شهید صدر

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، مراسم رونمایی کتاب «اسطوره‌های عشق» با حضور کمال السید، نویسنده عراقی کتاب و اسما خواجه زاده، مترجم در کتابستان رضوی قم برگزار شد.

ابواثیر از فعالان حوزه تاریخ شفاهی مقاومت اسلامی در عراق، در ابتدای این برنامه در سخنانی گفت: ۶۷ درصد از جمعیت عراق شیعه است اما در طول حکومت‌های متعددی که بعد از حکومت عثمانی در این کشور تشکیل شدند، شیعیان رنج کشیدند چرا که اقلیت بر اکثریت مسلط بود اما در دهه پنجاه میلادی، احزابی تشکیل شدند که یکی از این تشکیلات، حزب الدعوه اسلامی بود که مؤسسان آن، عده‌ای از علما و مؤمنین بودند که توانستند جوان‌های شیعه را گردهم آورند.

حزب بعث، مخالفانش را با اسید می‌کشت

وی ادامه داد: یکی از اهداف این حزب رسیدن به حاکمیت اسلامی بود و این مسئله با زعامت علما ممکن می‌شد. در رأس این علما، آیت‌الله سیدمهدی حکیم پسر سیدمحسن حکیم، از مراجع نجف بود و زیر سایه مرجعیت، این حزب به سوی جوان‎‌ها و طبقات مختلف ملت عراق رو کرد.

ابواثیر در ادامه با اشاره به حکومت رسیدن حزب بعث در عراق بیان کرد: حاکمیت حزب بعث، نمونه‌ای از بدترین صورت‌های حاکمیت اقلیت بر اکثریت بود؛ در وزارت‌خانه‌ها و تشکیلات این حکومت، خیلی کم، افراد شیعی حضور داشتند. اواخر دهه شصت و اوایل دهه هفتاد میلادی، حزب بعث بر علیه افکار اسلامی وارد جنگ شد و جوان‌ها را مجبور کرد که به حزب بعث بپیوندند؛ یکی از اولین کارهایی که حزب بعث کرد این بود که یکی از مؤسسان حزب الدعوه به نام عبدالصاحب الدخیل را با اسید کشتند، این اتفاق در سال ۱۹۷۲ اتفاق افتاد و در سال ۱۹۷۵، ۵ نفر دیگر از رهبران حزب الدعوه کشته شدند که در راس آن‌ها شیخ عارف البصری که بود.

وی اضافه کرد: حزب بعث در مدارس و دانشگاه‌ها تشکیلاتی به نام الاتحاد الوطنی ایجاد کرد که افراد متدین را زیر نظر داشتند، این تشکیلات هم دانشجوها و دانش‌آموزان را مجبور می‌کردند که به حزب بعث ملحق شوند اگر قبول نمی‌کردند تحت تعقیب قرار می‌گرفتند و مجبور می‌شدند تحصیل را رها کنند و نمی‌توانستند وارد دانشگاه شوند.

ابواثیر اظهار داشت: این اوضاع عراق تا شروع حرکت امام خمینی(ره) ادامه داشت؛ یادم هست جوانان در شب جمع می‌شدند و اتفاقات ایران را هر روز از رادیو دنبال می‌کردیم که اخبار انقلاب اسلامی از تبعید امام خمینی به فرانسه تا بازگشت ایشان را با جزئیات می‌گفتند؛ نهضت امام خمینی(ره)، جوانان عراقی را تحت تاثیر قرار داده بود به همین دلیل، آن روزها همزمان با انقلاب اسلامی، دستگیری جوانان عراقی هم زیاد شده بود.

وی تصریح کرد: بعد از رحلت سید محسن حکیم، آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر رهبری شیعیان و انقلابیون عراق را عهده‌دار شد؛ آرام آرام، کتاب‌ها و نوشته‌های آیت‌الله صدر و بنت الهدی صدر در همه‌جا پخش می‌شد و جوان‌ها متأثر از این جریان‌ها با حکومت درگیر شدند. حمله حکومت بعث به انقلابیون از شهر بصره شروع شد چون توانسته بودند اسامی افراد را پیدا کنند، در شهر بصره و دیوانیه، رهبران و هزاران نفر از اعضای حزب الدعوه دستگیر و اعدام شدند تا آنکه همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی، صدام به قدرت رسید.

این مبارز سال های دور در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: اولین کاری که صدام انجام داد، دستگیری عده‌ای از رهبران حزب بعث بود که طرفدار احمد حسن البکر و مخالف او بودند؛ معروف است که همه این افراد را در سالنی گردهم آوردند و داستانی درست کرده اند که اینها می‌خواهند کودتا کنند و با این داستان جعلی، بسیاری از مسئولان حزب بعث که طرفدار صدام نبودند، اعدام شدند و صدام با این کار می‌خواست ترس و وحشت در میان مردم عراق ایجاد کند. دستگیری سران مخالف در تلویزیون پخش شد، بعد از آن، گفتند هر کسی طرفدار یا مروج افکار حزب الدعوه باشد یا به اعضای آن پناه ‌دهد، محکوم به اعدام می‌شود.

شهادت صدر، بزرگ‌ترین جنایت صدام

وی افزود: این دستگیری‌ها حدی بود که مثلا یادم است که یک خانواده‌ای بود که پنج تا از پسرانش، دستگیر و شهید شدند و دو پسر دیگر هم به جنگ فرستاده شده بودند، کشته شدند. یکی از روش‌های حکومت حزب بعث، قبل از شروع جنگ با ایران، دستگیری وسیع صدهاهزار نفر جوان و اعدام تعدادی از اینها بود. اگر کسی هم دستگیر می‌شد، خانواده‌اش حق نداشتند بروند سؤال کنند یعنی نمی‌توانستند سؤال کنند، فقط به آنها جواب می‌دادند که شما مثلا پس فردا بروید شهر بصره، از پزشکی قانونی جنازه را تحویل بگیرید و تعهد می‌گرفتند که خانواده، حق اقامه مجلس فاتحه و ختم ندارد.

ابواثیر تاکید کرد: بزرگ‌ترین جنایتی که صدام مرتکب شد، محاصره منزل آیت‌الله صدر و شهادت ایشان و در ادامه، به شهادت رساندن خواهرش، بنت الهدی صدر بود. همچنین در آن برهه زمانی، شروع به اخراج افرادی که اصالت ایرانی داشتند، کردند. یعد از این کارها، افراد  ۱۸ تا ۲۵ ساله را از خانواه‌هایشان جدا و در اطراف شهر سماوه، زندانی و اعدام کردند، می‌گویند اینها را با استفاده از مواد شیمیایی اعدام کردند.

این فعال عراقی محور مقاومت با اشاره به آغاز جنگ صدام با ایران عنوان کرد: در این جنگ، می‌بینیم که ملت عراق را مجبور کردند که وارد جنگ با ایران شوند، هرکسی فرار می‌کرد، دستگیر و تیرباران می‌شد. اگر هم موفق به فرار می‌شد خانواده‌اش را حتی اگر بچه کوچک داشتند، دستگیر و زندانی می‌کردند.

«اسطوره‌های عشق» نمونه‌ای از اوضاع عراق صدام

وی  با اشاره به کتاب «اسطوره‌های عشق» خاطرنشان کرد: من هم زمانی که نیروهای بعث، پدرم را بعد از اعدام برادرم دستگیر کردند، به کویت فرار کردم و از آنجا به ایران آمدم. اما خیلی از خانواده‌ها نتوانستند فرار کنند، بعضی‌ها هم سمت کردستان عراق رفتند که دستگیر و خانواده‌ به خانواده اعدام شدند. ما در عراق به خانواده خمینی معروف هستیم و این ما را خوشحال می‌کند. وقتی پدرم رفته بود جسد برادرم را تحویل بگیرد از او آدرس خانه‌اش را خواسته بودند، پدرم هم گفته بود که اهل دهات دور هستیم و آدرس نداریم، در واقع آنها می‌خواستند بگویند که طرفداری خمینی به ضرر ماست. خیلی از کسانی که اعدام شدند به آنها می‌گفتند که برعلیه امام خمینی حرف بزنند اما چون حرف نمی‌زدند اعدام می‌کردند. کتاب «اسطوره‌های عشق» نمونه‌ای از اوضاع عراق در دوران صدام است.

در ادامه این مراسم، کمال السید، نویسنده عراقی کتاب «اسطوره‌های عشق» نیز در سخنانی عنوان کرد: سخنان ابواثیر، خیلی از خاطرات را زنده کرد و مانند پوست پیاز که هر قدر بیشتر خرد کنید، اشک آدمی را بیشتر درمی‌آورد. 

وی اظهار داشت: حدود ۳۰۰۰ شهید زن در دوره صدام داریم اما از این تعداد، تنها حدود ده نفر شناخته شده هستند و از بقیه فقط یک اسم، روز تولد و روز شهادت مانده است. رمان «وفا» قصه زندگی یک دانشجوی رشته مهندسی در بصره است که او را می‌ربایند در حالی که فرزند چهل روزه‌ای به نام «صهیب» داشته است و پدرش را هم به زندان انداختند. «صهیب» که زندگی سختی داشته، وقتی بعد از چند سال، به ملاقات پدرش می‌رود، حاضر نبود سوار ماشین بشود و از ماشین می‌ترسیده. این خانواده، سمبل داستان دردناک عراق است.

رمان؛ بهترین شیوه بازخوانی تاریخ است

نویسنده کتاب «اسطوره‌های عشق» در همین باره توضیح داد: این نسل عراق باید شناخته ‌شود. هر پدیده اجتماعی یا سیاسی و حتی اقتصادی نامفهوم و ابتر خواهد ماند اگر ریشه‌های تاریخی آن بررسی نشود. ما متاسفانه تاریخ نمی‌خوانیم و همیشه اشتباهات قبلی را تکرار می‌کنیم. این نسل دیروز، نسل جوان‌های عراق، شهید میسون ۱۸ ساله، فاطمه ۱۹ ساله و امل رُبیعی ۲۰ ساله و ده‌ها دختر جوان رؤیای عراقی آزاد داشتند. اما این فقط یک رؤیا بود چون حزب بعث، قدرت مطلق بود و هیچ صدایی نمی‌توانست بلند شود.

این نویسنده معروف عراقی ادامه داد: الان حشد الشعبی یک پدیده است اما اگر بدون بررسی ریشه‌های تاریخی دو نسل گذشته سراغ ان برویم نمی‌توانیم آن را بفهمیم و درک کنیم. به نظر بنده، تاریخ باید بازخوانی و بازنویسی بشود. البته که روش رمان، بهترین شیوه برای مخاطب است. چرا که فکر نمی‌کنم مخاطب به تاریخ خشک و خالی مراجعه کند. چون زبان تاریخ، زبانی خشک و نامفهوم است، رمان بهترین اسلوب برای بیان تاریخ برای مخاطب امروز است.

کمال السید درباره شخصیت‌های کتاب خود عنوان کرد: شهیده میسون غازی الاسدی متولد شهر بغداد و حسام نامزد ایشون متولد شهر ناصریه جنوب عراق بود. به خاطر همین نام کتاب را آخر اساطیر الحب گذاشتم که با عنوان اسطوره‌های عشق به فارسی ترجمه شده است.

وی با بیان اینکه من در این رمان، تجربه خودم از مفهوم وطن را بیان کردم، ادامه داد: بعد از مهاجرت به ایران، رویای بازگشت به وطنی آزاد داشتم و بعد از ۲۴سال به کشورم بازگشتم ولی این یک حقیقت تلخ است؛ من در کاظمین که در آن به دنیا آمده ‌بودم، احساس غربت می‌کردم. غربت زمان، سخت‌تر از غربت جغرافیایی است، من متعلق به نسل گذشته و تاریخ شده‌ام.

وطن حقیقی، عقیده انسان است

این نویسنده عراقی اظهار داشت: بعد از بازگشت به ایران، مفهوم وطن را دوباره درک کردم. وطن حقیقی انسان، نه جغرافیا بلکه عقیده و فکر انسان است. شهیده میسون، امل ربیعی و فاطمه الحسینی احساس کردند وطنشان عراق نیست بلکه وطنشان در آن موقع، ایران الحسین، ایران اسلامی و ایران امام خمینی است. آخرین حرف شهیده میسون قبل از اعدام، زنده باد خمینی است. پس وطن، جغرافیا نیست. وطن عقیده، فکر انسان و دین است.

کمال السید در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: متأسفانه تجربه احزاب اسلامی در عراق، تجربه موفقی نبود. اکثرشان، مست قدرت و ثروت شدند و تمام ارزش‌ها را فراموش کردند؛ به همین خاطر ما مدیون نسل شهیده میسون‌ها هستیم. نسلی که به اهداف امام خمینی و شهید صدر وقتی که فریاد زد «دنیا چیست؟ جز توهم چیزی نیست. دنیای ما بیشتر وهم دارد.» ایمان داشتند.

وی در ادامه سخنانش عنوان کرد: بعثی‌ها وقتی به قدرت رسیدند، اولین کارشان، ایجاد شکاف بین عراق و ایران بود. به عنوان مثال در یک سال در یک دانشگاه ۳۰۰ پایان‌نامه علیه تاریخ، ملت، دولت و نظام ایران نوشته ‌شد.  فیلم‌هایی درباره فتح ایران در جنگ قادسیه به دست مسلمانان عرب تولید کردند. این‌ها برمی‌گردد به ریشه‌های تاریخی به همین خاطر هم تاکید می‌کنم که تاریخ باید بازخوانی و بازنویسی بشود. باور کنید حمله داعش به عراق، بیشتر از ۱۰۰۰ سال پیش نیز اتفاق افتاد. «قرامطه» فکر داعشی داشتند. قبل از همبستیگی با فاطمیون در مصر، فکر داعشی و تکفیری داشتند و شیعه و شافعی را کافر می‌دانستند.

این نویسنده عراقی بیان کرد: ما تاریخ نمی‌خوانیم، متأسفانه کسانی که قدرت و ثروت دارند و بر عراق حکومت می‌کنند، هیچ کاری انجام نمی‌دهند. حتی حاضر نیستند در توزیع کتاب‌هایی که تاریخ را می‌گویند، کمک کنند چون دغدغه‌شان فقط قدرت و ثروت است. بنابرین کار خیلی زیادی لازم است، چنین کتاب‌هایی که مربوط به تاریخ معاصر عراق است باید به سریال و فیلم تبدیل شوند و محدود به کتاب نمانند. مخاطب امروز، بیشتر به فضای مجازی، تبلت و تلوزیون علاقه دارد. درست است که این کتاب‌ها باید نوشته شوند اما گام بعدی که تبدیل کتاب به اثر هنری است، خیلی مهم‌تر است.

گزارشی تصویری از عراق

در بخش دیگری از مراسم، اسما خواجه‌زاده، مترجم کتاب «اسطوره‌های عشق» نیز در سخنانی با اشاره به آشنایی با زندگی مردم عراق از طریق مطالعه کتاب گفت: بسیاری از مطالب «اسطوره‌های عشق»، توضیحات جزئی در مورد سبک زندگی، عادات و آداب و رسوم عراقی‌ها دارد. فکر می‌کنم اوضاع عراق در دوره صدام به‌ویژه مبارزات انقلابی و همچنین فعالیت‌های شهید صدر را همانند گزارشی تصویری می‌توان از این کتاب متوجه شد.

وی درباره ترجمه این کتاب توضیح داد: ترجمه «اسطورهای عشق» در مقایسه با سایر کارهایی که انجام دادم، کار سختی نبود چرا که زبان روانی داشت. سختی کار ترجمه این کتاب، مربوط به اصطلاحات عامیانه عراقی است که در کتاب آمده.

زندگی شهدا باید رمان و سریال شود

سیدهمام موسوی از کارشناسان حوزه مطالعات عراق نیز در سخنانی درباره این کتاب عنوان کرد: ما در عراق، همانند شهیده میسون غازی و شهیده بنت الهدی صدر، نمونه‌های متعددی داریم خصوصاً بعد از دهه شصت و هفتاد میلادی و هچنین برای دهه اول پیروزی انقلاب اسلامی و حتی دو سال قبل از شروع جنگ که این‌ها در واقع، مشت آهنین رژیم بعث و صدام در دستگیری پیروان، همفکران و شاگردان مکتب شهید ‌سید محمدباقر صدر و خواهر ایشان آمنه صدر معروف به بنت الهدی هستند.

وی با اشاره به کتاب خاطرات زنان زندانی در دوره صدام با عنوان «مذکرات سجینه» ادامه داد: دو نویسنده با نام‌های علی العراقی و فاطمه العراقی این کتاب را چاپ کردند و ماجرای چندین شهیده را در همان دوران مربوط به شهادت شهیده بنت ‌الهدی صدر با ادله و مستندات مختلف از جمله مستندات سازمان‌های حقوق بشری غیرعربی و اسلامی بیان می‌کنند. این کتاب که در هر کدام از داستان‌های آن با یکی از این شهیده‌ها آشنا می‌شویم ارزش رمان و یا تبدیل شدن به یک سریال تلویزیونی را دارند.

موسوی تصریح کرد: دشمن علاوه بر جنگ سخت و پروژه‌هایی که در جنگ روانی پیش می‌برد، در مسائل فرهنگی هم خیلی قوی و نیرومند و با گام‌های مؤثری از دیدگاه خودش جلومی‌برد. ولی زندگی هر کدام از شهیده‌ها می‌توانند چندین کتاب شوند که این حلقه مفقوده‌ای در زبان عربی است.

حضور بعثی‌ها در فضای مجازی

وی با اشاره به مصاحبه اخیر شبکه خبری العربیه عربستان سعودی با دختر صدام توضیح داد: پیش از این مصاحبه، کتابی با عنوان خاطرات نوه صدام در پایتخت عراق بعد از صدام منتشر شده است که در موردش هم صحبت می‌شود، در واقع، چنین حرکتی در عراق در جریان است که نه فقط دوره صدام را بازخوانی می‌کند بلکه آن را روتوش می‌کند. یعنی صدام، حزب بعث و جریانی را که مسبب همه مسائل امروز  عراق و حتی منطقه است، کاملا بی‌تقصیر جلوه می‌دهند. تاثیرگذاری این جریانات تا حد زیادی به کم‌کاری‌هایی که از سوی ما و مخالفان صدام مربوط می‌شود. الان بعد  از سقوط صدام که چند سال می‌گذرد فکر می‌کنم ارزش‌ داشت حداقل هر سال، یک رمان، یک سریال یا اثر هنری درباره جنایات صدام منتشر شود. ولی واقعیتش این است که الان گروه‌های مختلف سنی می‌روند ببینند چه مطلبی در یوتیوب بارگذاری شده و از آن به عنوان منبع استفاده می‌کنند. 

این نویسنده اظهار داشت: واقعیتی که من می‌بینم این است که اگر از لحاظ کمی و کیفی برای معرفی سمبل‌های جریان مقاومت در عراق با جریان مخالف ما، مقایسه تطبیقی بکنیم، نسبت درستی وجود ندارد. مثلا امروز در جنگ رسانه‌ای، آنها چنین بحثی مطرح می‌کنند که ایران از طریق پایگاه‌های حشدالشعبی عراق می‌خواهد اسرائیل را بزند، می‌خواهند با طرح این موضوع، چندین نشان را بزنند؛ هم جریان مقاومت در عراق را محکوم کنند و هم اینکه ایران در عراق دخالت می‌کند و این‌ها را  به صورت در هم تنیده و پیچیده با هم مطرح می‌کنند. جالب این است که بدانید رژیم صهیونیستی با حمایت منطقه‌ای و بین‌المللی آمریکا، اتحادیه اروپا و رسانه‌های عربی مرتجع با بعثی‌هایی که در فضای مجازی حضور دارند، حمایت و همکاری می‌کنند. با اکانت‌های معروف چه در توییتر چه در فیسبوک و بقیه شبکه‌های اجتماعی می‌آیند این جریان‌ها را راه می‌اندارند.

وی افزود: برای معرفی این کتاب می‌توان فرازهای بسیار زیبای آن را در شبکه های اجتماعی مثل توییتر  منتشر کرد تا هم دیگران این کتاب را بشناسند و هم موج جدیدی از خوانندگان ایجاد شود و حتی این موضوع، باعث طرح پیشنهاد ترجمه و معرفی کتاب‌های دیگر و گام‌های مؤثر بعدی باشد.

بنابرین گزارش؛ کتاب «اسطوره‌های عشق» که به قلم کمال السید، ترجمه اسما خواجه‌زاده در ۳۸۴صفحه و قیمت ۴۵هزار تومان توسط انتشارات راه‌یار روانه بازار نشر شده است، رمانی براساس زندگی شهیده میسون غازی، از زنانی است که در جریان مبارزات اسلامی در سال‌های حکومت صدام، شهید شده است.

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، خانم معصومه رامهرمزی نویسنده و خاطره‌نگار، در جلسه نقد کتاب «نا» که در کتابفروشی به‌نشر تهران، برگزار شد و به‌صورت زنده از صفحۀ رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر و صفحۀ کتابفروشی به‌نشر پخش شد با اشاره به جملاتی از شروع کتاب «نا» گفت: با شروع مطالعه این کتاب با مهندسی زیبای خانم برادران، وارد جهان یک مرد نابغه، نخبه و یکی از بزرگترین علمای جهان تشیع می‌شویم.

این نویسنده شروع و پایان این کتاب را شبیه به هم و جذاب عنوان کرد و اظهار داشت: خانم برادران درباره این شروع و پایان طعنه‌ها و نقدها خواهند شنید.

وی بررسی کتاب را از دو منظر محتوا و ساختار، فرم و شکل کار تقسیم‌بندی کرد و افزود: از نظر محتوا به قطع  کاری است که باید می‌شده است و یکی از غفلت‌های فرهنگی ما است که بسیار دیر انجام شده است؛ هرچند چنین کارهایی بوده است اما باید بیشتر سراغ این موضوعات و سوژه‌ها رفت، چون جامعه به شدت به این موارد نیاز دارد.

خانم رامهرمزی درباره محتوا ادامه داد: یعنی هر سوژه و موضوعی باید نسبت و رابطه‌ای با نویسنده داشته باشد؛ تجربه و توان خانم برادران می‌توانسته است او را گزینه‌ای برای نوشتن این کار معرفی کند که انتخاب بسیار شایسته‌ای بوده است؛ چون ما با شخصیتی روبرو هستیم که فراتر از عالم بودن، یک شخصیت تفکر محور است، یک شخصیت مسأله محور و نخبه است؛ شخصیتی بسیار خاص است و کار برای این شخصیت کسی را می‌خواهد که قدر این تفکر را بداند و تفکر برایش جایگاهی ویژه داشته باشد. بنابراین این انتخاب بسیار درست و شایسته بوده است.

این نویسنده در بیان نکته‌ای دیگر در بحث محتوا ابراز داشت: نثر روان و گویای کتاب، چینش به ظاهر ساده اطلاعات، خواننده را به این سوء تفاهم نیاندازد که ساده نوشته شده است؛ فاصله تا موضوع حدود نیم قرن است که این کار را بسیار دشوار می‌کند؛ این کتاب محصول مطالعه و اندیشه در متون و اسناد بسیاری بوده است و این فاصله زمانی و جغرافیایی دست نویسنده را از دسترسی به بسیاری از ابزارهای پژوهشی بسته نگه می‌دارد.

وی افزود: راحتی در خوانش و آسانی درک معنا در متن به راحتی به دست نمی‌آید و متن به راحتی صیغل نمی‌خورد و شفاف نمی‌شود؛ در هر متنی که ساده‌تر خوانده می‌شود کار دشوارتری انجام شده است و سختی‌های بسیار زیادی را پشت سر گذاشته است. تا بتوانیم در ۲۱۶ صفحه جهان شهید صدر را تجربه کنیم.

خانم رامهرمزی محتوا را از منظر تربیتی و الگوپردازی متن موفقی ارزیابی کرد و گفت: در این موفقیت خانم برادران، آقای مؤذنی، خانم نقوی، خانواده صدر، همسر صدر که در مقدمه خانم برادران به ایشان اشاره کرده است، همه در این موفقیت سهیم هستند؛ کتاب‌هایی که نویسندگان قبل نوشته‌اند، همه کمک کرده است که ما الگوی یک مرد بزرگ را در کتاب ببینیم.

این نویسنده به مواردی از این کتاب که توجهش را جلب کرده است و به عنوان یک خواننده از خود پرسیده آیا می‌توان مانند صدر بود اشاره کرد: می‌توانم مانند او متفکر باشم، چون صدر مهربان بودن با خانواده، چون صدر عاطفی بودن با شاگرد، چون صدر فکر کردن، وقت گذاشتن برای مطالعه، ساده زیستن، بی اعتنایی به دنیا، شجاعت، فداکاری برای جهان بهتری که آرزوی صدر است و می‌خواهد به آن برسد.

وی بحث عاطفی بودن و عاشق بودن شهید صدر را مورد توجه قرار داد و گفت: شاید برای برخی چنین توجهی به شهید صدر خوش نیاید؛ اشتباه رایجی در جهان پیرامونی ما است که همیشه فکر می‌کنیم آدم‌های بزرگ را باید تنها از منظر توانایی‌های سیاسی، اجتماعی و علمی بررسی کنیم، در حالی که ارتباط با انسان‌های دیگر، بحث‌هایی که در مسائل تربیتی و زندگی عادی وجود دارد بسیار بسیار مهم است.

خانم رامهرمزی درباره توجه به تمام ابعاد زندگی علمای سلف ابراز داشت: در کتاب‌های دیگر کمتر دیده‌ام بنویسند که فلان عالم چگونه کنار سفره می‌نشسته است، ارتباطش با همسر و خانواده‌اش چگونه بوده است؛ ولی در این کتاب به جهان صدر وارد شده‌ایم، چون ابعاد دیگر زندگی شهید صدر را هم می‌بینیم که مانند زنجیر به هم متصل شده‌اند و ارتباط دارند.

این نویسنده خصائل انسانی را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: علاقمند بودم که نویسنده در مقدمه بگوید نامه‌هایی که از صدر نوشته شده است، آیا برگردان فارسی محض است یا برداشت‌های نویسنده از نامه‌هایی است که به به شاگردان، استاد یا دیگران که به آن‌ها عشق می‌ورزد نوشته شده است.

وی این کتاب را سبک زندگی اسلامی از شهید صدر توصیف کرد و اظهار داشت: نیاز امروز ما است که سبک زندگی بزرگان را ببینیم؛ این سبک زندگی است در فرهنگ تأثیرگذار است.

خانم رامهرمزی علت موفقیت کتاب «نا» را تنها محتوای اصیل و ماندگار آن ندانست و گفت: کتاب‌های زیادی داریم که محتوای بسیار خوبی دارد اما موفق نیستند؛ نکته‌هایی در فرم، زبان و ساختار کتاب است که باعث موفقیت این کتاب شده است.

این نویسنده کتاب نا را برخوردار از زبان روز ارزیابی کرد و افزود: این کتاب زبان سنتی و کلیشه و شعاری ندارد؛ داستان به شکلی زنجیروار حوادث را به هم گره زده است؛ تنوعات موضوعات تاریخی، سیاسی، انتفاضه عراق، انقلاب ۵۷ و مسائل بسیار دیگری در کار وجود دارد؛ ارتباط دو عموزاده و مسائل خانوادگی و دیگر مسائل مانند فرشی زیبا طوری به هم بافته شده است و رنگارنگ می‌نماید که هر کس در جای خود دیده می‌شود.

وی اضافه کرد: درستی ساختار و ظرافت معنا و زبان در کنار هم توانسته است یک محتوای خوب را ارائه بدهد؛ ظرفیت‌های زبانی در ساحت معنا بسیار زیاد است؛ هم آوایی کلمات، ضرب آهنگ جملات، همه نشان دهنده توانایی خانم برادران در شناخت از کلمات و واژه‌ها است.

خانم رامهرمزی در نگاه منتقدانه خود گفت: این سرعت و ریتم تند کتاب و آمدن همه حوادث در کنار هم یک نقد جدی در متن است؛ شاید باید آرام‌تر بود یا کتاب دو جلدی می‌شد یا تعداد صفحات بیشتر می‌شد؛ البته که خانم برادران کتاب‌های حجیم نمی‌نویسند و اطلاعات کم بوده است؛ فاصله زمانی و جغرافیایی بسیار بوده است؛ فرصت را مغتنم شمرده‌اند و از هر آنچه بوده است استفاده کرده‌اند و چیزی را کم نگذاشته‌اند.

این نویسنده نقد خود را از منظری نقطه‌ای قوت  دانست و ابراز داشت: من در کتاب «نا» با اقیانوسی روبرو هستم که در عین حال که عمیق است، اما به خاطر شفافیت می‌توان کف آن را دید؛ متن بسیار سئوال و ابهام دارد، اما خواننده در همانجا که با سئوال روبرو است در معنای متن به زحمت نمی‌افتد، یعنی برای فهم دشواری ندارد و به حتم اتفاقی در این کتاب افتاده است که شاید برگرفته از روح بزرگ شهید صدر و نیت خوب نویسنده است که این کتاب خواننده را وادار می‌کند که فکر و مطالعه کند تا به پاسخ سئوالات خود برسد.

وی پیشنهاد داد: در کتاب‌های مهمی مانند کتاب محمد باقر صدر، می‌توانیم مستند داشته باشیم، می‌توانیم آرشیو اطلاعاتی و داده‌ای داشته باشیم؛ در کنار این کتاب یک توضیح‌نامه یا برطرف کننده ابهامات را داشته باشیم.

خانم رامهرمزی احتمال داد: شاید نویسنده نخواسته است کتاب از روایت داستانی و زنجیره‌وار که با وجود حوادث بسیار، قصه تا آخر نقطه اشتراک متن است و خواننده را با خود می‌کشد، نمی‌خواستند که این کتاب به شکلی در آید که به تاریخ شفاهی یا خاطره‌گویی نزدیک شود؛ یعنی سرگذشت نامه نویسی در این متن، شکل، ساختار و محتوای آن حفظ شود، تا مخاطب عام به راحتی این کتاب را بخواند؛ چون ضمائم و پاورقی‌های زیاد کتاب را برای پژوهشگران نشان می‌دهد، اما اینجا کتاب توانسته است در محتوا، شکل و ظاهر، با عکس‌ها و تعابیر زیبا توانسته است مخاطب عام را جذب کند.

این نویسنده با قاطعیت بیان کرد: علما و مجتهدین باید این کتاب را بخوانند؛ آن‌ها که مسئول آگاه سازی و آموزش معارف دینی مردم هستند باید این کتاب را بخوانند؛ یعنی یکی از مخاطبان جدی کتاب آن‌ها هستند؛ که ببینند یک عالم چگونه دغدغه آگاه‌سازی جامعه خود را دارد، و این موضوع چقدر برای او مهم است که جان خود را برای این موضوع فدا می‌کند.

وی جمله «فقه پردازی منهای شناخت انسان معاصر یک پرداخت ناقص و نارسا و ناکافی است» را مورد توجه قرار داد و تصریح کرد: این جمله برای فقهای ما بسیار کلیدی است؛ جملات دیگر بسیار زیبا و کلمات زیبای دیگری وجود دارد که فاطمه و شهید صدر از دو فرهنگ و دو جغرافیا با هم باید زندگی کنند و عشق این‌ها را یکی کند؛ در جایی محمد باقر صدر می‌گوید که یکی باید از جان می‌گذشت و جلو می‌افتاد که این مردگی عادی شده را تکان بدهد؛ واقعاً این جملات به یاد می‌مانند، مانند دیالوگ‌های بعضی فیلم‌های سینمایی که شاید شما فیلم را فراموش کنید، اما دیالوگ‌ها به یادتان می‌ماند.

خانم رامهرمزی با یادآوری کتاب «هفت روایت خصوصی امام موسی صدر» نوشته خانم جعفریان گفت: خانم برادران و جعفریان دو بانوی اهل تفکر، توانستند با کتاب‌های خوبی که نوشتند، دو شخصیت بزرگ جهان تشیع را به ما و جامعه معرفی کنند و هر دو در این مسیر سختی‌های زیادی کشیدند که موجب افتخار بانوان جامعه ما هستند که احیاگر اندیشه بزرگ خاندان صدر شدند.

بیشتر بخوانید:

• فقر روایت درباره شخصیت‌های برجسته زیاد است
• کتاب «نا» روایتی دیگر از زندگی شهید صدر

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، حجت‌الاسلام ‌والمسلمین دکتر احمد رهدار، رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه در جلسه نقد کتاب «نا» که در کتابفروشی به‌نشر تهران، برگزار شد و به‌صورت زنده از صفحۀ رسمی اینستاگرام پژوهشگاه شهید صدر و صفحۀ انتشارات به‌نشر پخش شد، گفت: زیبایی متن و احساسی که در کلمات هست باعث شده که همه زیبایی‌های لازم را داشته باشد.

او کتاب «نا» را ماندگار و خواندنی توصیف کرد و ابراز داشت: این کتاب باعث نشاط معنوی می‌شود و خواننده همراه با کلمات با نویسنده می‌آید و در متن زندگی شهید صدر قرار می‌گیرد.

رئیس موسسه فتوح اندیشه اظهار داشت: در کتاب «نا» با شهید صدر امام روبرو بودم؛ حتی حوزه‌ها شهید صدر استاد را می‌شناسند؛ یعنی شهید صدر به مثابه یک نخبه، غیر از شهید صدر به مثابه یک انسان کامل است. نخبه را از وجه نخبگی می‌بینید اما انسان را از حتی خوابیدنش نظاره می‌کنید که حتی هیچ وجه معرفتی ندارد، اما در هر حال یک تکه‌ای از پازل زندگی او است. نحوه مواجهه با خانم، بچه‌ها، مأمورانی که به دنبال او می‌آیند، با شیخ نمانی وفادار، طلبه‌های فقیر، تجار کویتی و دیگران، همه این‌ها تکه‌هایی از پازل زندگی او است و شهید صدر برآیند همه این‌ها است. که شاید دیگران این ویژگی‌ها را نداشته باشد.

او مطالب کتاب «نا» درباره زندگی شهید صدر را فراتر از حاشیه بلکه متن زندگی شهید صدر توصیف کرد و گفت: اگر این موارد را در متن زندگی شهید صدر نبینیم، کل ساختمان معرفت او را نمی‌توانیم درست توضیح دهیم.

رهدار ابراز داشت: ظریف کاری‌های یک ساختمان در قیمت‌گذاری آن سهم جدی دارد؛ تمام علوم و ادبیات سنگین و رنگین، بیش از همه جا، در بستر زندگی شخصی فرد، مجال تبلور و ظهور پیدا می‌کند؛ بستر زندگی یک فرد، بستر تجلی و کاربست اندیشه‌های او است.

او در تعبیر دیگر سخنان گفت: یکی از راه‌های سنجش صحت و سقم افکار، زندگی فرد است؛ اگر حرف‌هایش درست باشد بذر آن‌ها باید در زندگی او حاصلی داشته باشد؛ این رابطه کامل نیست اما وثیق است.

استاد حوزه علمیه در بیان یکی از دلایل زیبا بودن متن کتاب «نا» اظهار داشت: این کتاب به نحوی خرق عادت می‌کند، ما عادت کرده‌ایم که عالمان را با علمشان بسنجیم و کمتر عادت داشته‌ایم که عالمان را از عمل منتشر، پخش و جزئی شده ایشان بسنجیم؛ مجموعه چند ده سال درس خواندن باید یک جا خود را نشان دهد که اینجا تلاش شده است آنها را نشان دهد و اینجا با شخصیت واقعی شهید صدر روبرو هستید نه شخصیت خاص او.

او تصریح کرد: نویسنده به صورت شهودی و وجودی در صحنه‌ای افتاده است که صحنه را درست حکایت کرده است؛ در حکایت‌گری همیشه لازم نیست که علم داشته باشید؛ شاید خانم برادران این صحنه را توجه و تصور نداشته است اما کتاب موج می‌زند؛ کتاب آمیختی از نبوغ و هوش شهید صدر است؛ نبوغ در عرصه‌های علمی خود را نشان می‌دهد اما هوش در جزئیات زندگی خود را نشان می‌دهد؛ انتخاب و عکس العمل یا وضعیت به موقع، مناسب، متوازن، متعادل.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه افزود: شخصیت متوازنی از شهید صدر در کتاب «نا» نشان داده شده است که دوست داشتنی است؛ هر کس این کتاب را بخواند عاشق ایشان می‌شود؛ ممکن است که یک نظریه شهید صدر را به صورت فنی بیان کنیم، اما وقتی بیان کنیم، مخاطب ما اینگونه برداشت کند که خیلی سخت گفته است و ما نفهمیدیم و این آخرین ارتباط او با شهید صدر است، در حالی که نویسنده این کتاب گشتی روی کلیدواژه‌های ذهنی شهید صدر داشته است با تعمد بر وارد نشدن به آن‌ها که ذهن مخاطب را در عالم ذهنی شهید صدر درگیر کرده است که از دلایل موفقیت این کتاب است.

او در بیان ملاحظات خود درباره کتاب «نا» ابراز داشت: نویسنده با اندیشه‌های تخصصی شهید صدر آشنا نبوده است و به خاطر این نا آشنایی، سر اندیشه‌های خاص ایشان درنگ هم نکرده است؛ گاهی اوقات می‌گوییم که این اندیشه خوبی است و در گیومه هم می‌آورد که خاص است.

رهدار درباره معنای درنگ نکردن نویسنده در اندیشه‌های خاص شهید صدر توضیح داد: اگر از خانم برادران در وجه اندیشگی شهید صدر بخواهیم که این عالم را در پنج کلید واژه علمی توضیح دهند، احتمالاً نمی‌توانند؛ کلیدواژه‌هایی که می‌توانیم شهید صدر را در ذهنمان نگه داریم برجسته نشده است؛ اگر با کسی که با اندیشه‌های شهید صدر آشنا بود، چون شهید صدر به این علت برای خانم برادران و خیلی از ما عزیز است، به این خاطر است که یک متفکر خاص دینی است، زعامت اجتماعی و دینی را هم قبول کرده است و لیاقت شهادت را هم داشته است که خصیصه اولی و خاص شهید صدر خصیصه علمی ایشان است.

او تأکید کرد: جا داشت که درباره شخصیت علمی شهید صدر می‌شد که چند کلید واژه از ایشان برجسته شود که می‌توانسته است در سبک و سیاق کتاب جلو برود؛ برای مثال عکس‌ها و نگاشته‌های کنار عکس‌ها به گونه‌ای انتخاب شود که آن کلید واژه‌ها بالا بیاید. که در آن صورت علاوه بر مخاطب عموم این کتاب برای خواندن خواص خواندنی‌تری می‌شد.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه ابراز داشت: شهید صدر یک جوهره و یک ذات دارد که تجلیاتی در عوارض زندگی او دارد؛ من این درنگ را خیلی پررنگ ندیدم؛ یک جاهایی کتیشن‌هایی هستند که نشان می‌دهد در ذهن نویسنده پررنگ بوده است؛ اما این کتیشن‌ها اینقدر زیاد هستند که دوباره گم می‌شود.

او در بیان نکته‌ای دیگر در نقد کتاب «نا» اظهار داشت: عقل و هوش شهید صدر در عین حال حجاب چیزهای دیگری از شهید صدر شده است؛ حق ما است که بدانیم مسیری که آمده‌ایم کجا کم و کجا زیاد بوده است؛ من در سراسر کتاب، یک جایی که نشان از نقصی از شهید صدر باشد ندیدم؛ خواهان این نیستم که حتماً نقدهایش باشد و نقص‌هایش باشد، اما من با یک انسان روبرو هستم؛ ارزش انسان چیزی است که در کنار این خطاها دیده شود.

رهدار افزود: هیچ خطایی از شهید صدر در کتاب «نا» نبود که احتمال زیاد در واقعیت وجود داشته است؛ یا شما همسر محترم ایشان را استنطاق نکرده‌اید یا ایشان در مغناطیس عشق آن شهید است و عشق حسب روایات چشم انسان را بر روی عیوب می‌بندد و کور می‌کند؛ چیزهایی که گفته نشده است؛ کاش کمی به این فکر کنیم که اگر شهید صدر را بخواهیم انسان‌تر توضیح بدهیم، خطاهایش و اشتباهاتش او را شیرین‌تر کند.

او در ادامه نقد خود از کتاب «نا» ابراز داشت: دوست داشتم از جلوه‌های خاص عرفان شهید صدر ببینم؛ برای این بزرگواران که خودشان را در علم و خدمت ممحض می‌کنند، هر کاری که می‌کنند در دستگاه الهی و حتی ذهنیت معرفتی خودشان مصداق عرفان است؛ عرفانی که اینجا می‌گویم معنی خاص و دسپلین عرفان است که چیزی است که تنها دسپلین عرفان آن را تعیین می‌کند و توضیح می‌دهد؛ احساس کردم که آنجا نبوده است.

رئیس مؤسسۀ مطالعاتی تحقیقاتی فتوح اندیشه افزود: این حیث زهد شهید صدر در خیلی از عالمان دیگر هم هست، اما شهید صدر انسان خیلی خاصی است؛ کسی که هجده سالگی درس خارج شروع می‌کند، در سن من از دنیا رفته است، اما در عین حال عالمی را جذب کرده است، او نیست؛ نمی‌دانم چرا در کتاب متن پایبند به شهید صدر است و یک قدم به عقب‌تر برود به سمت کسی که شهید صدر را شهید صدر کرده است؛ جز گذرا از آیت‌الله خوئی و امام چیزی نیست. شهید صدر جزئیات حیات خود را با رفتن در جزئیات زندگی افراد دیگری کسب کرده است که آن آدم‌ها غایب هستند.

او تصریح کرد: قبل از شهید صدر در متن پررنگ نیست و شهید صدر در پرانتز توضیح داده شده است و اینطور نیست که به بهانه خواندن این کتاب که من عاشق شهید صدر می‌شوم عاشق آیت‌الله خوئی و حضرت امام هم بشوم که این اتفاق نیفتاده بود که شاید با کمی ظرافتی که از جنس ظرافت‌های جای جای این کتاب این نتیجه‌ها هم می‌توانست حاصل شود.