سید ابراهیم رئیسی

به گزارش مجاهدت از مشرق، به مناسبت آغاز هفته قوه قضاییه، امروز پنجشنبه ۱ تیر رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت با حضور در محل حوزه ریاست قوه قضاییه، ضمن گرامیداشت هفته قوه قضاییه نشست مشترکی را با اعضای شورای عالی دستگاه قضا برگزار کردند.

آیت الله سید ابراهیم رئیسی در نشست مشترک مسئولان عالی قوه قضائیه با هیئت دولت ضمن تبریکهفته قوه قضائیه به مسئولان عدلیه و گرامیداشت یاد و خاطره شهدای هفتم تیر هفته قوه قضائیه را فرصتی مناسب برای ارائه گزارش عملکرد دستگاه قضا به مردم و همچنین بازخوانی میزان تحقق و موانع و مشکلات اجرای وظایف محوله به این قوه دانست و گفت: موضوع تحول یکی از موضوعات کلیدی در تعیین راهبردهای کلان ابلاغی از سوی رهبری معظم انقلاب به مسئولان دستگاه‌های مختلف کشور در ابتدای امسال بود که بر این اساس همه دستگاه‌ها باید نقاط قوت را تقویت و از نقاط ضعف بکاهند.

رئیس جمهور وجود مدیران تحول‌خواه و تحول‌گرا را مقدمه و لازمه ایجاد تحول در دستگاه‌های مختلف کشور دانست و گفت: نشست‌های مشترک میان دولت و قوه قضائیه نیز باید با نگاه تحولی همراه باشد تا منجر به پیشرفت امور شود.

آیت الله رئیسی دستگاه قضائی توانمند را متضمن اقدامات دولت برای اجرای قانون، امنیت و سلامت اقتصادی و اجتماعی کشور دانست و با تأکید بر اهتمام دولت برای رفع مشکلات مالی و اداری قوه قضائیه گفت: رفع این مشکلات کف همکاری و تعامل در ایجاد تحول است و مسئله اصلی در این راستا مسئله‌شناسی، توجه به نظام مسائل کشور و رفع مسائل و مشکلاتی است که مردم از دولت و قوه قضائیه توقع و انتظار دارند که نیازمند همکاری و تعامل مضاعف میان این دو قوه است.

رئیس جمهور در ادامه تلاش برای رفع برخی معضلات و آسیب‌های گریبانگیر کشور از جمله قاچاق کالا و مواد مخدر پرونده‌های موجود در دیوان عدالت اداری از دیگر مسائل مشترک میان قوه قضائیه و دولت عنوان کرد و با طرح این پرسش که تا چه زمانی باید معضلات و آسیب‌ها به عنوان مسئله در کشور باقی بماند، گفت: آسیب‌زدایی و تلاش برای رفع این معضلات یا حداقل کاهش آن‌ها نیازمند همکاری جدی میان دستگاه اجرایی و قضائی کشور است که کمیته تعاملی میان دولت و قوه قضائیه پس از تشکیل می‌تواند متکفل همین امیر باشد.

آیت‌الله رئیسی در ادامه تفاوت دو قوه مجریه و قضائیه با قوه مقننه مسئولیت سنگین و خطیر در اجرای قانون و رساندن جامعه به نقطه مطلوب در عدالت اقتصادی و اجتماعی و همچنین جلب اعتماد مردم به کارآمدی نظام دانست.

رئیس جمهور شجاعت مدیران در میدان عمل را از ضرورت‌های مهم موفقیت دولت در تحقق اهداف خود عنوان کرد و با بیان اینکه بخش قابل توجهی از پروژه‌های برزمین مانده از دولت‌های قبل و خسارت‌های تحمیل شده به کشور ناشی از ناتوانی و عدم جرأت در تصمیم‌گیری‌های به موقع دانست و از دستگاه قضا خواست ضمن نظارت بر اجرای درست و به موقع قانون از سوی مدیران دولتی نسبت به این مسئله اهتمام بیشتری داشته باشند.

آیت الله رئیسی اصلاح ساختارهای فسادزا را از جمله اقدامات مهم دولت در تعامل و همکاری با قوه قضائیه و در راستای جلوگیری از افزایش پرونده‌های قضائی دانست و گفت: در عین حال شناسایی و گزارش گلوگاه‌های فساد نیز در تحقق اهداف دولت در مبارزه با فساد بسیار مثمر ثمر خواهد بود.

رئیس جمهور با تأکید بر اینکه همه این اقدامات و تلاش‌ها از سوی دولت و قوه قضائیه باید به امیدآفرینی در کشور منجر شود، افزود: مسائل و مشکلاتی که پیگیری آن‌ها لازم است، اما طرح آن در جامعه به ایجاد امید در مردم منجر نمی‌شود باید در کمیسیون‌های مشترک میان قوا بررسی شود که جلسات شورای عالی اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم از جمله مصادیق آن است.

رئیس جمهور در پایان وفاق و همبستگی میان قوا را از جمله راهبردهای بسیار مهم رهبری معظم انقلاب دانست و بر توجه ویژه مسئولان به این مسئله و عدم غفلت از آن تأکید کرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، نیز در نشست مشترک شورای عالی قوه قضاییه و هیئت دولت، ضمن خیرمقدم به اعضای دولت و گرامیداشت یاد و خاطره شهید آیت‌الله بهشتی و یاران و همراهان ایشان، اظهار کرد: خداوند به ما مسئولان این توفیق را عنایت فرموده است که از یک جایگاه حقوقی بتوانیم به اسلام و مردم خدمت کنیم؛ بر همین اساس باید لحظه به لحظه‌ی این مسئولیت را برای خدمت‌رسانی به مردم مغتنم شماریم؛ باید دست به دست هم دهیم و مسائل و مشکلات را با تعیین اولویت‌ها، یکی پس از دیگری مرتفع سازیم؛ باید بدانیم و آگاه باشیم که اگر در این مقطع زمانی نتوانیم کارآمدی نظام را به اثبات برسانیم و این کارآمدی را ارتقاء دهیم، ممکن است برخی افراد، سوء‌استفاده‌هایی را داشته باشند.

رئیس دستگاه قضا تصریح کرد: برای خدمت‌رسانی به مردم و به منصه ظهور رساندن کارآمدی نظام هیچ مانعی نباید ما را متوقف سازد؛ بدون تردید در این مسیر، مشکلات و سختی‌ها و دشمنی‌ها وجود دارد و مسیر ما هموار نیست، اما ما باید با روحیه جهادی و انقلابی و صبر و حوصله و تحمل سختی‌ها، امور را در مسیر منافع مردم و کشور به پیش ببریم.

رئیس عدلیه با تبیین و تشریح مختصات و مشخصات جنگ ترکیبی تحمیل شده به ملت ایران که بخشی از آن در اغتشاشات و وقایع پاییز سال گذشته ظهور و بروز پیدا کرد، گفت: جمهوری اسلامی ایران با دشمنان سرسخت و عَنودی دسته و پنجه نرم می‌کند و این هَماوردی و مبارزه، فقط منحصر به مقاطعی خاص نیست بلکه روزانه در جریان است؛ امروز استکبار جهانی و نظام سلطه همه توان، استعداد، ظرفیت و لجستیک خود را برای ضربه زدن به نظام و کشور ما تجهیز کرده است؛ البته مردم ما و دستگاه‌ها و بخش‌های ذیربط و مسئول در کشور ما نیز در دفع اقدامات ایذایی دشمنان توفیق دارند و با بصیرت و هوشیاری و پیشرفت‌های روزافزون خود در عرصه‌های مختلف، نقشه‌ها و توطئه‌های دشمنان را ناکام می‌گذارند.

حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای در ادامه با اشاره به همدلی و همکاری و وفاقی که بین دولت و قوه قضاییه وجود دارد، گفت: ما در قوه قضاییه، مشکلات دولت را می‌فهمیم و درک می‌کنیم؛ باور ما آن است که دولت، هر آنچه توانسته به دستگاه قضایی کمک کرده است؛ ما اعتقاد و باور داریم که قوای مجریه و قضاییه باید کمک‌کار یکدیگر باشند و این کمک‌رسانی و مساعدت باید از ناحیه دستگاه قضایی بیشتر و افزون‌تر باشد.

رئیس قوه قضاییه در ادامه با اشاره به برخی از مسائل و مشکلات که از ناحیه مسئولان دولتی و قضایی در این جلسه طرح گردید، گفت: با تشکیل کارگروه‌های موضوعی میان قوه قضاییه و دولت و با همین ظرفیت‌های قانونی موجود می‌توان پیرامون برخی از این مسائل و مشکلاتِ مطرح شده، اقدامات عاجل و مؤثری را ترتیب داد؛ لذا ضروری است این کمیته‌ها و کارگروه‌های مشترک مابین دولت و قوه قضاییه هرچه زودتر تعیین و تشکیل شوند.

رئیس دستگاه قضا در همین راستا به تجربه موفق تشکیل کمیته مشترک با قوه مقننه در نتیجه انعقاد تفاهم میان عدلیه و مجلس و تسهیل و تسریع امور فی‌مابین قوای قضاییه و مقننه اشاره کرد.

رئیس عدلیه با اشاره به اهمیت تجهیز و تقویت دستگاه قضایی اظهار کرد: تقویت قوه قضاییه به لحاظ تجهیز منابع و امکانات، از جنبه‌های مختلف از جمله افزایش درآمدهای دولتی، واجد و منشاء اثر است و اگر قوه قضاییه تقویت شود به نوعی دولت نیز در وجوه مختلف از جمله مباحث و مقولات درآمدی، تقویت خواهد شد.

قاضی‌القضات در همین زمینه به افزایش وصول درآمدهای مالیاتی دولت اشاره کرد و گفت: با کمک و مساعدت قوه قضاییه شاهد آن هستیم که وصول درآمدهای مالیاتی دولت از بدهکاران کلان سال به سال بیشتر می‌شود و یکی از اقدامات مجدانه دستگاه قضایی علاوه بر مقابله همه‌جانبه با مفسدان اقتصادی، ورود جدی به موضوع وصول بدهی‌های کلان مالیاتی است.

حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای با اشاره به تدابیر و راهبردهای قوه قضاییه برای خشکاندن ریشه‌های فساد و انسداد بسترها و گلوگاه‌های فسادزا، بیان داشت: ما در دستگاه قضایی در ضمن برخورد با مصادیق و معلول‌های فساد، به سراغ علت‌ها و ریشه‌های فساد نیز می‌رویم تا یک مفسده پس از برخورد و مقابله، دوباره رویش نداشته باشد؛ ما در صدد آسیب‌شناسی فرآیندها و رویه‌هایی هستیم که فساد را سبب و موجب می‌شوند.

قاضی‌القضات در همین راستا تصریح کرد: سازمان بازرسی کل کشور بنا بر مأموریتی که بصورت ویژه به آن ابلاغ کردیم، اقدام به شناسایی بیش از ۲۰۰ گلوگاه و بستر فسادزا کرد و این موارد را به دولت اعلام کرده است و دولت نیز مجدانه در پی اصلاح وضع ناظر بر این امر است.

رئیس قوه قضاییه بیان داشت: ما در مسیر ساماندهی فرآیندهای ناظر بر واردات و صادرات و خروج کالاهای ترخیص نشده از بنادر، گمرکات و انبارهای اموال تملیکی، برنامه‌ها، اقدامات و تدابیر عاجلی را در دستور کار داریم و با پیشبرد این مهم در نتیجه همکاری قوای دیگر، به میزان معتنابهی از هدررفت بیت المال جلوگیری به عمل می‌آوریم و از این رهگذر نیز کمک‌رسان دولت هستیم؛ البته قابل ذکر است که در همین حوزه‌ی فرآیندهای ناظر بر واردات و صادرات با ورودی که از میانه سال ۱۴۰۰ داشتیم، در نتیجه مساعدت و همکاری دولت و قوه قضاییه، انقلاب و تحولی قابل ملاحظه ایجاد شده است.

رئیس عدلیه تاکید کرد: اعتقاد و باور ما آن است که امروز اولویت اصلی کشور مسائل اقتصادی و معیشتی است؛ در همین راستا ما برای تحقق شعار سال ناظر بر مهار تورم و رشد تولید، اهتمام و تمرکز ویژه‌ای داریم و در این مسیر بصورت همه‌جانبه کمک‌کار و یاور دولت خواهیم بود و الزامات تأمین امنیت سرمایه‌گذاری و حمایت از فعالان اقتصادی سالم و رشد اشتغال و تولید را در دستور کار قرار داده‌ایم.

همچنین در این مراسم، حجت‌الاسلام والمسلمین مصدق معاون اول قوه قضاییه با اشاره به ابلاغ سند تحول قضایی در دوره مدیریت آیت‌الله رئیسی در دستگاه قضا، اظهار کرد: انتظار این است که دولت، دستگاه قضایی را در اجرای کلیه مفاد سند تحول قضایی یاری دهد.

وی یکی از چالش‌های مهم قوه قضاییه را مشکلات معیشتی و اقتصادی کارکنان این دستگاه دانست و خواستار مساعدت بیش از پیش دولت برای حل این چالش شد.

خداییان رئیس سازمان بازرسی نیز طی سخنانی در این نشست اظهار کرد: پس از انجام آسیب‌شناسی در رابطه با کلیه دستگاه‌ها از سوی سازمان بازرسی، نتایج این آسیب‌شناسی‌ها در اختیار وزرا و روسای سازمان‌های مختلف قرار گرفت.

وی با اشاره به اقدامات سازمان بازرسی در زمینه آسیب‌شناسی‌های کلی از مسائل کشور و شناسایی گلوگاه‌های فساد گفت: طی مدت اخیر، حدود ۲ هزار مسئله کلان کشور توسط سازمان بازرسی بررسی شده و در نتیجه این سنجش‌ها، ۲۱۰ کلان‌مسئله اولویت‌دار احصاء گردیده و در اختیار دولت قرار گرفته است و جا دارد که از دستورات اخیر رئیس‌جمهور در زمینه مسدودسازی این بسترهای فساد قدردانی به عمل بیاوریم.

رئیس سازمان بازرسی همچنین خواستار تلاش مضاعف دولت در اجرای قانون هوای پاک و تامین مسکن مورد نیاز مردم شد.

غریب‌آبادی معاون امور بین‌الملل قوه قضاییه نیز در این جلسه با بیان اینکه ستاد حقوق بشر یک نهاد فراقوه‌ای است، اظهار کرد: دستیابی به اهداف ترسیم شده ستاد حقوق بشر به ویژه در سطح بین‌الملل، نیازمند مساعدت، هماهنگی و همیاری بیش از پیش دولت است.

وی همچنین خواستار تبیین و ترویج بیش از پیش حقوق بشر اسلامی از سوی بخش‌های ذی‌ربط دولتی شد.

بابایی رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک نیز در این جلسه از حدنگاری و صدور سند مالکیت بیش از ۹۹ درصد اراضی ملی و دولتی به مساحت ۱۳۵ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار در قالب ۱۴۳ هزار و ۸۹۳ قطعه خبر داد و گفت: برای ۷ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی معادل ۴۰ درصد کل این اراضی نیز سند حدنگاری صادر شده است.

بابایی در ادامه، از انعقاد تفاهم‌نامه همکاری مشترک با وزارت راه و شهرسازی در راستای قانون جهش تولید مسکن و شناسایی بیش از ۷۵ هزار هکتار از اراضی مازاد دستگاه‌‎ها و صدور سند به نام وزارت راه و شهرسازی به نمایندگی از دولت خبر داد.

شاهرخیان معاون امور مالی، عمرانی و پشتیبانی قوه قضاییه نیز در این جلسه ضمن تشریح وضعیت منابع مالی و تجهیزاتی دستگاه قضا، خواستار مساعدت هر چه بیشتر دولت در راستای تامین و تجهیز منابع مرتبط با واحدهای قضایی شد.

سرویس جهان مشرق – آشتی اخیر میان ایران و عربستان، با میانجیگری دور از تصور چین، برای بسیاری از بازیگران بین‌المللی غافلگیرکننده، یا دست‌کم ناخوشایند، بود؛ از آمریکا در آن سوی جهان گرفته تا رژیم صهیونیستی در خاورمیانه. با این حال، زمینه‌های این آشتی از سال‌ها قبل با نگاه به سال‌های آینده چیده شده بود. سعودی‌ها پس از ناامیدی از پیروزی در یمن و همچنین قطعی شدن شکست شورشیان در سوریه، به معادلات جدید در منطقه پی بردند و دست آشتی به سوی ایران دراز کردند. اگرچه واشینگتن تلاش کرد با ترور شهید سلیمانی جلوی این آشتی را بگیرد، اما فصل جدید در تاریخ خاورمیانه بالأخره نوشته شد. برقراری مجدد روابط میان ایران و عربستان، نه‌تنها توطئه‌ی موسوم به «پیمان‌های ابراهیم» را، حداقل در آینده‌ی نزدیک، ناکام گذاشت، بلکه پای جدی‌ترین رقیب آمریکا، یعنی چین، را نیز به میدان دیپلماسی خاورمیانه باز کرد. پایگاه اینترنتی مجله‌ی «زی» آمریکا اخیراً طی گزارشی تحت عنوان «چین و محور تحریم‌شدگان[۱]» به همین مسئله پرداخته است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید گزیده‌ای از گزارش «زی» است.

در همین‌باره بخوانید:

›› گزارش نشریه آمریکایی از کودتای دیپلماتیک چین در خاورمیانه

---

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

---

عکسی که پکن در تاریخ ۶ مارس [۲۰۲۳، ۱۵ اسفند ۱۴۰۱] از شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، منتشر کرد، زلزله‌ای در واشینگتن به راه انداخت. عکس، مدیر کمیسیون روابط خارجی کمیته‌ی مرکزی حزب کمونیست چین را نشان می‌داد که میان علی شمخانی، دبیر [وقت] شورای عالی امنیت ملی ایران، و «مساعد بن‌محمد العیبان» مشاور امنیت ملی عربستان، ایستاده بود. شمخانی و العیبان داشتند به مناسبت توافقی که برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک میان کشورهایشان کرده بودند، به شکلی ناخوشایند با هم دست می‌دادند. سپس پس‌لرزه‌ی این زلزله، اوایل ماه می رخ داد: زمانی که نگرانی‌ها در کنگره‌ی آمریکا درباره‌ی اقدام چین به ساخت مخفیانه‌ی یک پایگاه دریایی در امارات، یکی از متحدان آمریکا که میزبان هزاران نیروی آمریکایی است، شدت گرفت[۲]. پایگاه چین در ابوظبی به پایگاه کوچک این کشور در جیبوتی، در سواحل شرقی آفریقا، اضافه خواهد شد که نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق [ارتش چین] پیشاپیش برای مبارزه با دزدی دریایی، تخلیه‌ی غیرنظامیان از مناطق جنگی، و احتمالاً جاسوسی منطقه‌ای از آن استفاده می‌کند.

(از راست) «علی شمخانی» دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی ایران، «وانگ یی» عالی‌رتبه‌ترین دیپلمات چین، و «مساعد بن‌محمد العیبان» مشاور امنیت ملی، وزیر کشور، و عضو شورای وزرای عربستان، طی نشستی در ماه مارس سال ۲۰۲۳ در پکن با یک‌دیگر دیدار می‌کنند. وانگ که از سال ۲۰۱۳ تا انتهای سال ۲۰۲۲ وزیر خارجه‌ی چین بود، در حال حاضر، از ابتدای سال ۲۰۲۳، مدیر کمیسیون روابط خارجی کمیته‌ی مرکزی حزب کمونیست چین است؛ سمتی که بالاتر از وزارت خارجه‌ی چین محسوب می‌شود. میانجیگری چین برای آشتی میان ایران و عربستان را می‌توان جدی‌ترین دخالت دیپلماتیک پکن در خاورمیانه طی سال‌ها و بلکه چند دهه‌ی گذشته دانست. علاوه بر ایران، عربستان نیز (به عنوان یکی از متحدان سنتی آمریکا در جهان عرب) با پذیرش میانجیگری چین عملاً به نقش مخرب کاخ سفید در روابط میان کشورهای منطقه اذعان کرد. (+)

سندی که روزنامه‌ی آمریکایی «واشینگتن‌پست» ادعا می‌کند از وزارت دفاع آمریکا به بیرون نشت کرده، موقعیت پایگاه‌های نظامی‌ای را نشان می‌دهد که گفته می‌شود چین در خاورمیانه احداث کرده یا قصد احداث آن‌ها را دارد. یکی از این پایگاه‌ها که در حال ساخت است، در خاک امارات قرار دارد که یکی از متحدان آمریکا محسوب می‌شود. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› راشاتودی: خاورمیانه با کوچ آمریکا دارد رنگ صلح را می‌بیند

با این حال، علاقه‌ی چین به کاهش تنش میان آیت‌الله‌های ایران و پادشاهی سعودی، ریشه در هیچ جاه‌طلبی نظامی‌ای در منطقه ندارد، بلکه به این دلیل است که پکن مقادیر قابل‌توجهی نفت از هر دو کشور وارد می‌کند. انگیزه‌ی دیگر چین، بدون شک ابتکار بلندپروازانه‌ی «کمربند و جاده» ی رئیس‌جمهور شی است که هدفش گسترش زیرساخت‌های اقتصادی زمینی و دریایی اوراسیا برای رشد گسترده‌ی تجارت منطقه‌ای است؛ و صدالبته چین در قلب این تجارت قرار خواهد داشت. پکن با هدف تسهیل انتقال نفت خلیج فارس به استان‌های شمال غربی‌اش، تا کنون میلیاردها دلار روی «کوریدور اقتصادی چین-پاکستان[۳]» و توسعه‌ی بندر «گوادر» پاکستان[۴]، در ساحل «دریای عرب» [دریای عمان] سرمایه‌گذاری کرده است.

دیدگاه چین درباره‌ی ابرپروژه‌ی «کمربند و جاده» ی چین، طبق گزارش اندیشکده‌ی آمریکایی «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل». در این دیدگاه، یکی از کوریدورهای زمینی اصلی (خطوط سفید) از ایران می‌گذرد. (+)

دیدگاه ایران درباره‌ی ابرپروژه‌ی «کمربند و جاده» ی چین، طبق گزارش اندیشکده‌ی آمریکایی «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل». این اندیشکده می‌نویسد: «ایران پس از سال‌ها انزوا دارد جایگاه خود را به عنوان پلی میان شرق و غرب مستحکم می‌کند و می‌خواهد از طریق موقعیت محوری‌اش در «کوریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب» که از روسیه تا هند کشیده شده، تبدیل به یک مرکز ترابری شود. همچنین به دنبال یک مسیر شرق-غرب جدید با همکاری همسایگانش، یعنی عراق و افغانستان، است.» (+)

تصویر ماهواره‌ای از بندر «جاسک» ایران در دهانه‌ی خلیج فارس. جایگاه منحصربه‌فرد راهبردی ایران، این کشور را به یکی از شاهراه‌های اصلی در ابرپروژه‌ی «کمربند و جاده» ی چین تبدیل می‌کند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› نقش ایران در ابَرپروژه «کمربند و جاده»

›› چابهار قلب ترانزیت خاورمیانه است/ رقابت هند و چین بر سر بندر ایرانی

›› تجارت پاکستان و زیرآبی امارات مقابل چشم ایران در دریای عمان +نقشه و تصاویر ماهواره‌ای

بنابراین قرار گرفتن ایران و عربستان در وضعیت جنگی، منافع اقتصادی چین را به خطر می‌انداخت. پکن در حال حاضر روزانه ۱/۷ میلیون بشکه نفت از عربستان وارد می‌کند[۵]. همچنین گمان می‌رود چین روزانه ۱/۲ میلیون بشکه نفت نیز از ایران[۶] بخرد[۷]؛ هرچند به خاطر تحریم‌های آمریکا این کار را مخفیانه انجام می‌دهد. ماه دسامبر سال ۲۰۲۲، وقتی اعتراضات سراسری در چین موجب شد تا شی تصمیم بگیرد سیاست قرنطینه تا صفر شدن آمار کووید را کنار بگذارد، اشتهای این کشور برای نفت بار دیگر بالا گرفت و تقاضا در حال حاضر ۲۲ درصد نسبت به سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است. این یعنی، بی‌ثباتی بیش‌تر در خلیج فارس در وضعیت کنونی به هیچ عنوان به نفع حزب کمونیست چین نیست.

نفتکشی در حال تخلیه‌ی نفت واردشده از ایران در بندر «جوشان» چین در سال ۲۰۱۸. چین با تداوم واردات نفت از ایران اثبات کرد که اهمیتی به تحریم‌های ضدایرانی آمریکا نمی‌دهد. طی گزارش‌های جدید، فروش نفت ایران در بازارهای بین‌المللی اخیراً، به‌رغم تداوم تحریم‌های واشینگتن، رکورد جدیدی را ثبت کرده است. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› به جای نفت ایران، فروش نفت آمریکا به چین است که به صفر می‌رسد

›› هزینه‌های پکن برای همکاری با تهران/ کدام شرکت‌های بزرگ چینی به خاطر رابطه با ایران نقره‌داغ شدند؟

›› یک تیر و چند نشان آمریکا با تحریم «هواوی» / چین تاوان دور زدن کدام تحریم‌های ایران را می‌دهد؟

›› گزارش اندیشکده آمریکایی از تفاوت ماهیتی سند همکاری تهران-پکن با برجام

همه‌چیز می‌توانست متفاوت باشد

انگیزه‌ی چین برای پایان دادن به جنگ سرد ایران و عربستان (که مدام تهدید می‌کرد داغ‌تر شود) کاملاً روشن است، اما چرا خودِ این دو کشور چنین کانال دیپلماتیکی را [به جای میانجی‌های احتمالی دیگر] انتخاب کردند؟ هرچه باشد آمریکا هنوز خودش را «کشور اجتناب‌ناپذیر» [کشوری که تمام جهان ناگزیر به انجام کارها از طریق آن است] معرفی می‌کند. با این حال، اجتناب‌ناپذیری آمریکا، اگر اصالتاً زمانی هم معنی می‌داد، به لطف اشتباهاتی مانند تهاجم غیرقانونی به عراق در سال ۲۰۰۳ و جنگ [و اشغالگری] در این کشور، و سوءمدیریت هولناکِ ترامپی در مورد ایران، اکنون آشکارا رو به زوال گذاشته است. تهران هر قدر هم که از اروپا دور بود، ممکن بود وارد دایره‌ی نفوذ ناتو شود؛ دستاوردی که رئیس‌جمهور باراک اوباما، سرمایه‌ی سیاسی هنگفتی را صرف تلاش برای دستیابی به آن کرد. اما در عوض، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ایران را مستقیماً به آغوش روسیه‌ی ولادیمیر پوتین و چینِ شی جین‌پینگ هل داد.

(از راست) «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهور چین، «سید ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور ایران، و «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه. چنان‌که پیش‌بینی می‌شد دولت ایران در دوران ریاست‌جمهوری رئیسی، بیش‌ازپیش روی برقراری روابط با شرق، و به‌ویژه همسایگان نزدیک، تمرکز کرده، و پیشاپیش برخی از نتایج این تغییر رویه نسبت به دولت قبل را نیز دیده است. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› چرا روسیه و چین، ایران را تقویت می‌کنند؟

›› توافق محرمانه ایران با روسیه برای صادرات نفت؟ / نقش چین و هند در دور زدن تحریم‌های آمریکا

واقعیت این است که همه‌چیز می‌توانست متفاوت باشد. «برنامه‌ی جامع اقدام مشترک» (برجام) که سال ۲۰۱۵ با میانجیگری دولت اوباما امضا شد، تمام مسیرهای عملی ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای را بست. ضمن این‌که آیت‌الله‌های ایران از مدت‌ها قبل اصرار داشته‌اند که به دنبال سلاح کشتار جمعی نیستند[۸]، چون این سلاح‌ها، در صورت استفاده، ممکن است کورکورانه تعداد زیادی غیرنظامی را بکشند، که با اخلاقیات شریعت اسلامی در تضاد است. چه حرف رهبران روحانی این کشور را باور کنید، چه نکنید، به هر حال، برجام، صورت مسئله را پاک می‌کرد. به علاوه، به گفته‌ی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران تا سال ۲۰۱۸ صادقانه داشت تعهداتش را اجرا می‌کرد[۹]، اما (در اتفاقی که نمونه‌ای از طنز تلخ دوران ترامپی معاصر ماست) واشینگتن به خاطر همین تبعیت، این کشور را مجازات کرد.

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، صرفاً در ازای تحقق وعده‌ی تخفیف تحریم‌ها از سوی واشینگتن (وعده‌ای که هرگز محقق نشد) به «حسن روحانی» رئیس‌جمهور وقت ایران، اجازه داد آن معاهده‌ی خجالت‌آور را با اعضای دائم شورای امنیت امضا کند. اگرچه شورای امنیت، اوایل سال ۲۰۱۶، تحریم‌های سال ۲۰۰۶ خود علیه ایران را برداشت، اما این اقدام، یک ژست بی‌معنا بود، چون کنگره پیشاپیش، با استفاده از «دفتر کنترل دارایی‌های خارجی» وزارت خزانه‌داری، تحریم‌های یک‌جانبه‌ای از سوی آمریکا علیه ایران وضع کرده بود و حتی پس از توافق هسته‌ای هم، جمهوری‌خواهان کنگره حاضر به لغو این تحریم‌ها نشدند؛ بلکه اتفاقاً یک قرارداد ۲۵ میلیارد دلاری را هم، که به ایران اجازه می‌داد از «بوئینگ» هواپیمای مسافربری غیرنظامی بخرد، به هم زدند.

کاریکاتوری درباره‌ی «امتیازات اعطایی ایران» (چپ) در مقابل «امتیازات اعطایی ۱+۵» در برجام (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› چرا با آمریکا مذاکره کردیم و چرا دیگر نمی‌کنیم؟

›› روحانی اگر «میراث دیپلماسی» می‌خواهد به شرق رو کند

›› چرا ترامپ از مذاکره مستقیم با مقامات ایران سخن می‌گوید؟

جمهوری‌خواهان کنگره و دولت ترامپ، در حالی ایران را تحت این تحریم‌های شدید نگه داشتند که این کشور به تعهدات خود عمل کرده بود و کارآفرینان ایرانی مشتاقانه منتظر تجارت با اروپا و آمریکا بودند[۱۰]. به عبارت دیگر، می‌شد تهران را از طریق وابستگی فزاینده به تعاملات تجاری با کشورهای شمال اقیانوس اطلس، ناگزیر به مدار غرب کشید، اما چنین اتفاقی هرگز نیفتاد. ترامپ در ادامه، تحریم‌های مالی و تجاری بیش‌تری علیه ایران وضع کرد[۱۱]. با این وجود، رهبران آن کشور تا اواسط سال ۲۰۱۹ به تبعیت از الزامات برجام ادامه دادند و سپس دست به نقض مفاد آن زدند. ایران اکنون اورانیوم با غنای بسیار بالا تولید کرده و از هر زمان دیگری به ظرفیت ساخت تسلیحات هسته‌ای نزدیک‌تر شده است؛ هرچند این کشور هنوز هم برنامه‌ی هسته‌ای نظامی ندارد[۱۲] و آیت‌الله‌ها همچنان تکذیب می‌کنند که به دنبال چنین تسلیحاتی هستند. در واقع کارزار «فشار حداکثری» ترامپ نه‌تنها نفوذ تهران در منطقه را از بین نبرد، بلکه اتفاقاً قدرت آیت‌الله‌ها در لبنان، سوریه، و عراق را تقویت کرد.

در همین‌باره بخوانید:

›› از سفر پوتین به تهران تا ارسال پهپاد به روسیه/ ایران در کانون توجه «انجمن امنیتی اسپن»

›› چگونه آمریکا ایران را وادار به ساخت بمب اتمی می‌کند؟

›› خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای؛ ابتکاری که می‌تواند جایگزین برجام شود

چرخش عربستان

پس از حمله‌ی روسیه به اوکراین، دولت بایدن همان نوع تحریم‌های «فشار حداکثری» ای که ترامپ علیه ایران وضع کرده بود، علیه روسیه اعمال کرد. چنان‌که پیش‌بینی می‌شد، اکنون یک «محور تحریم‌شدگان» تشکیل شده است: ایران و روسیه در حال بررسی معاملات تجاری و تسلیحاتی دوجانبه هستند[۱۳] و ظاهراً ایران به مسکو پهپاد می‌فروشد[۱۴]. از سوی دیگر، در عربستان، به نظر می‌رسد محمد بن‌سلمان، ولی‌عهد و پادشاه بالفعل این کشور، ظاهراً اخیراً مشاوران بهتری استخدام کرده است. بن‌سلمان ماه مارس ۲۰۱۵، پس از تسلط «انصارالله» بر مناطق پرجمعیت شمال یمن، جنگ ویرانگری را علیه این کشور همسایه‌اش به راه انداخت. با این حال، از آن‌جایی که سعودی‌ها عمدتاً از نیروی هوایی علیه یک نیروی چریکی استفاده می‌کردند، محکوم به شکست بودند.

یکی از رزمنده‌های انصارالله یمن، اواسط ماه جولای سال ۲۰۲۲، در خیابان مسدودشده‌ی «الخمسین» منتهی به مرکز شهر «تعز» (مرکز استانی به همین نام در یمن)، نگهبانی می‌دهد. آن زمان، طرف‌های جنگ داخلی یمن در حال مذاکره بر سر بازگشایی خیابان‌هایی مانند الخمسین بودند که بسته شدنشان هزاران خانواده را به رنج انداخته بود. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› رادارگریز و مرگ‌بار؛ تأثیر پهپادهای ایرانی بر جنگ اوکراین

›› پهپاد در ازای سوخو-۳۵/ گمانه‌زنی‌ها درباره معامله تسلیحاتی میان ایران و روسیه

›› تغییر یارکشی‌ها در خلیج فارس/ اعراب دارند ایران را جایگزین آمریکا می‌کنند

›› هزینه‌های کوچ از خاورمیانه/ متحدان آمریکا در بحران اوکراین طرف روسیه هستند

عربستان تلاش کرده بود با نفوذ ایران در سایر نقاط جهان عرب نیز مقابله کند. به همین منظور، در جنگ داخلی سوریه از شورشیان سلفی بنیادگرا علیه دولت بشار اسد حمایت کرد. با این وجود، در آن‌جا هم سال ۲۰۱۳، شبه‌نظامیان شیعه‌ی حزب‌الله لبنان در حمایت از اسد وارد جنگ شدند و سال ۲۰۱۵، روسیه نیروی هوایی‌اش را به سوریه اعزام کرد تا شکست شورشیان قطعی شود. چین نیز به نوبه‌ی خود از اسد حمایت کرده بود[۱۵] (البته نه از طریق نظامی) و نقش بی‌سروصدایی در بازسازی این کشور پس از جنگ ایفا کرد[۱۶]. در نتیجه، سعودی‌ها در قالب توافق اخیر با میانجیگری چین با هدف کاهش تنش‌ها با ایران و متحدان منطقه‌ایش، اخیراً رهبری کارزاری را به عهده گرفتند که منجر به بازگشت دولت اسد به «اتحادیه‌ی عرب» شد[۱۷]؛ سازمانی که دمشق سال ۲۰۱۱، در اوج جنگ داخلی سوریه، از آن اخراج شده بود.

هیأت‌ها و وزرای خارجه‌ی کشورهای عضو «اتحادیه‌ی عرب» اوایل ماه می سال ۲۰۲۳ در مقر این سازمان در قاهره، پایتخت مصر، مشغول رأی‌گیری درباره‌ی اعطای مجدد عضویت به سوریه پس از ۱۲ سال هستند. دمشق که سال ۲۰۱۱ در بحبوحه‌ی جنگ داخلی از این اتحادیه اخراج شده بود، طی ماه‌های گذشته با حمایت عربستان، مجدداً به این سازمان ملحق شد. (+)

ناوچه‌ی موشک‌انداز روسی «ولیکی اوستیوگ» (چپ) از بندری در شهر «طرطوس» در سوریه عازم مأموریت گشت‌زنی در دریای مدیترانه می‌شود. دو زیردریایی دیزلی-برقی روسی پروژه‌ی ۶۳۶/۳ کلاس «وارشاویانکا» (نسخه‌ای از کلاس «کیلو») نیز در سمت راست تصویر دیده می‌شوند. پایگاه دریایی روسیه در طرطوس، تنها پایگاه دریایی این کشور در خارج از کشورهای شوروی سابق است. تصمیمات اشتباه آمریکا در خاورمیانه، این منطقه را از چنگ واشینگتن درآورده و قدرت‌های دیگری را وارد معادلات منطقه‌ای کرده است. (+)

اواخر سال ۲۰۱۹، پس از حمله‌ی پهپادی به پالایشگاه‌های شرکت «آرامکو» ی سعودی[۱۸]، دیگر معلوم بود بن‌سلمان در رقابت منطقه‌ایش با ایران شکست خورده است؛ و عربستان شروع به جست‌وجو به دنبال راه فرار کرد. از جمله به سراغ «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر وقت عراق، رفتند و از او خواستند میان آن‌ها و ایرانی‌ها میانجیگری کند. عبدالمهدی نیز برای بررسی احیای روابط با آل‌سعود از ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده‌ی نیروی قدس سپاه پاسداران ایران، دعوت کرد به بغداد سفر کند. همان‌طور که کم‌تر کسی فراموش خواهد کرد، ۳ ژانویه‌ی ۲۰۲۰، سلیمانی با یک هواپیمای مسافربری غیرنظامی به عراق رفت، اما یک پهپاد آمریکایی به دستور رئیس‌جمهور ترامپ[۱۹]، که ادعا می‌کرد سلیمانی برای کشتن آمریکایی‌ها به عراق آمده، او را در فرودگاه بین‌المللی بغداد ترور کرد. این سؤال پیش می‌آید که آیا ترامپ می‌خواست جلوی آشتی ایرانی‌ها و سعودی‌ها را بگیرد؟ هرچه باشد، گرد آوردن عربستان و سایر کشورهای خلیج [فارس] در یک اتحاد ضدایرانی با اسرائیل، در بطن سیاست «جرد کوشنر» داماد ترامپ، موسوم به «پیمان‌های ابراهیم»، قرار داشت.

این تصویر هوایی نشان می‌دهد موشک‌ها و پهپادهای «انصارالله» یمن در حمله‌ی سال ۲۰۱۹، حدود ۱۷ نقطه از تأسیسات شرکت «آرامکو» غول نفتی سعودی، را هدف قرار داده‌اند. این حمله‌ی شگفت‌آور و غافلگیرکننده‌ی انصارالله، یکی از عواملی بود که ورق جنگ را به سود مقاومت یمن برگرداند و نهایتاً آل‌سعود را به پذیرش شکست در این کشور وادار کرد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› نه عراق، نه سوریه، نه لبنان؛ انگیزه کم‌ترشناخته‌شده آمریکا برای ترور حاج قاسم

›› نقش شهید سلیمانی در وحدت ایران و عراق

›› دیپلمات آمریکایی: سلیمانی برای مردم خاورمیانه مقدس بود

›› مهمان یمنی کنفرانس افق نو: نمی‌گذاریم عربستان یک اسرائیل عربی شود

›› نتیجه «معامله قرن» ترامپ: اهانت بولدوزر صهیونیست‌ها به پیکر شهید فلسطینی

›› ماه‌عسل امارات و اسرائیل با طعم کودک‌کشی و جاسوسی/ پشت پرده پروژه «میوه‌های صلح» چیست؟

ظهور چین و افول آمریکا

واشینگتن اکنون در مهمانی دیپلمات‌ها تبدیل به مهمانی‌خراب‌کن شده است. ایرانی‌ها خودبه‌خود هرگز به آمریکایی‌ها به عنوان میانجی اعتماد نمی‌کردند. سعودی‌ها هم حتماً می‌ترسیده‌اند درباره‌ی مذاکرات با ایران به آمریکایی‌ها چیزی بگویند. رئیس‌جمهور شی، در پایان سال ۲۰۲۲، به ریاض، پایتخت عربستان، سفر کرد و آن‌جا ظاهراً روابط با ایران یکی از موضوعات گفت‌وگو بوده است. ماه فوریه‌ی امسال [سال ۲۰۲۳]، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، به پکن سفر کرد. چنان‌که وزارت خارجه‌ی چین می‌گوید، آن موقع، شی شخصاً متعهد شده بود میان دو کشور رقیب در خاورمیانه میانجیگری کند[۲۰]. اکنون، چین که [به عنوان یک قدرت دیپلماتیک] در حال ظهور است، پیشنهاد می‌دهد در مسائل دیگر خاورمیانه نیز نقش میانجی را بازی کند؛ و همزمان شکایت می‌کند که «برخی از کشورهای بزرگ از خارج از منطقه» به دلیل «خودخواهی» باعث «بی‌ثباتی درازمدت در خاورمیانه» می‌شوند.

تصویر خوش‌وبشِ «مُشتی» «جو بایدن» (چپ)، رئیس‌جمهور آمریکا، و «محمد بن‌سلمان» (راست)، ولی‌عهد سعودی، طی سفر سال ۲۰۲۲ بایدن به خاورمیانه، در رسانه‌های آمریکایی بسیار جنجال‌برانگیز شد و رئیس‌جمهور آمریکا که وعده داده بود بن‌سلمان را منزوی و منفور خواهد کرد، به خاطر دیدارش با ولی‌عهد سعودی که شواهد نشان می‌دهند دستور قتل وحشیانه‌ی «جمال خاشقجی» خبرنگار منتقد سعودی، را صادر کرده، در داخل آمریکا به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت. (جزئیات بیش‌تر) (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› وال‌استریت‌ژورنال: سفر خاورمیانه‌ای بایدن بدتر از آبروریزی بود

اهمیت جدید چین به عنوان برقرارکننده‌ی صلح ممکن است به‌زودی به درگیری‌هایی مانند یمن[۲۱] و سودان[۲۲] نیز تعمیم پیدا کند. پکن به عنوان قدرت روبه‌رشد دنیا که روی اوراسیا، خاورمیانه، و آفریقا متمرکز است، مشخصاً می‌خواهد هرگونه درگیری‌ای که احتمال داشته باشد در طرح کمربند و جاده‌اش تداخل ایجاد کند، به مسالمت‌آمیزترین شکل ممکن حل‌وفصل شود. پکن به‌وضوح آماده است، هرجا که دو طرف از درگیری خسته شده باشند، چنان‌که در مورد عربستان و ایران صدق می‌کرد، نقش یک میانجیگر صادق را بازی کند. با این حال، شاهکار دیپلماتیک چشم‌گیر این کشور در احیای روابط میان ریاض و تهران، بیش از آن‌که نشان‌دهنده‌ی جایگاه پکن به عنوان یک قدرت روبه‌رشد در خاورمیانه باشد، نشانی از کاهش حیرت‌انگیز اعتبار منطقه‌ای آمریکا پس از سه دهه وعده‌ی دروغ، شکست، و سیاست‌گذاری دمدمی‌مزاجانه است. اکنون که به گذشته نگاه می‌کنیم، به نظر می‌رسد این اقدامات بر هیچ اساسی استوار نبوده‌اند، جز نقشه‌های شرورانه‌ی امپریالیستی از جنس «تفرقه بینداز و حکومت کن»؛ نقشه‌هایی که حالا دیگر همگی نقش بر آب شده‌اند.

شهروندان سودانی، اوایل ماه می سال ۲۰۲۳، در کرانه‌های رود «نیل سفید» در خارطوم، پایتخت سودان، گودال‌های کوچک حفر می‌کنند تا آب آشامیدنی جمع‌آوری کنند. چین ممکن است بتواند از نقش دیپلماتیک جدید خود در خاورمیانه برای پایان دادن به جنگ داخلی در سودان استفاده کند. (+)