گروه اجتماعی دفاع‌پرس – سرهنگ «علیرضا زارعان» رئیس اداره برآورد اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان؛ با پیشرفت فناوری و استفاده بیشتر مردم از فضای مجازی نه تنها آمار جرایم بالا رفته بلکه گوناگونی و پیچیدگی آن نیز افزایش یافته است؛ لذا می توان اینگونه به موضوع پرداخت که جرایم رایانه‌ای هم علت است و هم معلول و نقش آن در بروز سایر آسیب های اجتماعی، در زمره مباحث جامعه اسلامی ایران است که با توجه به تاثیر مستقیم و غیرمستقیمی که این معضل بر امنیت اجتماعی و از همه مهمتر بر احساس امنیت مردم دارد، این موضوع توسط کارشناسان اداره برآورد اجتماعی و افکار سنجی معاونت فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفت.
تعریف سواد رسانه‌ای
سواد رسانه‌ای عبارت است از توانایی تعبیر و ایجاد مفاهیم شخصی از صد‌ها و شاید هزاران نماد آوایی و دیداری که همه روزه از طریق تلویزیون، رادیو، رایانه، روزنامه و مجله و البته پیام‌های بازرگانی دریافت می‌کنیم.
هدف از سواد رسانه‌ای
کارشناسان مهمترین هدف سواد رسانه‌ای را رشد و گسترش تفکر انتقادی و دادن قدرت کنترل به افراد در استفاده از برنامه‌های رسانه می‌دانند و فهم و تفسیر صحیح پیام‌های رسانه و تجزیه و تحلیل آنها و آماده سازی افراد برای زندگی در جوامع دموکراتیک را در اولویت بعدی (دوم و سوم) می دانند و کمترین نتیجه سواد را در یادگیری درباره تاریخ رسانه می‌دانند. به طور کلی هدف سواد رسانه ای این است که به مردم کمک کند تا به جای آنکه مصرف کنندگانی فرهیخته باشند، شهروندانی فرهیخته باشند
مزایای سواد رسانه‌ای
فرد با سواد رسانه ای، دارای ویژگی‌ها و توانایی‌هایی است از جمله اینکه او قادر است نوع، دامنه و میزان اطلاعات مورد نیاز خود را تعیین نماید. به اطلاعات مورد نیاز به طور موثر و کارا دسترسی پیدا کند، اطلاعات و منابع رسانه‌ای را به طور نقادانه مورد ارزشیابی قرار دهد و اطلاعات انتخاب شده را با دانش پیشین تلفیق کرده و در نهایت اطلاعات را به طور موثر برای اهداف خاص استفاده نماید.
ضرورت آموزش سواد رسانه‌ای
در فضای رسانه‌ای امروز، زندگی هر روز رو به پیچیدگی می‌رود، بخشی از این پیچیدگی‌ها ناشی از پیشرفت‌های دنیای ارتباطات است از این رو هرچه فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات بیشتر متحول می‌شوند، نیاز ما به یادگیری و آموزش برای درک دنیای جدید و استفاده از ابزار‌ها و امکانات آن نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه داشتن سواد رسانه‌ای می‌تواند به ما در کاهش این پیچیدگی‌ها و افزایش درک و مهارت کمک کند.
با توجه به وابستگی مخاطبان به رسانه‌ها و فرآورده‌های رسانه‌ای داشتن توانایی قدرت تجزیه و تحلیل، تشخیص، درک و انتخاب پیام رسانه‌ای و همچنین مقاوم سازی آنان در برابر نفوذ‌های ناشی از قدرت رسانه‌ها ضرورت پیدا می‌کند. در این میان سواد رسانه‌ای مهارتی لازم و ضروری به نظر می‌رسد که میتوان اثرات رسانه‌های گروهی را تعدیل کند و به مخاطبان این امکان را بدهد که با آگاهی کامل پیام رسانه‌ها را پردازش کنند.
پیامد‌ها و عواقب نداشتن سواد رسانه‌ای
گسترش جرایم اینترنتی در جامعه باعث احساس ناامنی در بین مردم می شود. زیرا هرج و مرج در جامعه افزایش پیدا کرده و زندگی عادی و روزمره در جامعه دچار اختلال می‌شود و ترس و وحشت اجتماعی همه جا را فرا می‌گیرد و در این حین، عده‌ای سودجو از آب گل آلود ماهی گرفته و زمینه سوء استفاده دشمنان فراهم می‌شود و جرم و جنایت نیز افزایش می یابد.
در چنین جامعه ای حقوق افراد به هیچ وجه از سوی دیگران محترم شمرده نمی شود و افراد به راحتی حقوق همدیگر را پایمال می کنند. در جامعه ناامن از آن جایی که هیچ نظمی حاکم نیست و امور بر محور عدالت قرار ندارند، افراد دچار سردرگمی می شوند و هیچگاه نمی توانند به حقوق خود دست پیدا کنند. در چنین جامعه‌ای نهاد مشخصی وجود نخواهد داشت که از حقوق افراد حمایت کند؛ به همین دلیل افراد زیادی در این شرایط به واسطه ناامنی اجتماعی متضرر می شوند.
نقش سازمان‌ها و دستگاه‌ها در افزایش سواد رسانه‌ای مردم
از جمله سازمان‌های اثرگذار در زمینه امنیت در فضای مجازی قوه قضائیه می‌باشد که این دستگاه در کنار فراجا در برخورد با مجرمان و خلافکاران مسئولیت مستقیم دارد. این قوه با آموزش و تربیت و استفاده از قضات متخصص و کارآمد و آشنا با فضای سایبر و اینترنت می تواند نقش انکار ناپذیری در برقراری نظم و امنیت در جامعه مجازی ایفاء نماید.
مجلس شورای اسلامی و مجمع تشخیص مصلحت نظام می توانند با تصویب قوانینی متناسب، اختصاص بودجه مناسب و همچنین ایجاد هماهنگی بین نهاد‌های مسئول اساسی‌ترین نقش را در ایجاد امنیت و رهبری نهاد‌های دیگر ایفا کنند.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از دیگر مجموعه‌هایی است که در تامین امنیت در فضای مجازی نقش اساسی دارد، به گونه ای که این سازمان با تامین نیاز‌های کاربران و ایجاد ساختار و بستر امن و مناسب فنی در جهت امنیت در حوزه فضای مجازی قدم بردارد.
وزارت کشور نیز از جمله دستگاه هایی است که در حوزه امنیت فضای مجازی می‌تواند تاثیرگذار باشد. با توجه به اینکه گستره فعالیت‌های این سازمان وسیع است و بودجه و امکانات و همچنین زیرمجموعه‌های مختلفی، چون استانداری، شهرداری و شورای شهر‌ها در اختیار دارد از طریق این ظرفیت می‌تواند در امنیت و فرهنگ عمومی موثر واقع گردد.
از دیگر دستگاه‌های موثر در امنیت فضای مجازی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین وزارت آموزش و پرورش است. با توجه به اینکه افراد دوره طولانی از زندگی خود را در این چند نهاد سپری می‌کنند، لذا آموزش روش ها، راهکار‌ها و قوانین زندگی در فضای مجازی و پژوهش در زمینه‌های پیشگیری و بالا بردن ضریب امنیت حرکت در این فضا، می‌تواند راهبردی موثر در بالا بردن سطح آگاهی‌های عموم جامعه و افراد تحصیل کرده باشد.
حوزه‌های علمیه نیز از جمله دستگاه‌هایی می باشد که با ایفای بهتر و موثر‌تر نقش فرهنگی و دینی خود می‌توانند در راستای فرهنگ سازی اسلامی و دینی قدم بردارند. همچنین با تولید و گسترش نرم افزارها، سایت‌ها و محصولات فرهنگی اسلامی جذاب و مطابق با ذائقه نسل جوان در امنیت فضای مجازی موثر واقع شود.
سازمان صدا و سیما نیز از دیگر سازمان‌هایی می‌باشد که می‌تواند با افزایش آگاهی‌های عموم مردم و فرهنگ فعالیت در جامعه مجازی در جهت امنیت در فضای مجازی قدم بردارد.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی نیز از جمله دستگاه‌های اثر گذار در زمینه امنیت در فضای مجازی هستند؛ به گونه‌ای که این دستگاه با تلاش در جهت گسترش فرهنگ اسلامی و دینی و هدایت افراد جامعه در مسیر صحیح و درست با افزایش آگاهی‌ها و تبلیغات خلاقانه و بررسی سایت‌ها و پورتال‌های موجود از لحاظ تطبیق با زندگی اسلامی و ایرانی و نشان دادن راهکارهای درست، در همین جهت می تواند نقشی محوری و ارشادی داشته باشد.
راهکار‌هایی برای افزایش سواد رسانه‌ای مردم
۱- دستگاه‌های متولی امر آموزش با استفاده از ظرفیت رسانه ملی و همچنین ظرفیت شبکه های اجتماعی که در حال حاضر جایگاه ویژهای را در بین مردم به خود اختصاص داده است، می توانند با ساخت کلیپ‌های آموزشی و انتشار آن در فضای مجازی و یا پخش آن در رسانه ملی زمینه را برای آگاه سازی مردم فراهم سازند.
۲- با توجه به افزایش تجارت الکترونیکی، خرید آنلاین، کسب و کار‌های اینترنتی و غیره، لزوم افزایش سواد رسانه‌ای بیش از پیش احساس می شود، لذا در این خصوص می بایست آموزش و پرورش برنامهریزی لازم را در جهت ارتقای سطح آگاهی دانش آموزان و به صورت مدون و منظم و قانونمند در تمام مقاطع تحصیلی در دستور کار خود قرار دهد تا از این طریق از وقوع مشکلات عدیده پیشگیری به عمل آید.
۳- فقر سواد رسانه‌ای کاربران علاوه بر اینکه زمینه را برای کاهش احساس امنیت در این فضا فراهم می سازد، می‌تواند جوسازی دشمنان را نیز در زمینه‌های ایجاد اضطراب اجتماعی در سطح جامعه در پی داشته باشد، بنابراین با تولید محتوای علمی بخصوص در حوزه سواد رسانه‌ای و انتشار آن در این فضا میتوان در خنثی سازی توطئه دشمنان وارد عمل شد.
۴- برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده ها، والدین باید تا حدودی به فناوری‌های روز دنیا مسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آنهاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آنها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده‌ها باز خواهد شد. لذا، چنانچه خانواده‌ها نسبت به شیوه‌های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل می‌آید.
۵- با توجه به اینکه اغلب کاربران فضای مجازی از سواد رسانه ای پایینی برخوردارند لازم است کلیه دستگاه‌ها مرتبط به ویژه امور بانوان استانداری در زمینه برگزاری کلاس‌های سواد رسانه‌ای ویژه خانواده‌ها در سطح شهرستان‌های مختلف اقدام نموده تا در درازمدت از آسیب‌های ناشی از استفاده از فضای مجازی کاسته شود.
انتهای پیام/ 241
