شمال آفریقا

به گزارش مجاهدت از مشرق، سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه که برای رایزنی با مقام‌های ارشد دولت تونس به این کشور سفر کرده است، عصر امروز چهارشنبه همزمان با سالروز میلاد باسعادت پیامبر گرامی اسلام (ص) با حضور در مسجد جامع الزیتونه، با شیخ هشام محمود مفتی کل تونس دیدار و گفتگو کرد.

وزیر امور خارجه با تبریک ولادت پیامبر اسلام (ص) به مردم و دولت تونس، ضرورت وحدت همه مسلمانان حول محور پیامبر عظیم‌الشان اسلام را خاطرنشان کرد و با اشاره به تداوم جنایات رژیم صهیونیستی در غزه و گسترش دامنه تجاوزات این رژیم به کل منطقه غرب آسیا، توقف نسل‌کشی در غزه و مقابله با توسعه‌طلبی خطرناک آن را مستلزم همکاری و هماهنگی جدی امت اسلامی دانست.

مفتی کل جمهوری تونس نیز ضمن ابراز خوشوقتی از حضور وزیر امور خارجه در مسجد جامع الزیتونه، توضیحاتی در مورد تاریخچه این مسجد و جایگاه و اهمیت آن در گسترش اسلام رحمانی در تونس، شمال آفریقا و کل جهان اسلام ارائه داد.

وزیر امور خارجه در ادامه از صحن اصلی مسجد و رواق‌های آن بازدید کرد.

مسجد جامع الزیتونه، از قدیمی‌ترین مساجد تونس با قدمت و جایگاهی تاریخی است که در سال ۷۹ هجری قمری بنا شده و در طول تاریخ طولانی خود نقش بسیار مهمی در نشر معارف اسلامی داشته است.

سرویس جهان مشرق – آفریقا بعد از قاره آسیا، دومین قاره بزرگ و دومین قاره پرجمعیت جهان است. با مساحتی در حدود ۳۰٫۳ میلیون کیلومتر مربع (۱۱٫۷ میلیون مایل مربع) به همراه جزایر مجاور، ۶٪ از کل سطح زمین و ۲۰٪ از مساحت خشکی‌های کره زمین آن را پوشش می‌دهد. قاره آفریقا همواره به دلیل بهره‌مندی از منابع سرشار طبیعی و داشتن موقعیت ممتاز ژئوپلیتیکی در میان دو قاره آسیا- اروپا، محل رقابت و نزاع قدرت‌های بزرگ بوده است و همچنان نیز این مسئله ادامه دارد.

رژیم صهیونیستی نیز امروز یکی از بازیگرانی است که تلاش میکند تا با حضور در این قاره، منافع امنیتی، نظامی، سیاسی و اقتصاد خود را دنبال کند. این رژیم همواره برای خود مزیت‌های زیادی در رابطه با حضور در قاره آفریقا قائل است که مهم ترین آنها، مزیت نظامی و امنیتی است. این مسئله شامل کمک‌های تسلیحاتی و حضور نیروهای امنیتی در کشورهای مختلف است. شرکت‌های امنیتی رژیم صهیونیستی از چند دهه قبل با استقرار مربیان ویژه خود در کشورهای آفریقایی و آموزش نیروهای بومی این کشورها در راستای تقویت طرح این رژیم برای نفوذ در قاره آفریقا تلاش می‌کنند.

چند سال پس از اشغال سرزمین‌های فلسطینی، سران رژیم صهیونیستی برای خروج از محاصره ژئوپلیتیکی به سمت توسعه روابط با کشورهای پیرامون خاورمیانه عربی حرکت کرده و تلاش کردند با کشورهای غیر عربی در مناطق نزدیک به خود ارتباط بگیرند. در کنار کشورهایی مانند ایران و ترکیه، کشورهای آفریقایی نیز از جمله کشورهایی بودند که در راهبرد صهیونیست‌ها برای خروج از این محاصره ژئوپلیتیکی، مهم قلمداد میشدند.

علی رغم آنکه آغاز روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای آفریقایی را میتوان از دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی دانست، اما نقطه عطف آغاز فعالیت‌های رژیم صهیونیستی در آفریقا را میتوان به مربوط به سال ۲۰۰۹ و دوره وزارت خارجه آویگدور لیبرمن دانست. در آن سال لیبرمن وزیر خارجه رژیم صهیونیستی سفر بی‌سابقه‌ای به قاره آفریقا داشت که شامل اتیوپی، غنا، کنیا، نیجریه و اوگاندا بود، لیبرمن در آن سفر آمادگی رژیم صهیونیستی را برای مشارکت در حل بسیاری از چالش‌های پیش روی کشورهای آفریقایی اعلام کرد.

چیزی که بیش از همه در این سفر جلب توجه می‌کند، تعداد زیاد نمایندگان شرکت‌های اسلحه‌سازی رژیم صهیونیستی است به طوری که بیشتر اعضای هیات همراه لیبرمن را تشکیل می‌دادند و این توجه تل‌آویو به تقویت روابط امنیتی‌اش با کشورهای آفریقایی را نشان می‌دهد.

روابط رژیم صهیونیستی و مراکش

در ۱۰ دسامبر سال ۲۰۲۰، و با پایه گذاری طرح “توافقات ابراهیمی” رژیم صهیونیستی و مراکش توافق کردند که روابط دیپلماتیک رسمی برقرار کنند و مراکش، به همراه بحرین، امارات متحده عربی و سودان چهارمین کشور اسلامی در عرض چهار ماه شد که وارد توافقات ابراهیمی با رژیم صهیونیستی میشود.

پس از امضای رسمی توافق عادی سازی میان رژیم صهیونیستی و مراکش، همکاری‌های نظامی میان مراکش و صهیونیست‌ها آغاز شد. پس از ملحق شدن مراکش به توافقات ابراهیمی، تل‌آویو و رباط در نوامبر ۲۰۲۱ هم توافقنامه همکاری امنیتی را امضا کردند. همچنین رئیس ستاد کل اسرائیل نیز در سپتامبر ۲۰۲۲ طی سفری رسمی و با هدف تقویت همکاری نظامی به مراکش رفته بود. در ۱۲ دسامبر ۲۰۲۲ مراکش وارد مرحله جدیدی از تقویت همکاری نظامی با تل‌آویو شد و بلخیر در یک سفر بی‌سابقه به اراضی اشغالی رفت و در کنفرانس بین‌المللی نوآوری در حوزه نظامی شرکت کرد.

سال ۲۰۲۳ نیز فرماندهی کل نیروهای مسلح مراکش در بیانیه‌ای اعلام کرد، کمیته پیگیری همکاری مراکش و رژیم صهیونیستی نشستی دو روزه در حوزه نظامی روزهای ۱۶ و ۱۷ ژانویه در رباط برگزار کرد. در این بیانیه آمده بود که در این نشست که به ریاست فاروق بلخیر، بازرس کل نیروهای مسلح مراکش و درور شالوم، مدیر دفتر امور سیاسی نظامی وزارت جنگ رژیم صهیونیستی برگزار شد، زمینه‌های مختلف همکاری نظامی به ویژه همکاری لجستیک، آموزش و همچنین تهیه و به روز رسانی تجهیزات مورد بررسی قرار گرفت و مسؤولان سطح همکاری نظامی دوجانبه را ستودند.

حضور شرکت‌های تسلیحاتی صهیونیستی در مراکش

مراکش سال ۲۰۲۳ اولین محموله های سامانه دفاعی «باراک ام ایکس» متعلق به ارتش اسرائیل را دریافت کرده است. به گزارش مجاهدت از شبکه صهیونیستی «آی ۲۴ نیوز»، مراکش به یکی از معدود کشورهایی تبدیل شده است که چنین فناوری پیشرفته‌ای را در اختیار دارد و گام دیگری در راهبرد خود برای نوسازی زرادخانه دفاعی خود برمی دارد.

چند ماه قبل نیز روزنامه فرانسوی لوموند گزارش داد که شرکت اسرائیلی BlueBird Aero Systems تاسیساتی برای تولید پهپاد در مراکش ایجاد کرده است. به گفته وی، مهندسان اسرائیلی همکاران مراکشی خود را در این کارخانه آموزش خواهند داد. در مورد مکان این کارخانه و زمان آغاز فعالیت آن جزئیاتی متشر نشد و شرکت BlueBird Aero Systems درخواست روزنامه لوموند برای اظهار نظر را رد کرد. در بیانیه ای که مجله اسپانیایی Zona Militar در ۱۳ آوریل ۲۰۲۴ منتشر کرد، به نقل از یکی از فرماندهان سابق نیروی هوایی اسرائیل، کارخانه تولید هواپیماهای بدون سرنشین (ASP) در مراکش تأسیس شده است.

به گفته آشر فریدمن، مدیر اسرائیلی موسسه پیمان‌های صلح ابراهیمی، مدل‌های پهپادی WanderB و ThunderB در مراکش تولید خواهند شد این پهپادها عمدتاً برای مأموریت های شناسایی، اطلاعاتی و نشانه گذاری هدف در نظر گرفته شده اند. در سال ۲۰۲۲، مراکش ۱۵۰ پهپاد از این نوع را سفارش داد و برخی از آنها در خاک مراکش تولید خواهند شد. همچنین این احتمال وجود دارد که پهپاد مدل SpyX این شرکت صهیونیستی، از نوع “سرگردان” آن که به تازگی توسط مراکش خریداری شده، در داخل مراکش تولید شود.

نزار دردابی، افسر سابق مراکشی که در مدرسه جنگ اقتصادی مراکش تدریس می کند، گفت: این پهپادهای سرگردان که ارزش خود را در جنگ اوکراین و قره باغ ثابت کرده اند، روز به روز بیشتر به یک عامل تعیین کننده در میدان جنگ تبدیل می شود.

در حال حاضر مراکش با کمک رژیم صهیونیستی پس از آفریقای جنوبی، مصر و نیجریه به عضوی از گروه کشورهای آفریقایی تولید کننده پهپادهای نظامی تبدیل شده است.

اولین تولید مشترک رژیم صهیونیستی و مراکش

اخیرا یک شرکت مراکشی فعال در حوزه پهپاد سازی از موفقیت در ساخت پهپاد انتحاری «کامیکازه» خبر داد که می تواند اهدافی را در فاصله ۱۵۰۰ کیلومتری هدف قرار دهد. تصاویر اولیه از این پهپاد نشان میدهد که شرکت مراکشی برای ساخت آن از پهپاد ایرانی «شاهد-۱۳۶» الگو گرفته است. این پهپاد P-۲ نام دارد و مجهز به کلاهک ۴۰ کیلوگرمی و سیستم هدایت تولید داخل است. شایان ذکر است که “شهاد-۲۳۶” ایرانی دارای برد ۲۰۰۰ کیلومتر و سرجنگی به وزن ۵۴ کیلوگرم است.

تحلیلگران تخمین می زنند که رژیم صهیونیستی کمک زیادی به مراکش در ساخت و توسعه این پهپاد کرده است که به آن اجازه می دهد آن را در سراسر قاره آفریقا بفروشد، حتی به کشورهایی که هیچ رابطه ای با رژیم صهیونیستی ندارند و تجهیزات اسرائیل را یک تابو می دانند که نباید خریداری شود.

اهمیت مراکش برای رژیم صهیونیستی چیست؟

در وهله اول، مراکش در نگاه رژیم صهیونیستی به عنوان یک پایگاه مهم در آفریقا تعریف میشود. همانطور که ذکر شد، رژیم صهیونیستی برای پیشبرد منافع خود در آفریقا، همواره در صدد ایجاد یک جای پای محکم و تثبیت آن در این قاره بوده است. امروز و بعد از گذشت سالها، میتوان گفت سران این رژیم، علی رغم حضور در دیگر کشورهای آفریقایی، مراکش را به عنوان مهم ترین پایگاه و متحد خود در قاره آفریقا انتخاب کرده اند.

در نگاه صهیونیست‌ها، ها کمک‌های تسلیحاتی به مراکش و ارتقاء توانایی نظامی آن، میتواند تبدیل به مشوقی برای دیگر کشورهای آفریقایی به منظور ایجاد رابطه با رژیم صهیونیستی و یا تعمیق همکاری‌های خود با آنها باشد. از این رو، این امر منتج به گسترش فضای حضور و مانور دهی بالایی رژیم صهیونیستی در آفریقا خواهد شد.

در صحنه امنیتی، رژیم صهیونیستی و مراکش برای خود منافع مشترکی در مبارزه با نفوذ روز افزون ایران در خاورمیانه و شمال آفریقا و همچنین در مبارزه با محور مقاومت تعریف کرده اند. حکومت مراکش نیز مانند برخی از کشورهای منطقه غرب آسیا، به جای طرفداری و حمایت از فلسطین و مردم مظلوم غزه، منافع خود را در دشمنی با ایران و محور مقاومت میبیند و از این رو برای صهیونیست‌ها یک بازیگر مهم در شمال آفریقا محسوب میشود. حکومت این کشور بر اساس اتهامات واهی، الجزایر و ایران را به حمایت از جبهه پولیساریو متهم می کند و در سال ۲۰۱۸ حتی به همین دلیل روابط خود را با ایران قطع کرد.

در واقع رقابت این کشور با الجزایر و از سوی دیگر رابطه دوستانه میان ایران و الجزایر، مراکش را درگیر تئوری “توطئه” کرده است. تئوری که نقش رژیم صهیونیستی و غرب در شدت گرفتن و تاثیر آن بر تصمیم گیران سیاسی در مراکش کم بی تاثیر نبوده است. همانطور که غرب به رهبری آمریکا در سال های اخیر و طی پروژه‌ ایران هراسی، کشورهای منطقه را به دشمنی با ایران ترغیب و واداشته است، رژیم صهیونیستی نیز با توسل به همین روش و در جهت منافع و بهره بری خود، سران مراکش را وارد صحنه نزاع با ایران و محور مقاومت کرده است.

رژیم صهیونیستی و مراکش طی سال‌های اخیر (قبل از رسمی کردن روابط در سال ۲۰۲۰) همکاری های امنیتی زیادی با یکدیگر داشته اند که از جمله آن میتوان به کمک رژیم در ایجاد سازمان اطلاعاتی مراکش و ساخت دیوار حائل در صحرای غربی اشاره کرد. از این رو سرویس‌ امنیتی مراکش در آفریقا را میتوان یک بازگیر نیابتی صهیونیست تعریف کرد که در صورت نیاز، میتواند حافظ و دنبال کننده منافع رژیم صهیونیستی در شمال آفریقا دانست.

بی شک تجربه اشخاص همچون حسنی مبارک، معمر قذافی و زین العابدین بن علی، دیکتاتورهای سابق مصر، لیبی و تونس و نوع مواجه کاخ سفید به عنوان متحد با آنها در آخرین روزهای حکومت شان در زمان سلسله قیام‌های بیداری‌ اسلامی، باید درس عبرتی برای سران و سیاستمداران مراکش باشد. همانطور که اتحادهای سیاسی، نظامی و امنیتی افرادی همچون حسنی مبارک با آمریکا، باعث نجات و تضمین بقای حکومت آنها نشد، اتحاد با رژیم صهیونیستی نیز برای حکومت مراکش در بحران های احتمالی هیچ تضمین و منافعی بدنبال نخواهد داشت و این تنها صهیونیست‌ها هستند که از منافع رابطه با مراکش سود برده و به منافع خود خواهند رسید.

سرویس جهان مشرق – یکی از اولین و مهم‌ترین نکاتی که رهبر انقلاب پس از شهادت سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فقید کشورمان، بر آن تأکید کردند، لزوم تداوم خدمات دولت و متوقف نشدن امور مهم داخلی و بین‌المللی در اثر این ضایعه بود. از جمله‌ی اموری که دولت شهید رئیسی به آن اهتمام جدی داشت و اصولاً نقطه‌ی تمایز این دولت با دولت پیش از آن در سیاست خارجی محسوب می‌شد، روی گرداندن از قدرت‌های امپریالیست غربی و توجه بیش‌تر به قطب‌های جدید قدرت در شرق و «جنوب جهانی» بود. شاید بتوان پررنگ‌ترین نمودِ این چرخش را عضویت کامل ایران در سازمان اقتصادی (و رفته‌رفته سیاسی و نظامی) «بریکس» دانست که میوه‌های آن اکنون آماده‌ی چیده شدن به دست دولت جدید، به ریاست آقای پزشکیان، خواهد بود.

رؤسای هیأت‌های اعزامی به نشست پارلمانی سال ۲۰۲۴ «بریکس» در شهر «سنت‌پترزبورگ» در روسیه. «محمدباقر قالیباف» (سوم از راست) رئیس هیأت اعزامی ایران، در حاشیه‌ی این نشست با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، دیدار، و در مورد مسائل مربوط به بریکس و همچنین روابط دوجانبه‌ی ایران-روسیه، تبادل‌نظر کرد. (+)

در بحبوحه‌ی حادثه‌ی سقوط بالگرد رئیس‌جمهور شهید و تب‌وتاب ایران برای انتخاب یک رئیس‌جمهور جدید، نشست مهمی تحت عنوان «انجمن پارلمانی بریکس» با حضور اعضای عالی‌رتبه‌ی پارلمان‌های کشورهای عضو این سازمان در شهر سنت‌پترزبورگ در روسیه برگزار شد. در رأس هیأت اعزامی ایران، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، قرار داشت که در حاشیه‌ی نشست با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، دیدار، و بر اهمیت دلارزدایی از روابط اقتصادی-تجاری اعضای بریکس و همچنین تداوم همکاری‌های دوجانبه میان ایران و روسیه در حوزه‌های امنیتی، منطقه‌ای، نظامی و فنی تأکید کرد. با توجه به تشکیل بریکس در تضاد مستقیم با یک‌جانبه‌گرایی آمریکایی-غربی، یکی از دلایل اهمیت بریکس برای ایران در مسیر عبور از تحریم‌های واشینگتن، ثروت هنگفتی است که در میان اعضای این سازمان تقسیم شده است.

دیدار «محمدباقر قالیباف» (چهارم از چپ) رئیس مجلس شورای اسلامی، با «ولادیمیر پوتین» (چپ) رئیس‌جمهور روسیه، در حاشیه‌ی نشست پارلمانی بریکس در «سنت‌پترزبورگ» در روسیه در ماه جولای سال ۲۰۲۴. دو طرف در این نشست بر تداوم روابط دوجانبه تأکید کردند و قالیباف اطمینان داد دولت جدید ایران نیز به اجرای قراردادهای امضاشده میان دو طرف در دوران ریاست‌جمهوری شهید رئیسی، متعهد خواهد بود. (+)

شرکت مشاوره‌ی «مهاجرت سرمایه‌محور[۱]» بریتانیایی «هنلی و شرکا[۲]» در اولین گزارش خود درباره‌ی ثروت کشورهای عضو سازمان بریکس، تحت عنوان «گزارش ثروت بریکس[۳]»، مجموع ثروت قابل‌سرمایه‌گذاری در اعضای این سازمان در حال حاضر را بالغ بر ۴۵ تریلیون دلار ارزیابی کرده است[۴]. بریکس متشکل از گروهی اقتصادهای نوظهور جهان است که پیش‌تر برزیل، روسیه، هند، چین، و آفریقای جنوبی را در بر می‌گرفت، اما ماه ژانویه‌ی سال جاری میلادی (۲۰۲۴) پس از پیوستن ایران، عربستان، امارات، مصر، و اتیوپی شاهد توسعه‌ی گسترده‌ای بود. در این گزارش، فرصت‌های برجسته‌ای که این سازمان پیش روی کشورمان قرار می‌دهد، و برخی از چالش‌های موجود بر سر راه بهره‌مندی از این فرصت‌ها را بیش‌تر بررسی خواهیم کرد. لازم به ذکر است که تفاوت در برخی آمارها و ارقام این گزارش به این خاطر است که عربستان هنوز فرآیند عضویت رسمی در بریکس را تکمیل نکرده و عضو رسمی این سازمان به حساب نمی‌آید.

در همین‌باره بخوانید:

›› اتحادیه اقتصادی اوراسیا-بریکس: مسیر هموار ایران برای عبور از سلطه دلار

گزارش هنلی و شرکا[۵]، حاکی از آن است که ده کشور عضو بریکس، در حال حاضر، ۱/۶ میلیون نفر جمعیت با بیش از یک میلیون دلار دارایی قابل‌سرمایه‌گذاری دارند[۶]؛ از جمله ۴۷۱۶ نفر با بیش از ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه و ۵۴۹ میلیاردر. پیش‌بینی می‌شود شمار میلیونرها در بریکس طی ده سال آینده ۸۵ درصد افزایش یابد. اعضای این بلوک اکنون ۴۵ درصد از جمعیت و حدود ۳۶ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را در خود جای داده‌اند، که با احتساب شاخص «برابری قدرت خرید»، از سهم ۳۰ درصدی «گروه ۷» بیش‌تر است.

پرتاب ماهواره‌ی ایرانی «خیام» با پرتابگر «سایوز-۲/۱بی» روسیه. در تصویر بزرگ‌تر، پرچم ایران روی کلاهک و پرچم روسیه چسبیده به زیر کلاهک قابل‌مشاهده است. کشورهای عضو بریکس پیشاپیش در زمینه‌های مختلفی با یک‌دیگر همکاری دارند و تلاش می‌کنند جهان تک‌قطبی و قدرت بلوک غرب، به رهبری آمریکا، را به چالش بکشند. (+)

نمایی نزدیک‌تر از لحظه‌ی پرتاب ماهواره‌بر «سایوز ۲/۱بی» روسیه از تأسیسات تحت کنترل این کشور در قزاقستان، که ماهواره‌ی ایرانی «خیام» را با موفقیت در مدار زمین قرار داد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› عبور بریکس از گروه ۷ و گذار جهان از اقتصاد آمریکایی

«یورگ استفن» مدیرعامل هنلی و شرکا، ضمن اشاره به این‌که بریکس با اضافه کردن اعضای جدید از منطقه‌ی خاورمیانه و شمال آفریقا، از جمله ایران، عربستان و امارات، «قدرت اقتصادی و نفوذ جغراسیاسی چشم‌گیری جذب کرده»، می‌گوید بریکس[۷] اکنون بازیگری بسیار تأثیرگذار در اقتصاد جهانی است که فرصت‌های جدید جذابی را پیش روی سرمایه‌گذاران، کارآفرینان، و سرمایه‌داران بااستعداد قرار می‌دهد. استفن معتقد است: «گنجاندن کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا صرفاً یک جهت‌گیری سیاسی جدید نیست، بلکه به معنای به رسمیت شناختن جایگاه اقتصادی روبه‌رشد این کشورهاست. این منطقه، که از لحاظ تاریخی به دلیل منابع انرژی‌اش بسیار مهم بوده، اکنون نقش اقتصادی متنوع‌تری را ایفا می‌کند. مشارکت روبه‌رشد خاورمیانه و شمال آفریقا در بریکس، دریایی از فرصت‌ها را در حوزه‌هایی فراتر از خود این مناطق در اختیار سرمایه‌گذاران در سراسر جهان قرار می‌دهد و امکان دسترسی آن‌ها به بازارهای به‌سرعت در حال رشد، موقعیت مناسب جغرافیایی راهبردی، و محیط‌های فرهنگی و تجاری منحصربه‌فرد را فراهم می‌نماید.»

در همین‌باره بخوانید:

›› سازمان همکاری شانگهای؛ گامی به سوی نظم نوین جهانی و عبور از تحریم

›› کارشناس استرالیایی: زمان صحبت از جهان پساواشینگتن است

اقیانوس ثروت خصوصی در بریکس

گزارش هنلی و شرکا نشان می‌دهد طی دهه‌ی گذشته، ثروت خصوصی در چین ۹۲ درصد رشد کرده، که رقم چشم‌گیری است. چین اکنون میزبان ۸۶۲,۴۰۰ میلیونر، از جمله ۲,۳۵۲ نفر با بیش از ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه و ۳۰۵ میلیاردر است. هند با ۳۲۶,۴۰۰ میلیونر، شامل بیش از ۱۰۰۰ نفر با بیش از ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه و ۱۲۰ میلیاردر، در میان اعضای بریکس در رتبه‌ی دوم قرار دارد و طی ده سال گذشته بیش از ۸۵ درصد رشد ثروت را تجربه کرده است. جمعیت میلیونرهای امارات نیز از سال ۲۰۱۳ تا کنون ۷۷ درصد افزایش یافته و این مرکز پیشتاز ثروت در خاورمیانه، اکنون میزبان ۱۱۶,۵۰۰ میلیونر، از جمله بیش از ۳۰۰ سرمایه‌دار با بیش از ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه است. طی دهه‌ی گذشته، ثروت خصوصی در عربستان و اتیوپی نیز رشد داشته و جمعیت میلیونرهای این دو کشور، به‌ترتیب، ۳۵ و ۳۰ درصد افزایش یافته است. ایران با ۳۸ درصد «کاهش ثروت» طی یک دهه‌ی گذشته، جایگاه آخر را در این زمینه در بین اعضای بریکس دارد. حدود ۱۱,۹۰۰ میلیونر، ۴۰ سرمایه‌دار با بیش از ۱۰۰ میلیون دلار و ۲ میلیاردر (با سرمایه‌ی بیش از یک میلیارد دلار) در ایران زندگی می‌کنند[۸].

تصویر ماهواره‌ای از بندر جاسک در دهانه‌ی خلیج فارس. جایگاه منحصربه‌فرد راهبردی ایران، این کشور را به یکی از شاهراه‌های اصلی در پروژه‌ی کمربند و جاده‌ی چین تبدیل می‌کند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› پایان «لحظه تک‌قطبی آمریکا»/ عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای چه منافعی دارد؟

«جف دی. اوپدایک» کارشناس برجسته‌ی سرمایه‌گذاری و امور مالی شخصی، می‌گوید: «کشورهایی که زمانی «در حال توسعه» یا «در حال ظهور» یا، از روی تحقیر، «جهان سوم» خطاب می‌شدند، اکنون اقتصادهای پویایی هستند که دارند نظم جهانی را تغییر می‌دهند. کشورهای غیرغربی، و در رأس آن‌ها بریکس، از نظر اقتصادی دارند جهان را به سوی یک واقعیت جدید سوق می‌دهند: یک «وضعیت موجودِ» اقتصادی، اجتماعی، و پولی نوظهور که در حال تغییر آن چیزی است که جهان طی نزدیک به هشت دهه به عنوان معیار پذیرفته است[۹].» چنان‌که «خوزه کابایرو» اقتصاددان ارشد، اشاره می‌کند: «بریکس به عنوان یک سازمان، مجموعه‌ای از بازارهای پویا با نظام‌های سیاسی نسبتاً پایدار را در اختیار می‌گذارد که می‌توانند بر آینده‌ی اقتصاد جهان تأثیر بگذارند. قدرت برخی از این اقتصادها در پویایی حوزه‌ی کسب‌وکارهای خرد تا متوسط آن‌هاست و برخی دیگر، در چابکی نظام‌های سیاسی آن‌ها. به این ترتیب، اعضای بریکسِ گسترده‌تر [با اعضای جدیدش]، به عنوان یک سازمان بین‌دولتی، مکمل یک‌دیگر هستند؛ که به نوبه‌ی خود پایداری ایجاد ثروت توسط آن‌ها را تضمین می‌کند[۱۰].»

دلار آمریکا امروزه بیش از آن‌که صرفاً یک ارز باشد، یک کالا، ابزار، و سلاح در دست واشینگتن برای جنگ با کشورهای دیگر است. روابط متقابل ایران با سایر دولت‌های تحت تحریم آمریکا، از جمله روسیه و چین، و همچنین عضویت تهران در سازمان‌هایی مانند «بریکس» و «سازمان همکاری شانگهای» می‌تواند نقش مهمی در تضعیف دلار و متعاقباً خنثی شدن تحریم‌های آمریکا ایفا نماید. (+)

چشم‌انداز رشد ثروت خصوصی و مراکز تجمع ثروت در بریکس

نگاهی به پیش‌بینی‌های رشد ثروت خصوصی در بریکس طی دهه‌ی پیش رو، نشان می‌دهد هند در این زمینه با چشم‌انداز رشد ۱۱۰ درصدی ثروت سرانه تا سال ۲۰۳۳، پیشتاز است. امارات با پیش‌بینی ۹۵ درصد رشد ثروت جایگاه دوم را در اختیار دارد. و بلافاصله پشت سر این دو کشور، چین با ۸۵ درصد، اتیوپی با ۷۵ درصد، آفریقای جنوبی با ۶۰ درصد، و مصر با ۵۵ درصد، پیش‌بینی می‌شود همگی طی یک دهه‌ی آینده، رشد ثروت بیش از ۵۰ درصدی را تجربه کنند. ایران و روسیه در این فهرست، با پیش‌بینی رشد ثروت ۲۵ درصدی بین سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۳، در جایگاه‌های آخر بین اعضای بریکس قرار دارند[۱۱]. طبق داده‌های انحصاری گزارش ثروت بریکس، پنج شهر هستند که اگرچه در فهرست ۱۰ شهر ثروتمند بریکس[۱۲] در سال ۲۰۲۴ قرار نگرفته‌اند، اما انتظار می‌رود طی دهه‌ی آینده رشد ثروت بسیار بالایی (فراتر از ۸۰ درصد) را تجربه کنند.

جایگاه کشورهای عضو «بریکس» در نقشه‌ی جهان. عربستان هنوز به طور رسمی به عضویت این سازمان درنیامده است. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› فواید متقابل عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای

«بنگلور» که به دلیل حوزه‌ی فناوری پررونقش به «سیلیکون‌ولیِ[۱۳] هند» ملقب شده، در حال حاضر، حدود ۱۳,۲۰۰ میلیونر را در خود جای داده و پیش‌بینی می‌شود این تعداد تا سال ۲۰۳۳ با ۱۲۵ درصد رشد، به بیش از ۳۰,۰۰۰ نفر برسد و این شهر را به یکی از شهرهای بلوک بریکس با بالاترین سرعت رشد تبدیل کند. «اندرو آمویلز» رئیس بخش تحقیقات شرکت اطلاعات ثروت «ثروت جهان جدید» مستقر در آفریقای جنوبی، می‌گوید شارجه در امارات و ریاض و جده در عربستان نیز شهرهایی هستند که باید آن‌ها را مدنظر قرار داد: «اگرچه شارجه ثروت خصوصی بسیار کم‌تری از دبی و ابوظبی دارد، اما درصد سرعت رشد جمعیت میلیونرهای این شهر از هر دوی این شهرها کمی بیش‌تر است. در حال حاضر، ۴۱۰۰ سرمایه‌دار با بیش از یک میلیون سرمایه در امارات زندگی می‌کنند و پیش بینی می‌شود این رقم با رشدی ۱۲۰ درصدی، تا سال ۲۰۳۳ به بیش از ۹۰۰۰ نفر برسد. پیش‌بینی می‌شود جمعیت میلیونرهای جده و ریاض نیز طی دهه‌ی آینده، به‌ترتیب، ۱۰۰ درصد و ۹۰ درصد رشد داشته باشد. آمویلز می‌گوید «کیپ‌توان» «مادر شهر» آفریقای جنوبی نیز احتمالاً شاهد هجوم سرمایه‌داران خواهد بود و جمعیت فعلی ۷۴۰۰ نفری میلیونرهای آن، طی ۱۰ سال آینده، با ۸۵ درصد رشد، در سال ۲۰۳۳ به ۱۳,۵۰۰ نفر خواهد رسید[۱۴].»

اعضای «بریکس» بر اساس رشد ثروت بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ (ستون سمت راست). سه ستون وسط جدول، به‌ترتیب، (از چپ) تعداد افراد با «یک میلیون»، «صد میلیون» و «یک میلیارد» دلار سرمایه‌ی قابل‌سرمایه‌گذاری را نشان می‌دهند. ردیف آخر جدول، مربوط به آمار کل کشورهای عضو بریکس است. (+)

موانع پیش رو: تفاوت‌های سیاسی و عدم تحرک اقتصادی در بریکس

با وجود آن‌چه که گفته شد، «رابرت موگیلنیکی» محقق ارشد مقیم اندیشکده‌ی «مؤسسه‌ی کشورهای عربی خلیج [فارس] در واشینگتن»، هشدار می‌دهد: «کشورهای جدیدی که از خاورمیانه عضو بریکس شده‌اند، یک گروه همگن را تشکیل نمی‌دهند. این کشورها شرایط اقتصادی متفاوتی دارند: عربستان و امارات از اقتصادهای قوی برخوردار هستند، در حالی که مصر و ایران با چالش‌های اقتصادی نظام‌مند روبه‌رو هستند. همچنین تفاوت‌های عمده‌ای میان مواضع هر کدام از این کشورها در نظم کنونی بین‌المللی و نحوه‌ی پیگیری منافع ‏سیاسی و دیپلماتیک‌شان توسط بازیگران ارشد دولتی آن‌ها در صحنه‌ی جهانی دیده می‌شود[۱۵].»‏

ناوچه‌ی موشک‌انداز روسی «ولیکی اوستیوگ» (چپ) از بندری در شهر «طرطوس» در سوریه عازم مأموریت گشت‌زنی در دریای مدیترانه می‌شود. دو زیردریایی دیزلی-برقی روسی پروژه‌ی ۶۳۶/۳ کلاس «وارشاویانکا» (نسخه‌ای از کلاس «کیلو») نیز در سمت راست تصویر دیده می‌شوند. پایگاه دریایی روسیه در طرطوس، تنها پایگاه دریایی این کشور در خارج از کشورهای شوروی سابق است. طی سال‌های گذشته، معادلات جهانی تغییر زیادی کرده‌اند و کشورهای مختلف نقش رهبری یک‌جانبه‌ی آمریکا را به چالش کشیده‌اند. (+)

به علاوه، اگرچه بریکس اکنون در شاخص تولید ناخالص داخلی جهان با احتساب برابری قدرت خرید، از گروه ۷ پیشی گرفته است، اما شهروندان آن نسبت به ساکنان پیشرفته‌ترین اقتصادهای جهان، تحرک اقتصادی کم‌تری دارند. بر اساس «شاخص قدرت گذرنامه‌ی هنلی[۱۶]» [فهرستی که ایران در آن در جایگاه صدم جهان قرار دارد]، دارندگان گذرنامه‌ی کشورهای عضو بریکس صرفاً می‌توانند به ۲۱ درصد میانگین تولید ناخالص داخلی جهان، بدون ویزا دسترسی داشته باشند[۱۷]. این در حالی است که کشورهای گروه ۷ در مجموع، بدون نیاز به ویزا، به طور میانگین به بیش از ۸۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهان دسترسی دارند. «دومینیک وُلِک» رئیس گروه مشتریان خصوصی هنلی و شرکا، می‌گوید بریکسِ گسترده، فرصت‌های جدیدی را در بخش مهاجرت سرمایه‌محور[۱۸] ایجاد خواهد کرد: «هم برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال دسترسی بیش‌تر به [بازار] کشورهای عضو بریکس هستند و هم برای کسانی که در کشورهای عضو بریکس زندگی می‌کنند و در پی بهبود دسترسی‌های جهانی و قدرت گذرنامه‌ی خود هستند. طرح‌های مبتنی بر اعطای اقامت[۱۹] و/یا تابعیت[۲۰] از طریق سرمایه‌گذاری می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در جذب استعداد و سرمایه‌ی بدون بدهی و پرورش یک اکوسیستم یکپارچه‌تر و قدرتمندتر ایفا کنند[۲۱].» طبق گزارش هنلی و شرکا، ایران از جمله کشورهای عضو بریکس است که ویزای سرمایه‌گذاری اعطا می‌کند، اما شهروندان آن، بدون ویزا، حتی امکان سفر به نیمی از اعضای دیگر بریکس را نیز ندارند.

حضور شهید «رئیسی» رئیس‌جمهور وقت ایران، در نشست مجازی فوق‌العاده‌ی «بریکس» با موضوع اوضاع غزه. بریکس اگرچه عمدتاً با اهداف اقتصادی پایه‌گذاری شد، اما می‌تواند به یک وزنه‌ی سیاسی در جامعه‌ی بین‌المللی تبدیل شود و مقابل جهان تک‌قطبی تحت سلطه‌ی آمریکا بایستد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› روابط ایران با «بریکس»: غولی که به جنگ غرب برخاسته

عضویت ایران در بریکس در دوران شهید رئیسی و رایزنی‌های قالیباف، رئیس مجلس ایران، در نشست پارلمانی اخیر این سازمان، زمینه را فراهم کرده تا دولت جدید آقای پزشکیان از ظرفیت‌های گسترده‌ی این بلوک قدرتمند برای پیشبرد اهداف جغراسیاسی، اقتصادی و نظامی کشور بهره‌مند شود. اگرچه پزشکیان وعده داده تلاش کند مانند دولت روحانی، حل مشکلات کشور را از طریق توافق با قدرت‌های غربی پیگیری کند، اما ضرورت دارد مسیرهای موازی، از جمله تقویت همکاری‌ها با کشورهای شرقی، نیز همزمان پیگیری شود تا دولت جدید پس از تکرار تجربه‌ی تلخ دوران روحانی و ناامیدی از دولت‌های غربی، و در رأس آن‌ها دولت آمریکا به ریاست احتمالی دونالد ترامپ، تمام پل‌ها را پشت سر خود خراب‌شده نبیند.

دیدار هیأت اعزامی ایران (راست) به ریاست «محمدباقر قالیباف» (دوم از راست) رئیس مجلس، با هیأت روس به ریاست «ولادیمیر پوتین» (دوم از چپ) رئیس‌جمهور روسیه، در حاشیه‌ی نشست پارلمانی بریکس در «سنت‌پترزبورگ». دو طرف در این نشست بر تداوم همکاری‌ها به‌رغم تغییر دولت در ایران تأکید کردند. (+)