شهدای دانشجو

گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس ـ سیده فاطمه‌سادات کیایی؛ در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که بیش از همیشه پر است از درس‌های گرفته شده از وقایع تاریخی که می‌تواند کشور و مردم را از مسیر سخت پیش روی به سلامتی عبور دهد و به مقاصد تعیین شده برساند.

در این مسیر و در تقویم تاریخی هر کشوری مناسبت‌ها و روز‌های خاصی وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت اتفاقات زخ داده در آن است. خوب است کمی به این موضوع فکر کنیم که دلیل نام‌گذاری برخی تاریخ‌های خاص در تقویم ملت‌ها برای چیست. اینکه اگر روز استقلال، روز کودک، روز زن، روز دانشجو، روز معلول، روز شعر و ادبیات یا مناسبت‌هایی که با اتفاقی خاص برجسته شده‌اند در تقویم نام‌گذاری می‌شوند حتما بنا به هدفی و یادآوری نکته‌ای مهم است تا افکار عمومی را متوجه موضوع یا حادثه‌ای خاص و یا برشی از تاریخ کند.

وقایع تاریخی، حال و آینده کشور را رقم زده‌اند، وقایعی که نقطه عطف محسوب می‌شوند و آغازگر و یا شتابدهنده جریانی خاص بوده‌اند. به غیر از این برخی از روز‌های سال بار فرهنگی ویژه‌ای دارند که نام‌گذاری این روز‌ها به قصد معطوف کردن اذهان به موضوعی خاص هستند. در هر صورت این نام‌گذاری‌ها بهانه‌ای است برای توجه به روز‌های مهم در تقویم که این روز‌های خاص می‌تواند موضوعات مختلف را در بر بگیرد.

غلط یا درست، اما گاه این نام‌گذاری‌ها از هدف خود دور شده و به سمتی دیگر می‌روند، کافی است در این سال‌ها نگاهی به مناسبت‌های ملی چون روز معلم یا همین روز دانشجو بیاندازیم که چگونه با چند درجه از هدف اصلی خود فاصله گرفته است. روز شهادت شهید مطهری که به روز معلم مشهورتر است تنها تاریخی برای تجلیل از معلمان و دبیران شده که هرچند همین اقدام هم ارزشمند و ارجمند است، اما نباید همه آن به یک تجلیل ساده ختم شود، این روز بهترین زمان برای تبیین جایگاه ویژه معلمان در تعلیم و تربیت کودکان و آینده سازان جامعه است و مقدمه‌ای برای پرداختن به موضوع آموزش در کنار پرورش.

سال ۱۳۳۲ عده‌ای از دانشجویان در مخالفت با تصمیمات رژیم پهلوی که به وابستگی بیشتر انگلستان و کشور‌های غربی منجر می‌شد دست به تظاهرات و اعتراض زدند. ۱۶ آذر سه تن از دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تهران به نام‌های «مصطفی بزرگ‌نیا»، «احمد قندچی» و «آذر شریعت‌رضوی» در میان اعتراضات دانشگاهیان زیر آتش نظامیان پهلوی حاضر در دانشگاه به شهادت رسیدند و نقطه‌ای مهم را در تاریخ رقم زدند.

بصیرت دانشجویان و دانشگاهیان در شکل‌گیری انقلاب اسلامی اثر ویژه‌ای داشت. در طول مبارزات مردم انقلابی ایران علیه رژیم پهلوی دانشگاه همواره سنگر اهل علم و معرفت برای هدایت افکار عمومی به عنوان قشر فرهیخته و آگاه جامعه نسبت به مسائل پیش آمده بوده است. پس از انقلاب اسلامی نیز دانشجویان و جنبش‌های دانشجویی چشمان آگاه و بیدار جامعه در واکنش به مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و … بودند، هرچند این مسیر گاه با افت و خیز‌هایی همراه بوده است اما این را بیش از هر زمان دیگر باید در برنامه روز دانشجو دانشگاه‌‎های کشور دید. دانشجویان در دوران دفاع مقدس نیز خوش درخشیدند و تعداد قابل توجهی از شهدا به ویژه فرماندهان شهید از قشر دانشجو بودند که از پای کلاس‌های درس، خود را به جبهه رساندند تا در دو عرصه مقابل دشمن بجنگند، یکی در جبهه و مقابل دشمنی بعثی و دیگری در سنگر‌های علمی.

همین نقش ویژه دانشجویان و حرکت تاثیرگذار آنان بود که تاریخ ۱۶ آذر را به یاد سه شهید دانشجوی دانشکده فنی دانشگاه تهران به نام روز دانشجو ماندگار کرد. روزی که نه فقط به یاد و نام این شهدا بلکه به یاد حرکت بزرگ آنان برجسته شده است. این روز در حقیقت روز مطالبه به حق دانشجویان از سکان‌داران کشور و مردم در موضوعات مختلف است، مطالبه به حق از مسئولان است، اما در این سال‌ها می‌بینیم که چگونه از جایگاه و کارکرد اصلی خود خارج شده و تنها به روزی برای تبریکات تصنعی و نه یافتن حقیقت یک دانشجوی بیدار و آگاه تبدیل شده است.

نتیجه آن که در این بین نقش دانشجو گم شده و پاسداشت مقام دانشجو به محملی برای بیان شوخی‌ها و نکات طنز از وضعیت دانشجویان تبدیل می‌شود.

هرچند تقدیر و تبریک در جای خود حائز اهمیت است، اما متاسفانه با کمرنگ شدن موضوع اصلی نام‌گذاری روز دانشجو این روز در طی این سال‌ها تنها به زمانی برای برگزاری مراسم‌های دست چندمی و جنگ‌های شادی و دورهمی‌های سطحی تبدیل شده. هرچند که امسال با شیوع ویروس کرونا نه از دانشگاه و کلاس درس و تجمعات دانشجویی خبری است و نه برنامه‌های روز دانشجو، اما این توقع می‌رود که دانشجویان به عنوان قشر فرهیخته و هوشیار جامعه نسبت به حوادث تاریخی و مسائلی از این دست نگاهی عمیق‌تر داشته باشند.

انتهای پیام/ 141

گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: هر سال با فرا رسیدن ۱۶ آذر (روز دانشجو)، دانشجویان در دانشگاه‌های سراسر کشور برای گرامیداشت این روز گرد هم می‌آیند و با برگزاری جلسات، کرسی‌های آزاداندیشی و مناظرات بین تشکل‌ها با نگاه‌های مختلف سعی دارند تا برخی از مشکلات خود و مردم را به گوش مسئولان برسانند.

البته که برگزاری این جلسات در سال‌های اخیر به محلی برای بگومگو‌های سیاسی بین جناح‌های مختلف نیز تبدیل شده است، اما فلسفه برگزاری جلسات در روز دانشجو به‌دلیل گرامیداشت این روز و توجه به این قشر مهم در جامعه است. اما برای دانستن اینکه چرا از ۱۶ آذر به عنوان روز دانشجو نام می‌برند باید حادثه‌ای که در ۱۶ آذر ۱۳۳۲ در دانشگاه تهران رخ داد را مرور کنیم که جالب‌تر اینجاست که آمریکایی‌ها نقش اول این سناریو را در آن سال بازی کردند، چراکه مسبب اصلی به خاک و خون کشیده شدن دانشجویان در آن روز، آمریکایی‌ها بودند.

موضوع از این قرار بود که نظامیان رژیم پهلوی، علاوه بر حمله به دانشگاه تهران برای سرکوب دانشجویان، سه دانشجو به نام‌های «مصطفی بزرگ‌نیا»، «احمد قندچی» و «آذر شریعت‌رضوی» را به شهادت رساندند. اعتراض دانشجویان به‌دلیل آمدن «ریچارد نیکسون» معاون وقت رئیس جمهور ایالت متحده آمریکا شکل گرفت و از طرفی دانشجویان به‌دلیل اینکه قرار بود تا روابط بین ایران و بریتانیا به‌شدت تقویت شود، خشمگین شده بودند. سفر نیکسون به ایران حدود یک ماه قبل از آذر آن سال رسانه‌ای شد، لذا برخی اعتراضات به این سفر از آبان آغاز شد و نهایتا در ۱۶ آذر به اوج رسید.

دانشجویان تصمیم گرفتند در فضای سنگینی که بعد از کودتای سیاه در کشور حاکم و حکومت نظامی که شکل گرفته بود، دست به برگزاری تظاهرات علیه رژیم بزنند. دو روز قبل از آن حادثه غمگین، «اردشیر زاهدی» تجدید رابطه با انگلستان را اعلام کرد و تصمیم بر این شد تا «دنیس رایت» از طرف دولت انگلستان برای بررسی اوضاع به ایران بیاید، لذا در این روز اکثر بازار‌ها و دانشگاه‌ها تظاهرات کردند و روز بعد دانشجویان دانشگاه تهران در دانشکده حقوق و داروسازی گرد هم آمدند تا برای تظاهرات ۱۶ آذر برنامه‌ریزی کنند.

صبح ۱۶ آذر فرا رسید و شرایط در دانشگاه تهران مانند روز‌های قبل نبود. تمام دانشجویان هنگام ورود به دانشگاه، به‌شدت مورد بازرسی قرار می‌گرفتند و حتی در اطراف دانشگاه تجهیزات نظامی مستقر شد که معلوم بود، رژیم تصمیم جدی برای سرکوب اعتراض احتمالی دانشجویان دارد. بعد از گذشت مدتی، سربازان برای دستگیری دو دانشجوی معترض که به حضور سربازان در محیط دانشگاه اعتراض داشتند، وارد یکی از کلاس‌ها شدند و همین اقدام آن‌ها آتش اعتراض در کل دانشگاه تهران را روشن کرد و نظامیان از بیم شروع اعتراض گسترده در محیط دانشگاه، برخی از دانشکده‌ها را تعطیل کردند و حتی بعد از مدتی رئیس دانشگاه تهران اعلام کرد که کلیه کلاس‌ها تعطیل شده است.

اوج اعتراضات در دانشکده فنی دانشگاه تهران رخ داد و با آغاز شعار‌های دانشجویان علیه پهلوی، فرمان آتش از سوی فرمانده نظامیان حاضر در محیط دانشگاه صادر شد و این‌گونه بود که دانشجویان به خاک و خون کشیده شدند و در نهایت هم سه دانشجو به شهادت رسیدند. وقاحت رژیم طاغوت به همین جا ختم نشد، چراکه رئیس پلیس اعلام کرد که «دانشجویان در ۲۶ آذر به جای توجه به کلاس درس، شروع به مسخره کردن نیرو‌های نظامی کرده بودند و با اینکه پلیس قصد زدن دانشجویان را نداشت، اما دانشجویان با هدف گرفتن اسلحه نظامیان به آن‌ها حمله کردند، لذا پلیس نیز مجبور به دفاع از خود بود و در این شرایط طبیعی است که چندین نفر زخمی و یا کشته خواهند شد». پهلوی از بیم گسترده شدن اعتراضات دستپاچه شده بود، لذا در اقدامی دیگر تیمسار «مزینی» را برای عذرخواهی و دلجویی از اساتید و دانشجویان به دانشگاه تهران می‌فرستد و حتی وی با خانواده جان‌باختگان نیز دیدار می‌کند اما نکته جالب اینجا بود که دو روز بعد از حادثه ۱۶ آذر، «نیکسون» به ایران آمد و در همان دانشگاهی که دانشجویان بی‌گناه به خاک و خون کشیده شده بودند، مدرک دکترای افتخاری در رشته حقوق دریافت کرد!

این‌گونه بود که روز ۱۶ آذر به‌دلیل مقاومتی که دانشجویان بصیر این مرز و بوم علیه آمدن معاون رئیس جمهور وقت آمریکا به کشور انجام دادند، روز مقاومت و ایستادگی دانشجویان این سرزمین در برابر استعمار غرب و روز دانشجو نام گرفت تا یاد و خاطره شهدای این حادثه غم‌بار همه ساله گرامی داشته شود و البته اندیشه و راهی که این عزیزان آغاز کرده بودند ادامه یابد.

در ابتدای گزارش اعلام شد، روز دانشجو در سال‌های اخیر به میدانی برای جنگ‌های سیاسی بین جناح‌های مختلف تبدیل شده است و کمتر به اصل موضوع پرداخته می‌شود و از طرفی در این روز به جای پرداختن به دغدغه‌های دانشجویان، مسائل پیش پا افتاده سیاسی در جلسات مطرح می‌شود که بعضاً لزومی ندارد به برخی از آن‌ها پرداخته شود؛ بنابراین تشکل‌های دانشجویی باید با توجه به رهنمود‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی فعالیت خود در محیط دانشگاه را ادامه دهند تا به امید خدا باری را از دوش کشور بردارند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در دیدار با دانشجویان بار‌ها تأکید کرده‌اند که دانشجویان باید در اعلام نظرات خود آزاد باشند و جنبش‌ها و تشکل‌های دانشجویی نیز باید فضا را برای برگزاری جلسات و همایش‌های مختلف مهیا کنند تا این مهم انجام شود.

در ادامه به بخشی از سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با دانشجویان می‌پردازیم.

«حالا دانشجو به حیث دانشجو، عضو جنبش دانشجویی است. ممکن است آن کسی که خودش در تسخیر لانه‌ی جاسوسی فعال بوده، بعد از مدتی از کار خودش پشیمان شود. کمااینکه ما پشیمان‌شده‌هایی هم داریم! خیلی از کسانی که در جنبش دانشجویی حضور داشتند، در برهه‌ی دیگری، گرفتاری‌های زندگی و انگیزه‌های مختلف، ثبات قدم را از آن‌ها گرفت – لکن حرکت بزرگ مربوط به دانشجوست، که این حرکتِ تسخیر لانه‌ی جاسوسی یکی از مهمترینِ این حرکات است.

حالا این یک تاریخچه است، تا امروز هم ادامه دارد. در تمام دوران‌های مختلف، در طول انقلاب، حوادث گوناگون، لحظه‌های حساس و خطیر، حضور دانشجویان مؤمن، متعهد، عدالتخواه، باگذشت، توانسته فضا را در جهت صحیح هدایت کند. این برداشت من از جنبش دانشجویی و نگاه من به جنبش دانشجویی است: ضد استکباری، ضد فساد، ضد اشرافی‌گری، ضد حاکمیت تجمل‌گرایانه و زورگویانه، ضد گرایش‌های انحرافی؛ این‌ها خصوصیات جنبش دانشجویی است. در همه‌ی این سال‌های انقلاب، حضور دانشجویان در این صحنه‌ها، حضور فعال و مؤثری بوده است. دانشجو‌ها گفتمان‌ساز بوده‌اند، فضای فکری ساخته‌اند، گفتمان‌های سیاسی و انقلابی را در جامعه حاکم کرده‌اند که در موارد زیادی این وجود داشته است.

البته من قضاوتم روی بدنه‌ی دانشجوست. ممکن است افرادی، بخش‌هایی از مجموعه‌ی دانشجویی جور دیگری باشند. نه تعجب می‌کنیم، نه انکار می‌کنیم؛ مطمئناً این است؛ اما بدنه‌ی دانشجویی، طبیعت کار دانشجویی و روحیه‌ی دانشجویی، اینی است که عرض کردم. دانشجو ضد ظلم است، ضد استکبار است، ضد سلطه‌ی خارجی است، عاشق آرمان‌های بزرگ است، امیدوار به رسیدن به این آرمانهاست. در واقع حضور قشر جوان، به‌خصوص دانشجو، موتور حرکت یک جامعه است. باید دانشجو‌ها همیشه به این توجه داشته باشند و روی او برای آینده‌ی کشور حساب کنند.

دانشجو نقش‌آفرین است؛ هم در زمینه‌های علمی، هم در زمینه‌های سیاسی. آن کسانی که برای این کشور و برای این ملت خواب‌هایی دیده‌اند، ناچارند روی دانشجوی ایرانی سرمایه‌گذاری کنند؛ از جاذبه‌های غریزی گرفته تا فریب‌های سیاسی، تا دکان‌داری‌های به‌ظاهر معنوی – عرفان‌های ساختگی – که انواع و اقسام این چیز‌ها وجود دارد. تشکل‌ها می‌توانند مصونیت‌بخش باشند؛ می‌توانند دانشجو را از افتادن در گرداب‌های مختلف و منجلاب‌های مختلف نجات بدهند و حفظ کنند. این، نقشی است که تشکل‌ها می‌توانند ایفا کنند.»

گزارش از احسان یعقوبی

انتهای پیام/ 117