیات را آماده کنند یا یک‌سری عملیات را، به‌طور دائم اختلاف بود.

در همین‌بحث است که رضایی می‌گوید هاشمی، استراتژی سیاسی را دنبال می‌کرد و چون امام (ره)، او و شورای عالی دفاع را برای تصمیم‌گیری تعیین کرده بود، رضایی هیچ‌وقت نتوانست نظراتش را به آقایان بقبولاند. اما این‌مساله در حالت عکس اتفاق افتاد و وقتی آن‌ها (هاشمی و شورای عالی دفاع) با طرح‌های سپاه مخالفت می‌کردند، رضایی باید این‌طرح‌ها را کنار می‌گذاشت. او در این‌فراز از «اسرار مکتوم» جمله مهمی دارد و می‌گوید «اگر استراتژی سیاسی نبود، والفجر مقدماتی، خیبر و بدر ممکن بود به شکل دیگری انجام شوند. چون ما در چارچوب استراتژی سیاسی، عملیات را طراحی می‌کردیم.»

*********

در حالی که دیپلماسی در مصر میان ایران و آژانس آغاز شده بود منطقه با شوکی امنیتی مواجه شد؛ حمله هوایی رژیم به قطر مهمترین واقعه در روزهای اخیر بوده است. این حمله که با محکومیت شدید قطر و کشورهای اسلامی و عربی همراه شد، تنش‌ها را در خلیج فارس افزایش داده و نگرانی‌ها درباره گسترش دامنه درگیری‌ها به کشورهای همسایه را بالا برده است.

هم‌زمانی این دو رویداد، تصویری پیچیده از وضعیت ژئوپلیتیک خاورمیانه ارائه می‌دهد؛ جایی که دیپلماسی و درگیری در کنار هم نفس می‌کشند.روزنامه سازندگی با کنار هم قرار دادن واژه ترور و توافق نوشته است:

قطر، کشوری با روابط رسمی با اسرائیل و هم‌پیمانی نظامی و سیاسی با ایالات متحده حالا خود را در معرض حمله‌ای مستقیم از سوی اسرائیل می‌بیند. این اقدام نشان داد که از منظر تل‌آویو تفاوتی میان کشور دشمن مانند ایران و کشوری با روابط دیپلماتیک مانند قطر وجود ندارد. این حمله نخستین اقدام نظامی اسرائیل در جنوب خلیج فارس محسوب می‌شود؛ منطقه‌ای که پیش‌تر از حملات مستقیم اسرائیل مصون مانده بود.

در بخش دیگری از این تحلیل آمده است:

از منظر تاریخی این دومین حمله به خاک قطر از زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۷۱ میلادی است. پیش‌تر، در تیرماه گذشته، ایران در واکنش به حملات هوایی آمریکا به مراکز هسته‌ای خود، پایگاه نظامی آمریکا در قطر را هدف حمله موشکی قرار داده بود. اکنون، با حمله اسرائیل، قطر بار دیگر در مرکز یک بحران امنیتی قرار گرفته است.

قطر و اوکراین دو نمونه، قطر چهار ماه پیش میلیاردها دلار با امریکا قرارداد بست، به ترامپ هواپیما هدیه دادند، توافق امنیتی امضا کردند. اسرائیل به قطر حمله کرد و امریکا تماشاچی بود. همین بلا را سر اوکراین آوردند.

نوبت دیگران هم می‌رسد. نکته دیگر اینکه نقشه ترافیک هوایی نشان می‌دهد؛ جنگنده‌های اسرائیلی هنگام حمله به قطر از هواپیمای سوخت‌رسان انگلستان که در خاک قطر و بحرین قرار دارند، سوخت‌گیری کرده‌اند!

نکته مهم دیگر آن است که جریان ‎ظاهربین در کشور می‌گفت ببینید حتی حماس هم با ‎امریکا ‎مذاکره می‌کند. حمله به تیم مذاکراتی حماس در ‎قطر در حین بررسی طرح غزه ترامپ نشان داد؛ مذاکره در نگاه طرف مقابل ابزاری برای فریب و ترور است. این حمله بدون هماهنگی با امریکا غیر ممکن بود.

جواد ظریف وزیر سابق خارجه نیز در یادداشتی در روزنامه هم‌میهن به خطرات اسرائیل پرداخته و می‌نویسد:

بمباران‌های اسرائیل هیچ خط قرمزی را رعایت نمی‌کنند. در ایران، ترور دانشمندان و حمله به تأسیسات ما به منزله اعمال آشکار تروریسم دولتی است. در قطر، تجاوز تروریستی علیه مذاکره‌کنندگان صلح نشان می‌دهد که صلح تنها تهدید وجودی برای اسرائیل است.این توهم وحشیانه با هدف از بین بردن مبانی حقوق بین‌الملل و تضمین مصونیت کامل از طریق حمایت بی‌دریغ قدرت‌های غربی، به ویژه ایالات متحده، صورت می‌گیرد.

درک واقعیت آمریکا همان چیزی است که ظریف مدت‌ها در شناخت واقعی آن دچار خطای راهبردی بوده است؛ گویی لازم بود حتما مرکز مذاکره در دوحه بمب بخورد تا امثال وزیر سابق خارجه متوجه شوند که دیپلماسی تا لایه‌ای نازک از واقعیت جهان وحشی است!