روزنامه صبح نو

به گزارش مجاهدت از مشرق، سعدی آجرلو، مدیر مسئول روزنامه صبح نو در یادداشتی نقادانه با اشاره به مطلب محسن رنانی نوشت:

به تازگی مطلبی از دکتر محسن رنانی با عنوان «سقوط» منتشر شده است که گرچه مدعی خیرخواهی برای آینده کشور است اما در باطن نوشته خود در سطح یک کنشگر سیاسی تجدیدنظرطلب و رادیکال ظاهر شده است. در این مطلب سعی می‌کنم به اختصار نقد خود را بر این نوشته افسرده، انفعالی، یاس‌آور و غیرعلمی بیان نمایم.

۱- بزرگ‌ترین ایراد به این متن، ایراد «معرفت‌شناسی» است. ما با متنی مواجهیم که انگاره‌های سیاسی و احساسی را به‌صورت «مطلق‌گرایانه» طرح و آن را به عموم جامعه تعمیم داده است. در سراسر متن با نویسنده‌ای مواجهیم که خود در مقام «داور» قرار گرفته و قضاوت ارزشی خود را مبنای توصیف، تحلیل و تجویز قرار می‌دهد. در این معرفت‌شناسی با جامعه یک‌دست، حکومت بدون انعطاف و محیط بین‌الملل منفعل درباره ناآرامی‌های ایران مواجهیم

۲- علاوه بر معرفت‌شناسی، متن در «روش‌شناسی» هم معیوب و ناقص است. مشخص نیست که متن پیش‌رو سیاسی، اقتصادی، اجتماعی یا فرهنگی است؟ چرا که چارچوب تحلیلی پراکنده‌ای دارد و برای «سقوط» یک نظام معنایی ناشناخته تعریف شده که قابل خدشه و ایراد است. برای مثال متن به واقعیت قدرت سخت و الهام‌بخش جمهوری اسلامی بی‌توجه بوده یا نسبت به مثال‌های عینی در کشورهای مختلف خاورمیانه در فرآیند تحول یا گذار یا تثبیت عنایت ندارد. همچنین رابطه میان فرضیه و عوامل پشتیبانی‌کننده فرضیه رابطه‌ای غیرعلمی است.

۳- در فرضیه این متن آمده که نظام سیاسی در سه مرحله (کارآمدی، شایستگی، نمادها) سقوط کرده و فقط مرحله«ساختارها» باقی مانده است. در چنین شرایطی نظام با «انقلاب از بالا» می‌تواند احتمال فروپاشی را کاهش دهد. اگر از معایب دسته‌بندی رنانی بگذریم، ایراد اصلی به ابهام در مفهوم «انقلاب از بالا» برمی‌گردد. ما در جامعه‌شناسی سیاسی چنین مفهومی نداریم و نویسنده هم تعریف درستی از این مفهوم ارائه نداده است. انقلاب از بالا در تضاد با مفهوم انقلاب است و معلوم نیست چگونه این مفهوم مبهم، بخش اصلی فرض نویسنده را تشکیل داده است. نویسنده بدون وفاداری به مفاهیم علوم‌ سیاسی و جامعه‌شناسی سیاسی، نتایج سیاسی از جمله «انقلاب از بالا» گرفته و توضیح روشنی هم درباره کیفیت آن نداده است. آقای رنانی، اگر عبارت جدید خلق می‌کنید حداقل درباره آن توضیح دهید.

۴- یکی دیگر از اشکالات متن رنانی، تعریف اشتباه از «طبقه» است. او پیشنهاد داده که «طبقه نخبگان وسط باز» شکل بگیرد. طبقه، مفهومی در ارتباط با وسایل تولید، مالکیت و با تسامح مرتبط با درآمد اقتصادی است. تعبیر درست‌تر رنانی می‌توانست شأن و منزلت باشد، نه طبقه. امیدوارم این اشکال از عجله و بی‌دقتی باشد.

۵- گزاره‌های پشتیبان متن برای تعریف «نمادها» و اثبات فرض سقوط آنها به اندازه کافی گویا نیست. در این بخش نویسنده با مفروض گرفتن ارزش‌های بورژوایی میان اکثریت جامعه و نادیده‌گرفتن طیف‌های گسترده اجتماعی برای مثال ادعا می‌کند که راه‌پیمایی های‌حکومتی خلوت شده است و چیزهایی از این دست. این در حالی است که حمایت مردمی ۲۲بهمن و حتی سیزده آبان امسال بزرگ ترین تجمع ایرانیان در سراسر جهان است. البته در اینکه برخی از حاضران در این تجمعات مانند طیف‌های مختلف جامعه از وضعیت اقتصادی و معیشتی گلایه دارند، تردیدی نیست اما نگاه تقلیل‌گرایانه و مطلق‌گرایانه رنانی به جامعه، روی دیگر نپذیرفتن ضعف‌ها و مشکلات از جانب برخی افراد و مدیران اجرایی است. در ناآرامی‌های پاییز به برخی نمادها توهین و جسارت شد اما آیا همه جامعه با این نوع از رادیکالیسم موافق بودند؟ آقای رنانی به یاد دارند که در ششم ژانویه ۲۰۲۰ طرفداران ترامپ به ساختمان کنگره حمله کردند یا در جنبش وال‌استریت، نمادهای اقتصاد سیاسی آمریکا به چالش کشیده شد و یا در جنبش جلیقه‌زردهای فرانسه، دولت مکرون به عنوان نماد بی‌عدالتی مورد حمله قرار گرفت. آیا با استناد به این واقعیت‌ها ایشان معتقدند که در این کشورها «نمادها» سقوط کرده‌اند؟ تاکنون که برعکس بوده و روشنفکران ما این‌گونه ناهنجاری‌ها در غرب را ذیل ادبیات جنبش‌ها، نماد دموکراسی و تکثر عنوان کرده‌اند. اما به ایران که می‌رسند، آن کار دیگر می‌کنند. می‌توان مثال‌های فراوانی از احترام مردم ایران به نمادهای انقلابی برای اثبات غیرعلمی‌بودن گزاره آقای رنانی به کار برد که حساب آنها از عصبانیت از وضع معیشتی و عملکرد برخی مسئولان جدا است. متن آقای رنانی نه در مثال‌های سلبی مانند هتاکی به نمادها واقع‌نگر هستند، نه در توصیف مثال‌های ایجابی مانند راه‌پیمایی ۲۲بهمن منصف که البته ریشه در اشکال‌های معرفت‌شناسی و روش‌شناسی متن ایشان دارد.

۶- توصیف و تحلیل دکتر رنانی از دولت نهم و دهم مخدوش و غیرعلمی است. اولا ایشان حکم کلی صادر کرده و می‌گویند که دولت نهم و دهم شکست خورد. گزاره‌ای برگرفته از معرفت‌شناسی مطلق‌گرایانه و یا به تعبیری «علم ارزشی» به جای «علم فارغ از ارزش» به بیان وبر که همواره روشنفکران تحصل‌گرا، رقبا را به آن متهم کرده‌اند، حال آن‌که اکنون خود گرفتار چنین آفتی شده‌اند. با چه مبنایی دولت‌های احمدی‌نژاد شکست خوردند؟ آیا واقعا می‌توان درباره یک دولت ۸ساله به این راحتی حکم کلی صادر کرد؟ البته ایشان در جایی از متن ، سرکار آمدن احمدی‌نژاد در سال ۸۴ را هم حاصل بداخلاقی دانسته‌اند، حال آن‌که نتایج انتخابات سال ۸۴ که توسط وزارت کشور اصلاح‌طلبان برگزار شد به اندازه کافی روشن و گویا هست، حتی اگر منتقد احمدی‌نژاد باشیم. پیروزی او مقابل مرحوم هاشمی به جای آن‌که مخالفانش را به تحلیل جامعه‌شناسانه و سیاسی وادار کند، آن‌ها را به صادرکننده احکام کلی تبدیل کرده است. جسارت آقای رنانی برای صدور چنین احکام کلی از هر چه برخیزد نباید از اعتماد به نفس علمی باشد.

۷- تحلیل دولت‌های حسن روحانی هم نزد دکتر رنانی مانند دولت‌های احمدی‌نژاد ساده‌اندیشانه و دم‌دستی است. او که دولت روحانی را مدعی «افق گشایی» می‌داند، ناکامی و شکست برجام را به نهادهای حکومتی مربوط می‌کند و بدون اشاره به نقش ترامپ در به بن‌بست کشیدن برجام، تمام تقصیر را به گردن ایران می‌اندازد. آقای رنانی در موضوع برجام حتی تندتر از مقامات اروپایی درباره ایران سخن می‌گوید. او در تحلیل دولت روحانی همین‌قدر آسان‌گیر و روادار است و علاقه‌ای به نگرش همه‌جانبه برای بررسی دولت وی ندارد، وگرنه حتما ریشه‌های ناکارآمدی و تضعیف نهاد دولت را در رویکرد دولت آقای روحانی جستجو می‌کرد. چگونه باید با این سطح از وارونه‌نمایی واقعیت منتظر نتیجه‌گیری درست نویسنده باشیم؟

۸ – آقای رنانی به اشتباه کارآمدی را جدا از شایستگی – که شاید منظور همان مشروعیت در علوم‌سیاسی باشد- قرار می‌دهد و مدعی است که روی کار آمدن احمدی‌نژاد برای نمایش کارآمدی بود اما در دولت دهم این نمایش تمام شد. اشکال اول اینکه کارآمدی در امتداد شایستگی است، نه جدا از آن . به تعبیری کارآمدی می‌تواند عامل تقویت یا تضعیف شایستگی باشد. اشکال دوم هم این‌که بر چه مبنایی دولت دهم از ریل کارآمدی خارج شد؟ برای مثال در دولت دهم هم سیاست هدفمندسازی یارانه‌ها ادامه یافت، هم مسکن مهر ساخته شد و هم سیاست‌های اقتصادی دیگر دولت نهم ادامه یافت. فرق دولت نهم و دهم از نظر دکتر رنانی در چیست؟ همین‌طور است توصیف مجلس ششم از نظر ایشان به عنوان نماد شایستگی و ردصلاحیت نمایندگان این دوره به عنوان نشانه‌ای از ترک‌خوردن عنصر شایستگی. اگر با نگرش اصلاح‌طلبانه هم به موضوع بنگریم، پایان معرکه مجلس ششم، بزرگ‌ترین کمک به دولت دوم خاتمی برای بالا بردن رشد اقتصادی بود، چرا که با عبور از رادیکال‌هایی چون نوری و تاج‌زاده در وزارت کشور و میردامادی، شیرزاد و رضا خاتمی در پارلمان، کار برای دولت او در زمینه اقتصادی راحت‌تر از دور اول ریاست‌جمهوری شد. ضمناً اگر مسئله شایستگی پایان یافته، چگونه ایشان می‌توانند مشارکت انتخاباتی سال ۹۶ را تحلیل کنند؟ البته شاید عیب از ما باشد که از یک بیانیه سیاسی توقع پاسخ به گزاره‌های علمی داریم.

۹- متن «سقوط» در تحلیل ناآرامی‌های اخیر هیجان‌زده و سمپاتیک برخورد می‌کند و به جای سخن جامعه‌شناسانه که می‌تواند تحلیلی آسیب‌شناسانه از برخی شکاف‌ها، تحولات ارزشی، نقص در اقناع‌سازی و کمبود راهکارهای ایجابی ارائه دهد، فهرستی از اتهام‌ها را علیه نظام قطار می‌کند و در کمال تعجب، نقش طرف‌های خارجی را در این ماجراها به کل نادیده می‌گیرد. توقع می‌رفت که این استاد دانشگاه اندازه اپوزیسیونی که صبح تا شب به غرب برای تحریم بیشتر ایران التماس می‌کند، به کشورهای غربی در تلاش برای ناآرام‌کردن ایران نقش می‌داد.

۱۰- نویسنده با ادعای «باورناپذیری» اقدامات حکومت از سوی جامعه که در ادامه احکام کلی اوست، به صورت کلی اقدامات ترمیمی چون تغییرات در نیروی انتظامی سیستان‌وبلوچستان، حضور نماینده رهبری در این استان، تغییرات در سطح فرماندهی پلیس کشور، عفو عمومی و اقداماتی از این دست را در تحلیل خود وارد نمی‌کند تا بتواند نتیجه مطلوب از مفروض‌های خود بگیرد که همان انقلاب از بالاست؛یک مقدمه معیوب، با توصیف نادرست و البته نتیجه گیری ناقص. رنانی حتی به‌ادعای «وسط‌باز» بودن خودش پایبند نبوده و بیشتر در نقش یک رادیکال ظاهر شده است.

سرویس سیاست مشرق- در میان انبوهی از گزارش‌ها و تیترهای خبری، در یک بسته کامل بانام «ویژه‌های مشرق» شمارا در جریان مسائل مهم و اثرگذار از نگاه روزنامه‌های کشور قرار می‌دهیم. در این ویژه‌نامه، نگاهی به آخرین مواضع جناح‌های سیاسی و تحولات مهم داخلی، خارجی، اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور انداخته می‌شود که مخاطبان بامطالعه آن به رهیافت‌های مهم، نکات و تأملات از سیر وقایع اثرگذار دست خواهند یافت، در این بخش با ما همراه باشید.

********

روزنامه‌های امروز چهارشنبه ۲۷ مهرماه در حالی چاپ و منتشر شد که رزمایش نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در شمال آذربایجان شرقی، تحریم؛ میوه باغ‌های اروپا و سوت پایان مذاکرات برجام در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است.

روزنامه اعتماد در شماره امروز خود رزمایش نیروی زمینی سپاه در شمال آذربایجان شرقی را عکس یک کرده و با عنوان «نمایش اقتدار ایران درکناره‌های ارس» نوشته است: از زمان آغاز جنگ قره‌باغ میان ارمنستان و آذربایجان این سومین رزمایشی است که ایران در این منطقه برگزار می‌کند تا تعادل در این منطقه برقرار شود.

اعتماد در ادامه نوشته است:

 روز گذشته و در دومین روز همایش بازخوردها به برگزاری این همایش ابعاد و زوایای وسیعی پیدا کرد؛ در شرایطی که هنوز واکنش رسمی از سوی مقامان ترکیه‌ای، آذربایجانی و روسی منتشر نشده، سیدعباس موسوی سفیر کشورمان در باکو درخصوص رزمایش اقتدار نیروی زمینی سپاه در توییتی نوشت: پیام روشن رزمایش اقتدار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران برای کشورهای همسایه صلح، دوستی و تحکیم امنیت پایدار و برای دشمنان اعلام آمادگی برای دفاع از مرزهای کشور و پاسخ قاطعانه به هرگونه تهدید و مداخلات کشورها و رژیم‌های فرامنطقه‌ای است.

 روزنامه «صبح نو» نیز با اشاره به اینکه رزمایش اقتدار ایران در رودخانه مرزی ارس برگزار شد نوشته است:

سپاه در این رزمایش برای نخستین بار عبور از رودخانه مرزی ارس را تمرین می‌کند. این رزمایش بزرگ‌ترین مانور نظامی جمهوری اسلامی از زمان جنگ قره‌باغ بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان است. رزمایشی که شعارش «ایران مقتدر» است. اهمیت این رزمایش از این جهت است که منطقه قفقاز روزهای ناآرامی را می‌گذراند و ایران نیز بارها در هشداری به همسایگان شمالی خود اعلام کرده است که هیچگونه تغییر مرزی جغرافیایی را نمی‌پذیرد.

کشف حقیقت در اردبیل

روزنامه هم میهن با تیتر «کشف حقیقت را به رسانه‌ها بسپارید» ادعای علی دایی درباره حوادث اردبیل و واکنش دستگاه قضایی به آن را مورد توجه قرار داده و نوشته است:

گرچه این مواجهه با رعایت جایگاه علی دایی صورت گرفته است؛ اما پرسشی جدی‌تر و مهم‌تر را پیش روی می‌نهد و آن اینک کشف حقیقت آیا کار دستگاه قضایی و اسطوره ورزشی است؟ پس نهادهای مدنی و رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران آزادی و امنیت فعالیت اخبری و تهیه گزارش‌های دقیق تحقیقی و تحلیلی را داشته باشند، چه در ماجرای دختران و پسرانی که شبکه‌های ماهواره‌ای و توییت پراکنان بی‌نام و نشان هر روز نام آنها را به عنوان کشته‌شدگان بیان می‌کنند و زمینه اعتراض و خشم از بخشی از جامعه یا مناطق و استان‌های کشور را فراهم می‌سازد، چه در آتش‌سوزی زندان اوین که روزنامه‌نگاران مستقل نه تنها امکان تهیه خبر و گزارش از ماجرا را پیدا نکردند که برخی از آنان به خاطر فعالیت رسانه‌ای قبلی خود، آن شب بر خطر را در سلول‌ها می‌گذرانند.

روزنامه کیهان اما پاسخ مستدلی برای ادعای علی دایی داشته و می‌نویسد:

علی دایی، چند روز قبل همسو با موج غیرواقعی رسانه‌های ضدانقلاب، خبر دروغ کشته‌شدن یک دانش‌آموز در اردبیل را بازنشر کرد. رسانه‌های ضدانقلاب مدعی شدند که روز پنجشنبه ۲۱ مهرماه تعدادی از ماموران لباس‌شخصی به مدرسه دخترانه شاهد اردبیل حمله کردند و عده‌ای از دانش‌آموزان این مدرسه را دستگیر و برخی از آنها را مورد ضرب و شتم قرار دادند.

پس از این ادعا بود که اسامی متفاوتی توسط حساب‌های فعال در شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان کشته‌شدگان این حمله مطرح شد، آیتک رضایی دختری بود که طبق این ادعا توسط ماموران امنیتی کشته شده است، اما خیلی زود مشخص شد که آیتک رضایی چند ماه قبل خودکشی کرده بوده و حالا به ناچار موج رسانه‌ای باید بر روی نام دیگری قرار می‌گرفت، این بار نام اسرا پناهی مطرح شد!

کیهان در ادامه می‌نویسد:

خیلی زود متن‌های احساسی برای اسرا و تصاویری از او شبکه‌های اجتماعی را تسخیر کرد و ماجرا تا جایی پیش رفت که در فراخوان‌هایی از مردم اردبیل خواسته شد که برای خون‌خواهی از اسرا به خیابان‌ها بیایند. در این سوی ماجرا اما مدیرکل آموزش و پرورش اردبیل شایعات و ادعای رسانه‌های معاند درباره جان‌باختن یک دانش‌آموز دختر در اردبیل را تکذیب کرد و گفت: هیچ دانش‌آموزی طی روزهای اخیر دستگیر نشده و این موضوع نیز کذب است. انتظار می‌رود اگر علی دایی، مستنداتی درخصوص ادعای مطرح‌شده درباره مرگ دختر دانش‌آموز در اردبیل دارد، هرچه سریع‌تر آن را به مراجع ذی‌ربط ارائه کرده و موضوع را مورد پیگیری قرار دهد.

مرگ، خیانت را پاک نمی‌کند!

روزنامه جوان در ستون اخبار ویژ خود نوشته است:

دو روز پیش، رسانه‌های فارسی زبان غربی خبر از مرگ رضا حقیقت‌نژاد یکی از همکاران فارسی زبان خود دادند. دلیل مرگ او بیماری و مشخصاً سرطان اعلام شد. برخی فعالان مجازی در این موضوع، یعنی دلیل مرگ او تشکیک کرده‌اند، زیرا معتقدند هیچ شواهدی مبنی بر بستری بودن او در بیمارستان یا سرطان او وجود نداشته و او در توئیتر فعالیت عادی‌اش را داشته است.

برخی رسانه‌های اصلاح‌طلب و کانال‌های تلگرامی اصلاح‌طلبان نیز خبر مرگ او را با عنوان مرگ یک روزنامه‌نگار بازتاب دادند. رسانه‌های برانداز نیز در سوگ همکار خود نشستند و سعی کردند با تحسین‌های شدید، او را روزنامه‌نگاری خاص نشان دهند. همین امر باعث می‌شود نگاهی به برخی مواضع این فرد بیندازیم تا بدانیم برخی اصلاح‌طلبان در سوگواری مرگ چنین کسی با معاندین اینترنشنال و بی‌بی‌سی و من و تو و صدای امریکا همراه شده‌اند. وگرنه خود متوفی ارزش خبری ندارد.

جوان در ادامه نوشته است:

رضا حقیقت‌نژاد که در اوایل دهه ۹۰ از ایران خارج شد، با ادبیاتی مبتذل و البته آرزومندانه، در مورد فردای پس از آیت‌الله خامنه‌ای در ایران طنز می‌نوشت. روزهایی که میلیون‌ها نفر داغدار شهادت قاسم سلیمانی بودند، او با ادبیاتی سخیف، پیکر تکه تکه شده سردار را موضوع نوشتن توئیت هجو می‌کرد و زمانی که مردم ایران ایام عزای اباعبدالله را گرامی می‌داشتند، او همین اعتقاد حسینی را به سخره می‌گرفت. وقتی رئیس‌جمهور ایران عکس سردار را در سازمان ملل بالا برد، او عمق کینه‌اش را با تشویق به آتش زدن عکس سردار نشان داد. این تمسخرها و منش وقیحانه فقط بخشی از شخصیت او بود؛ اما بخش اصلی ماجرا مزدوری بود. او از تحریم ایران دفاع می‌کرد و حتی چند روز قبل از مرگش، برای آخرین بار به تحسین کسی پرداخت که به طور جدی برای تشدید تحریم‌ها علیه ملت ایران تلاش می‌کند. او حقوق می‌گرفت تا ابزار دولت‌های غربی برای اعمال فشار علیه ایران باشد، ماجرا فقط مخالفت با نظام نبود.

اروپا باغ وحش است

روزنامه وطن امروز ادامه اعتراض مردم و مقامات کشورها نسبت به اظهارات نژادپرستانه بورل، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی را پوشش داده و در گزارشی که تیتر یک شده با عنوان «اروپا باغ‌وحش است» نوشته است:

مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی اخیراً طی سخنرانی خود در بلژیک گفت: اروپا یک باغ است اما اکثر سایر نقاط جهان یک جنگل و جنگل می‌تواند به باغ حمله کند شاید بشود با این گفته بورل که قاره سبز را به یک باغ توصیف می‌کند کنار آمد اما چیزی که دقیقاً مسؤول ارشد دیپلماسی اروپا نمی‌گوید این است که این باغ به چه بهایی به دست آمده است.

وطن امروز در ادامه نوشته است:

بعید است مرور آن برای بورل سخت باشد. تاریخ می‌گوید بنای این باغ سبز روی خون میلیون‌ها انسان استوار شده است. در حقیقت اروپایی‌ها زمانی به این درک رسیدند که باید متمدنانه‌تر باشند و در کنار هم باغی درست کنند که از کشتن یکدیگر خسته شدند. سه جنگ بزرگ در این قاره و به سردمداری قدرت‌های اروپایی، رکورد «ترین‌ها» را در تاریخ بشریت جابه‌جا کرده است.