سجاد پهلوان‌زاده

سرویس فرهنگ و هنر مشرق – با پایان پخش سریال غیرقانونی «سقوط» که نسخه ایرانی سریال «خلافت» بود،‌ برخی از رسانه‌ها خبری مشترک و یکدست را با این عنوان منتشر کردند:” سقوط ترند توئیتر فارسی شد.” خبری که بیش از همان اولین خطوط آن رنگ و بوی یک سفارش و حق العمل کاری آشکار به خود گرفته است.

در این خبر مشترک، که توسط ستاد فضای مجازی حق‌العمل‌کاران فیلیمو منتشرشده، آمده است: یک روز پس از پخش قسمت آخر سریال «سقوط»، هشتگ این سریال در توئیتر فارسی ترند شد.«سقوط» با رضایت ۹۵درصدی مخاطبان، عنوان پربازدیدترین سریال سه ماه گذشته فیلیمو را نیز به خود اختصاص داد و با پخش قسمت پایانی، موجی از اظهارنظر کاربران در توئیتر را به دنبال داشت به طوری که در ۲۴ساعت گذشته ترند توئیتر فارسی شد.

بررسی‌های دقیق خبرنگار مشرق نشان می‌دهد پس از پایان سریال سقوط از روز چهارشنبه تا ساعت هفت صبح روز شنبه که این خبر به صورت همزمان در گروهی از رسانه‌های نزدیک به یک جریان خاص منتشر شده است، تنها ۴۱۷ توییت درباره سریال سقوط منتشر شده است که از این میزان دست کم ۱۱۸ توییت توسط دنبال کنندگان سریال در خارج از کشور و فعالان مجازی مخالف نظام منتشر شده که اغلب این توییت‌ها با توجه به محتوای آن، قابل انتشار نیستند.

در اغلب این توییت‌ها با الفاظ رکیک سریال و محتوای نمایشی به تمسخر گرفته شده و عمدتا روایت آنرا غیرقابل باور توصیف کرده‌اند.

رصد خبرنگار مشرق نشان می‌دهد بیش از دوسوم توییت‌های منتشر شده – ۲۱۵ توییت – انتقادی هستند. در میان توییت‌های انتقادی داخلی برخی به دلیل به کارگیری الفاظ ناشایست غیرقابل انتشار هستند اما در میان ۲۱۵ توییت ۸۳ مورد قابل انتشار هستند.

رصد ۴۱۷ توییت در فضای مجازی با جزئیات نشان می‌دهد که با پایان یافتن سریال سقوط، عنوان این سریال به ترند توییتر تبدیل نشده است. نکته جالب اینجاست که روز چهارشنبه ۱۰ اسفند ماه تنها ۱۳ توییت حمایتی درباره این سریال منتشر شده و باقی توییت‌ها در روزچهارشنبه بیشتر جنبه انتقادی به سریال داشته است.

مجموعا ۴۱۴ توییت از ۱۱اسفند تا ۷ بعدازظهر ۱۲ اسفند منتشر شده اند. با این محاسبات که به صورت دقیقی در فضای مجازی صورت پذیرفته است، رسانه‌های رپرتاژکار مدعی هستند که این سریال به ترند توییتر فارسی تبدیل شده است. اندک اطلاعی از نحوه ترند شدن یک موضوع یا کلیدواژه در توییتر فارسی مشخص می‌کند که برای رسیدن یک موضوع به جمع ترندها، در بازه زمانی کوتاهی،‌باید هزاران توییت و تعامل بین کاربران درباره یک موضوع خاص شکل بگیرد تا نهایتا به آن عنوان «ترند» اطلاق شود.

در مورد سریال «سقوط» نیز مشاهدات دقیق نشان می‌دهد ادعای ترند شدن سریال سقوط کاملا جعلی بوده و هشتگ سقوط که در مورد سوژه‌های دیگری مورد استفاده قرار گرفته در شکل این خبرسازی محاسبه شده است.

رصد توییتر نشان می‌دهد بر اساس آمار این سریال ۷۵ درصد مخاطبِ منتقد دارد و آمارهای ساخته شده از سوی تیم تولید محتوای وابسته و حامی فیلیمو نشان می‌دهد سریال مذکور نمی‌تواند با این تعداد نظرات منفی تبدیل به ترند شود و با استناد به عدد 417 توییت منتشر شده، عملا یک آمارسازی جعلی درباره میزان مخاطبان این سریال مکررا منتشر می‌شود. مشرق پیش از این با بررسی آمارسازی سفارشی و علنی ایسپا، از زوایای مختلفی این رویه خبرسازی تبلیغاتی را بررسی کرده بود.

بیشتر بخوانید:

سقوط نظرسنجی‌های معتبر با کارویژه سفارشی برای «سقوط»/ رپرتاژ آگهی سریال ضدامنیتی با چه هدفی منتشر شد؟ +عکس

جنجالی‌ترین اعتراض‌های توییتری درباره انتشار چند صدم ثانیه‌ای کپیشن انتهایی سریال منتشر شده است. در “تیتراژ پایانی” قسمت نهم سریال قبل از تیتراژ تصویر سیاهی در صحنه برای چند صدم ثانیه نمایش داده می‌شود .برای دیدن کپشن این سریال مخاطب حتی با متوقف کردن چندین باره هم نمی‌تواند آنرا بخواند.

با پایین آوردن سرعت سریال می‌توان متن اضافه شده را با زحمت فراوان رویت کرد. در واقع سازندگان، این متن را برای مسیر انحرافی سریالشان استفاده کرده‌اند، اما چند صدم ثانیه آنرا نمایش می‌دهند.تصور مخاطب این است که برای استفاده از این بیانیه پایانی مدیران فیلیمو که بدون مجوز پروانه ساخت آنرا ساخته و منتشر کرده‌اند تردید داشته‌اند و برای دوری از هر گونه برچسب حاکمیتی چند صدم ثانیه آنرا در انتهای سریال اضافه و سریعا آنرا حذف کرده اند.

کپشن تیتراژ جنجالی سریالی سقوط که با ریتم بسیار کند هم قابل تماشا نیست

یک کاربر توییتر با اشاره به همین موضوع می‌نویسد: قسمت آخر سریال سقوط تو ثانیه‌ی آخر فیلم یک لحظه این متن نشون داده میشه و بعدم بلافاصله میره!ان‌شاءالله که سانسور این متن توی فیلیمو بخاطر اسم «حاج قاسم» نیست و ما الکی بدبینیم!!!!

و کاربر دیگری نیز در واکنش به این اتفاق نوشت: فیلیمو با تمام اقدامات ضدامنیتی و اخلاقی در گسترش بی حجابی و دوقطبی کردن جامعه به طور شگفت انگیز و مشکوکی بدون دریافت هیچگونه هشدار اینبار دست به تحریف و سانسور متن سریال سقوط زده است. دولت یا نظام در همه مسایل نمی‌توانند دخالت کند و این آحاد ملت است که باید مطالبه کنند.

در مقابل این اعتراض به کپشن چند ثانیه‌ای برخی اکانت‌های دیگر نیز برای توجیه شیطنت فیلیمو، با بازنشر این متن با استناد به محتوای آن از سریال و نسبت دادن بیهوده این کپشن به محتوای آن از سریال به صورت تابلودار و آشکاری حمایت کرده‌اند.

نکته جالب هم انتشار یک متن مشترک سفارشی و از پیش تهیه شده از سوی برخی اکانت هاست که باز هم شائبه پروژه بودن این حمایت از سوی اکانت‌های ناشناس و جعلی را تقویت می‌کند.

اشکالات عدیده محتوایی، فنی بخشی از واکنش مخاطبان این سریال در توییتر را در برمی‌گرفت.

یکی از بحث‌های مهم کاربران توییتر در پایان فصل دوم سریال اشاره به کپی بوده این سریال از روی سریال خلافت بود.

انحراف در مسیر تلاش‌های سپهبد سلیمانی سرفصلی است که برخی کاربران توییتر به آن اشاره کرده‌اند.

برخی از هواداران آشوب‌های اخیر درباره سریال محتوایی از این دست منتشر کرده‌اند.

سرویس فرهنگ و هنر مشرق – محتوای سریال سقوط، مستقل از حضور حمید فرخ‌نژاد ویژگی‌های منفی امنیتی دیگری دارد که باید به صورت دقیقی مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد.

پیمانکار ساخت سریال‌های امنیتی باید بر اساس قصه‌های واقعی اثرش را تولید کند، نه اینکه تحت تاثیر سریال پرمخاطب غربی ریشه‌های روایتش را شکل دهد و با این‌همانی‌های بسیار گل درشت سعی در بازفراهم‌آوری یک اثر ساخته شده داشته باشد.

رویکردهای اشتباه «مرتضی اصفهانی» پیمانکار تولید آثار امنیتی شبیه همان سکانس «گل به خودی» سریال خانه امن است که مامور امنیتی با قناصه (دراگونوف) {سلاح مخصوص تک تیراندازها} فردی معادل خاوری را در کشور خارجی ترور کند. اصفهانی که متاسفانه استاد آشفته‌نگاری‌های امنیتی است در اغلب آثارش این رویه را ادامه داده و در سریال سقوط تعدادهای اشتباهات امنیتی‌اش بشدت افزایش پیدا کرده است.

سریال سقوط از حیث محتوا و ساختار بشدت تحت تاثیر سریال خلافت است. به بهانه پخش سریال سقوط وجه تشابهات این سریال و آسیب‌های امنیتی که در فرآیند این کپی‌برداری رخ‌ می‌دهد را از جنبه‌های مختلفی بررسی خواهیم کرد.

۱- سریال سقوط درباره زوج جوانی است که در دانشگاه با یکدیگر آشنا شده‌اند و پس از ازدواج در سنندج زندگی می‌کنند. ژاکان به دلیل مشکلات اقتصادی دور از چشم همسرش در صدد پیوستن به داعش است. او با بهانه قصور در بردن سفر ماه عسل همسرش را به ترکیه می‌برد و طی سفری زمینی به رقه، به داعش می‌پیوندد.

سریال خلافت سریالی محصول سوئد است که توسط پلت‌فرم‌ نت فلیکس در سال ۲۰۲۰ توزیع جهانی شد.

روایت سریال خلافت درباره دختری به نام پروین است که همراه با شوهرش حسام به رقه می‌روند و در شهری که در تسلط داعش است زندگی می‌کنند تا اینکه دختری به نام «تینه» به او موبایلی می‌دهد و پروین که شهروند کشور سوئد است با ماموری امنیتی به نام فاطیما فعال در سرویس «موست» {سرویس اطلاعات نظامی و امنیت سوئد} تماس می‌گیرد تا او از شهر رقه نجات دهد.

«آیسان» سریال سقوط نیز در دورانی که شوهرش ژاکان، به ماموریتی تروریستی اعزام شده در ساختمانی مخصوص زنان داعشی در شهر موصل حضور پیدا می‌کند و با زنی ایرانی آشنا می‌شود که مدتی قبل شوهرش در جنگ کشته شده و طبق قانون داعش باید با یکی از اعضای تروریستی این فرقه ازدواج کند.

آیسان اعتماد این زن را جلب می‌کند و دور از چشم سایرین او به آیسان می‌گوید موفق شده چندی قبل موبایلی را تهیه کند و با نیروهای امنیتی در داخل ایران تماس بگیرد. ارتباط با با نیروهای امنیتی نیاز به یک اسم رمز دار که زن ایرانی هر دو را در اختیار آیسان قرار می‌دهد و از این بخش روایت ارتباط او با کاراکتر امنیتی که نقشش را فرخ‌نژاد ایفا می‌کند آغاز می‌شود.

اتهام زنی به اقوام کرد برای پیوستن به گروه‌های تروریستی

ملاحظات: با توجه به شرایط کشور پس از فوت مرحومه مهسا امینی و گسترش التهابات در استان‌های کردنشین آیا انتخاب کاراکتر ژاکان که تباری کرد دارد و پیوستن او به داعش توام با ملاحظات امنیتی بوده است؟

انتخاب قومیت افرادی که در روایت‌های نمایشی چه در سینما، سیما و تولیدات شبکه نمایش به این گروهک تروریستی پیوند می‌خورند حواشی امنیتی بسیار منفی به همراه خواهد داشت.

شنیده‌های حاکی از آن است که نمایندگان استان‌های کردنشین از اینکه همچنان در این سریال انگشت اتهام اتصالات تروریسی به سوی این قوم نجیب ایرانی گرفته شده بسیار خشمگین هستند و یکی از دلایل مخالفت شوراهای بالادستی برای انتشار این سریال همین رویکرد منفی به اقوام کرد در شرایط کنونی است.

مدیحه سرایی برای دشمن سبک مشترک مهدویانیسم و اصفهانی

۲- در قسمت‌های بعدی سریال زمانی که موصل بمباران می‌شود، در اغلب سکانس‌ها دوربین متمرکز روی خانواده‌های غیرنظامی داعش است و مدیحه سرایی بصری نشات گرفته از همان رویکرد مهدویانیسم است .

این سکانس‌های تصویری از قربانی شدن خانواده‌های غیرنظای متصل به داعش را ترسیم می‌کند. این سبک خاص برای سمپاتیک کردن مخاطب با دشمن در تولیدات نمایشی یک رویه زیرکانه است که از تلاقی مهدویان و اصفهانی پدید می‌آمد و مهدویان حتی در غیبت اصفهانی این رویکرد را دنبال می‌کند. به عنوان مثال در سکانس‌هایی از فیلم درخت گردو مهدویان خلبان عراقی، مسئول مستقیم بمباران شیمیایی سردشت را رسما تطهیر می‌کند.

متاسفانه در شورای های مختلف نظارتی به این سکانس‌ها اشکال وارد دانسته‌شده اما جریان خودسر کنونی در حوزه توزیع حاضر به نظارت و ممیزی ملاحظات نیست.

تقویت اتهام پرستوسازی در دستگاه‌ها و نهادهای امنیتی

۳- آیسان سریال سقوط به سبک پروین سریال خلافت با مامور امنیتی تماس می‌گیرد و از او (حمید فرخ‌نژاد ) تقاضای کمک می‌کند. در سریال «خلافت» که محصول کشور سوئد است پروین با فاطیما تماس می‌گیرد و از او کمک می‌خواهد.

در سریال خلافت فاطیما از پروین می‌خواهد اطلاعات یک حمله تروریستی قریب‌الوقوع را در کشور سوئد کشف کند و او باید به سراغ اطلاعات خاصی که در لپ‌تاپ حسام است برود و با تخلیه این اطلاعات زمینه نجات خود را فراهم کند.

در سریال سقوط معادل همین روایت تبدیل به محتوایی فارسی شده با این تفاوت که سوئدی‌ها باهوش‌تر از ایرانی هستند. در سریال خلافت مامور امنیتی زن از پروین می‌خواهد اطلاعات را از داخل لپ‌تاپ شوهرش تخلیه کند.

در نمونه ایرانی متاسفانه روسای مامور امنیتی قصدی برای نجات دادن آیسان ندارند، مگر اینکه نقش پرستو را برای آنان بازی کند. ژاکان همسر آیسان در درگیری‌ها کشته می‌شود و او در مقر زنان داعش مستقر می‌شود. یکی از زنان مسئول این مقر پی به تماس‌های تلفنی آیسان می‌برد و آیسان که کاراته‌کار است موفق به قتل این زن می‌شود.

از سوی دیگر ابوخالد یکی از فرماندهان داعش به دنبال زنی ایرانی و بیوه است و آیسان را برای ازدواج انتخاب می‌کند. هاردی که دارای محتوای نقشه‌ها و حملات تروریستی داعش است، نزد ابوخالد است.

آیسان باید نقش پرستو را برای دستگاه امنیتی بازی کند و به عقد ابوخالد دربیاید تا بتواند به هارد مذکور دسترسی پیدا کند تا در نهایت عمل نجات توسط نیروهای امنیتی فعال شود.

اگر سریال توسط پیمانکار سوئدی به سبک خلافت و با زبان فارسی ساخته می‌شد قطعا هنرمندان سوئدی پروژه پرستوسازی و سوء استفاده زنان را در عملیات‌های امنیتی در متن سریال لحاظ نمی‌کردند.

این خلاقیت خاص نسلی است که باورهای امنیتی‌اش را از اخبار جعلی می‌سازد و سعی در تئوریزه کردن آن در آثار نمایشی را دارد.

امنیتی‌ها آیسان کریمی (الناز ملک) را مجبور می‌کنند پس از مرگ همسرش به عقد ابوخالد درآید و هاردهایی که حاوی عملیات تروریستی داعش است را تخیله کند.

آیسان در ابتدا نمی‌پذیرد اما در نهایت مجبور به این کار می‌شود. ابوخالد متوجه این توطئه شده و به زیردستانش دستوراتی می‌دهد اما قبل از آنکه جان این زن به خطر افتد تک تیراندازهای وابسته به نیروهای امنیتی در موصل سر می‌رسند و عاملان ابوخالد را هلاک می‌کنند.

اگر نیروهای امنیتی افرادی را مستقر و مسلح در موصل دارند چرا کسب اطلاعات را از مسیر پرستوسازی می‌خواهند پیش ببرند. چرا مسیرهای کثیف‌ سرویس‌های غربی را در مقابل آیسان قرار می‌دهند؟

روال کار نهادهای امنیتی در ایران با سایر کشورهای جهان بسیار متفاوت است.

چندیست که در فضای غیررسمی کشور اتهام پرستوسازی درباره دستگاه‌های امنیتی مطرح می‌شود که این ضد تبلیغ در سریال سقوط به صورت مصداقی مطرح می‌شود.

گویی از درون تولیدات امنیتی فرمایشی که پیمانکاری‌اش به مرتضی اصفهانی سپرده شده تکرار اتهام پرستو سازی کاملا مستند شود.

پروژه‌ نادیده‌انگاری زحمات حاج قاسم در موصل از سریال سقوط کلید خورد

مهمترین ملاحظه در مورد سریال سقوط این است که معدود نیروهایی امنیتی که تصویر آنان در سریال سقوط نمایش داده می‌شود توسط دولت عراق و با اصرار حشدالشعبی اخراج شدند و این فانتزهای عملیات نجات در موصل و اصرار به نمایش پرستوسازی با واقعیت تطبیقی ندارد.هر چند در سریال از هماهنگی با نیروی قدس گفته می‌شود اما این سطح از کار امنیتی در موصل تخیلی غیرواقعی است.

در پس ساخت این سریال تماما کپی شده از یک نمونه سوئدی یک پروژه مهم نهفته است. این پروژه خاص نادیده‌انگاری تام و تمام از زحمات سپاه قدس در آزادسازی موصل و فرماندهی حاج قاسم سلیمانی علیه تروریسم داعش را کلید می‌زند.

نباید به این سریال صرفا به عنوان یک اثر نمایشی نگریست. بسیار عجیب است که در انفعال نهادهای فرهنگی مرجع ، آزادسازی موصل یکی از عملیات‌های بزرگ سپاه قدس به فرماندهی سپهبد حاج‌قاسم سلیمانی نادیده‌انگاری می‌شود و شکوه عظمت تیمی امنیتی به نمایش گذاشته می‌شود که توسط دولت عراق اخراج شدند.

و گرنه فیلیمو و این سامانه‌ که برای جلب مخاطب به دنبال ساخت سریال‌هایی با موضوع مثلث، مربع و مکعب عشقی است ناگهان دچار تب عِرق ملی‌اش نشده است.