سامانه کمند

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، ۲ هفته تا ۳۱ مردادماه، روز صنعت دفاعی باقی مانده و سعی داریم آخرین دستاوردهای رونمایی شده در سازمان صنایع دفاع می‌پردازیم که در خرداد ماه سال جاری با حضور محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی به نمایش درآمدند.

سازمان صنایع دفاع بزرگترین زیرمجموعه وزارت دفاع است که محوریت تولیدات آن به حوزه رزم زمینی مربوط است. این تولیدات شامل تجهیزات دفاعی و هجومی انفرادی سربازان شامل لباس، کلاه، جلیقه ضد گلوله، سلاح کمری، تفنگ های تهاجمی و تک تیرانداز و انواع تیربار سبک تا سنگین و مهمات مختلف آنها، خمپاره اندازهای کالیبر کم تا زیاد، راکت و موشک‌های ضد زره، گلوله های توپخانه، راکت‌های توپخانه‌ای، انواع مین، راکت ها و بمب های هواپرتاب، انواع خودروهای نظامی سبک تا سنگین و انواع محافظت شده آنها و همچنین تجهیزات زرهی مانند نفربر و تانک می شود.

در سال‌های اخیر با گسترش روند هوشمندسازی و خودکارسازی تجهیزات و تسلیحات، علاوه بر تولید محصولات پیشرفته تر و کارامدتر، راکت های هدایت شونده با دقت بالا و بمب‌های هواپرتاب نقطه زن و دورایستا نیز به سبد محصولات سازمان صنایع دفاع افزوده شده است. به کارگیری این طیف از تسلیحات در نیروهای عملیاتی سبب رشد قابل توجه اثرگذاری آنها خصوصاً در صحنه نبردهای مدرن امروزی شده است.

در نمایشگاه اخیر انواع محصولات در دسته بندی هایی که به آنها اشاره شد در معرض دید قرار گرفت که برخی از این دستاوردها برای نخستین بار به نمایش در می آمد. در این گزارش مرور مختصری روی محصولات مشاهده شده در این نمایشگاه بر اساس تصاویر منتشر شده توسط سایت وزارت دفاع خواهیم داشت.

سلاح های سبک و سنگین

پس از پایان جنگ تحمیلی، تلاش برای تنوع بخشی به تولیدات سلاح در وزارت دفاع شدت گرفت و انواع مختلفی از تسلیحات ساخته شد. در دهه های بعد چند نوع سلاح تک تیرانداز و اسلحه کمری ساخته و در اختیار نیروهای مسلح قرار گرفت تا سال‌های اخیر که روش‌های ساخت بهتر و تجهیزات الکترونیکی قابل نصب روی سلاح هم به تولیدات وزارت دفاع افزوده شد.

مهمترین محصول سازمان صنایع دفاع در حوزه سلاح های انفرادی را می توان تفنگ هجومی مصاف دانست. این سلاح با نگاهی به نمونه های مطرح دنیا و با هدف نهایی جایگزینی با تسلیحات قدیمی موجود در سازمان رزم مانند تفنگ مشهور ژ۳ ساخته شده است.

در چند سال اخیر این سلاح در اختیار یگان های مختلف نیروهای مسلح تحت آزمایش قرار داشته و نمونه های کالیبر ۵.۵۶ و ۷.۶۲ از آن ساخته شده است. این سلاح قابلیت نصب انواع تجهیزات جانبی را دارد و امید می رود کیفیت ساخت آن و سایر نکات اصلاحی مد نظر نیروهای آزمایش کننده در نمونه تولیدی آن اعمال شود. نمونه های بهسازی شده از تفنگ های مختلف هجومی و سایر انواع هم در این نمایشگاه ارائه شده بود.

برخی از انواع تسلیحات ساخت وزارت دفاع؛ سلاح مصاف در بالای تصویر قرار دارد

تفنگ تک تیرانداز هدا مجهز به دوربین خاص و دارای مسافت یاب لیزری برای حداکثر شدن دقت و شلیک در بهترین زمان ممکن طراحی و ساخته شده است  که در تصویر فوق قابل مشاهده است.

چند نوع تفنگ تک تیرانداز؛ اسلحه هدی در بالا سمت چپ و پایین مشخص است

سلاح های چند لوله که اصطلاحاً به آنها گتلینگ (نام مخترع اولیه آن) نیز گفته می شود از دیگر محصولاتی هستند که در سالهای اخیر به سبد تولیدات وزارت دفاع افزوده شده اند. در این نمایشگاه این نوع سلاح در کالیبرهای مختلف ارائه شده بود. از نمونه های کالیبر پایین که روی خودرو مستقر می شوند تا گونه ۳ لوله ۲۰ میلیمتری قابل نصب روی بالگرد و نیز نمونه ۶ لوله ۳۰ میلیمتری فتح ۶۳۰ با کاربرد پدافند هوایی.

این تیربار چند لوله به دوربین و مسافت یاب لیزری و نمایشگر برای هدفگیری دقیقتر مجهز شده است

چند نوع دیگر از سلاح های چند لوله یا گتلینگ؛ فتح۶۳۰ در پایین سمت راست و ۲۰ میلیمتری سه لوله در بالا سمت راست قرار دارد

سلاح های ضد زره

انواع مختلفی از تسلیحات ضد زره در نمایشگاه مذکور ارائه شده بود. راکت اندازهای انفرادی یا شانه پرتاب با پرتابگر یکبار مصرف، نمونه ای شبیه به RPG-۲۸ روسی، نمونه مجهز به راکت جانبی برای غلبه بر سامانه های دفاع فعال مشابه RPG-۳۰ و نمونه کالیبر ۱۰۵ میلیمتری با لوله جمع شونده به نام غدیر که نمونه داخلی RPG-۲۹ روسی است با انواع پرتابه های مختلفی که برای آن ساخته شده از انواع قابل مشاهده در تصاویر بودند.

راکت انداز غدیر در حالت جمع لوله شده

راکت انداز با پرتابگر یک بار مصرف در بالای تصویر و نمونه دارای راکت جانبی در پایین تصویر مشخص هستند

پرتابگر دو فروندی موشک دهلاویه روی سه پایه و همچنین نمونه چهار فروندی دارای سامانه جستجو و ردگیری الکترواپتیک با قابلیت تعقیب هدف و قفل خودکار نصب شده روی پایه متحرک روی خودرو که به نام سامانه پیروز شناخته می شود از دیگر تسلیحات ضد زره نمایش داده شده در این نمایشگاه بودند.

پرتابگر موشک های دهلاویه نصب شده روی خودور؛ سامانه پیروز در سمت چپ

گلوله های هوشمند توپخانه

گونه‌های مختلفی از گلوله های بهسازی شده توپخانه شامل نمونه های افزایش برد یافته و هدایت لیزری در بین محصولات ارائه شده وزارت دفاع در این حوزه قرار داشت.

نسل اول گلوله هوشمند و هدایت لیزری بصیر در حدود ۸ سال پیش برای اولین بار رونمایی شد که در این نمایشگاه نمونه ای با جستجوگر متفاوت هم قابل رویت بود. ارزش عملیاتی بالای این نوع گلوله ها در نبرد با تروریست ها در سوریه و نیز مقابله با گروه های تروریستی در شمال غرب کشور بیش از پیش آشکار شد.

طبق اطلاعات منتشر شده در این نمایشگاه گلوله های نقطه زن ایرانی در دو برد ۱۶ و ۲۵ کیلومتر ساخته می شوند. گلوله های کالیبر ۱۵۵ میلیمتری ساخت ایران که مشابه کراسنوپول-۲ روسی هستند به برد ۲۵ کیلومتر می رسند که این برد نسبت به نسل اول گلوله های بصیر بهبود یافته است.

گلوله هدایت شونده جدید به نام نصر که احتمالاً برد آن ۲۵ کیلومتر است

راکت های توپخانه‌ای

از حدود سه دهه پیش صنعت دفاعی ایران سازنده انواع تسلیحات راکتی سطح به سطح در رده توپخانه ای بوده که نمونه های پرتاب شونده چند لوله از کالیبر ۱۰۷ تا ۳۳۳ میلیمتر را شامل می شود. در این نمایشگاه پرتابگر ترکیبی راکت های ۱۰۷ و ۱۲۲ میلیمتری نصب شده روی یک خودرو به نمایش در آمده بود. قبلاً پرتابگر ترکیبی راکت های ۲۴۰ و ۳۳۳ میلیمتری فلق-۱ و ۲ کوتاه برد با سرجنگی سنگین و راکت های میانبرد و دوربرد فجر-۳ و ۵ نیز مشاهده شده بود.

پرتابگر ترکیبی راکت ۱۰۷ و ۱۲۲ میلیمتری

پیشرفت صنعت دفاعی در زمینه هدایت سلاح های موشکی تا انتهای مسیر برای کاهش خطا و در سطحی بالاتر برای رسیدن به توان نقطه زنی به راکتهای توپخانه ای نیز گسترش پیدا کرده و امروزه در کالیبرهای مختلف نمونه های هدایت شونده از راکت های سری فجر ساخته شده است.

راکت ۱۲۲ میلیمتری هدایت شونده برای کاهش خطا به زیر ۲۰ متر

در این نمایشگاه علاوه بر نمونه فجر-۵ هدایت شونده با برد حدود ۴۰ کیلومتر که در سالهای گذشته رونمایی شده بود نمونه راکت ۱۲۲ میلیمتری هدایت شونده که با هدف بهبود دقت و رساندن خطا به زیر ۲۰ متر به یک سامانه هدایت و کنترل ارزان قیمت مجهز شده و نمونه برد بلند هدایت شونده از فجر۵ با برد حدود ۱۵۰ کیلومتر برای اولین بار مشاهده شد. همچنین یک نمونه هدایت شونده دیگر هم برای اولین بار مشاهده شد که دارای نوک مدور بوده و احتمالاً به یک جستجوگر اپتیکی مجهز می شود اما اطلاعات دیگری از آن در دست نیست.

راکت هدایت شونده که احتمالاً از یک جستجوگر اپتیکی یا لیزری بهره می برد

نمونه برد ۴۰ کیلومتری فجر۵ هدایت شونده

یکی از نکات جالب مشاهده شده در مورد راکت های فوق استفاده از پیکربندی ۶ تایی در بالک های تثبیت کننده انتهای بدنه است. پیش از این روی راکت های مختلف بالک های ۴ تایی مشاهده می شد اما موشک بالستیک حاج قاسم با ۸ بالک و نمونه های نمایشگاه اخیر با ۶ بالک نشان دهنده وارد شدن یک راهکار جدید به طراحی این بخش از راکت ها و موشک های ایرانی است.

نمونه برد ۱۵۰ کیلومتر راکت هدایت شونده کالیبر ۳۳۳ میلیمتر

تسلیحات پدافند هوایی

سازمان صنایع دفاع متولی ساخت انواع تسلیحات پدافند هوایی مورد استفاده در یگان های زمینی است. در این زمینه چند دستاورد جدید در نمایشگاه اخیر مشاهده شد. سکوی نصب موشک دوش پرتاب مجهز به دوربین و کنترل از راه دور یا کنترل خودکار یکی از این موارد بود. جایگزین کردن نفر کاربر موشک دوش پرتاب با سکو به معنی آمادگی دائمی و بدون خستگی و افت کارایی برای سامانه است که با توجه به ابعاد کوچک و وزن کم قابلیت جابجایی سریع را نیز دارد. این سکو می تواند در اطراف مواضع استقرار نیروهای پیاده یا احتمالاً به صورت نصب شده روی خودرو قرار گرفته و کار پایش محیط و درگیری با تهدیدات را به انجام برساند.

سکوی خودکار موشک پدافند هوایی دوش پرتاب

توپ ۲۰ میلیمتری دریایی اورلیکن که از پرکاربردترین تسلیحات در شناورهای نیروی دریایی ارتش است با نام رقابیه بومی سازی شده که هم برای افزایش قبضه های توپ و هم برای شناورهای جدید لازم است. این توپ به برد مؤثر ۲۰۰۰ متر می رسد که در صورت تجهیز به هدفگیری اپتیکی و سامانه کنترل از راه دور هم برد مؤثر آن در مقایسه با برد نهایی ۶۸۰۰ متری افزایش یافته و در صورت تجهیز به پایدارساز احتمال اصابت آن نیز بسیار بیشتر می شود.

توپ ۲۰ میلیمتری رقابیه

سامانه پدافند هوایی اسکای گارد ساخت سوئیس از دوران دفاع مقدس در خدمت نیروهای مسلح بوده است و نتایج درخشانی در انهدام اهداف به واسطه مجهز بودن به سامانه کنترل آتش راداری از خود برجای گذاشت.

در دهه های بعد از جنگ تحمیلی علاوه بر بومی سازی این سامانه، بهسازی هایی هم در چند نوبت روی آنها انجام شد. در نمایشگاه اخیر علاوه بر مشاهده لوله های ۳۵ میلیمتری شلیک کننده گلوله هایی با انفجار قابل کنترل، نمونه دو لوله نصب شده روی کامیون با خشاب ۱۱۲ تایی و نیز سامانه های الکترواپتیکی با مجهز به دوربین های تصویرساز حرارتی و مسافت یاب لیزری هم به این مجموعه افزوده شده است.

سامانه پدافند هوایی ۳۵ میلمیتری بهسازی شده

به واسطه سامانه‌های اپتیکی امکان فعالیت سامانه در شرایط جنگ الکترونیک سنگین ادامه پیدا می کند. گلوله های با انفجار قابل کنترل نیز به افزایش احتمال اثرگذاری روی هدف در اولین سری شلیک کمک می کند. به عنوان مثال می توان یک صفحه آتش با دقت مکانی بالا برای انهدام اهداف خصوصاً موشک های کروز ایجاد کرد.

اجزاء مختلف سامانه توپخانه ۳۵ میلیمتری بهسازی شده

در گذشته اخباری از نمونه زمین پایه سامانه پدافند هوایی دریاپایه کمند که در سالهای اخیر به ناوگان رزمی نیروی دریایی ارتش افزوده شده به گوش رسیده بود. کمند متشکل از توپ ۳۰ میلیمتری ۶ لوله فتح ۶۳۰ به همراه سامانه الکترواپتیکی کنترل آتش تشکیل شده است.

به نظر می رسد در نمونه کاملتر این سامانه که در دست توسعه است موشک های آذرخش با هدایت تصویرسازی حرارتی و دو نوع رادار هم به مجموعه افزوده شده است. برد موشک آذرخش مشخص نیست اما این موشک در نقش هوا به هوا موفق به انهدام یک پرنده بدون سرنشین با ابعاد کوچک در رزمایش سال گذشته ارتش با شلیک از روی پهپاد کرار شد.

سامانه کمند و رادار و اپتیک آن

یکی از رادارهایی که قرار است به سامانه کمند اضافه شود، راداری آرایه فازی X-MR است که در هر دو نقش جستجو و ردگیری قابل به کارگیری است. این رادار که از فناوری نیمه هادی برخوردار است در باند فرکانسی ایکس کار کرده و برد و ارتفاع آشکارسازی آن تا به ترتیب ۳۰ کیلومتر و ۴۰۰۰ متر است.

این رادار قابلیت کشف همزمان ۱۰۰ هدف، ردگیری همزمان دو هدف و دو موشک (مجموعاً چهار هدف) با حداکثر سرعت ۳ ماخ و سطح مقطع راداری ۰.۰۵ متر مربع را دارد. این رادار قابلیت چرخش مکانیکی ۳۶۰ درجه در صفحه افقی و چرخش الکترونیکی در صفحه افقی با دامنه ۴۰ درجه و در بلندا با دامنه ۹۰ درجه (۴۵ درجه بالا و ۴۵ درجه پایین) را دارد.

رادار آرایه فازی جدید برای سامانه های پدافند هوایی دریایی و زمینی برد کوتاه

عضو دیگر سامانه کمند زمین پایه موشک آذرخش است. این موشک در ابتدا به عنوان موشکی هوا به سطح به بالگردهای تهاجمی نیروهای مسلح افزوده شد اما بعداً در کاربری سطح به هوا و هوا به هوا هم معرفی شد.

در نمایشگاه مذکور یک گونه جدید از این موشک با بالک های کنترلی متفاوت با نمونه قبلی مشاهده شد. در کنار موشک آذرخش پدافندی، بخش سیکر یا جستجوگر اپتیکی چند موشک دیگر هم به نمایش درآمده بود.

نمونه جدید موشک آذرخش

سلاح های هواپرتاب

به لطف دستیابی متخصصان کشور به فناوری های پیشرفته هدایت و کنترل و ناوبری در ابعاد و وزن کوچک در سالهای اخیر شاهد معرفی انواع تسلیحات هواپایه جدید بوده ایم که شامل انواع بمب های نقطه زن برد کوتاه و دورایستای برد بلند بوده است.

یکی از دستاوردهای مهم در زمینه تسلیحات راکتی هوا به سطح، توسعه خانواده راکت های ۵۷ میلیمتری کوثر و ۸۰ میلیمتری فدک بوده که بر اساس نمونه های روسی با کالیبر مشابه صورت گرفته است.

راکت های فدک دارای انواع متعددی با سرجنگی های مختلف است ولی مهمترین نمونه آن به نام راکت فدک هوشمند، دارای جستجوگر درونی در نوک دماغه و بالک های کنترلی بوده که به آن امکان هدایت تا لحظه پایانی را می دهد.

در نتیجه این راکت دارای دقت بسیار بالایی نسبت به عرف تسلیحات راکتی بوده و عملاً یک موشک کوچک محسوب می شود. این راکت دارای چند نوع پرتابگر هواپایه است اما در نمایشگاه اخیر دستاوردهای وزارت دفاع فدک هوشمند به عنوان راکتی با قابلیت شلیک از سطح نیز معرفی شد.

با توجه به اینکه بالک های کنترلی این راکت در داخل بدنه جمع می شوند، امکان شلیک آن از همان پرتابگرهای مرسوم خود که در نمونه هواپایه ۲۰ تایی است وجود دارد.

راکت ۸۰ میلیمتری فدک هدایت شونده

در زمینه بمب های دورایستا علاوه بر نمونه های قبلی بالابان و یاسین، دو نمونه جدید از بمب های هواپرتاب دارای بال بازشونده هم در این نمایشگاه مشاهده شد که برد بالاتری نسبت به نمونه های قبلی دارند. مورد اول بمب یاسین مجهز به موتور میکروجت است که به آن برد بالای ۲۱۰ کیلومتر به جای نمونه ۶۰ کیلومتری قبلی می دهد.

نمونه دیگر که به سرجنگی مشابه یاسین مجهز است دارای کیت بال و بالک های کنترلی متفاوتی بوده اما کشیدگی انتهای بدنه نمونه یاسین موتوردار را دارد. احتمالا این نمونه به پیشران راکتی مجهز شده است. بخش جلویی کیت بال این نمونه دارای طراحی بهبودیافته و نیروی مقاوم یا پسای بسیار کمتری است.

بمب های هواپرتاب دوایستای جدید

تسلیحات متحرک

متحرک سازی تسلیحات یکی از جنبه های مهم رویکردهای بهسازی تسلیحات موجود و طراحی های جدید است. این نیاز با توجه به ورود تسلیحات جدید و سامانه های شناسایی در اختیار دشمن، امروزه بیشتر از پیش جدی گرفته می شود.

در نمایشگاه اخیر چند نوع سلاح متحرک شده یا متحرک طراحی شده به نمایش گذاشته شد. علاوه بر ربات رزمی شناسایی با برد ۳ کیلومتر یک سکوی رباتیک و ماژولار نصب و به کارگیری سلاح روی خودروی ارس برای اولین بار مشاهده شدند.

بخش کنترل و نمایشگر ربات شناسایی-رزمی زمینی

این سکو که قابلیت نصب و به کارگیری روی انواع خودروهای تاکتیکی و سنگین را دارد با هدف امکان نصب چند نوع سلاح بسته به مأموریت مد نظر مانند تیربار ساده یا گتلینگ و نارنجک انداز خودکار را داشته و کنترل و به کارگیری آن از داخل خودرو صورت می گیرد.

به طور همزمان دو نوع سلاح روی این سکو قابل نصب و به کارگیری است. این سکو مجهز به دوربین و مسافت یاب لیزری بوده و امکان نصب دوربین دید در شب را نیز دارد. تغذیه سلاح ها نیز از زیر سکو و بدون نیاز خروج خدمه صورت می گیرد. نارنجک های دودزا نیز روی این سکو نصب شده است.

سکوی ماژولار کنترل از راه دور سلاح

یکی دیگر از تسلیحات که به صورت متحرک طراحی شده، خمپاره انداز خودکار و خشابدار ۸۱ میلیمتری است. این سلاح نیز روی انواع خودروهای تاکتیکی و نفربر ساخت داخل قابل نصب است و نواخت تیر تا ۱۲۰ گلوله بر دقیقه دارد.

تغذیه این سلاح از انتهای لوله و به واسطه خشاب چهار گلوله ای است. این سلاح در صفحه افقی قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه و در صفحه عمودی صفر تا ۷۰ درجه قابلیت چرخش دارد.

خمپاره انداز خشابدار ۸۱ میلیمتری

دیگر سلاحی که در دسته بندی تسلیحات متحرک در نمایشگاه اخیر وزارت دفاع مشاهده شد، خمپاره انداز ۱۲۰ میلیمتری نصب شده روی خودروی تاکتیکی بود که بر روی نفربرهای زرهی براق نیز قابل پیاده سازی است. این سلاح قابلیت جمع شدن در پشت خودرو در شرایط حرکت و باز شدن برای حالت رزمی به صورت خودکار را دارد. در شرایط رزمی مهار خمپاره انداز توسط یک ساز و کار مکانیکی انجام شده و نیاز به دفن پایه آن در زیر خاک برای تثبیت مانند خمپاره اندازهای سابق وجود ندارد. تنظیم زاویه شلیک نیز در دو راستای سمت به اندازه ۶۰ درجه در هر طرف و راستای برد (صفحه عمودی) تا ۸۵ درجه با مکانیزم مذکور صورت می گیرد.

خمپاره انداز ۱۲۰ میلیمتری متحرک شده

پرتابگرهای موشک های ضد زره موشک دهلاویه نیز در همین دسته سامانه های متحرک شده قابل ذکر است که قبلاً به آن اشاره شد.

خودروهای عادی و زرهی

از سالهای پس از پایان جنگ تحمیلی وزارت دفاع سازنده انواع خودروهای تاکتیکی بوده است. در ابتدا مونتاژ خودروهای تویوتا و سپس طراحی و توسعه چند محصول بومی مانند خودروهای سفیر، کویران و ارس. یک محصول تجاری در رده SUV در نمایشگاه اخیر مشاهده شد که طبق اطلاعات موجود قرار است علاوه بر تأمین نیاز خودرویی نیروهای نظامی در رده خودروهای عادی حمل و نقل، به بازار تجاری کشور نیز ارائه شود.

خودروی SUV تجاری در حال بومی سازی در وزارت دفاع

دو نوع کامیون نیز در این نمایشگاه در محوطه روباز حضور داشتند که اطلاعات خاصی از آنها در دسترس نیست. به نظر می رسد که روی نمونه بزرگتر امکان نصب توپ ۱۵۵ میلیمتری پیش بینی شده باشد.

دو نمونه کامیون نظامی ارائه شده در نمایشگاه وزارت دفاع

خودروهای دارای حفاظت زرهی خصوصاً انواع ضد مین و ضد کمین یا به اصطلاح امرپ (EMRAP) دسته ای از محصولات خودرویی بودند که به شدت هم مورد نیاز نیروهای مسلح کشور قرار داشت. اما تا چند سال پیش خلأ بزرگی در این بخش مشاهده می شد.

با تلاش متخصصان امروزه چند نوع خودروی زره پوش چرخدار در چند رده به تولید رسیده که چهار نمونه آنها در این نمایشگاه ارائه شده بود. خودروی کاراکال که بیشتر در رده کاری نیروی انتظامی قرار دارد، نفربر چرخدار کیا، امرپ طوفان و امرپ رعد چهار محصول این حوزه در نمایشگاه اخیر بودند.

چهار نمونه خودروی زره پوش چرخ دار

آخرین رده محصولی از موارد مشاهده شده در نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع که در این گزارش به آن اشاره می شود، نفربرهای زرهی و تانک است. خانواده نفربرهای براق که دستکم ۷ نمونه دارد، با استفاده از نفربر BMP-۲ روسی در کشور ساخته و بومی سازی شد که حتی در بازار صادرات محصولات ایرانی هم در گذشته موفقیت هایی کسب کرد. علاوه بر آن چند نوع نفربر رزمی چرخدار و شنی دار هم در وزارت دفاع توسعه یافته که نمونه ای از آنها (احتمالاً نمونه ای از نفربر هویزه) به همراه یک گونه از نفربر براق در نمایشگاه حاضر بودند.

مهمترین محصول وزارت دفاع در زمینه ادوات زرهی، تانک کرار است. این پروژه بر اساس ارتقاء تانک های روسی T-۷۲ تعریف شده است و با گذشت چند سال از رونمایی آن به نظر می رسد به مراحل عملیاتی نزدیک شده باشد. تانک کرار در زمینه دقت آتش، حفاظت زرهی و توان حرکتی نسبت به T-۷۲ بهبود پیدا کرده است و به نظر می رسد بر اساس آزمایش های صورت گرفته توسط نیروهای عملیاتی، در مسیر توسعه باز هم تغییراتی داشته است. امید می رود تا با تولید انبوه تانک کرار بخشی از نیاز مبرم و واضح نیروهای مسلح کشور در حوزه تجهیزات زرهی اصلی میدان نبرد رفع شود.

تانک کرار و نفربرهای زرهی در نمایشگاه وزارت دفاع

نمایشگاه دستاوردهای وزارت دفاع با نمایش صدها دستاورد از قطعات و زیرسامانه ها گرفته تا سامانه های سلاح نشان دهنده طی شدن مسیر رشد و نزدیک شدن به بلوغ در بسیاری از زمینه ها است. امید می رود تا با برپایی سالانه چنین نمایشگاه هایی خصوصاً برای هماهنگی بیش از پیش بخش های توسعه دهنده فناوری و محصولات در نیروهای مسلح تلاش شود. در گام بعدی نیز تولید انبوه تجهیزات و تسلیحات جدید تنها راه ایجاد تغییر محسوس در توان رزم نیروها است که با آموزش های روزآمد به حد نهایی اثر بخشی خود خواهد رسید.

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، ناوشکن جمهوری اسلامی دنا به عنوان جدیدترین ناوشکن ایرانی، بزودی به ناوگان دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران اضافه خواهد شد.

این ناوشکن با شماره بدنه ۷۵، چهارمین ناوشکن ساخته شده در پروژه موج است که عملیاتی می‌شود.

پیش از این ناوشکن‌های جماران، دماوند و سهند از این کلاس ساخته شده بود.

***

نیروی دریایی برای کشورهایی همچون ایران که از ویژگی همجواری با دریا برخوردارند و می خواهند مستقل و قدرتمند باشند اهمیت حیاتی دارد. خصوصاً وابستگی ۸۰ درصد از تجارت کشور به دریا نیز بر اهمیت قدرت دریایی در آبهای نزدیک و دور برای حفظ منافع کشور می افزاید.

اعزام ۷۷ ناوگروه به آبهای دور دست خصوصاً خلیج عدن و تنگه باب المندب که طول مدت مأموریت هر یک از آنها در حدود ۲ ماه بوده از جمله فعالیت های این نیروی راهبردی در بیش از یک دهه اخیر بوده است.

تداوم این دست مأموریت ها نیاز به ساخت شناورهای بیشتری دارد که هم شامل نمونه های مشابه فعلی و هم شناورهای بزرگتر و نیز شناورهای پشتیبانی و آموزشی می شود.

بدیهی است که به کارگیری دانش و فناوری های روز و تسلیحات و تجهیزات جدید در تولیدات نیز از ملزومات کسب و افزایش سیادت دریایی کشور در محدوده های مورد نظر خود است.

ساخت و الحاق شناور موشک انداز زره از رده پیکان، ناورهای رزمی پروژه موج شامل جماران و سهند، ساخت ناوبندر غول پیکر مکران، ساخت ده‌ها فروند زیردریایی سبک غدیر و زیردریایی فاتح، انواع قایق های تندرو، شناورهای شکار کننده مین، یدک کش ها در رده های مختلف و شناورهای پشتیبانی مانند لندینگ کرافت در چند رده وزنی و در دست ساخت بودن هواناو یا هاورکرافت سنگین ترابری و تهاجمی پیروزان، ناو اطلاعاتی طلائیه، ناو آموزشی-رزمی خلیج فارس با طول بیش از ۲۰۰ متر، ناوبندر جدید با قابلیت های بیشتر و چند فروند دیگر از زیردریایی فاتح از جمله مصادیق تلاش برای تجهیز نیروی دریایی برای تداوم مأموریت های فعلی خود و حرکت به سمت گسترش مأموریت ها است. طرح های متعدد دیگری نیز در نیروی دریایی ارتش و وزارت دفاع مراحل طراحی دقیق خود را به پایان رسانده و آماده ورود به مراحل ساخت هستند از جمله ناوشکن نگین و زیردریایی بعثت.

تاریخچه خودکفایی

از سال ۱۳۶۲ که جهاد خودکفایی به فرمان حضرت آیت الله خامنه ای نماینده وقت امام خمینی(ره) در شورای عالی دفاع تشکیل شد تا سال ۱۳۷۶ فعالیت های عمده شامل بازسازی ناو سبلان، تعمیر و عملیاتی نگهداشتن واحدهای شناور دیگر و ارتقاء تجهیزات مخابراتی و به کارگیری موشک های کروز ضد کشتی جدید بود. ناو سبلان در درگیری مستقیم با ارتش تروریستی آمریکا هدف تسلیحات هواپایه آنها قرار گرفته و شکاف بزرگی در بدنه آن ایجاد شده بود.

این ناو به سختی به منطقه امن رسانده شده و سپس فرایند بازسازی آن با اعلام آمادگی کارخانجات نیروی دریایی ارتش آغاز شد و طی مدت ۲ سال بازسازی و به اولین شناوری که تجهیزات جدید را پس از دوران جنگ تحمیلی دریافت می کرد تبدیل شد. در آسیب دیدگی شدید سبلان بیش از ۳۰ درصد بدنه آن آسیب دید و پس از اتمام کار بازسازی و بهینه سازی و نصب تجهیزات جدید، حدود ۵۰ درصد از نظر تجهیزاتی تغییر نسبت به سایر نمونه ای کلاس الوند (همرده با خودش) تغییر کرده بود.

با فرمان رهبر انقلاب و فرماندهی معظم کل قوا مبنی بر ساخت ناوشکنی با قابلیت حمل بالگرد و موشک، پروژه موج با محصول اولی به نام جماران تعریف شده و در دستور کار قرار گرفت.

در سال ۱۳۸۰ پس از اتمام طراحی ها، اولین قطعه از ناو، سال ۱۳۸۲ کاسه (قسمت زیر عرشه از سازه کلی) و در سال ۱۳۸۵ تمام بخش های روسازه (سازه و طبقات روی عرشه) ساخته و در ادامه کار تجهیز آن شروع شد.

ناو جماران پس از ناوگان دریایی دوران خشایارشاه، اولین شناور نظامی ساخت ایران پس از چند هزار سال بود و در شرایطی ساخته می شد که دانش کشتی سازی نظامی در کشور به صورت مدرن و مدون وجود نداشت.

تصویری از ناو جماران در اوایل دوران خدمتی

ساخت ناو جنگی چطور مدیریت شد؟

در ساخت جماران کلیه توانمندی های داخلی در سراسر کشور شناسایی شد تا بخش های غیرقابل دستیابی از خارج، با تکیه بر توان داخلی ساخته شود. در فرایند مدیریت پروژه ناو جماران اغلب بخش های دانشگاهی و صنعتی که همکار پروژه بودند اطلاع نداشتند که کار آنها برای ساخت یک شناور جنگی در حال استفاده است و مدیریت مستقل و متمرکزی در نیروی دریایی ارتش برای پروژه موج اقدام به جمع بندی و هماهنگ سازی توانمندی ها و تبدیل آن به بخشی از محصول نهایی را بر عهده داشت. در نتیجه این فعالیت ها دانش طراحی یک شناور جنگی از مرحله تعریف نیازهای عملیاتی تا آزمایش های استانداردهای نظامی و دریایی تدوین شد.

طبقات مختلف در ناو جماران؛ این طبقات در قالب ۲۹ بلوک ساخته شده که در ناو سهند به ۲۰ بلوک کاهش یافت

یک میلیون و چهارصد هزار قطعه در ساخت جماران مورد استفاده قرار گرفت. ۱۲۰۰۰ نفر ساعت مرحله مطالعاتی، ۱۲۰ مرکز دانشگاهی و حدود یک هزار متخصص که بیش از یکصد نفر از آنها مرتبه علمی دکتری داشتند با صرف یک میلیون و دویست هزار نفر ساعت کار تحت مدیریت نیروی دریایی ارتش کار کردند. ایجاد دفاتر طراحی با به کارگیری کارشناسان ارشد و دکتری و با ساختار مدیریتی بومی و به کارگیرنده شرکت های دانش بنیان و دانشگاه ها و پژوهشگاه های فعال کشور سبب شد تا بزرگترین پروژه دفاعی کشور در آن مقطع شکل بگیرد. نهایتاً در ۳۰ بهمن ۱۳۸۸ الحاق جماران با حضور فرماندهی کل قوا صورت پذیرفت.

ناو جماران پس از تکمیل کاسه و روسازه و به آب اندازی اولیه در اواسط دهه ۱۳۸۰

بهبود ۵۰ درصدی شعاع عملیاتی ناو جماران نسبت به ناوهای رده الوند و مزیت حمل بالگرد و نیز حمل پرتابگرهای موشک پدافند هوایی از جنبه های شاخص تفاوت های جماران در تجهیزات ظاهری خود نسبت به آنها بود. در کنار آن انواع تجهیزات الکترونیکی ساخت داخل نیز روی جماران نصب شده بود. البته اولین های زیادی در ساخت جماران رخ داد از جمله ساخت محور (شفت) با طول ۲۶ متر برای اولین بار در کشور که پس از امتناع کشورهای خارجی از تحویل آن صورت پذیرفت.

در ادامه بهبود مستمر جماران از نظر سامانه های راداری و مخابراتی و جنگال و فریب دهنده و موشک های جدید طی ۱۲ سال گذشته به عینه مشاهده شد که نشان از اهمیت و تأثیر بومی بودن تجهیزات برای تداوم بهبود یک سامانه داشت.

تغییر تجهیزات روی ناو جماران در زمان تحویل (تصویر بالا) و در سالهای اخیر (تصویر پائین)

با توجه به لزوم تجهیز ناوگان شمال به ناوهای رزمی مختلف علاوه بر شناورهای موشک انداز رده (کلاس) پیکان که تحت پروژه سینا در اوائل دهه ۱۳۸۰ در مسیر ساخت در کارخانجات شمال کشور قرار گرفتند، فروند دوم از رده جماران با نام دماوند نیز در بندر انزلی برای ناوگان شمال در دست ساخت قرار گرفت.

در جنوب نیز قرار شد تا چند فروند از رده جماران ساخته شود تا تعداد ناوهای نوساز ناوگان جنوب هم افزایش پیدا کند ضمن اینکه می بایست هر یک از این شناورهای نوساز از جدیدترین سامانه های بومی شده تا زمان ساخت خود بهره برداری کنند. ناوهای دنا و تفتان محصول همین تصمیم هستند که امروز کار آماده سازی دنا به پایان رسیده و به زودی تمرکز روی تفتان آغاز می شود.

ناو رزمی دنا با شماره بدنه ۷۵

هم خانواده‌های جماران

پروژه دنا به همان زمان نهایی شدن طرح جماران باز می گردد و از شروع ساخت تا الحاق آن ۱۳ سال طول کشیده که ۷ سال آن زمان مفید بوده است. جماران به عنوان اولین فروند ۱۲ سال به طول انجامیده و در بهمن ۱۳۸۸ تحویل شد، دماوند که فروند دوم پروژه موج محسوب می شد با ۸ سال کار در اسفند ۱۳۹۳ و سهند با وجود تغییرات در طراحی بیرونی و داخلی و برخی تجهیزات متفاوت ۶ سال در دست ساخت بوده و در آذر ۱۳۹۷ به ناوگان ملحق شد. این ناو با طراحی جدید در بدنه های جانبی، سطح مقطع راداری کمتری داشته و چند برابر دیرتر از ناو جماران کشف می شود.

ناوهای پروژه موج از بالا به پائین: جماران، دماوند-۱، سهند و دنا

کار ساخت دماوند جدید که به جای فروند آسیب دیده و از خدمت خارج شده قبلی در شمال ساخته می شود با وجود تغییرات زیاد در طراحی داخلی و بدنه ۳ سال طول کشیده و عمده تجهیزات آن خصوصاً در بخش های داخلی ناو نصب شده و قرار است تا به زودی آزمایش دریانوردی خود را بگذراند.

لازم به ذکر است ساخت بخش های سازه ای دماوند جدید یکسال طول کشیده و این نشان می دهد که در صورت حمایت لازم و تأمین به موقع تجهیزات، زمان واقعی ساخت سازه یک شناور در این رده برای صنعت داخلی در همین حدود خواهد بود.

دماوند جدید در حال ساخت در شمال کشور؛ تغییرات متعددی در روسازه مشاهده می شود از جمله نصب دو دودکش، سازه استقرار سامانه کمند و سازه استقرار رادار چشم عقاب

ناو اطلاعاتی طلائیه در حال ساخت در جنوب که به آشیانه نگهداری بالگرد مجهز است

یکی از دلایل طولانی شدن زمان مفید پروژه دنا تغییر زیرسامانه ها از طراحی های زمان جماران به جدیدترین دستاوردها و اعمال تجارب حاصل شده توسط نداجا و وزارت دفاع است. در واقع هر یک تجربیات کسب شده از خدمت چندین ساله جماران در آبهای دور و نزدیک و نواقص شناسایی شده به صورت علمی و فنی مدون شده و همه موارد مهم در ناو جدید دنا مورد بازبینی قرار گرفت. دلیل دیگر که سبب شد تا علاوه بر زمان مفید ۷ ساله، چند سال هم روند پروژه با کندی زیاد رو به رو شود بروز مشکلات اعتبار دفاعی از سالهای اولیه دهه ۱۳۹۰ بوده است.

در ناو جماران مواد اولیه سازه‌ی آلومینومی و فولاد دریایی کاسه‌ی اصلی وارداتی بود و در کارخانجات داخلی به اجزاء و قطعات و ورق های لازم تبدیل شد اما در ناو دنا که در اواخر پروژه جماران شروع به ساخت آن شد، هم سازه و هم کاسه آن از فولاد دریایی ساخت کارخانه اکسین اهواز است که استحکام بالاتری هم در برابر ضربه دارد.

تجهیزات متعدد جدیدی روی جماران نسبت به زمان الحاق اولیه نصب شده است

تمام ناوهای پروژه موج مجهز به عرشه یا محل نشست و پرواز بالگرد هستند که قابلیت های عملیاتی متنوع تری به شناور دریایی می دهد. ضمن اینکه امروزه با ساخت انواع پهپادها در کشور، امکان به پرواز در آوردن و فرود پهپادها نیز از روی همین عرشه وجود دارد که در افزایش توانایی شناور در کسب اطلاعات از محیط پیرامونی و شناسایی اهداف در فواصل نزدیک و دور و هدایت آتش موشک به بیشترین برد خود بسیار مؤثر است.

تجهیزات دنا در یک نگاه

تمامی سامانه های مورد نیاز ناو دنا از نوع جدید و بروز نسبت به جماران در زمان تحویل بوده و در بردارنده گستره متنوعی از فناوری ها می باشد که برخی از آنها شامل این موارد است:

• رادارهای سطحی باند اس و ایکس، رادار تاکتیکی هوایی سه بعدی، سامانه پردازشگر راداری، سونارهای زیرسطحی و اکوساندر
• سامانه های مخابراتی سطحی و زیرسطحی، سامانه مخابرات و شبکه رایانه داخلی، سامانه های ناوبری و قطب نما و جایروی مغناطیسی
• سامانه کنترل آتش، سامانه های الکترواپتک دارای پایدار کننده (استبلایزر) و هماهنگ کننده (سینکرونایزر)
• سامانه هشدار دهنده و مقابله با حملات ش.م.ر. و دربها و تهویه مطبوع با توان پایداری و نفوذناپذیری در زمان این حملات و دوش های ضد آلودگی، سامانه آب شیرین کن، سامانه هوای فشرده
• هدایت خودکار ناو، چهار نیروگاه تولید برق با مجموع توان ۵۵۰ کیلووات و سامانه های برق و ناوبری و مخابراتی اضطراری، سامانه امداد و نجات و ضد آتش
• سامانه های گردآوردی داده های الکترونیکی اطراف و سامانه جنگ الکترونیک، سامانه های چف و فلیر
• قابلیت سوخت رسانی به بالگرد و سامانه کامل هواشناسی

به دلیل هم نسل بودن دنا با جماران در ظاهر بدنه تفاوتی با آن ندارد اما از لحاظ سامانه رانش و تسلیحات و تجهیزات الکترونیکی و راداری که در آن به کار گرفته شده از جماران برتر است. چون انتهای فرایند ساخت و زمان نصب تجهیزات آن هم دوره با به ثمر رسیدن سهند بوده برخی فناوری های به کار رفته در آن مشابه سهند است. با وجود طرح بدنه مشابه با ناو جماران، با تغییرات اعمال شده در روسازه، عرشه یا پد نشست و برخاست بالگرد در ناو دنا نسبت به جماران بزرگتر شده است.

تصویری از ناو دماوند-۱ که چینش تسلیحاتی دنا بسیار شبیه به آن است

تصویری از ناو جدید دنا که در مقایسه با دماوند-۱، دکل اصلی به عقب تر منتقل و با دکل رادار عصر ترکیب شده است

در جماران برخی اقلام در زنجیره رانش از خارج تهیه شده بود و برخی اقلام هم پیش از رسیدن به ایران توقیف شد و در ایران طراحی و ساخته شد که به طولانی شدن زمان کلی پروژه جماران منجر شد اما در ناوهای بعدی میزان وابستگی کمتر و کمتر شد به طوری که در دنا حتی موتور نیز ساخت ایران است. در زنجیره رانش دنا که سومین شناور رزمی تولیدی این رده تناژ برای ناوگان جنوب است برای اولین بار از موتور تولید داخل استفاده شده است. این در حالی است که موتور یکی از عوامل به درازا کشیده شدن پروژه های مشابه بوده است.

با ساخت موتور داخلی و جواب گرفتن از آن در آزمایش های میدانی واقعی روی شناور قطعاً دست متخصصان کشور برای تولید محصول در این رده بازتر می شود. در نتیجه می توان ناو دنا را نتیجه رسیدن سطح بومی سازی ناوهای رزمی این رده در کشور به میزان بسیار بالاتری نسبت به تعریف بومی سازی در سایر کشورها دانست. با این سطح از بومی سازی و توسعه تجهیزات جدید و مدرن مانند پرتابگرهای عمودی موشک های تهاجمی و تدافعی در آینده نزدیک شاهد چهره یک نیروی دریایی نوساز و پیشرفته در کشور خواهیم بود.

تصویری از ناو جماران در سالهای اخیر که به رادار آرایه فازی عصر، پرتابگر فریب دهنده های راداری (چف) و چندین سامانه مخابراتی و الکترونیکی جدید مجهز شده و نشان دهنده روند بهبود مستمر توانمندی های آن است. به نظر می رسد رنگ جاذب امواج رادار نیز برای آن استفاده شده است

پیشتر اعلام شده بود که قرار است روی ناو دنا همچون دماوند جدید از پرتابگرهای عمودی موشک پدافندی بهره گرفته شود اما بعداً تصمیم بر این شد که پس از به کارگیری موشک های عمود پرتاب پدافندی روی سایر شناورها و کسب تجربه لازم، این کار در ناو دنا به صورت اصلاحی انجام شود چون سازه و بدنه آن سالها پیش ساخته شده بود ولی در ناوی مانند دماوند چون از ابتدا پیش بینی این امر صورت گرفته بود نصب این نوع پرتابگر از ابتدا صورت خواهد گرفت.

به گفته دریادار خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش با توجه به در اختیار داشتن نمونه زمینی این موشک عمودپرتاب، به کارگیری آن روی شناور بدون مشکل خاصی صورت خواهد گرفت. اما از اینکه نمونه زمینی موشک مذکور در بین تسلیحات معرفی شده ایرانی است یا هنوز محرمانه باقی مانده اطلاعی در دست نیست.

لازم به ذکر است سامانه های پرتاب عمودی موشک ساخت داخل با دو هدف موشک کروز برد بلند و موشک ضد هوایی در دست توسعه است. افزایش تعداد موشک قابل ذخیره در فضای محدود شناور و نیز امکان شلیک به هر سمتی بدون نیاز به تغییر زاویه پرتابگر و در نتیجه سرعت عمل بالاتر از ویژگی های پرتابگرهای عمودی است.

تا اواسط دهه ۱۳۸۰ تنها یک پروژه ساختی در کارخانجات نداجا در جنوب در حال اجرا بود و آن هم جماران اما امروز در انتهای دهه ۱۳۹۰ چندین شناور با ویژگی های بسیار متفاوت و حتی جهش در تناژ در حال ساخت بوده و همزمان چندین شناور و زیرسطحی سنگین نیز در دست تعمیر است. این تفاوت حجم فعالیت ها به خوبی نشان دهنده رشد بالای فعالیت های فنی و صنعتی برای حفظ و افزایش قابلیت های نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران است.