شورای حکام

به گزارش مجاهدت از مشرق، متیو میلر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز سه شنبه به وقت محلی در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره گزارش جدید آژانس بین المللی انرژی اتمی و نیز تلاش سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان برای صدور قطعنامه ضد ایرانی در نشست شورای حکام آژانس و اقدام و واکنش واشنگتن در این زمینه گفت: «ما همچنان به همکاری نزدیک با سه متحد اروپایی پیش از نشست شورای حکام بین المللی انرژی اتمی ادامه خواهیم داد و از اقداماتی که ایران را پاسخگو کند، حمایت می‌کنیم.»

سخنگوی وزارت خارجه دولت جو بایدن افزود:« همانطور که رئیس جمهور آمریکا بصراحت اعلام کرده است ما متعهد هستیم که ایران هیچگاه به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند.»

او بدون اشاره به خروج آمریکا از توافق بین المللی هسته ای (برجام) و نقض تعهداتش و برغم اذعان نهادهای اطلاعاتی کشورش مبنی بر اینکه تهران تصمیمی برای ساخت سلاح هسته ای ندارد، مدعی شد: «ایران به انباشت ذخایر اورانیوم غنی شده با خلوص بالا ادامه داده است که هیچ توجیه غیرنظامی برای آنها وجود ندارد. ایران همچنین به عدم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه می‌دهد.»

میلر تاکید کرد: «بنابراین ما به همکاری با اعضای شورای حکام آژانس ادامه خواهیم داد تا اطمینان یابیم همکاری ایران با آژانس ادامه پیدا می‌کند و آژانس اطمینان دهد که برنامه هسته‌ای ایران همچنان صلح آمیز باقی می‌ماند.»

سخنگوی وزارت خارجه دولت دموکرات آمریکا در پاسخ به این سوال که آیا واشنگتن از قطعنامه ای که از سوی سه کشور اروپایی در شورای حکام ارائه خواهد شد، حمایت می‌کند؟ گفت: همانطور که اعلام کردم ما به همکاری نزدیک با سه متحد اروپایی پیش از جلسه شورای حکام ادامه خواهیم داد و از اقداماتی که ایران را پاسخگو کند حمایت می‌کنیم. من قصد ندارم قبل از برگزاری جلسه در مورد اقداماتی که می‌خواهیم طی چند روز آینده در مشورت با شرکای خود انجام دهیم توضیح دهم.

خبرگزاری «آسوشیتدپرس» روز سه‌شنبه ادعا کرد که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی برای اعضای شورای حکام اعلام کرد که ذخایر اورانیوم غنی‌شده شده در ایران طی سه ماه گذشته افزایش یافته است و ایران تا ۲۶ اکتبر ۲۰۲۴ میلادی (۵ آبان ماه ۱۴۰۳) ۱۸۲.۳ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد در اختیار دارد که این میزان نسبت به گزارش مجاهدت از قبلی در ماه اوت، ۱۷.۶ کیلوگرم افزایش یافته است. ایران در مجموع ۶۶۰۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که در قیاس با ماه اوت گذشته ۸۵۲.۶ کیلوگرم افزایش نشان می‌دهد.

بر اساس این گزارش، رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این سند ادعایی، اعلام کرد که در دیدار با مقامات دولت ایران در سفر هفته پیش وی به تهران، درباره امکان توقف افزایش ذخایر اورانیوم با غنای ۶۰ در صد و راستی‌آزمایی لازم برای تأیید این موضوع، رایزنی کرده است.

آسوشیتدپرس با استناد به این گزارش ادعایی گفت که بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کردند که ایران یک روز پس از پایان سفر رافائل گروسی، «اجرای اقدامات مقدماتی را با هدف توقف افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده با خلوص ۶۰ درصد را در سایت های هسته ای زیرزمینی خود در فردو و نطنز آغاز کرده است»

در گزارش ادعایی آژانس بین المللی انرژی اتمی همچنین آمده است که در جریان سفر مدیرکل این سازمان به تهران، «ایران موافقت کرد به نگرانی‌های آژانس در رابطه با لغو مجوز چند بازرس با تجربه این سازمان از طریق بررسی مجوز چهار بازرس مجرب دیگر پاسخ دهد.»

این گزارش مدعی است تاکنون هیچ پیشرفتی برای نصب تجهیزات نظارتی بیشتر صورت نگرفته است و این مساله «پیامدهای زیان‌باری را بر توانایی آژانس اتمی در زمینه ارائه تضمین‌های لازم درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران دارد».

این گزارش در آستانه برگزاری نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین منتشر شده است که سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان موسوم به تروئیکا تلاش می‌کنند با تحت فشار قرار دادن اعضای شورای حکام، قطعنامه جدیدی را درباره ایران تصویب کنند.

جمهوری اسلامی ایران در سفر رافائل گروسی مدیرکل‌ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره تبعات صدور قطعنامه هشدار داد و اعلام کرد که اگر طرف‌های مقابل مسیر تعامل را در پیش بگیرند ایران هم اهل تعامل است اما اگر مسیر تقابل و قطعنامه و اخلال در برابر ایران را برگزینند تهران نیز تصمیمات لازم را خواهد گرفت.

جمهوری اسلامی ایران پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه، به عنوان کشوری مسئولیت پذیر، تعهدات خود را بدون عیب و نقص اجرا کرد و این مساله در ۱۶ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تائید قرار گرفت اما پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، تحریم‌هایی که به واسطه برجام رفع شده بود، با تصمیم یکجانبه وی برای خروج از این توافق در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸) بازگردانده شد.

ایران در سال ۲۰۱۸ سازوکار حل اختلاف را در چارچوب کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران خارجه اعضای باقی‌مانده در این توافق فعال کرد و طرف‌های عضو برجام با صدور بیانیه‌ای، ۱۱ تعهد را برای جبران خسارت‌های اقتصادی ناشی از اقدام یکجانبه آمریکا مطرح کردند اما اجرای نامتوازنِ این توافق از یک طرف و فشارهای ناشی از اعمال و تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا از طرف دیگر، باعث شد تا یکسال پس از خروج آمریکا از برجام، شورایعالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تصمیماتی در راستای متوقف کردن گام به گام اجرای اقدامات داوطلبانه تعهدات هسته‌ای با اعطای فرصت‌های ۶۰ روزه به دیپلماسی، اتخاذ کند.

ایران تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند اما با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، ایران نیز در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش داد. ایران تاکید دارد که هر زمان سایر طرف‌ها به طور کامل به تعهداتشان عمل کنند، به طور متقابل رفتار خواهد کرد.

به گزارش مجاهدت از مشرق از تارنمای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اعضای جدید که در جریان شصت و هشتمین کنفرانس عمومی آژانس معرفی شدند، عبارتند از آرژانتین، کلمبیا، مصر، ایتالیا، لوکزامبورگ، گرجستان، غنا، مراکش، پاکستان، تایلند و ونزوئلا.

به این ترتیب ترکیب جدید شورای حکام برای بازه زمانی ۲۵/ ۲۰۲۴ به این شرح خواهد بود: الجزایر، آرژانتین، ارمنستان، استرالیا، بنگلادش، بلژیک، برزیل، بورکینافاسو، کانادا، چین، کلمبیا، اکوادور، مصر، فرانسه ، گرجستان، آلمان، غنا، هند، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، جمهوری کره، لوکزامبورگ، مراکش، هلند، پاکستان، پاراگوئه، فدراسیون روسیه، آفریقای جنوبی، اسپانیا، تایلند، اوکراین، بریتانیا و ایرلند شمالی، ایالات متحده آمریکا و ونزوئلا.

شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در کنار مجمع عمومی اعضاء، یکی از دو رکن سیاست‌گذاری در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. این شورا ۳۵ عضو دارد و هر سه ماه یکبار تشکیل جلسه می‌دهد.

تایید اعضای جدید، توافق‌های مربوط به پادمان‌ها، انتشار استانداردها پادمان‌ها و انتصاب مدیرکل آژانس با تایید کنفرانس عمومی از جمله وظایف شورای حکام عنوان شده است.

آخرین نشست شورای حکام هفته پیش در وین تشکیل شد و شرکت کنندگان درباره طیف مختلفی از مسائل هسته‌ای شامل اجرای توافقنامه پادمان و تقویت فعالیت‌های علمی و پژوهشی آژانس بحث و تبادل نظر کردند.

به گزارش مجاهدت از مشرق، نشست این دور که دوشنبه هفته پیش (۱۹ شهریور) آغاز شد و دیروز جمعه ( ۲۳ شهریور) به پایان رسید، با هیاهو و جنجال‌آفرینی متفاوتی از سوی سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه، آلمان و ایالات متحده آمریکا پیگیری شد. اگر چه قطعنامه‌ای علیه ایران صادر نشد اما طرف‌های غربی به‌طور مصرانه‌ای بر ارائه «گزارش جامع» درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران پافشاری کردند.

«گزارش جامع» کلیدواژه‌ای بود که در قطعنامه ضد ایرانی شورای حکام در نشست دور قبل مطرح شد. در این قطعنامه ادعا شده است که در صورت عدم «همکاری لازم، کامل و بدون ابهام ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حل و فصل همه مسائل پادمانی باقیمانده» ممکن است از مدیرکل آژانس خواسته شود که یک «ارزیابی جامع و به روز شده در مورد احتمال حضور یا استفاده از مواد هسته ای اعلام نشده در ارتباط با مسائل باقی مانده گذشته و حال، در مورد برنامه هسته ای ایران، بر اساس اطلاعات موجود ارائه کند.»

تروئیکای اروپا و آمریکا برهمین اساس در نشست اخیر طی یک بیانیه مشترک، این ادعا را تکرار کردند که اگر ایران برای حل و فصل همه مسائل پادمانی باقی مانده، همکاری لازم را با آژانس صورت ندهد، درخواست ارائه «گزارش جامع» را به جریان می‌اندازند. آن‌ها سپس مدعی شدند که اگر ایران مسیر «همکاری فوری، کامل و بدون ابهام با آژانس را انتخاب کند» نیازی به انتشار گزارش نیست.

علت پافشاری غرب در این زمینه را می‌توان در سلسله تحرکاتی دید که طی ماه‌های اخیر در پایتخت‌های اروپایی و آمریکا شتاب گرفته است. آمریکا و تروئیکا که با بدعهدی و بی‌عملی خود، توافق برجام را به نابودی کشاندند، در تلاش هستند تا پیش از انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد (۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ برابر با ۲۶ مهر ۱۴۰۴) و پایان مهلت استفاده از سازوکار احیای تحریم‌های تعلیق شده علیه ایران، فشارهای سیاسی علیه تهران را افزایش دهند.

گفتنی است تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران به‌واسطه قطعنامه ۲۲۳۱ تعلیق شد؛ اما فرآیند موسوم به «اسنپ‌بک» این امکان را می‌دهد که در صورت بروز اختلاف بر سر نحوه اجرای برجام، تحریم‌ها طی فرآیندی احیا شود. از این رو، قطعنامه خردادماه شورای حکام که پیشنهاد انگلیس، فرانسه و المان ارائه شد، در کنار بیانیه اخیرا تروئیکا و آمریکا، شاهدی بر این مدعاست که غرب برای سوء استفاده از این سازوکار، پیش از انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ درحال برنامه‌ریزی است.

البته مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حاشیه نشست این دور به خبرنگاران در وین گفت که برنامه‌ای برای انتشار «گزارش جامع» درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران ندارد. رافائل گروسی در پاسخ به این سووال که لازمه ارائه چنین گزارشی چیست بیان کرد: «صادقاه بگویم، من برنامه‌ای در این زمینه ندارم. ما در شرایط واقعی این گزارش را ارائه می‌کنیم و در یکی از گزارش‌های گذشته من، ارزیابی جامعی در مورد مکان‌های مختلف ارائه شد.» وی ادامه داد: «رویکرد من این است که سعی کنم مسائل را حل کنم و چشم اندازی از یک اقدام تنبیهی در مقطعی در آینده نداشته باشیم. ایده من این است که تلاش کنم تا همکاری (با ایران) را به نتیجه برسانم.»

او همچنین در جلسه توجیهی با نمایندگان رسانه‌ها ابراز امیدواری کرد که برای ملاقات با دولت جدید ایران و از سرگیری مذاکرات درباره حل‌وفصل مسائل باقی‌مانده، در آینده نزدیک راهی تهران شود. گروسی با اشاره به اینکه از طرف رئیس جمهوری ایران نامه‌ای را درباره تداوم مذاکرات پیرامون آنچه «رسیدن به ضمانت‌های معتبر درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران » نامید، دریافت کرده است، این احتمال را مطرح کرد که پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، راهی تهران شود.

در عین حال، محسن نذیری اصل سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین با اشاره به مکاتبات اخیر گروسی و رئیس جمهوری کشورمان، در نشست شورای حکام گفت: امیدواریم این تعاملات راه را برای همکاری بیشتر با هدف حل و فصل مسائل باقی مانده و حرکت رو به جلو در جهت رسیدن به موقعیت بهتری که در خدمت اهداف مندرج در اساسنامه آژانس باشد، هموار کند.

میخائیل اولیانوف سفیر روسیه هم با استقبال از تعامل میان مدیرکل آژانس و دولت جدید ایران، به کشورهای غربی توصیه کرد که از تحمیل فشار بر این روند و اقدامات عجولانه پرهیز کنند. او گفت: «ما (روسیه) از کشورهای غربی می‌خواهیم که در این زمینه خویشتن داری کنند، هیچ حرکت ناگهانی و عجولانه انجام ندهند و به مدیرکل آژانس و طرف ایرانی اجازه دهند که بدون فشار خارجی یک روندی را شکل دهند.» سفیر روسیه تاکید کرد: «همه کشورهای عضو شورای حکام باید به مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مسئولان ایران این فرصت را بدهند تا یک گفت‌وگوی سازنده و معنادار، بدون مداخله‌های مضر داشته باشند. از نظر ما این بهترین کار برای نشان دادن اعتماد به مدیرکل آژانس و تلاش‌های وی خواهد بود.»

به هر روی، این اظهارنظرها و مذاکراتی که پشت‌پرده جریان دارد، درکنار مجموعه‌ای از تحولات بین‌المللی، مانند انتخابات آمریکا، تغییر مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که وظیفه هماهنگی برجام را نیز برعهده دارد و نشست آتی مجمع عمومی سازمان ملل متحد بر فضای جلسات شورای حکام در این دور بی‌تاثیر نبود و زمینه را برای اقدامات نسنجیده غرب علیه ایران منتفی کرد.