سلاح کشتار جمعی

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس، مسئله «جنگ» همزاد انسان است و استفاده از مواد سمی و شیمیایی نیز دارای یک قدمتی طولانی بوده که با توجه به پیشرفت علم، کاربرد گسترده‌تری در عصر جدید و در منازعات بین ملت‌ها پیدا کرده است. البته متوسل شدن به چنین شیوه‌هایی، مشابه جنایات صدام در تجاوزش به ایران، هیچ‌گاه از راه‌های متعارف جنگیدن نبوده و همیشه در مجامع بین‌المللی استفاده از سلاح‌های کشتارجمعی محکوم شده است. وجود انواع کنوانسیون‌ها، پروتکل‌ها و اجلاس‌های متعدد بین‌المللی در شرایطی که عراق از هشتم سپتامبر ۱۹۳۱ (۱۷ شهریور ۱۳۱۰ ش) عضو کنوانسیون ژنو [۱]بود، هیچ‌کدام مانع صدام در استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه ایران نشدند. توان کم تسلیحاتی و انسانی صدام در تصمیمش برای تجاوز به خاک ایران، باعث شد تا او برنامه‌هایی را جهت توسعه سلاح‌های کشتارجمعی، در پوشش عناوینی همچون تولید دفع آفات کشاورزی، حشره‌کش و… [۲]آغاز کند.

عدنان خیرالله وزیر دفاع عراق، نه‌تن‌ها اقدامات این کشور در زمینه تسلیحات شیمیایی را انکار نمی‌کرد، بلکه حتی مدعی بود: «سلاح شیمیایی قدرت نیرو‌های نظامی را بیشتر می‌کند [۳] و در سایه سکوت سازمان‌های بین‌المللی، عراق مکرر از انواع سلاح‌های شیمیایی علیه ایران استفاده کرد. جالب‌توجه‌تر اینکه علاوه بر حمایت‌های مالی و نظامی کشور‌های متعدد از صدام، یک روزنامه کویتی مواضع خود را این‌طور بیان می‌کند: «آیا ایران توقع داشت عراقی‌ها با گل و عطر به استقبال نیرو‌های اشغالگر ایران بشتابند؟» [۴] ۵۸۲ حمله آزمایشی، محدود، گسترده، حجیم و فوق گسترده از ۲۷ مهر ۱۳۵۹ در جبهه‌ی خوزستان تا چهارم شهریور ۱۳۶۷ در حوالى شهر زاخوى کردستان باعث شد تا حدود ۱۷۲۵۰ نفر از نیرو‌ها و شهروندان ایران و کردهاى شمال عراق شهید و حدود ۱۲۷ هزار نفر به‌سختی مصدوم شدند [۵]و فجایعی ازجمله بمباران شیمیایی گسترده شلمچه و حلبچه در تاریخ رقم خورد.

چنین بی‌مبالاتی صدام و اطرافیانش در عرصه استفاده از تسلیحات شیمیایی در بسیاری از موارد دامن خود نیرو‌های عراقی را می‌گرفت. به‌طوری‌که نشت گاز از مهمات [شیمیایی]، دومین منشأ مصدومیت نیرو‌های عراقی محسوب می‌شد. این موضوع یک خطر مهم برای افراد یگان‌های حمل‌و‌نقل مهمات و کسانی که در مجاورت مهمات [شیمیایی]بودند، به شمار می‌رفت.

یکی از خلبانان سابق جنگنده [عراقی]در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۰۳ م [۱۳۸۲ ش] در‌این‌باره می‌گوید: «.. خلبان‌ها دوست نداشتند به چنین مأموریت‌هایی [بمباران شیمیایی]اعزام شوند، زیرا حوادث زیادی برایشان رخ می‌داد و آن‌ها احساس ترس می‌کردند. کار کثیفی بود. بمب‌ها با عجله آماده می‌شد و درنتیجه [گاز شیمیایی]از آن‌ها نشت می‌کرد. از یکی از دوستان خلبانم شنیدم که یک بار به علت نشت گاز از یکی از بمب‌هایی [شیمیایی]که قرار بود با خود حمل کند، مأموریتش به تعویق افتاده و مجبور شده است از هواپیمایش خارج شده و در گوشه‌ای منتظر بماند. بعد‌ها حال او بد شد و پشتش تاول زد و دیگر نمی‌توانست انگشتانش را خم کند. این تنها یکی از ماجرا‌هایی است که برای یکی از کسانی که می‌شناختم اتفاق افتاد، ولی [در آن زمان]ماجرا‌های زیاد دیگری ازاین‌دست می‌شنیدیم.» [۶]

البته این مشکل صرفاً برای خلبانان عراقی نبوده و در موردی دیگر یک سرتیپ عراقی نیز در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۰۴ م [۱۳۸۳ ش]ضمن یادآوری وقایع معکوس شدن فاجعه‌بار روند جنگ (برای عراق) در سال ۱۹۸۲ م [۱۳۶۱ ش]و بارگذاری گاز [شیمیایی]بر روی گلوله‌های توپ ۱۲۲، ۱۳۰ و ۱۵۵ میلی‌متری و گلوله‌های خمپاره ۱۲۰ میلی‌متری، می‌گوید: دو نیروی متخاصم در فاصله بسیار اندکی از یکدیگر قرار داشتند و اگر ما جنگ‌افزار‌های شیمیایی را با بُرد نزدیک به کار می‌گرفتیم، هیچ‌کس نمی‌توانست تشخیص دهد که مقصر کیست و می‌توانستیم ایران را در این زمینه متهم کنیم. ولی اگر عمقِ مناطق عقبه آن‌ها را بمباران می‌کردیم، روشن بود که کار ماست و همین امر می‌توانست رسوایی به بار بیاورد. این ترفند مؤثر واقع شد و فرماندهان قرارگاه‌ها ترغیب شدند به این روش ادامه دهند. برخی از فرماندهان [عراقی]اشتیاق زیادی به استفاده از گاز [شیمیایی]داشتند، ولی برخی هم نگران آسیب دیدن نیرو‌های خودی بودند. [۷]در این زمینه یکی از سربازان عراقی که در عملیات موسوم به «توکلنا علی‌الله» در سال ۱۹۸۸ م [۱۳۶۷ ش]شرکت داشت در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۰۴ م [۱۳۸۳ ش]می‌گوید:

ما برای جابه‌جا کردن این راکت‌ها معمولاً آن‌ها را همانند کودکان خود بغل می‌کردیم. یک‌بار به آن‌ها [عناصر بخش امنیت ملی]هشدار دادم که بُرد این راکت‌ها به ایرانیان نمی‌رسد و به‌جای آن‌ها بر سر نیرو‌های خودمان فرود می‌آیند. عنصر ناظر آن‌ها در پاسخ گفت: «اگر از هر ۴۰ راکت، ۱۰ راکت به اهداف مورد‌نظر اصابت کنند، برای ما کفایت می‌کند.» پس از هر حمله، بیمارستان صحرایی ما از تلفات شیمیایی نیرو‌های خودمان پُر می‌شد تا جایی که در بخش‌های مربوط دیگر جای سوزن انداختن هم نبود. تلفات نیرو‌های خودی بیشتر به‌این‌علت بود که بسیاری از راکت‌ها درست شلیک نمی‌شد و مواد شیمیایی آن‌ها درست جلوی مواضع خودمان فرومی‌ریخت. [۸][۱]- پروتکل منع کاربرد سلاح‌های شیمیایی و میکروبی در ۱۷ ژوئن ۱۹۲۵ در ژنو به‌تدریج به امضا ۱۲۰ کشور جهان رسید.

[۲]- با مسئولیت موسسه تولید حشره‌کش سپ (seep).

[۳]- جنایت جنگی؛ حملات شیمیایی عراق در جنگ با ایران، محمدباقر نیک‌خواه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۹۱، ص ۹۰.

[۴]- روزشمار جنگ ایران و عراق، ج ۱/۳۹، نخستین گام به‌سوی فتح فاو، حمیدرضا فراهانی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چ ۱، تهران ۱۳۹۱، ص ۶۴۸.

[۵]- جنایت جنگی، ص-۴۳۹-۴۳۷.

[۶]- رابطه زهرآگین؛ آمریکا، عراق و بمباران شیمیایی حلبچه، یوست آر. هیلترمن [ترجمه؛ یعقوب نعمتی وروجنی]، ج ۱، نشر مرزبوم، تهران، ۱۳۹۲، ص ۳۵۷-۳۵۸.

[۷]- همان، ص ۳۵۶، ۳۵۷.

[۸]- همان، ص ۳۵۸ و ۳۵۹.

انتهای پیام/ 141

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس، رزمندگان دلیر ایرانی در عملیات «خیبر»، متأثر از پیام رهبر محبوب‌شان حضرت امام خمینی (ره) که قبل از عملیات فرموده بودند: «شما در نهایت پیروزید، اما لازمه آن حسین‌وار جنگیدن است»، شجاعانه در نبردی نابرابر از مناطق متصرفاتی عملیات در جزایر جنوبی و شمالی مجنون دفاع می‌کردند.

نظامیان عراقی که مستأصل از پاتک‌های سنگین و بی‌شمار خود شده بودند، با مشاوره مستشاران جنگ‌های نوین آمریکایی، روسی، انگلیسی و… از صبح ۶ اسفند سال ۱۳۶۲ هم‌زمان با بمباران‌های بسیار شدید، با استفاده از سلاح‌های متعارف، به بمباران بسیار گسترده و بی‌سابقه شیمیایی روی آوردند.

این جنگ شیمیایی غافلگیرانه به‌قصد انتقام از رزمندگان از جان گذشته ایرانی که مقابل پاتک‌ها و بمباران‌های دشمن مردانه مقاومت می‌کردند، انجام گرفت. دشمن بعثی، هرروز صبح تا ساعتی پس از طلوع آفتاب و هنگام عصر تا غروب آفتاب، در چند نوبت، سراسر جبهه‌ها و خطوط پشتیبانی را بمباران شیمیایی می‌کرد.

عراق در عملیات «خیبر» با اجرای حدود یک‌صد حمله شیمیایی، نزدیک به هزار بمب و راکت حامل عوامل شیمیایی و بیش از ۳ هزار گلوله توپ شیمیایی علیه مواضع ایران شلیک کرد.

شورای امنیت سازمان ملل که از ابتدای جنگ تا این زمان در خصوص اعتراضات کتبی جمهوری اسلامی در قبال حملات شیمیایی محدود عراقی‌ها واکنشی نشان نداده بود، این‌بار و پس از اعتراض رسمی ایران، هیئتی را برای بررسی استفاده عراق از سلاح شیمیایی علیه رزمندگان ایرانی اعزام کرد.

پس از دریافت گزارش هیئت اعزامی و بعد از پیگیری‌های ایران در خصوص جنایت رژیم بعثی در استفاده وسیع از سلاح و بمب شیمیایی در عملیات خیبر، بیانیه‌ای توسط شورای امنیت سازمان ملل صادر شد. در این بیانیه بدون نام بردن از کشور استفاده‌کننده از سلاح شیمیایی، صرفاً استفاده از این سلاح محکوم شده بود. درحالی‌که در گزارش هیئت اعزامی، استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی علیه ایران تائید شده بود؛ اما به‌دلیل اعمال‌نفوذ آمریکا و هم‌پیمانان آمریکا، در این بیانیه از کشور عراق به‌عنوان متجاوز و به‌کارگیرنده سلاح، ذکری به میان نیامد.

صدور بیانیه ۳۰ مارس ۱۹۸۴ (۱۰ فروردین ۱۳۶۳) شورای امنیت را می‌توان چراغ سبز این شورا به حکومت عراق قلمداد کرد. پیام روشن این بیانیه، بی‌توجهی به مقررات بین‌المللی و خواسته‌های به‌حق ایران مبنی بر محکومیت و تنبیه کشور به‌کاربرنده سلاح‌های کشتارجمعی و ممنوعه شیمیایی و نشانه بی‌اعتنایی سازمان ملل به جنایات جنگی صدام بود.

این بیانیه حصول اطمینانی بود برای جنایتکاران عراق که استفاده آنان از چنین تسلیحاتی مجاز و محکومیتی در پی نخواهد داشت. این آغاز فاجعه‌ای بود که تا پایان جنگ تحمیلی دامن‌گیر رزمندگان ایران به‌ویژه در عملیات‌هایی همچون «بدر» در سال ۱۳۶۳ و «والفجر هشت» در سال ۱۳۶۴ شد و از سال ۱۳۶۶ علاوه بر رزمندگان، غیرنظامیان و شهروندان ایران را در برگرفت و آنان را قربانی جانب‌داری شورای امنیت از حکومت عراق و عدم قاطعیت آن با صدور بیانیه‌ای بی‌خاصیت، به‌جای قطع‌نامه‌ای با ضمانت اجرایی کرد.

فجایع انسانی نظیر فاجعه «یک‌شنبه سیاه» با حمله شیمیایی به مردم بی‌پناه «سردشت» در ۷ تیر سال ۱۳۶۶، فاجعه «جمعه سیاه» در ۲۸ اسفند سال ۱۳۶۶ در «حلبچه» که طی آن بیش از ۵ هزار نفر کشته و ۷ هزار نفر مجروح شدند، کشتار بی‌رحمانه زنان و کودکان در «دیره» و «زرده» در ۳۱ تیر سال ۱۳۶۷ و شیخ عثمان «اشنویه» در ۱۱ مرداد سال ۱۳۶۷، همگی محصول این جانب‌داری و بی‌تفاوتی سازمان ملل در خصوص جنایت جنگی رژیم بعثی در عملیات «خیبر» بود.

در این سال‌ها حجم به‌کارگیری سلاح‌های شیمیایی توسط رژیم بعثی به‌حدی رسید که پزشکان و کادر درمان برای معالجه انبوه بیماران و مصدومان شیمیایی به اماکن غیر بیمارستانی و درمانی همچون ورزشگاه‌ها و… پناه می‌بردند که در یک مورداستفاده از فضای استادیوم ۱۲ هزار نفری آزادی تهران حکایت از عمق فاجعه داشت.

یکی از نکات قابل‌توجه این است که آثار شوم این جنایت‌ها و کاربرد سلاح‌های کشتارجمعی نه‌تن‌ها تاکنون، بلکه سالیان سال بر نسل‌های آتی باقی خواهد ماند.

منابع:

– فصلنامه نگین ایران شماره ۴۳، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران، زمستان ۱۳۹۱
– فصلنامه نگین ایران شماره ۷، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران، زمستان ۱۳۸۲
– باقری، محمدرضا، تاریخ شفاهی دفاع مقدس، (طبیب زندان دولتو)، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۹

انتهای پیام/ 113