سرویس جهان مشرق _ روز یکشنبه ۱۵ مه ۲۰۲۲ (۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱) لبنانی‌ها برای تعیین چشم‌انداز سیاسی کشور خود در ۴ سال آینده پای صندوق‌های آرای انتخاباتی رفتند؛ انتخاباتی که بنا به عوامل متعدد متفاوت‌تر از ادوار گذشته بود.
محور آمریکایی-سعودی و تکاپوی طولانی برای حذف خلع سلاح مقاومت در لبنان
بحران‌های انباشت‌شده‌ای که از سال ۲۰۱۹ تاکنون به شکل برجسته‌ای خود را در لبنان نشان می‌دهد در کنار کمپین توطئه‌های داخلی و خارجی از ماه‌ها قبل بر سر انتخابات پارلمانی ۲۰۲۲ لبنان سایه افکنده بود که هدف آن تاثیرگذاری بر نتیجه این انتخابات بود.
از سال ۲۰۰۵ و بعد از تحولات لبنان به دنبال ترور «رفیق حریری» نخست‌وزیر فقید این کشور و خروج نیروهای سوری از لبنان و سپس شکل‌گیری ائتلاف‌های ۱۴ و ۸ مارس فضای سیاسی لبنان وارد مرحله جدیدی شد. مقاومت لبنان که در سال ۲۰۰۰ با تحمیل یک شکست سنگین به رژیم صهیونیستی، اشغالگران را از جنوب این کشور اخراج کرد، از اعتبار و جایگاه بالایی میان مردم لبنان برخوردار شد و تبعا شانس آن برای حضور پررنگ در عرصه سیاسی نیز بیشتر گشت.
اتهام‌زنی به سوریه در ماجرای ترور رفیق حریری و خروج نیروهای این کشور از لبنان ضمن توطئه‌هایی بود که محور غربی و مهره‌های داخلی در این کشور برای پایین آوردن وزنه مقاومت در عرصه سیاسی و سپس خلع سلاح حزب‌الله، چیده بودند. حتی جنگ جولای ۲۰۰۶ که رژیم اشغالگر اسرائیل و آمریکا به لبنان تحمیل کردند نیز در همین چارچوب بود.
در این جنگ بسیاری از مهره‌های داخلی محور آمریکایی و حتی دولت وقت لبنان به ریاست «فواد سنیوره» نخست‌وزیر اسبق به نوعی در سنگر دشمن قرار داشته و برای خلع سلاح مقاومت تلاش می‌کردند. اما نتیجه‌ای که رقم خورد کاملا برعکس بود و حزب‌الله یک بار دیگر ثابت کرد که سلاح آن ضامن محافظت از امنیت و ملت و حاکمیت لبنان است. بعد از شکست دوم صهیونیست‌ها مقابل مقاومت جایگاه مردمی حزب‌الله بیش از پیش تقویت شد.
جنگ با تروریسم در جریان بحران سوریه و جلوگیری از ورود تکفیری‌ها به داخل لبنان سومین اقدام عملی حزب‌الله برای محافظت از کشور بود و حسن نیت این جنبش را به مردم ثابت کرد. همین مسئله موجب گشت تا دشمنان مقاومت و طرف‌هایی همچون عربستان و آمریکا و رژیم صهیونیستی به هر روشی به دنبال پایین کشیدن حزب‌الله و حذف آن از عرصه سیاسی لبنان باشند.
نقش حزب‌الله در عرصه سیاسی لبنان
به این ترتیب می‌توان ریشه بحران و خلاءهای سیاسی متعدد در لبنان از سال ۲۰۰۰ تاکنون را دریافت که بارزترین آن استعفای «سعد حریری» نخست‌وزیر پیشین این کشور در جریان اعتراضات سال ۲۰۱۹ بود که مستقیما به دستور آمریکا و عربستان انجام شده و لبنان را وارد یک دوره طولانی بن‌بست سیاسی کرد که پیامدهای آن به ویژه در سطح معیشتی و اقتصادی صراحتا دیده می‌شود. از ۳۰ سال گذشته که طبقه فاسد وابسته به محور آمریکایی بر لبنان مسلط هستند این کشور لحظه‌ای جدا از بحران نبوده و حتی انفجار مهیب بندر بیروت نیز نتیجه همین مدیریت ناکارآمد مهره‌های آمریکایی-سعودی بود.
نگاهی به روند سیاسی لبنان از دو دهه گذشته نشان می‌دهد که خلاء سیاسی در این کشور به نفع چه کسانی بوده است. شاخص‌ها بیانگر آن است که محور وابسته به آمریکا و عربستان و مهره‌های آنها همواره ترجیح می‌دهند که اگر قرار است دولت یا پارلمانی با حضور پررنگ حزب‌الله در لبنان وجود داشته باشد، بهتر است اساسا چنین دولت و پارلمانی شکل نگیرد و بن‌بست سیاسی را ترجیح می‌دهند.
اما با این وجود حضور حزب‌الله در میدان سیاسی لبنان ریشه قوی دارد و این جنبش برای اولین بار در سال ۱۹۹۲ در انتخابات پارلمانی لبنان شرکت کرد و موفق شد ۱۲ کرسی را کسب کند. در سال ۱۹۹۶، ۱۰ کرسی و در سال ۲۰۰۰، هشت کرسی از ۱۲۸ کرسی مجلس لبنان را به دست آورد. اما حزب‌الله در انتخابات عمومی سال ۲۰۰۵ در سطح کشور به تنهایی ۱۴ کرسی و در جنوب لبنان تمام ۲۳ کرسی را در ائتلاف با جنبش امل کسب کرد و برای اولین بار «محمد فنیش» را به عنوان وزیر آب و انرژی به کابینه لبنان فرستاد. در انتخابات ژوئن ۲۰۰۹ لبنان نیز تمامی کاندیدهای حزب‌الله به پارلمان راه یافتند و در انتخابات ششم مه ۲۰۱۸ هم حزب‌الله لبنان و متحدانش در مجموع کرسی‌های بیشتری را در مجلس بدست آوردند.
کمپین سفارتخانه‌های خارجی برای به چالش کشیدن انتخابات ۲۰۲۲ لبنان
بر همین اساس انتخابات پارلمانی لبنان همواره برای طرف‌های خارجی و در راس آنها آمریکا و عربستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است؛ چراکه بعد از جنگ‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۶میان لبنان و رژیم صهیونیستی و نیز در جریان بحران سوریه متوجه شدند که گزینه نظامی برای حذف حزب‌الله کارساز نیست و حتی موجب تقویت قدرت مقاومت لبنان در این سطح شده که نمونه آن زرادخانه موشک‌های دقیق حزب‌الله است؛ موشک‌هایی که بعد از جنگ جولای خواب از چشمان اشغالگران ربوده است. به همین دلیل کمپین محور سعودی-آمریکایی-صهیونیستی علیه حزب‌الله در انتخابات لبنان از ۳ سال قبل و بعد از پیروزی ائتلاف مقاومت در انتخابات ۲۰۱۸ آغاز شد؛ کمپینی که در آن محور مذکور با هر ابزاری، از حمله به معیشت مردم گرفته تا فتنه‌افروزی برای جنگ داخلی در لبنان استفاده کرد اما به نتیجه نرسید.
در نهایت انتخابات پارلمانی لبنان در حالی برگزار شد که فضا برای ائتلاف مخالف مقاومت مساعد نبود. بعد از کناره گیری «سعد حریری» نخست‌وزیر اسبق لبنان و جریان المستقبل از این انتخابات که ستون اصلی ائتلاف غربگرای ۱۴ مارس را تشکیل می‌دهند، درصد حضور سنی‌ها پای صندوق‌های رای ۱۵ درصد نسبت به دوره قبل کاهش یافت. این درحالی است که «ولید البخاری» سفیر عربستان در بیروت و کمپین فواد سنیوره که قصد داشت جایگزین سعد حریری در مولفه اهل سنت شود و بودجه مالی خود را از سعودی‌ها گرفته بود، تا لحظه آخر در صدد تاثیرگذاری بر این انتخابات بودند.
در هرصورت انتخابات لبنان برگزار شد و نتایج اولیه به گونه‌ای بود که ابتدا ۱۴ مارسی‌ها و سفارت عربستان را امیدوار کرد. نکته قابل توجه اینجا بود که حتی رسانه‌های غربی مخالف مقاومت نیز لحظه به لحظه نتایج انتخابات لبنان را زیر نظر داشتند. در همین چارچوب بعد از شمارش اولیه آرا خبرگزاری رویترز گزارش داد که حزب نیروهای لبنانی به ریاست سمیر جعجع موفق شده بیش از ۲۰ کرسی به دست بیاورد و این درحالی است که دیگر حزب مسیحی رقیب آن یعنی جریان آزاد ملی که در ائتلاف حزب‌الله قرار دارد ۱۶ کرسی به دست آورده بود.
چشم‌انداز سیاسی لبنان بعد از انتخابات ۲۰۲۲
اما این امیدواری خیلی طول نکشید و ۵ کرسی متحد حزب سمیر جعجع عقب‌نشینی کردند و بعد از شمارش آرا درمنطقه شمال، تعداد کرسی‌های جریان آزاد ملی افزایش یافت. نتیجه نهایی انتخابات نیز عصر روز سه شنبه اعلام شد که بر اساس آن ائتلاف حزب‌الله و جنبش امل ۳۱ کرسی، جریان آزاد ملی ۱۸ کرسی، حزب نیروهای لبنانی ۲۰ کرسی، متحدان حزب‌الله ۳ کرسی، شخصیت‌های مستقل ۱۱ کرسی، جامعه مدنی ۱۵ کرسی، حزب کتائب ۵ کرسی، حزب سوسیاللیست ترقی‌خواه ۹ کرسی، اعضای سابق جریان المستقبل ۶ کرسی و جریان المرده ۲ کرسی به دست آوردند.
نگاهی به این نتایج نشان می‌دهد که متحدان حزب‌الله و در راس آن جریان آزاد ملی نسبت به دوره قبل تعدادی از کرسی‌های خود را از دست داده‌اند. در دوره قبلی جریان آزاد ملی و متحدانش ۲۷ کرسی به دست آوردند.
جنبش امل و حزب‌الله نیز در مجموع ۲۹ کرسی به دست آورده بودند.
از آنجا که جریان آزاد ملی شامل بخش‌هایی از مسیحیان مارونی، هم‌پیمانان شیعیان امل و حزب‌الله می‌شوند و این گروه‌ها در مجموع ۶۷ کرسی را در برابر المستقبل و هم‌پیمانانش به دست آورده بودند، در دوره قبل ائتلاف حزب الله رسما پیروز انتخابات شد.
به این ترتیب هرچند که تعداد کرسی‌های ائتلاف حزب‌الله مانند دوره قبل به اکثریت نرسید اما بررسی نتایج نشان می‌دهد که خود حزب الله و جنبش امل حتی نسبت به دوره قبل کرسی‌های بیشتری به دست آوردند و این متحد مسیحی مقاومت بود که کرسی‌ها خود را به حد نصاب نرساند که البته آن هم تنها چند کرسی نسبت به دوره قبل از دست داده است. حزب الله همچنین درصد بالایی از آرای سرلیست‌ها را به خود اختصاص داد.
برآوردها نشان می‌دهد که عملکرد مناسب مقاومت طی ۳ سال گذشته که لبنانی‌ها را چندین بار از خطر فتنه و جنگ داخلی نجات داده و همچنین با واردات سوخت از جمهوری اسلامی ایران، مردم لبنان را در فصل سرما از بحران سوخت نجات داد، یکی از دلایل اصلی بالارفتن جایگاه مردمی مقاومت و حمایت از آن در انتخابات بوده است. ضمن اینکه نمایندگان حزب‌الله در پارلمان قبلی برنامه‌های مفیدی برای خروج از بحران و به ویژه مبارزه جدی با فساد ارائه و اجرا کردند.
بر این اساس می‌توان گفت که وزنه سیاسی لبنان نسبت به دوره قبلی تفاوت چندانی نکرده و هرچند که ائتلاف مقاومت تعدادی از کرسی‌های خود را از دست داد اما حزب‌الله همچنان یکی از بزرگترین مولفه‌های سیاسی لبنان محسوب می‌شود. اما پیشینه ساختار سیاسی لبنان همانطور که اشاره شد نشان می‌دهد که فارغ از نتیجه انتخابات، مداخلات خارجی برای تاثیرگذاری بر تصمیمات این کشور هرگز متوقف نمی‌شود؛ چرا که در سایه ساختار فرقه‌ای و وابسته لبنان همواره احزاب و طرف‌هایی در این کشور حضور دارند که بدون در نظر گرفتن منافع ملی، پروژه بازیگران خارجی همچون آمریکا و عربستان را دنبال می‌کنند؛ کشورهایی که توطئه‌هایشان در لبنان تمامی ندارد.
با توجه به این شاخص‌ها اکنون که لبنان به تدریج وارد مرحله انتخاب رئیس جمهور و نیز تشکیل دولت جدید می‌شود، طبیعی است که نمی‌تواند از سناریوهای تکراری مداخلات خارجی در امان بماند و اینکه لبنانی‌ها تصور کنند با برگزاری انتخابات و تشکیل پارلمان جدید، بحران سیاسی در این کشور به پایان می‌رسد خوش‌بینانه است؛ همانطور که طی ۳۰ سال گذشته علیرغم تشکیل دولت‌های متعدد اما لبنان همواره با چالش بزرگی به نام خلاء سیاسی دست و پنجه نرم می‌کرده که خود عامل ظهور بحران‌های مختلف بوده است.
