سانتیاگو

به گزارش مجاهدت از مشرق، روی پا ایستادن و قدم برداشتن، نخستین نشانه بزرگ شدن است. ما اولین‌باری که بزرگ شدن کودکان‌مان را حس می‌کنیم لحظه‌ای است که آنها را مشغول راه رفتن می‌یابیم. گویی روی پا ایستادن و قدم برداشتن است که خبر از آغاز نخستین مرحله رشد دارد. قدم برداشتن به ظاهر فعل ساده و بدون پیچیدگی‌ است که نیاز چندانی به یادگیری هم ندارد اما تا کهنسالی و از پا افتادن، نشانه دوام و تندرستی انسان است.

قدم برداشتن اما در سطح بالاتری نیز حامل معنا است. پیوند گسست‌ناپذیری میان قدم برداشتن با تغییر و تحول وجود دارد. آنچنان که لحظه انقلاب، همواره با حرکت جمعی مردمی متحد به سوی یک مقصد مشترک به خاطر می‌آید. ما حتی در زبان شعر نیز آغاز تحول را عمدتا با قدم برداشتن به یاد می‌آوریم؛ قدم برداشتنی که عرفان، سیاست، اجتماع و ذوق را در کوله‌پشتی خود به همراه دارد. پس عجیب نیست اگر آئین‌های دینی نیز فراتر از عبادات مرسوم، به راهپیمایی و قدم برداشتن تکیه می‌کنند. قدم برداشتنی که عبادت را از بُعد فردی به سمت مناسکی جمعی رهنمون می‌سازد.

پیام جهانی اربعین؛ جور دیگر می‌توان زیست

این روزها در هُرم گرمای عراق، میلیون‌ها نفر از محبان امام آزادگان جهان حضرت سیدالشهدا(ع) کیلومترها راه را به سمت حرم این امام با پای پیاده طی می‌کنند. گرد هم آمدن آنها یک نظام بی‌بدیل اجتماعی را بنا می‌سازد که در آن تمام انسان‌ها بدون چشم‌انداز معنی، یاری‌رسان همدیگر می‌شوند. آنچنان که برپایی هزاران موکب، باز شدن درب منازل و رقابت برای خدمت به زوار حسینی تبدیل به بخشی از این سنت شده است. سنتی که تنه به منطق جهان لذت‌جو، سودجو و فردگرایانه حاکم بر جهان پیرامونی خود می‌زند و انسان را دعوت به شیوه جدیدی از زیستن می‌کند که در آن برابری، دیگرگزینی و هم‌سرنوشتی حاکم است.

هرچند در دو دهه اخیر و بعد از سقوط رژیم بعث عراق، سنت چندصدساله پیاده‌روی اربعین بار دیگر احیا شد و هرسال با شکوه‌تر از سال پیش برگزار می‌شود اما نمونه‌های دیگری نیز می‌توان از سنت پیاده‌روی مذهبی در سایر جوامع بشری یافت. در بین مسیحیان اسپانیایی‌زبان راهپیمایی‌های «کامینو د سانتیاگو» و «گوادالوپه» از جمله این موارد هستند.

مسیر خود مقصد است؛ از سانتیاگو تا گوادلوپه

«کامینو د سانتیاگو» (Camino de Santiago) هر ساله در ماه‌های گرم تابستان و به ویژه در طول «هفته مقدس» (هفته منتهی به عید پاک) با زائران اسپانیایی که تعدادشان از مسافران خارجی بیشتر است، شلوغ می‌شود. مسیری که آنها را به کلیسای جامع باشکوه سانتیاگو د کمپوستلا، در شمال غربی اسپانیا، هدایت می‌کند.

این مسیر، بزرگترین مکان زیارتی مسیحیان در اروپا، از قرون وسطی تا کنون شاهد گردهم‌آیی هزاران نفر بوده است که در جست‌وجوی تجربه‌ای منحصر به فرد در این مسیر قدم بر می‌دارند. کامینو د سانتیاگو نه تنها یکی از قدیمی‌ترین مسیرها، بلکه یکی از مقدس‌ترین آنهاست و بخشی از سه مسیر بزرگی است که در تاریخ مسیحیت پدیدار شده‌اند. امروزه، پس از رم، این مسیر پربازدیدترین مقصد زیارتی در سراسر اروپا است و سالانه نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر زائر پیاده را به خود جذب می‌کند.

در قلب مکزیکوسیتی نیز مردمی از سراسر آمریکای لاتین راهی پناهگاهی می‌شوند که قرن‌ها چراغ ایمان و امید بوده است؛ زیارتگاه «گوادالوپه» (Guadalupe).

هر ساله در دوازدهم دسامبر (۲۱ آذر) بیش از ۱۲ میلیون بازدیدکننده، به نشانه ادای احترام خود را به این معبد مقدس در شمال این شهر مکزیک می‌رسانند. گوادالوپه در سال ۱۹۹۳ توسط یونسکو به عنوان میراٍث بشریت به ثبت رسید و امروزه از اهمیت بالای مذهبی، فرهنگی و تاریخی برخوردار است.

داستان این مکان که به یکی از پربازدیدترین مکان‌های زیارتی جهان تبدیل شده است به قرن شانزدهم بر می‌گردد. بر اساس مستندات تاریخی، در سال ۱۵۳۱ در تپه تپیاک، مریم مقدس بر «خوان دیگو» یک مرد بومی ظاهر شد و پاپ ژان پل دوم در سال ۲۰۰۲، دیگو را قدیس اعلام کرد و از آن زمان تا کنون، هزاران مکزیکی برای بزرگداشت مریم مقدس در سالگرد ظهور او در این کلیسا گرد هم می‌آیند.

گویی به راه افتادن و قدم برداشتن نشانی درونی‌شده از پایبندی به ارزشی والا و مقدس را برای انسان‌ها به همراه دارد. در این آئین‌ها مسیر خود بدل به بخشی از مقصد می‌شود و افراد استمرار خویش در باورمندی به یک مسیر تعالی‌بخش را به دیگران نشان می‌دهند. مسیرهای مذهبی و معنوی در سراسر جهان به ما یادآوری می‌کند که فراتر از مرزها و فرهنگ‌ها، همه ما در وجود خود، ایمان و پرستش را جست‌وجو می‌کنیم. اما برای ما که پیاده‌روی با شکوه و میلیونی اربعین را به عنوان یکی از نمادهای ارزشمند وحدت مسلمانان می‌شناسیم، شنیدن تجربه غیرمسلمانان از این اجتماع خیره‌کننده، شنیدنی‌تر است.

طریق حسینی حریم امن وجدان‌های خداجو

به همین منظور با «پدرو ساآودرا» (Pedro J. Saavedra) عکاس و فیلمساز اسپانیایی که پیاده‌روی اربعین را تجربه کرده و مستند او با عنوان «من یک کاتولیک هستم» نیز پیشتر از صداوسیما پخش شده است به گفت‌وگو نشستیم. «پدرو ساآودرا» درباره نقطه تمایز راهپیمایی اربعین با مناسک پیاده‌روی در دیگر کشورها گفت: برای من، یکی از تفاوت‌های اصلی بین زیارت‌هایی که در کشورم و جنوب اروپا می‌شناسم و تجربه‌ای که در اربعین داشتم، معنویت و امنیت است.

این عکاس اسپانیایی تاکید کرد: امنیت در اربعین مرا به طور مثبت شگفت‌زده کرد. من کاملا احساس آسودگی می‌کردم؛ می‌توانستید وسایل خود را بدون ترس از ناپدید شدن آنها رها کنید. حتی اگر آنها را گم می‌کردید، به احتمال زیاد، اگر اطلاعات شما قابل مشاهده بود، کسی آنها را به شما برمی‌گرداند. این اعتماد به محیط چیزی است که قبلا تجربه نکرده بودم.

پدرو در ادامه به «معنویت» به عنوان دیگر نکته حائز اهمیت و برجسته و متمایزکننده اشاره و تصریح کرد: معنویت بیشتر از هر چیزی مرا تحت تأثیر قرار داد و البته گشاده‌رویی نسبت به افراد با ادیان دیگر.

این فیلمساز ادامه داد: من به عنوان یک کاتولیک در اربعین شرکت کردم و همیشه احساس مورد استقبال قرار گرفتن داشتم. همه زائرانی که ملاقات کردم عمیقا سرشار از ایمان بودند و این انرژی صرف نظر از دین افراد به اشتراک گذاشته می‌شد.