شهلا پناهی

گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: پژوهش به عنوان زیربنای هر اقدام و فعالیتی برای رسیدن به نتیجه درست و خروجی کامل از اهمیت زیادی برخوردار است. پژوهش‌ها می‌توانند راهگشای بسیاری از پرسش‌ها و پر کننده ضعف‌ها و خلاء‌ها در موضوعات مختلف باشند.

موضوع پژوهش در دفاع مقدس از حیث جلوگیری از تحریف و تهدیدات حائز اهمیت است، پژوهش‌ها از جهتی پاسخگوی بسیاری از سوالات و روشن شدن نقاط مبهم این برهه مهم تاریخی هستند که استفاده از آن در آثار مکتوب و غیر مکتوب دفاع مقدس بر اعتبار این آثار افزوده و به بیان درست این دوران پر افتخار می‌انجامد.

در راستای پرداختن به اهمیت پژوهش در آثار دفاع مقدس خبرگزاری دفاع مقدس با همکاری سازمان اسناد و تحقیقات دفاع مقدس نشست‌هایی را با نویسندگان این حوزه برگزار کرده است. پیش از این دو نشست دیگر با چهار تن از نویسندگان حوزه دفاع مقدس برگزار شد.

قسمت اول و دوم سومین نشست ضرورت پژوهش در آثار دفاع مقدس و مقاومت پیش از این منتشر شد و در ادامه بخش سوم این نشست  با حضور «شهلا پناهی» نویسنده و محقق حوزه مقاومت و «مهدی کاموس» پژوهشگر حوزه دفاع مقدس قرار داده شده است.

مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس: زبان پژوهش و آثار پژوهشی باید چگونه باشد و آیا می‌بایست ویژگی خاصی داشته باشد؟ آیا به لاظ علمی می‌توانیم ژانر‌های مختلف در اراده پژوهش در قالب ادبیات استفاده کنیم؟

کاموس: تقریباً دو دهه است که در دنیا زبان ادبیات و زبان مستندنگاری و علمی به همدیگر نزدیک شده و می‌توان گفت که پژوهش‌های کیفی روایت‌شان در مواردی با روایت ادبی نسبتی برقرار می‌کنند. به نظر من، رمان چه رمان تخیلی و چه رمان مستند، نوعی پژوهش کیفی است. یعنی رمان‌نویسی نوعی پژوهش کیفی محسوب می‌شود که ما از نوع روح و روان نویسنده و پدیدآورنده به شناخت و معرفتی از دنیای بیرون می‌رسیم. این مسئله در حوزه ادبیات مستند اهمیتش چندبرابر و غلظتش هم بیشتر می‌شود. میشل وتور، دو دهه پیش مطرح کرد که رمان به منزله یک آزمایشگاه و یک پژوهشگاه است. من می‌گویم رمان روایتی است و یا ادبیات داستانی ما روایتی است مبتنی بر یک پژوهش اکتشافی، یک پژوهش کیفی.

معنای زیبا از ایثار، فرهنگ و شهادت در هر دهه باید بررسی شود

در حوزه دفاع مقدس ما چهار عنصر مهم داریم که گمشده‌های ادبیات دفاع مقدس هستند و خیلی مورد غفلت قرار گرفته‌اند. یکی امرِ زیباست. اینکه خود این که ادبیات چیست و ادبیات چه فلسفه‌ای دارد و فلسفه ادبیات دفاع مقدس چیست؟ این هم برای مسئولین و هم برای پدیدآورندگان جزو مسائلی است که باید مطرح بشود، در مورد آن جلسات زیادی گذاشت و پژوهش و کار کرد.

باید دید آیا واقعاً خود ادبیات محل صدق و کذب است؟ آیا این امر زیبایی که در ادبیات اتفاق می‌افتد معادل تاریخ است؟ آیا ادبیات می‌تواند از تاریخ مستندتر باشد یا نباشد؟ یا ماندگارتر باشد یا نباشد؟ فهم این که رمان‌های ما و نوشته‌های مکتوب ادبی ما، سند هستند، اما اسناد تاریخی نیستند و اسناد فرهنگی هستند؛ این که نوشته‌های ما و ادبیات ما اسناد فرهنگی هستند و با اسناد تاریخی و اسناد نظامی و اسناد جغرافیایی متفاوت هستند، فهم این که اسناد فرهنگی چیست؟ خودش در پژوهش جایگاه مهمی دارد. اسناد فرهنگی یعنی اسنادی که تولید معنا می‌کنند. یعنی نسلی با خواندن رمان‌ها و زندگینامه‌ها در دهه شصت و هفتاد و هشتاد، معنایی در ذهنشان از ایثار، فرهنگ، شهادت، زندگی، سعادت، رفاه تولید می‌شود. در هر دهه معنا فرق می‌کند. باید بررسی کرد که آیا زیبا می‌تواند در خدمت اسناد فرهنگی باشد یا می‌تواند معنا بیافریند و معنا را ماندگار کند یا نه، این به نظرم اولین گمشده ادبیات دفاع مقدس ماست که در پژوهش باید مورد توجه قرار بگیرد.

ادبیات می‌تواند انسان را به لاهوت پیوند بزند

گمشده بعدی ادبیات دفاع مقدس ما، امر قدسی است. یعنی چیزی که بین ناسوت و لاهوت دور می‌زند و انسان را از زمین جاکن می‌کند و نگاه و چشم وقلب و رفتار و آینده‌اش را متوجه آسمان و خدا و آخرت می‌کند. من این را در تعریف ادبیات دینی هم گفتم. ادبیات دینی متنی است که فارغ از نیت نویسنده، خواننده را از این دنیا به دنیای دیگری وصل کرده و او را متوجه دنیای آخرت، خدا، نیاز به پیامبر و امام و راهنما برای انسان می‌کند که انسان در کنار عقل معیشت و عقل بنیادی که دارد، به وحی هم نیاز دارد.

تاریخ اجتماعی و انسان ایرانی گمشده ادبیات دفاع مقدس است

مسئله سومی که درباره گمشده ادبیات دفاع مقدس بخصوص در پژوهش بیشتر مطرح می‌شود، بحث انسان ایرانی است. جایگاه انسان ایرانی در ادبیات دفاع مقدس ومقاومت ما کجاست؟ انسان ایرانی با سابقه‌ای که دارد و با هویت ملی که دارد، این دفاع مقدس و این مقاومت، با هویت او چه کرده و چه جایگاهی در هویت او دارد؟

بحث چهارم ما بحث تاریخ اجتماعی ملت ایران است. تاریخ اجتماعی انقلاب اسلامی است. تاریخ اجتماعی مردم ماست. یعنی وقتی یک شخصی رزمنده می‌شود و شهید می‌شود و یا یک نفر در مقاومت قرار می‌گیرد، این در یک جامعه‌ای زندگی می‌کند که در این جامعه موافقان و مخالفانی وجود دارند و در این جامعه، ساختار‌ها در شکل‌گیری او و رفتار‌های او نقش دارند. اقتصاد آن جامعه خانواده، جامعه، دین، مذهب، رفتار‌هایی که با او می‌شود و همه مسائلی که وجود دارد در شکل‌گیری او نقش دارند.
وقتی ما می‌آییم و تاریخ اجتماعی را حذف می‌کنیم و فقط شخص، برجستگی‌ها و راه او را نشان می‌دهیم، عملاً آن امر زیبا و آن ادبیات را تضعیف می‌کنیم.

در پژوهش‌های حوزه ادبیات باید نویسنده را با روایتی که دارد می‌نویسد، آشنا کنیم. اینکه باید امر زیبا، انسان ایرانی، تاریخ اجتماعی نیز در یک اثر دیده شود. به مسوول هم توضیح دهیم اثری که در حال تولید است یک اثر فرهنگی است و ارزش آن به مراتب از اسناد نظامی و تاریخی بیشتر است.

اشاره‌های رهبر انقلاب به دفاع مقدس اکثرا همراه با ادبیات بوده

رهبر انقلاب در بسیاری از صحبت‌های خود هنگامی که بخواهند از ملت‌ها صحبت کنند به حوزه کاری و صنعت و … ورود نمی‌کنند بلکه نگاهشان به فرهنگ است. در مورد نژادپرستی به کلبه عموتام اشاره می‌کنند، وقتی می‌خواهد به نقد تفکرات مادی و تفکرات مارکسیستی بپردازد نام کتاب دن‌آرام شلوخوف و دل‌سگ نامی به زبان می‌اورد. همین الان هم مواجهه رهبری با حوزه دفاع مقدس از طریق رمان‌ها و خاطرات است. حتی به فرماندهان هم می‌گویند بروید و خاطره تعریف کنید. برای اینکه ماندگاری و تأثیر یک فرد فرهنگی را می‌داند. ولی آیا در رئوس دیگر مدیریتی ما این دغدغه وجود دارد؟ این همان بحث ضرورت پژوهش است.

ارزش کار پژوهش به میزان تجربه نویسنده از دیده‌ها و شنیده‌هاست/ باید دست نویسنده در دریافت تجربه را باز گذاشت

من فکر می‌کنم، گذاشتن یک دوره پژوهشی و روش تحقیق برای نویسندگان شاید خیلی لازم نباشد، ولی این که آگاه بشوند کاری که دارند انجام می‌دهند از جنس پژوهش است وکیفی باشد و یا اینکه پژوهش‌های کنار دست اهمیت دارد کافیست. واقعیت این است نمی‌توان از نویسنده‌ای که در حوزه دفاع مقدس می‌نویسد توقع داشت کارشناس حوزه منافقین هم باشد، ولی باید امکان دسترسی به اطلاعات، افراد مطلع و فرمت‌ها و افرادی که در این زمینه اطلاع‌رسان هستند، فراهم بشود. امکان زیست در آن فضا مهیا باشد.

تا زمانی که یک نویسنده با کتاب‌هایی که می‌خواند و اطلاعاتی که می‌خواند زیست نکند، تا این خوانده‌ها و دیده‌ها برای او درونی نشود و تبدیل به تجربه نشود، نمی‌تواند بنویسد. ارزش متن به میزان تجربه‌ای است که نویسنده کسب می‌کند. یک زمان نویسنده خود در واقعه حضور دارد و مطلبی را می‎نویسد یک وقت هست که ما شاهد هستیم، یا سامع یا خواننده هستیم. هرچقدر توانایی نویسنده برای تبدیل این مشاهدات و تجارب به تجربه ادبی بیشتر باشد اثر او تاثیرگذارتر خواهد شد. حتی برای کسی که خودش در آن فضا بوده خواندن یک اثر خوب تاثیرگذارتر است. این ظرفیت ادبیان است که به شکل زیباتر زندگی را بازنمایی می‌کند.

مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس: همانطور که آقای دکتر مطرح کرد پژوهش پیشران تولید است. قرار نیست از یک پژوهش فقط یک کتاب تولید بشود. می‌تواند یک پژوهش خوب و کامل درون مایه آثار خوب دیگری باشد. یعنی اگر یک پژوهشگر بجامع‌نگری داشته باشد پژوهشگران و نویسندگان دیگر می‎‌توانند از پژوهش او استفاده کنند.

هرچقدر اشراف نویسنده به موضوع بیشتر باشد کار بهتری ارائه می‌دهد

پناهی: این مهم است که پژوهشگر و کسی که می‌رود دنبال کار پژوهش، دید جامعی داشته باشد و بتواند به اطلاعات خوب دسترسی پیدا کند و آن چه را که ثبت می‌کند در اختیار دیگران برای تولید محتوای فرهنگی قرار اطلاعاتی که کاملاً صادقانه و بدون قضاوت است. این خیلی مهم است که پژوهشگر قضاوت نکند. یعنی آن دوره را قضاوت نکند. اشاره خوبی شد اطلاعات ما در حوزه دفاع مقدس توسط افراد مختلفی جمع آوری می‌شود یکی افرادی که در دل حادثه بوده اند و آن اتفاق را دیده‌اند، یکی افرادی که شنیده‌اند و یکی هم افرادی که تعریف می‌کنند. حالا این پژوهشگر عموماً فردی است که اطلاعات را می‌شنود. حالا هرچقدر این پژوهشر از مرحله شنیدن جلوتر برود، می‌تواند اطلاعات بهتری جمع آوری کند و منبع موثق‌تری دارد.

انتهای پیام/ 141

گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: پژوهش به عنوان زیربنای هر اقدام و فعالیتی برای رسیدن به نتیجه درست و خروجی کامل از اهمیت زیادی برخوردار است. پژوهش‌ها می‌توانند راهگشای بسیاری از پرسش‌ها و پر کننده ضعف‌ها و خلاء‌ها در موضوعات مختلف باشند.

موضوع پژوهش در دفاع مقدس از حیث جلوگیری از تحریف و تهدیدات حائز اهمیت است، پژوهش‌ها از جهتی پاسخگوی بسیاری از سوالات و روشن شدن نقاط مبهم این برهه مهم تاریخی هستند که استفاده از آن در آثار مکتوب و غیر مکتوب دفاع مقدس بر اعتبار این آثار افزوده و به بیان درست این دوران پر افتخار می‌انجامد.

در راستای پرداختن به اهمیت پژوهش در آثار دفاع مقدس خبرگزاری دفاع مقدس با همکاری سازمان اسناد و تحقیقات دفاع مقدس نشست‌هایی را با نویسندگان این حوزه برگزار کرده است. پیش از این دو نشست دیگر با چهار تن از نویسندگان حوزه دفاع مقدس برگزار شد و اینک پیش روی مخاطبان نشست سوم با حضور «شهلا پناهی» نویسنده و محقق حوزه مقاومت و «مهدی کاموس» پژوهشگر حوزه دفاع مقدس برگزار شد.

مهدی کاموس متولد ۱۳۵۵ تهران، فعالیت در حوزة ادبیات را از سال ۱۳۷۴ در فرهنگسرای بهمن و حوزة هنری و ادبیات داستانی و نمایش وتئاتر شروع کرد. اولین رمان او «ماهی‌های گل سرخ» در مورد انقلاب و شهدای گیلان است که سال ۱۳۷۸ منتشر شد و قبل از آن هم مجموعه داستان‌هایی بود که به عنوان داستان‌های کوتاه به اتفاق چندتن از دوستانش را منتشر کرد. در کنار داستان‌نویسی حوزه ادبیات کودک و نوجوان، به کار پژوهش مشغول شد. کتاب «نیایش نسل سرخ» او که تحلیل محتوای ذکر دعا در وصیتنامة شهدای استان فارس بود به عنوان کتاب برگزیده جشنواره کتاب‌های دفاع مقدس سال ۱۳۸۴ انتخاب و کتاب مبانی ادبیات دینی کودک و نوجوان هم برگزیده کتاب سال کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شد. این کتاب جزو کتب منبع درسی برای رشته‌های ارشد و دکتری در آزمون‌هاست. کتاب مبانی زندگینامة داستانی با رویکرد تحلیل محتوا در حوزة زندگینامة دفاع مقدس را به چاپ رساند که به بررسی آثار زندگینامه داستانی و ارتباط آن به عنوان یک اثر علمی و مستند پر داخته است. در این کتاب پنجاه زندگینام شهدای دفاع مقدس تحلیل محتوا شد.

شهلا پناهی از سال ۱۳۹۳ وارد عرصه نویسندگی در حوزه مقاومت شد. پیش از این نویسندگی را با نوشتن داستان کوتاه و یک مجموعه پژوهشی درباره حضرت امام انجام داد. با پررنگ شدن خبر جنگ در کشور‌های منطقه به خصوص سوریه و عراق وارد حوزه مقاومت شد.

در ادامه بخش اول میزگرد با این دو نویسنده و پژوهشگر را می‌خوانید.

مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس: در خصوص ضرورت پژوهش در آثار دفاع مقدس و حوزه مقاومت صحبت کنید و اینکه اساسا چرا باید جدی به پژوهش در این عرصه بپردازیم.

کاموس: پژوهش یک فرآیند است. یعنی زمانی که از پژوهش می‌گوییم در واقع از یک فرآ‌یند صحبت می‌کنیم و باید متوجه باشیم که در پژوهش قرار نیست کسی پاسخ سؤالات ما را بدهد. به خصوص در حوزه‌های علوم اجتماعی، علوم انسانی و حوزة ادبیات، معمولاً پژوهش‌ها در پایان به یک نظریه و یا یک یافته می‌رسند که آن نظریه‌ها و یافته‌ها خودشان سؤالات جدیدتری را مطرح می‌کنند. به خاطر همین است که در پژوهش‌ها، مخصوصا پژوهش‌های دانشگاهی معمولاً یک بخش انتهایی و بخش پیشنهادات دارد که پژوهشگر پیشنهاد پژوهش‌های دیگری را مطرح می‌کند.

ما باید دقت کنیم که پژوهش پیرامون مسئله شکل می‌گیرد. یعنی تا مسئله‌ای وجود نداشته باشد، پژوهشی هم اتفاق نمی‌افتد. به خاطر همین جامعه‌ای، جامعة پژوهش‌محور خواهد بود که در گام اول آن جامعه، یک جامعة مسئله‌محور باشد. جامعة مسئله‌محور جامعه‌ای است که آموزش و پرورش آن، آموزش راوی آن، نظام جامع آموزشی آن جامعه، یعنی از آموزش و پرورش، آموزش عالی گرفته تا صدا و سیما، نهاد‌های خصوصی، انجمن‌ها و همة مراکزی که در حوزة آموزش و یادگیری کار می‌کنند، بنای ارتباطشان با همدیگر و بنای آموزش آنها، مبتنی بر مسئله و سؤال باشد و امکان گفتگو و دیالوگ بین آن جامعه برقرار باشد. آن جامعه برای خودش حقوقی قائل باشد و برای آن حقوق دنبال تکالیفی بگردد و در کنار این حقوق و تکلیف بتواند به مسائل خودش پاسخ بدهد.

کشور جایگاه شایسته‌ای در سوال محوری ندارد

یکی از مسائل اساسی که ما در جامعة خودمان داریم این است که نظام آموزشی ما جایگاه شایسته‌ای در زمینه سؤال‌محوری ندارد. نظام آموزشی و نظام ارتباطاتی ما، یک نظام معمولاً بالا به پایین و کمتر مشارکتی است و آموزش‌ها براساس آموزش مخزنی صورت می‌گیرد. پائول فریره یک کتابی دارد به نام «آموزش ستمدیدگان»، فریره یک پژوهشگر و یک نظریه‌پرداز برزیلی است که در کتاب خودش چنین بیان می‌کند که معلم‌ها و آموزگار‌ها و نخبگان یک جامعه، معمولاً خودشان را منبع و مخزنی تصور می‌کنند که از آن منبع و مخزن قرار است دانش به سمت فراگیران دانش سرازیر بشود لذا این آموزش، آموزش ستمدیدگان است. چون فراگیران امکان مشارکت و حضور در شکل‌گیری دانش را ندارند.

چشم انداز پژوهش در کشور باید در راس قرار گیرد

نکته این است چشم انداز پژوهش در کشور این است که بایستی در رأس قرار بگیرد و این در رأس قرار گرفتن فقط به کارکرد‌های پژوهش محدود نمی‌شود و این به خاطر نوع شکل‌گیری آیندة جامعة ایران است. یعنی یک جامعة انقلابی مسلمان که داعیه اداره و حمایت از مستضعفین جهان و اداره جهانی را دارد، ناگزیر از این است که پژوهش‌محور و مسئله‌محور باشد.

ساختار یک جامعه باید پژوهش محور باشد

پژوهش‌محور بودن یک جامعه باز می‌گردد به ساختار آن جامعه. وقتی شما بحث آزادی بیان را مطرح می‌کنید، گردش آزاد اطلاعات را مطرح می‌کنید، نحوة طبقه‌بندی اسناد و مدارک را مطرح می‌کنید، به ساختار باز می‌گردد. اینکه چه سالی اسناد و اطلاعات باید آزاد بشوند؟ چون یکی از مشکلات ما در حوزه مقاومت ودفاع مقدس طبقه‌بندی غیرحرفه‌ای اطلاعات است. دسته‌بندی نشدن و آرشیو نشدن درست اطلاعات است، عدم دستیابی آسان و درست و دقیق به دانش است. خیلی وقت‌ها بسیاری از اطلاعات نه طبقه‌بندی است و نه محرمانه و نه چیزی، ولی، چون خوب آرشیو نشده‌اند، امکان دسترسی به آن‌ها وجود ندارد و نمی‌شود آن‌ها را پیدا کرد. مثل اینکه می‌گویند در خانة ما چیزی گُم نمی‌شود، ولی چیزی هم پیدا نمی‌شود. این بی نظمی به خاطر این است که از ابتدا نگاهی به این حوزه وجود نداشته و به این فکر نشده که اطلاعات یک روزی استفاده بشود. به خاطر الان به اینجا رسیده‌ایم که دانش ذهنی وضمنی فرماندهان جنگ و رزمندگان و پژوهشگران خودمان را تبدیل کنیم به دانش عینی. برای اینکه اطلاعات و دانش‌های شفاهی ما از بین نرود.

مسئله ما در ساختار‌های کلان جامعه این است که مسئله محور و پژوهش‌محور نیستیم. ساختار‌های کلان جامعه منظور خانواده، دین، سیاست، اقتصاد است، مثلا در نظام آموزش و پرورش که ساختار کلان مدرسه یا در ساختار کلان خانواده، چقدر خانواده‌های ما اهل پرسیدن هستند. چقدر ما با فرزندانمان گفتگو می‌کنیم و معمولاً این موضوع جا افتاده که فرزند خوب فرزندی است که کمتر حرف می‌زند و دانش‌آموز خوب دانش‌آموزی است که کمتر سؤال می‌کند. در حالی که اگر قرار است ما در مورد پژوهش صحبت کنیم، بایستی ساختار‌های جامعه به سمت ساختار‌های پژوهش‌محور بود.

فاصله بین وضع موجود و وضع مطلوب مسئله را شکل می‌دهد/ اساس پژوهش مسئله محوری است

گام دوم بحث این است که پژوهش، همان طور که اشاره کردم پیرامون مسئله شکل می‌گیرد، تعریف ما از مسئله فاصلة بین وضع موجود و وضع مطلوب است. فاصله‌ای که فراگیر شده باشد و مورد مطالبة جامعه قرار گرفته است. الان در موضوع کودکان کار، وضعیت موجودشا به نسبت و وضعیت کسانی که باید کار کنند و شرایط مطلوب یک فاصلة عمیقی وجود دارد. بچه‌های زیر ۱۵ سال اصلاً نباید کار کنند که اینجا دارند کار می‌کنند، در خیابان دارند کار می‌کنند و ساماندهی شده نیستند و ده‌ها مسئله دارند. یا بهداشت آن‌ها و تربیت و اخلاق آن‌ها خیلی متفاوت از عرف است. اینجا یک فاصله‌ای بین وضع موجود تا وضع مطلوب وجود دارد. این مسئله بوده، کودکان کار که مربوط به امسال و ۱۰ سال و ۲۰ سال قبل نیستند، این‌ها همیشه بوده‌اند. اما وقتی فراگیر می‌شود که ما می‌بینیم تعداد زیادی از دانش‌آموزان برای ورود به بازار کار و کارگاه‌ها ترک تحصیل می‌کنند، متأسفانه ما فقط کودکان سر چهارراه‌ها را می‌بینیم که این‌ها بیشتر کودکان خیابانی هستند تا کودکان کار. درحالی که کودکان کار کسانی هستند که در کارگاه‌ها، معادن، کوره‌پزخانه‌ها و بازار کار می‌کنند و بعضاً هم کار‌های سخت، پیش‌پاافتاده و غیرحرفه‌ای دارند. این موضوع چه زمانی به مسئله تبدیل می‌شود؟ زمانی که فراگیر بشود. یعنی زیاد بشود و به چشم بیاید و همه متوجه این موضوع بشوند. تعداد آن از یک حدی برود بالاتر.

گام سوم اینکه مورد مطالبه قرار بگیرد. یعنی نخبگان جامعه و رسانه‌های جامعه بیایند و بگویند چرا این کودک سرچهارراه کار می‌کند؟ چرا این کودک در بازار باید کار کند، او باید درس بخواند و الان برای او سن کار نیست. غیرقانونی است کار کردن او.

پس گام دوم این است که ما وقتی در مورد پژوهش صحبت می‌کنیم، پژوهش فرآیندی است که می‌خواهد پاسخ و راه‌های رسیدن به پاسخ برای مسئله‌ای را به ما نشان بدهد که آن مسئله این سه ویژگی را دارد، بین وضع موجود و مطلوب آن فاصله افتاده است، فراگیر شده و مورد مطالبة نخبگانی یا اکثریت جامعه و یا سران و فرماندهان و رهبران جامعه قرار گرفته است.

پژوهش در مدیران محدود به نظرخواهی از چند خبره است/ پژوهش و مراجعه به کارشناس ۲ بحث جداست.

اما بحث سومی که من می‌خواهم ورود کنم و بحث اصلی جلسة ما هست، ناظر به تجربه‌های نویسندگان و پژوهشگرانی مثل خانم پناهی و دوستان دیگر، در حوزه دفاع مقدس و حوزة ادبیات دفاع مقدس است ما دو محور در حوزة پژوهش داریم. یک محور برمی‌گردد به نهاد‌های دفاع مقدس و مقاومت، یک موضوع برمی‌گردد به پدیدآوردگان. یعنی نویسندگان و کسانی که کار را می‌نویسند. در نهادها، نهاد‌های متولی حوزة دفاع مقدس، بحث ضرورت پژوهش مطرح است. یعنی مسئولان طراز اول نهاد‌های دفاع مقدس ما شاید در کلام و شعار ضرورت پژوهش را مطرح کنند، اما در عمل، ضرورت پژوهش مشاهده نمی‌شود،، چون ضرورت پژوهش زمانی ایجاد می‌شود که بنده به عنوان مدیر یک نهاد، بخواهم کاری بکنم و تصمیمی بگیرم که این تصمیم مبتنی بر پژوهش باشد، در حالی که بیشترین کاری که می‌کنیم، این است که به نظرات چند نفر کارشناس و افراد خبره مراجعه می‌کنیم، درحالی که مراجعه به افراد و کارشناسان خبره، با پژوهش دو بحث جدا است و چه بسا پژوهش‌هایی که خبرگان پژوهش می‌کنند به نتایج متفاوتی با دیدگاه‌ها و نظرات خودشان برسد.

عرصه پژوهش در سطح مسوولان فهم نشده/ بسیاری از شعار‌های ما مبتنی بر پژوهش نیست

عرصه پژوهش دفاع مقدس و حوزة مقاومت در سطح مسئولان، هنوز به معنای واقعی خودش فهم نشده است. سردار باقری صحبتی در خصوص پژوهش در اولین جلسة اختتامیة جایزه دوسالانه شهید سردار سلیمانی داشت، که دکتر سنگری پیشنهاد کرد این بحث تبدیل به کتابچه‌ای بشود و در اختیار همة مدیران و مسئولان حوزه قرار بگیرد. این اتفاق هم افتاد. در آنجا سردار باقری ضرورت پژوهش را کاملاً درک کرده بود و مطرح کرد بدون انجام پژوهش، کار‌هایی که می‌کنیم و راه‌هایی که می‌رویم، از اعتماد و اعتبار لازم برخوردار نیست و در واقع اعتبار لازم را ندارند و نمی‌شود به این راه‌ها اعتماد کرد.

برای مثال خوب است به دو تصمیم بزرگ در کشورمان نگاه کنیم، در دهة هفتاد بحث کنترل جمعیت در کشور مطرح شد، اما چون پژوهش به معنای واقعی در این زمینه اتفاق نیفتاد و تنها به الگوگیری بسنده کرده بودیم مجبور شدیم بعد از دو دهه راه را عوض کنیم. یا در مورد فاصله بین نسل‌ه معتقد بودیم شکاف نسلی در جامعه وجود دارد در حالی که پژوهش‌ها ما را به این رساند تنها دارای تفاوت نسلی هستیم. اصلا در جامعة سنتی و دینی ایران، شکاف نسلی امکان اتفاقش خیلی پایین است و اتفاق نیفتاده است.

بسیاری از شعار‌ها و حرف‌هایی که ما می‌زنیم مبتنی بر پژوهش نیست، اما براساس آن برنامه‌ریزی و اقدام می‌کنیم. سیاستگذاری و برنامه‌ریزی می‌کنیم، ولی بعد پیامد‌ها و آسیب‌‎ها را می‌بینیم.

انتهای پیام/ ۱۴۱