سازمان کشورهای صادرکننده نفت

به گزارش مجاهدت از مشرق، محسن خجسته‌مهر امروز (چهارشنبه، یکم تیرماه) در نشست کارگروه مشترک همکاری‌های نفتی ایران و عراق با بیان اینکه همه تلاش ما این بوده است که در زمینه‌های مختلف نفت، گاز و توسعه روابط اقتصادی دو کشور گام برداریم، تصریح کرد: زمان آن فرا رسیده است ایران و عراق برای همکاری در زمینه فعالیت‌های نفتی و گازی و بخش‌های علمی فناوری و آموزشی گام‌های عملی بردارند.

وی با اشاره به اینکه ایران و عراق ظرفیت‌ بالایی در منطقه و جهان دارند و دو کشور پرنفوذ و صاحب صلاحیت در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) هستند که باید همکاری‌های مجدانه برای تأمین امنیت پایداری انرژی در منطقه انجام دهند، تصریح کرد: برای تأمین امنیت پایدار انرژی مستلزم همکاری در بخش‌های مختلف تولیدی و علمی هستیم.

معاون وزیر نفت با یادآوری اینکه ایران در مجموع ذخایر نفت و گاز جهان در جایگاه نخست جهان قرار داد، افزود: جمهوری اسلامی دارای ۴۰۰ مخزن نفت و گاز است که بعضی از این مخازن در مرز ایران و عراق قرار دارد.

خجسته‌مهر ظرفیت کنونی تولید نفت ایران را حدود ۴ میلیون بشکه در روز و گاز را یک میلیارد مترمکعب در روز اعلام کرد و ادامه داد: برای رساندن ظرفیت تولید نفت خام به حدود ۶ میلیون بشکه در روز در هشت سال آینده به ۹۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و برای رساندن ظرفیت تولید گاز به یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب به ۷۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است.

وی با بیان اینکه مایلیم بخشی از این سرمایه‌گذاری از همکاری مشترک با عراق محقق شود، تصریح کرد: امروز فرصت مغتنمی است تا در زمینه‌های اکتشاف، استخراج و تولید همکاری مشترک داشته باشیم، ما ساختارهای اکتشافی پرشمار از شمال میدان نفت‌شهر تا جنوب آبادان در مرزهای مشترک با عراق داریم.

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران به توان ایران در بخش خدمات فنی و مهندسی اشاره کرد و با بیان اینکه ما آمادگی داریم در زمینه‌های مختلف زمین‌شناسی، مطالعات مخازن نفت و گاز، انجام لرزه‌نگاری و حفاری‌های اکتشافی با عراق همکاری داشته باشیم، افزود: ایران حدود ۱۴۰ دکل حفاری دریایی و خشکی دارد.

خجسته‌مهر یکی دیگر از زمینه‌های همکاری ایران و عراق را در بخش آموزش و انتقال فناوری بیان کرد و گفت: دانشگاه صنعت نفت آماده بورسیه کردن دانشجویان عراقی است.

به گزارش مجاهدت از مشرق، بر اساس تصمیم امروز(پنجشنبه) نشست وزیران نفت و انرژی اوپک‌پلاس که ۱۱ دقیقه طول کشید، تولید نفت خام کشورهای عضو این ائتلاف در ماه ژوئیه و اوت ۶۴۸ هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد.

جواد اوجی وزیر نفت که روز گذشته(چهارشنبه) برای شرکت در بیست‌ وهفتمین مجمع انرژی باکو و بیست‌وهفتمین نمایشگاه بین‌المللی نفت و گاز کاسپین عازم باکو شده بود، امروز از محل سفارت ایران در آذربایجان در این نشست ویدئوکنفرانسی شرکت کرده است.

اوپک و متحدانش در نوزدهمین نشست خود در ماه ژوئیه توافق کردند هر ماه تولید خود را در مجموع ۴۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهند تا به محدودیت عرضه ۵ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز پایان بخشند.  این تصمیم از ماه اوت ۲۰۲۱ اجرایی شده است.

اوپک‌پلاس در واکنش به فروپاشی تقاضا در اوج بحران شیوع ویروس کووید۱۹، تولید خود را از ماه مه سال ۲۰۲۰، ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز معادل حدود ۱۰ درصد از تقاضای جهانی محدود، اما پس از آن زمان با بهبود تقاضا، محدودیت عرضه را به مرور تسهیل کرد.

اعضای این ائتلاف تصمیم گرفتند سی‌امین نشست ائتلاف اوپک پلاس ۳۰ ژوئن (۹ تیر ماه) برگزار شود.

به گزارش مجاهدت از مشرق، بیست و هفتمین نشست اوپک پلاس دقایقی قبل به پایان رسید. این نشست نیز مانند نشست قبلی کوتاه بود و ۲۳ کشور اوپک پلاس بر ادامه اجرای توافق کاهش تولید پافشاری کردند.

این نشست در حالی برگزار شد که پیش از این آمریکا از اعضای عضو اوپک پلاس خواسته بود تا تولید نفت خود را افزایش دهند و از رشد بیشتر قیمت ها جلوگیری کنند. درخواست آمریکا برای افزایش عرضه نفت و موفقیت در تحریم روسیه بود.

با این حال اعضای این سازمان تاکید داشتند که تصمیمات اوپک پلاس سیاسی نیست و بر اساس وضعیت عرضه و تقاضای نفت تولیدی تعیین می شود.

آنگونه که وزارت نفت ایران اعلام کرده، براساس تصمیم امروز (پنجشنبه ۱۱ فروردین‌ ماه) نشست وزیران نفت و انرژی اوپک‌پلاس تولید نفت خام کشورهای عضو این ائتلاف در شرایطی که زیر فشار فزاینده‌ای برای افزایش تولید قرار داشتند، در ماه مه  ۴۳۲ هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد.

اعضای اوپک پلاس همچنین در این نشست اعلام کردند مطابق تصمیم نوزدهمین نشست (۲۷ تیر ماه ۱۴۰۰) خط پایه تولید کشورهای روسیه (۵۰۰ هزار بشکه)، عربستان (۵۰۰ هزار بشکه)، امارات (۳۳۲ هزار بشکه)، عراق (۱۵۰ هزار بشکه) و کویت (۱۵۰ هزار بشکه) از ابتدای ماه مه ۲۰۲۲ افزایش می‌یابد.

اوپک و متحدانش در نوزدهمین نشست خود در ماه ژوئیه توافق کردند هر ماه تولیدشان را در مجموع ۴۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهند تا به محدودیت عرضه ۵ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز پایان بخشند، این تصمیم از ماه اوت اجرایی شده است.

اوپک‌پلاس در واکنش به فروپاشی تقاضا در اوج بحران شیوع ویروس کووید۱۹، تولید خود را از ماه مه سال ۲۰۲۰، ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز معادل حدود ۱۰ درصد از تقاضای جهانی محدود کرد، اما پس از آن زمان با بهبود تقاضا، محدودیت عرضه را به مرور تسهیل کرده است.

اعضای این ائتلاف تصمیم گرفتند بیست‌وهشتمین نشست ائتلاف اوپک پلاس پنجم ماه مه (۱۵ اردیبهشت‌ماه) برگزار شود.

به گزارش مجاهدت از مشرق، شاید کمتر کسی گمان می‌کرد با بالاگرفتن شعله‌های جنگ روسیه و اوکراین، قیمت نفت جهانی سر به فلک بکشد. وابستگی اروپا به نفت و گاز روسیه کار دست چشم آبی‌ها داد و آنها مجبورند هم انرژی را از روسیه وارد کرده و هم آن را با قیمت گزافی بخرند. اتفاقی که باعث ایجاد تورم در کشورهای اروپایی و آمریکایی شده است.

اتفاقات اخیر در ارتباط با افزایش قیمت نفت، بار دیگر توجه نخبگان سیاسی و افکار عمومی را به سازمان اوپک معطوف کرد. شورای روابط خارجی آمریکا در گزارشی تحلیلی با عنوان «اوپک و جهان در حال تغییر» به بررسی نقش سازمان اوپک از زمان تاسیس آن پرداخته و نقش آن را در نظم جهانی در حال تغییر مورد بررسی قرار داده است.

اوپک یا سازمان کشورهای صادرکننده نفت متشکل از ۱۳ کشور نفت‌خیز عضو خاورمیانه، آفریقا و آمریکای جنوبی است که حدود ۴۰ درصد نفت جهان را تولید می‌کنند. از این سازمان به عنوان کارتلی یاد می‌شود که با هماهنگی سطح تولید میان کشورهای عضو آن، اقدام به دستکاری قیمت‌های جهانی نفت کرده است و همین امر موجب شده در سال‌های اخیر چالش‌های متعددی برای نفوذ اوپک در سطح جهانی مطرح شود.

بروز اختلاف‌ها در میان اعضای اوپک، ظهور آمریکا به عنوان صادرکننده بزرگ نفت و تغییر روند جهانی به سمت منابع انرژی پاک‌تر، از جمله این چالش‌هاست. اتفاقات اخیر در افزایش قیمت بنزین، بار دیگر موجب جلب توجه به این سازمان شده است.

تاسیس برای به زانو درآوردن غرب

این سازمان در سال ۱۹۶۰ توسط کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و ونزوئلا تاسیس شد. از دلایل تاسیس این سازمان می‌توان به پاسخ به کاهش قیمت نفت تحمیل شده توسط شرکت‌های چندملیتی و کاهش محدودیت‌های دولت ایالات متحده اشاره کرد.

سود اوپک در اوایل قابل توجه بود. از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۷ مجموع درآمدهای نفتی اعضای آن بیش از ۶ برابر شد و از ۲۳ میلیارد به ۱۴۰ میلیارد دلار رسید. همین افزایش قیمت بود که در غرب باعث ایجاد رکود شد. در نتیجه آن تولید ناخالص داخلی آمریکا از سال ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۵، ۶ درصد کاهش یافت و بیکاری در این کشورها ۲ برابر شد. برخی اقتصاددانان معتقدند که اقدام اوپک در آن زمان اولین پیروزی بزرگ قدرت‌های جهان سوم برای به زانو درآوردن غرب بود.

بسیاری از نمایندگان جمهوری‌خواه و برخی دموکرات‌ها از بایدن خواسته‌اند حفاری‌ها را برای تولید نفت افزایش دهد. تحلیلگران معتقدند تولید نفت شیل آمریکا ماه‌ها طول می‌کشد تا بصورت قابل توجهی افزایش یابد. آغاز اختلاف‌ها و تشدید بحران‌ها با آغاز دهه ۱۹۸۰ میلادی بود که اختلاف نظر میان کشورهای عضو اوپک آغاز شد. در یک سو کشورهایی همچون ایران، عراق و لیبی خواهان قیمت‌های بالاتر نفت بوده و در طرفی دیگر، کشورهای ثروتمندتر این سازمان جای داشتند که به دنبال کاهش قیمت‌ها بودند.

اوپک از سال ۱۹۷۳ اوپک روابط دشواری را با ایالات متحده داشته است. از زمان «ریچارد نیسکون» هر رئیس‌جمهوری که سر کار آمده از استقلال انرژی آمریکا دفاع کرده؛ وعده‌های متوالی رئیسان‌جمهوری آمریکا به افزایش استقلال انرژی موجب حفظ اهمیت اوپک و متمرکز کردن دیپلمات‌ها و سیاستمداران غربی روی آن شده است.

بدترین بحران اوپک با حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ آغاز شد. همین امر موجب خروج ۴ میلیون بشکه نفت از ذخایر جهانی شد که جهش شدید قیمت‌ها را به دنبال داشت.  

مهم‌ترین چالش‌های اوپکِ امروز

عربستان سعودی از کشورهای مهم عضو اوپک است. تولید یک سوم نفت خام این سازمان توسط عربستان سعودی انجام می‌شود. به دلیل سیاست‌های عربستان در این بخش، در سال ۲۰۱۹، قطر در مخالفت با دخالت‌ها و منفعت‌طلبی‌های سیاسی سعودی‌ها بر اوپک، از این سازمان خارج شد.

از مهم‌ترین چالش‌های اوپک امروز، نفت‌های غیرمتعارف مانند انرژی‌های مبتنی بر شیل است. سال ۲۰۰۹ بود که پس از نزدیک به  ۴۰ سال کاهش تولید نفت خام آمریکا، استخراج نفت شیل به افزایش تولید آن کمک کرده و تولید نفت توسط آمریکا افزایش یافت اما در سال ۲۰۲۰ با کاهش تقاضای ناشی از همه‌گیری کرونا، این روند افزایشی با کندی مواجه شده و پس از مدتی وقفه دوباره شاهد روند افزایشی بوده است.

برای مقابله با این پدیده بود که در ژوئیه(خرداد-تیر) ۲۰۱۹، اوپک به همراه روسیه و چند کشور صادرکننده دیگر برای هماهنگی در ارتباط با تولید و تثبیت قیمت‌ها، ائتلاف موسوم به اوپک پلاس را تشکیل دادند.

افزایش قیمت نفت و چالش‌های داخلی آمریکا

افزایش بی‌رویه قیمت نفت در روزهای اخیر به دلیل جنگ روسیه و اوکراین، موجب ایجاد تورم در ایالات متحده شده است. در همین راستا بسیاری از نمایندگان جمهوری‌خواه و برخی دموکرات‌ها از بایدن خواسته‌اند حفاری‌ها را برای تولید نفت افزایش دهد. تحلیلگران معتقدند تولید نفت شیل آمریکا ماه‌ها طول می‌کشد تا بصورت قابل توجهی افزایش یابد.

این کارشناسان معتقدند افزایش قیمت‌ها، آمریکا را مجبور می‌کند برای کاهش آن به اوپک روی آورد. رسانه‌ها گزارش داده‌اند که بایدن در حال بررسی سفر به عربستان سعودی بوده تا مقام‌های این کشور را راضی به افزایش قیمت نفت کند. در ماه مارس(اسفند) بود که مقام‌های ارشد آمریکایی نخستین دیدار را با مقام‌های ونزوئلا پس از قطع چند ساله روابطشان با این کشور انجام دادند. این دیدار با هدف مبادله نفت میان ایالات متحده و ونزوئلا بوده است.