شعبان

گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس ـ سید حسن محمدی طباطبایی؛ اگر بخواهیم تعالیم دینی را با نگرشی کنجکاوانه مورد کنکاش قرار دهیم خواهیم دید که در متون دینی، آیات، روایات، مطالب و مضامینی مبنی بر بخشش و غفران الهی در قبال انجام اعمالی خاص بیان شده که با دقت نظر در می‌یابیم دایره وسعت و مشمولیت رحمت الهی نسبت به لغزش‌های بندگان بیشتر از غضب و جزای اعمال بندگان است. «هرکس کار نیکو کند او را ۱۰ برابر آن پاداش خواهم داد و هر کس عمل بدی از او سر زند جز به قدر آن کار زشت مجازات نشود و بر آن‌ها اصلا ستم نخواهد شد» (انعام ۱۶۰).

مؤید این سخن را می‌توان در آیات و روایات فراوان یافت، به عنوان نمونه «آنان که مالشان را در راه خدا انفاق کنند به مانند دانه‌ای است که از یک دانه هفت خوشه بروید و در هر خوشه یکصد دانه باشد و خدا از این مقدار نیز بر هر که خواهد بیافزاید، چون خدا را رحمت بی‌منتهاست و…» (بقره۲۶۱)، «مردم نیکوکار به نیکوترین پاداش عمل خود و زیادت لطف خدا نائل شوند … و کسانی که مرتکب اعمال بد شدند به قدر همان اعمال زشت مجازات شوند» (یونس ۲۶و۲۷)

توجه در این قبیل آیات و روایات به ما این مهم را می‌آموزد که خداوند به طرق مختلف و به بهانه‌های گوناگون در صدد آمرزش و به سعادت و کمال رسیدن بنده‌های خود است، از جمله عوامل غفران اللهی و نیل بشر به سوی کمال بندگی عبارتند از: قرائت قرآن تدبر و عمل، ارتباط معنوی با اولیای اللهی با توسل و زیارت، بهره مندی از اوقات خاص جهت بندگی خدا همچون ماه رجب، شعبان، رمضان، لیالی قدر، توبه، عمل صالح، شفاعت و …

چنانچه اشاره شد از جمله فرصت‌های اللهی جهت نیل بشر به سعادت بهرمندی از درک و استفاده بهینه از اوقات ماه رجب، شعبان و رمضان است. پیامبر خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ماه‌های رجب، شعبان و رمضان را اینگونه معرفی کردند «رَجَبٌ شَهرُ اللّهِ الأَصَبُّ، یَصُبُّ اللّهُ فیهِ الرَّحمَهَ عَلی عِبادِهِ، وشَهرُ شَعبانَ تَنشَعِبُ فیهِ الخَیراتُ. وفی أوَّلِ لَیلَهٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ تُغَلُّ المَرَدَهُ مِنَ الشَّیاطینِ، ویُغفَرُ فی کُلِّ لَیلَهٍ سَبعینَ ألفا، فَإِذا کانَ فی لَیلَهِ القَدرِ غَفَرَ اللّهُ بِمِثلِ ما غَفَرَ فی رَجَبٍ وشَعبانَ وشَهرِ رَمَضانَ إلی ذلِکَ الیَومِ، إلّا رَجُلٌ بَینَهُ وبَینَ أخیهِ شَحناءُ، فَیَقولُ اللّهُ عز و جل: أنظِروا هؤُلاءِ حَتّی یَصطَلِحوا رجب، ماه ریزش (رحمت) خداست و در آن، رحمت خدا بر بندگانش فرو می‌ریزد، و در ماه شعبان، خیرات، منشعب می‌شوند. در نخستین شب ماه رمضان، شیاطینِ سرکش به بند کشیده می‌شوند و هر شب، هفتاد هزار نفر آمرزیده می‌شوند. پس، چون شب قدر شود، خداوند، به همان اندازه که در رجب و شعبان و ماه رمضان تا آن روز آمرزیده است، می‌آمرزد، مگر کسی را که میان او و برادرش دشمنی باشد» و خداوند متعال می‌فرماید: «آمرزش اینان را به تأخیر اندازید تا با هم آشتی کنند» (عیون أخبار الرضا (ع) – الشیخ الصدوق – ج ١ – الصفحة ٧٦)

وقتی مقرر می‌شود به میهمانی یا مسافرت برویم، این رفتن مستلزم یک سری مقدمات است تا به نحو احسن میهمانی یا مسافرت به سر برسد، حال در مبحث ما هم همینطور است، ماه رجب و شعبان به منزله مقدمات میهمانی خدا بوده و نقش زمینه ساز‌های سفر را به عهده دارند. مسافر برای استفاده احسن از ماه مبارک رمضان نیازمند صفای باطنی است که در اثر عبادت و راز و نیاز در دو ماه رجب و شعبان حاصل شده می‌شود. به عبارت دیگر کسانی که دل در گرو محبت خدا نهاده‌اند، لحظه‌شماری می‌کنند تا با ورود به ماه رجب و بهره‌مندی از برکات آن، به درک فیوضات ماه عظیم شعبان موفق شوند و پس از آن بتوانند مدال لیاقت ورود به ضیافت الهی در ماه رمضان را دریافت کنند. پیامبر اکرم (ص) فرمودند «اَللّهُمَّ بارِکْ لَنا فی رَجَب وَشَعْبانَ، وَبَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَاَعِنّا عَلَی الصِّیامِ وَالْقِیامِ، وَحِفْظِ اللِّسانِ، وَغَضِّ الْبَصَرِ، وَلا تَجْعَلْ حَظَّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَالْعَطَشَ»؛ (خدایا برکت ده بر ما در ماه رجب و شعبان و ما را به ماه رمضان برسان و کمکمان ده برای گرفتن روزه و شب زنده‌داری و نگهداری زبان و پوشیدن چشم و بهره ما را از آن ماه تنها گرسنگی و تشنگی قرار مده)»

اهمیت فضیلت ماه رجب از نام‌هایی که برای این ماه در روایات بیان شده دانسته می‌شود که عبارتند از:
۱- رَجَبُ الاَصَبّ. رجب الأصب یعنی ماه ریزش رحمت خداوند. از پیامبر اکرم (ص) نقل است که فرمود: «یُسَمَّی شَهرُ الرَّجبِ الاَصَبَّ ِلاَنَّ الرّحمةَ تُصَبُّ عَلَی اُمَّتی فیهِ صَبّاً وَ یُقالُ الاصَمُّ لِاَنَّهُ نُهِیَ فیهِ عَن قِتالِ المُشرکینَ وَ هُوَ مِنَ الشُّهورِ الحُرُم.» «ماه رجب را اصبّ نامیده‌اند، چون در این ماه رحمت الهی بر امت من فرو می‌ریزد و ماه اصم می‌گویند، چون در این ما ه از جنگ با مشرکان نهی شده است وچون صدایی برای فرا خواندن به جنگ دراین ماه شنیده نمی‌شود گویا این ماه ازاین نظر ناشنواست.» (وسائل الشیعه ج ۱۰ ص ۵۱۱)

۲- شهر الاستغفار: امام صادق (ع) از پیغمبر اکرم (ص) نقل کرده اند که آن حضرت فرمودند: «رجب شهر الإستغفار لأمتی أکثروا فیه من الإستغفار فَإنه غفور رحیم؛ ماه رجب، ماه استغفار امّت من است. پس در این ماه، بسیار طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است.»
همچنین آن حضرت فرمودند: «من استغفر اللّه فی رجب و سأله التوبة سبعین مرّة بالغداة و سبعین مرّة بالعشیّ یقول أَستغفر اللَه و أَتوب إلیه فإِذا بلغ تمام سبعین مرّة رفع یدیه و قال اللهمّ اغفر لی و تب علیّ فإِن مات فی رجب مات مرضیّا عنه و لا تمسّه النّار ببرکة رجب؛ کسی که در ماه رجب، هفتاد مرتبه در هنگام طلوع آفتاب و هفتاد مرتبه در هنگام غروب آفتاب بگوید أَستغفر الله و أَتوب إلَیه و سپس دست‌ها را بلند کند و بگوید اللّهم اغفر لی و تب علیّ، اگر در ماه رجب بمیرد، خدا از او راضی باشد و به برکت ماه رجب، آتش او را لمس نکند». (وسائل الشیعه جلد ۱۰، صفحه ۴۸۴).

با توجه به مطالب فوق پسندیده است که مومن کیس قدر این فرصت را دانسته و از تمام لحظات این ماه استفاده درست ببرد تا مشمول انتساب لقب رجبیون در پاسخ به ندای أین الرجبیون (کجایند افرادی که ماه رجب را محترم شمرده و اعمالی از آن را انجام داده‌اند) فرشتگان در فردای قیامت باشند.

انتهای پیام/ 141

گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس ـ سید حسن محمدی طباطبایی؛ اگر بخواهیم تعالیم دینی را با نگرشی کنجکاوانه مورد کنکاش قرار دهیم خواهیم دید که در متون دینی، آیات، روایات، مطالب و مضامینی مبنی بر بخشش و غفران الهی در قبال انجام اعمالی خاص بیان شده که با دقت نظر در می‌یابیم دایره وسعت و مشمولیت رحمت الهی نسبت به لغزش‌های بندگان بیشتر از غضب و جزای اعمال بندگان است. «هرکس کار نیکو کند او را ۱۰ برابر آن پاداش خواهم داد و هر کس عمل بدی از او سر زند جز به قدر آن کار زشت مجازات نشود و بر آن‌ها اصلا ستم نخواهد شد» (انعام ۱۶۰).

مؤید این سخن را می‌توان در آیات و روایات فراوان یافت، به عنوان نمونه «آنان که مالشان را در راه خدا انفاق کنند به مانند دانه‌ای است که از یک دانه هفت خوشه بروید و در هر خوشه یکصد دانه باشد و خدا از این مقدار نیز بر هر که خواهد بیافزاید، چون خدا را رحمت بی‌منتهاست و…» (بقره۲۶۱)، «مردم نیکوکار به نیکوترین پاداش عمل خود و زیادت لطف خدا نائل شوند … و کسانی که مرتکب اعمال بد شدند به قدر همان اعمال زشت مجازات شوند» (یونس ۲۶و۲۷)

توجه در این قبیل آیات و روایات به ما این مهم را می‌آموزد که خداوند به طرق مختلف و به بهانه‌های گوناگون در صدد آمرزش و به سعادت و کمال رسیدن بنده‌های خود است، از جمله عوامل غفران اللهی و نیل بشر به سوی کمال بندگی عبارتند از: قرائت قرآن تدبر و عمل، ارتباط معنوی با اولیای اللهی با توسل و زیارت، بهره مندی از اوقات خاص جهت بندگی خدا همچون ماه رجب، شعبان، رمضان، لیالی قدر، توبه، عمل صالح، شفاعت و …

چنانچه اشاره شد از جمله فرصت‌های اللهی جهت نیل بشر به سعادت بهرمندی از درک و استفاده بهینه از اوقات ماه رجب، شعبان و رمضان است. پیامبر خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ماه‌های رجب، شعبان و رمضان را اینگونه معرفی کردند «رَجَبٌ شَهرُ اللّهِ الأَصَبُّ، یَصُبُّ اللّهُ فیهِ الرَّحمَهَ عَلی عِبادِهِ، وشَهرُ شَعبانَ تَنشَعِبُ فیهِ الخَیراتُ. وفی أوَّلِ لَیلَهٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ تُغَلُّ المَرَدَهُ مِنَ الشَّیاطینِ، ویُغفَرُ فی کُلِّ لَیلَهٍ سَبعینَ ألفا، فَإِذا کانَ فی لَیلَهِ القَدرِ غَفَرَ اللّهُ بِمِثلِ ما غَفَرَ فی رَجَبٍ وشَعبانَ وشَهرِ رَمَضانَ إلی ذلِکَ الیَومِ، إلّا رَجُلٌ بَینَهُ وبَینَ أخیهِ شَحناءُ، فَیَقولُ اللّهُ عز و جل: أنظِروا هؤُلاءِ حَتّی یَصطَلِحوا رجب، ماه ریزش (رحمت) خداست و در آن، رحمت خدا بر بندگانش فرو می‌ریزد، و در ماه شعبان، خیرات، منشعب می‌شوند. در نخستین شب ماه رمضان، شیاطینِ سرکش به بند کشیده می‌شوند و هر شب، هفتاد هزار نفر آمرزیده می‌شوند. پس، چون شب قدر شود، خداوند، به همان اندازه که در رجب و شعبان و ماه رمضان تا آن روز آمرزیده است، می‌آمرزد، مگر کسی را که میان او و برادرش دشمنی باشد» و خداوند متعال می‌فرماید: «آمرزش اینان را به تأخیر اندازید تا با هم آشتی کنند» (عیون أخبار الرضا (ع) – الشیخ الصدوق – ج ١ – الصفحة ٧٦)

وقتی مقرر می‌شود به میهمانی یا مسافرت برویم، این رفتن مستلزم یک سری مقدمات است تا به نحو احسن میهمانی یا مسافرت به سر برسد، حال در مبحث ما هم همینطور است، ماه رجب و شعبان به منزله مقدمات میهمانی خدا بوده و نقش زمینه ساز‌های سفر را به عهده دارند. مسافر برای استفاده احسن از ماه مبارک رمضان نیازمند صفای باطنی است که در اثر عبادت و راز و نیاز در دو ماه رجب و شعبان حاصل شده می‌شود. به عبارت دیگر کسانی که دل در گرو محبت خدا نهاده‌اند، لحظه‌شماری می‌کنند تا با ورود به ماه رجب و بهره‌مندی از برکات آن، به درک فیوضات ماه عظیم شعبان موفق شوند و پس از آن بتوانند مدال لیاقت ورود به ضیافت الهی در ماه رمضان را دریافت کنند. پیامبر اکرم (ص) فرمودند «اَللّهُمَّ بارِکْ لَنا فی رَجَب وَشَعْبانَ، وَبَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَاَعِنّا عَلَی الصِّیامِ وَالْقِیامِ، وَحِفْظِ اللِّسانِ، وَغَضِّ الْبَصَرِ، وَلا تَجْعَلْ حَظَّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَالْعَطَشَ»؛ (خدایا برکت ده بر ما در ماه رجب و شعبان و ما را به ماه رمضان برسان و کمکمان ده برای گرفتن روزه و شب زنده‌داری و نگهداری زبان و پوشیدن چشم و بهره ما را از آن ماه تنها گرسنگی و تشنگی قرار مده)»

اهمیت فضیلت ماه رجب از نام‌هایی که برای این ماه در روایات بیان شده دانسته می‌شود که عبارتند از:
۱- رَجَبُ الاَصَبّ. رجب الأصب یعنی ماه ریزش رحمت خداوند. از پیامبر اکرم (ص) نقل است که فرمود: «یُسَمَّی شَهرُ الرَّجبِ الاَصَبَّ ِلاَنَّ الرّحمةَ تُصَبُّ عَلَی اُمَّتی فیهِ صَبّاً وَ یُقالُ الاصَمُّ لِاَنَّهُ نُهِیَ فیهِ عَن قِتالِ المُشرکینَ وَ هُوَ مِنَ الشُّهورِ الحُرُم.» «ماه رجب را اصبّ نامیده‌اند، چون در این ماه رحمت الهی بر امت من فرو می‌ریزد و ماه اصم می‌گویند، چون در این ما ه از جنگ با مشرکان نهی شده است وچون صدایی برای فرا خواندن به جنگ دراین ماه شنیده نمی‌شود گویا این ماه ازاین نظر ناشنواست.» (وسائل الشیعه ج ۱۰ ص ۵۱۱)

۲- شهر الاستغفار: امام صادق (ع) از پیغمبر اکرم (ص) نقل کرده اند که آن حضرت فرمودند: «رجب شهر الإستغفار لأمتی أکثروا فیه من الإستغفار فَإنه غفور رحیم؛ ماه رجب، ماه استغفار امّت من است. پس در این ماه، بسیار طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است.»
همچنین آن حضرت فرمودند: «من استغفر اللّه فی رجب و سأله التوبة سبعین مرّة بالغداة و سبعین مرّة بالعشیّ یقول أَستغفر اللَه و أَتوب إلیه فإِذا بلغ تمام سبعین مرّة رفع یدیه و قال اللهمّ اغفر لی و تب علیّ فإِن مات فی رجب مات مرضیّا عنه و لا تمسّه النّار ببرکة رجب؛ کسی که در ماه رجب، هفتاد مرتبه در هنگام طلوع آفتاب و هفتاد مرتبه در هنگام غروب آفتاب بگوید أَستغفر الله و أَتوب إلَیه و سپس دست‌ها را بلند کند و بگوید اللّهم اغفر لی و تب علیّ، اگر در ماه رجب بمیرد، خدا از او راضی باشد و به برکت ماه رجب، آتش او را لمس نکند». (وسائل الشیعه جلد ۱۰، صفحه ۴۸۴).

با توجه به مطالب فوق پسندیده است که مومن کیس قدر این فرصت را دانسته و از تمام لحظات این ماه استفاده درست ببرد تا مشمول انتساب لقب رجبیون در پاسخ به ندای أین الرجبیون (کجایند افرادی که ماه رجب را محترم شمرده و اعمالی از آن را انجام داده‌اند) فرشتگان در فردای قیامت باشند.

انتهای پیام/ 141