شی جین پینگ

به گزارش مجاهدت از مشرق، نشریه وال استریت ژورنال به نقل از چند منبع مطلع گزارش داد که منابع چینی به «آنتونی بلینکن» وزیرخارجه آمریکا، هشدار دادند که اقدامات حامی استقلال تایوان که «لای چینگ ته» معاون رئیس این شبه جزیره انجام می‌دهد، می‌تواند تنش‌ها بین پکن و تایپه را تشدید کند.

این نشریه در گزارش خود می‌گوید این هشدار را پکن در سفر هفته گذشته بلینکن به چین به او ابلاغ کرده و در این سفر از وزیرخارجه آمریکا پرسیده شد که آیا این کشور حزب حاکم دموکراتیک پیشروی تایوان (DPP) را به عنوان یک دوست می‌داند و آیا واشنگتن در نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری که در ژانویه در جزیره برگزار می‌شود، «نفع شخصی» دارد یا خیر.

برخی گزارش‌ها می‌گویند که بلینکن در پاسخ گفته است: «آمریکا در انتخابات یکسان برخورد می‌کند، و واشنگتن از مداخله خارجی در روند رای‌گیری حمایت نمی‌کند.»

پکن که تایوان را قلمرو خود می‌داند، بارها آمریکا را به حمایت از سیاستمداران «تجزیه طلب» در تایپه متهم کرده است. واشنگتن هم به ظاهر از برقراری روابط دیپلماتیک رسمی با تایوان خودداری می‌کند، اما سیاستمداران آمریکایی با مقامات محلی در تایوان دیدارهایی داشته‌اند. پکن چنین تماس‌هایی و همچنین فروش تسلیحات آمریکایی به تایوان را نقض اصل «چین واحد» می‌داند.

پکن پس از سفر «نانسی پلوسی» رئیس وقت مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان در اوت ۲۰۲۲ و سفر «تسای اینگ ون» رئیس تایوان به آمریکا در مارس ۲۰۲۳، تمرینات نظامی گسترده‌ای را در اطراف جزیره تایوان برگزار کرد.

لای که در حال حاضر در نظرسنجی‌های انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ تایوان پیشتاز است، در گذشته خود را «یک کارگر سیاسی عمل‌گرا برای استقلال تایوان» توصیف کرد. او سپس تصریح کرد که به دنبال تغییر وضعیت سیاسی فعلی تایوان نیست و در مصاحبه‌ای گفت: «مایلم تکرار کنم که تایوان در حال حاضر یک کشور مستقل و دارای حاکمیت است و بنابراین ما نیازی به اعلام بیشتر استقلال تایوان نداریم.»

بلینکن به تازگی و در جریان موج جدید تنش بین کشورها به چین سفر کرد. هر دو طرف نسبت به نتیجه مذاکرات ابراز خوش بینی محتاطانه کردند. اما اندکی پس از این سفر «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا، در حال سخنرانی درباره سرنگونی بالون چینی در آمریکا همتای چینی خود را «دیکتاتور» خطاب کرد. بنابراین، با آنکه تصور می‌شد سفر آنتونی بلینکن به چین و دیدار با مقامات ارشد این کشور به کاهش تنش‌ها میان قدرت اول و دوم اقتصاد جهان منجر شود، اما با اظهارات بایدن تنش در روابط دو کشور افزایش یافته است. بسیاری از تحلیلگران نیز می‌گویند سفر بلینکن به پکن برای کاهش تنش‌ها بین دو کشور موفقیت‌آمیز نبوده است.

سرویس جهان مشرق – آشتی اخیر میان ایران و عربستان، با میانجیگری دور از تصور چین، برای بسیاری از بازیگران بین‌المللی غافلگیرکننده، یا دست‌کم ناخوشایند، بود؛ از آمریکا در آن سوی جهان گرفته تا رژیم صهیونیستی در خاورمیانه. با این حال، زمینه‌های این آشتی از سال‌ها قبل با نگاه به سال‌های آینده چیده شده بود. سعودی‌ها پس از ناامیدی از پیروزی در یمن و همچنین قطعی شدن شکست شورشیان در سوریه، به معادلات جدید در منطقه پی بردند و دست آشتی به سوی ایران دراز کردند. اگرچه واشینگتن تلاش کرد با ترور شهید سلیمانی جلوی این آشتی را بگیرد، اما فصل جدید در تاریخ خاورمیانه بالأخره نوشته شد. برقراری مجدد روابط میان ایران و عربستان، نه‌تنها توطئه‌ی موسوم به «پیمان‌های ابراهیم» را، حداقل در آینده‌ی نزدیک، ناکام گذاشت، بلکه پای جدی‌ترین رقیب آمریکا، یعنی چین، را نیز به میدان دیپلماسی خاورمیانه باز کرد. پایگاه اینترنتی مجله‌ی «زی» آمریکا اخیراً طی گزارشی تحت عنوان «چین و محور تحریم‌شدگان[۱]» به همین مسئله پرداخته است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید گزیده‌ای از گزارش «زی» است.

در همین‌باره بخوانید:

›› گزارش نشریه آمریکایی از کودتای دیپلماتیک چین در خاورمیانه

---

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

---

عکسی که پکن در تاریخ ۶ مارس [۲۰۲۳، ۱۵ اسفند ۱۴۰۱] از شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، منتشر کرد، زلزله‌ای در واشینگتن به راه انداخت. عکس، مدیر کمیسیون روابط خارجی کمیته‌ی مرکزی حزب کمونیست چین را نشان می‌داد که میان علی شمخانی، دبیر [وقت] شورای عالی امنیت ملی ایران، و «مساعد بن‌محمد العیبان» مشاور امنیت ملی عربستان، ایستاده بود. شمخانی و العیبان داشتند به مناسبت توافقی که برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک میان کشورهایشان کرده بودند، به شکلی ناخوشایند با هم دست می‌دادند. سپس پس‌لرزه‌ی این زلزله، اوایل ماه می رخ داد: زمانی که نگرانی‌ها در کنگره‌ی آمریکا درباره‌ی اقدام چین به ساخت مخفیانه‌ی یک پایگاه دریایی در امارات، یکی از متحدان آمریکا که میزبان هزاران نیروی آمریکایی است، شدت گرفت[۲]. پایگاه چین در ابوظبی به پایگاه کوچک این کشور در جیبوتی، در سواحل شرقی آفریقا، اضافه خواهد شد که نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق [ارتش چین] پیشاپیش برای مبارزه با دزدی دریایی، تخلیه‌ی غیرنظامیان از مناطق جنگی، و احتمالاً جاسوسی منطقه‌ای از آن استفاده می‌کند.

(از راست) «علی شمخانی» دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی ایران، «وانگ یی» عالی‌رتبه‌ترین دیپلمات چین، و «مساعد بن‌محمد العیبان» مشاور امنیت ملی، وزیر کشور، و عضو شورای وزرای عربستان، طی نشستی در ماه مارس سال ۲۰۲۳ در پکن با یک‌دیگر دیدار می‌کنند. وانگ که از سال ۲۰۱۳ تا انتهای سال ۲۰۲۲ وزیر خارجه‌ی چین بود، در حال حاضر، از ابتدای سال ۲۰۲۳، مدیر کمیسیون روابط خارجی کمیته‌ی مرکزی حزب کمونیست چین است؛ سمتی که بالاتر از وزارت خارجه‌ی چین محسوب می‌شود. میانجیگری چین برای آشتی میان ایران و عربستان را می‌توان جدی‌ترین دخالت دیپلماتیک پکن در خاورمیانه طی سال‌ها و بلکه چند دهه‌ی گذشته دانست. علاوه بر ایران، عربستان نیز (به عنوان یکی از متحدان سنتی آمریکا در جهان عرب) با پذیرش میانجیگری چین عملاً به نقش مخرب کاخ سفید در روابط میان کشورهای منطقه اذعان کرد. (+)

سندی که روزنامه‌ی آمریکایی «واشینگتن‌پست» ادعا می‌کند از وزارت دفاع آمریکا به بیرون نشت کرده، موقعیت پایگاه‌های نظامی‌ای را نشان می‌دهد که گفته می‌شود چین در خاورمیانه احداث کرده یا قصد احداث آن‌ها را دارد. یکی از این پایگاه‌ها که در حال ساخت است، در خاک امارات قرار دارد که یکی از متحدان آمریکا محسوب می‌شود. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› راشاتودی: خاورمیانه با کوچ آمریکا دارد رنگ صلح را می‌بیند

با این حال، علاقه‌ی چین به کاهش تنش میان آیت‌الله‌های ایران و پادشاهی سعودی، ریشه در هیچ جاه‌طلبی نظامی‌ای در منطقه ندارد، بلکه به این دلیل است که پکن مقادیر قابل‌توجهی نفت از هر دو کشور وارد می‌کند. انگیزه‌ی دیگر چین، بدون شک ابتکار بلندپروازانه‌ی «کمربند و جاده» ی رئیس‌جمهور شی است که هدفش گسترش زیرساخت‌های اقتصادی زمینی و دریایی اوراسیا برای رشد گسترده‌ی تجارت منطقه‌ای است؛ و صدالبته چین در قلب این تجارت قرار خواهد داشت. پکن با هدف تسهیل انتقال نفت خلیج فارس به استان‌های شمال غربی‌اش، تا کنون میلیاردها دلار روی «کوریدور اقتصادی چین-پاکستان[۳]» و توسعه‌ی بندر «گوادر» پاکستان[۴]، در ساحل «دریای عرب» [دریای عمان] سرمایه‌گذاری کرده است.

دیدگاه چین درباره‌ی ابرپروژه‌ی «کمربند و جاده» ی چین، طبق گزارش اندیشکده‌ی آمریکایی «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل». در این دیدگاه، یکی از کوریدورهای زمینی اصلی (خطوط سفید) از ایران می‌گذرد. (+)

دیدگاه ایران درباره‌ی ابرپروژه‌ی «کمربند و جاده» ی چین، طبق گزارش اندیشکده‌ی آمریکایی «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل». این اندیشکده می‌نویسد: «ایران پس از سال‌ها انزوا دارد جایگاه خود را به عنوان پلی میان شرق و غرب مستحکم می‌کند و می‌خواهد از طریق موقعیت محوری‌اش در «کوریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب» که از روسیه تا هند کشیده شده، تبدیل به یک مرکز ترابری شود. همچنین به دنبال یک مسیر شرق-غرب جدید با همکاری همسایگانش، یعنی عراق و افغانستان، است.» (+)

تصویر ماهواره‌ای از بندر «جاسک» ایران در دهانه‌ی خلیج فارس. جایگاه منحصربه‌فرد راهبردی ایران، این کشور را به یکی از شاهراه‌های اصلی در ابرپروژه‌ی «کمربند و جاده» ی چین تبدیل می‌کند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› نقش ایران در ابَرپروژه «کمربند و جاده»

›› چابهار قلب ترانزیت خاورمیانه است/ رقابت هند و چین بر سر بندر ایرانی

›› تجارت پاکستان و زیرآبی امارات مقابل چشم ایران در دریای عمان +نقشه و تصاویر ماهواره‌ای

بنابراین قرار گرفتن ایران و عربستان در وضعیت جنگی، منافع اقتصادی چین را به خطر می‌انداخت. پکن در حال حاضر روزانه ۱/۷ میلیون بشکه نفت از عربستان وارد می‌کند[۵]. همچنین گمان می‌رود چین روزانه ۱/۲ میلیون بشکه نفت نیز از ایران[۶] بخرد[۷]؛ هرچند به خاطر تحریم‌های آمریکا این کار را مخفیانه انجام می‌دهد. ماه دسامبر سال ۲۰۲۲، وقتی اعتراضات سراسری در چین موجب شد تا شی تصمیم بگیرد سیاست قرنطینه تا صفر شدن آمار کووید را کنار بگذارد، اشتهای این کشور برای نفت بار دیگر بالا گرفت و تقاضا در حال حاضر ۲۲ درصد نسبت به سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است. این یعنی، بی‌ثباتی بیش‌تر در خلیج فارس در وضعیت کنونی به هیچ عنوان به نفع حزب کمونیست چین نیست.

نفتکشی در حال تخلیه‌ی نفت واردشده از ایران در بندر «جوشان» چین در سال ۲۰۱۸. چین با تداوم واردات نفت از ایران اثبات کرد که اهمیتی به تحریم‌های ضدایرانی آمریکا نمی‌دهد. طی گزارش‌های جدید، فروش نفت ایران در بازارهای بین‌المللی اخیراً، به‌رغم تداوم تحریم‌های واشینگتن، رکورد جدیدی را ثبت کرده است. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› به جای نفت ایران، فروش نفت آمریکا به چین است که به صفر می‌رسد

›› هزینه‌های پکن برای همکاری با تهران/ کدام شرکت‌های بزرگ چینی به خاطر رابطه با ایران نقره‌داغ شدند؟

›› یک تیر و چند نشان آمریکا با تحریم «هواوی» / چین تاوان دور زدن کدام تحریم‌های ایران را می‌دهد؟

›› گزارش اندیشکده آمریکایی از تفاوت ماهیتی سند همکاری تهران-پکن با برجام

همه‌چیز می‌توانست متفاوت باشد

انگیزه‌ی چین برای پایان دادن به جنگ سرد ایران و عربستان (که مدام تهدید می‌کرد داغ‌تر شود) کاملاً روشن است، اما چرا خودِ این دو کشور چنین کانال دیپلماتیکی را [به جای میانجی‌های احتمالی دیگر] انتخاب کردند؟ هرچه باشد آمریکا هنوز خودش را «کشور اجتناب‌ناپذیر» [کشوری که تمام جهان ناگزیر به انجام کارها از طریق آن است] معرفی می‌کند. با این حال، اجتناب‌ناپذیری آمریکا، اگر اصالتاً زمانی هم معنی می‌داد، به لطف اشتباهاتی مانند تهاجم غیرقانونی به عراق در سال ۲۰۰۳ و جنگ [و اشغالگری] در این کشور، و سوءمدیریت هولناکِ ترامپی در مورد ایران، اکنون آشکارا رو به زوال گذاشته است. تهران هر قدر هم که از اروپا دور بود، ممکن بود وارد دایره‌ی نفوذ ناتو شود؛ دستاوردی که رئیس‌جمهور باراک اوباما، سرمایه‌ی سیاسی هنگفتی را صرف تلاش برای دستیابی به آن کرد. اما در عوض، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ایران را مستقیماً به آغوش روسیه‌ی ولادیمیر پوتین و چینِ شی جین‌پینگ هل داد.

(از راست) «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهور چین، «سید ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور ایران، و «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه. چنان‌که پیش‌بینی می‌شد دولت ایران در دوران ریاست‌جمهوری رئیسی، بیش‌ازپیش روی برقراری روابط با شرق، و به‌ویژه همسایگان نزدیک، تمرکز کرده، و پیشاپیش برخی از نتایج این تغییر رویه نسبت به دولت قبل را نیز دیده است. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› چرا روسیه و چین، ایران را تقویت می‌کنند؟

›› توافق محرمانه ایران با روسیه برای صادرات نفت؟ / نقش چین و هند در دور زدن تحریم‌های آمریکا

واقعیت این است که همه‌چیز می‌توانست متفاوت باشد. «برنامه‌ی جامع اقدام مشترک» (برجام) که سال ۲۰۱۵ با میانجیگری دولت اوباما امضا شد، تمام مسیرهای عملی ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای را بست. ضمن این‌که آیت‌الله‌های ایران از مدت‌ها قبل اصرار داشته‌اند که به دنبال سلاح کشتار جمعی نیستند[۸]، چون این سلاح‌ها، در صورت استفاده، ممکن است کورکورانه تعداد زیادی غیرنظامی را بکشند، که با اخلاقیات شریعت اسلامی در تضاد است. چه حرف رهبران روحانی این کشور را باور کنید، چه نکنید، به هر حال، برجام، صورت مسئله را پاک می‌کرد. به علاوه، به گفته‌ی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران تا سال ۲۰۱۸ صادقانه داشت تعهداتش را اجرا می‌کرد[۹]، اما (در اتفاقی که نمونه‌ای از طنز تلخ دوران ترامپی معاصر ماست) واشینگتن به خاطر همین تبعیت، این کشور را مجازات کرد.

آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، صرفاً در ازای تحقق وعده‌ی تخفیف تحریم‌ها از سوی واشینگتن (وعده‌ای که هرگز محقق نشد) به «حسن روحانی» رئیس‌جمهور وقت ایران، اجازه داد آن معاهده‌ی خجالت‌آور را با اعضای دائم شورای امنیت امضا کند. اگرچه شورای امنیت، اوایل سال ۲۰۱۶، تحریم‌های سال ۲۰۰۶ خود علیه ایران را برداشت، اما این اقدام، یک ژست بی‌معنا بود، چون کنگره پیشاپیش، با استفاده از «دفتر کنترل دارایی‌های خارجی» وزارت خزانه‌داری، تحریم‌های یک‌جانبه‌ای از سوی آمریکا علیه ایران وضع کرده بود و حتی پس از توافق هسته‌ای هم، جمهوری‌خواهان کنگره حاضر به لغو این تحریم‌ها نشدند؛ بلکه اتفاقاً یک قرارداد ۲۵ میلیارد دلاری را هم، که به ایران اجازه می‌داد از «بوئینگ» هواپیمای مسافربری غیرنظامی بخرد، به هم زدند.

کاریکاتوری درباره‌ی «امتیازات اعطایی ایران» (چپ) در مقابل «امتیازات اعطایی ۱+۵» در برجام (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› چرا با آمریکا مذاکره کردیم و چرا دیگر نمی‌کنیم؟

›› روحانی اگر «میراث دیپلماسی» می‌خواهد به شرق رو کند

›› چرا ترامپ از مذاکره مستقیم با مقامات ایران سخن می‌گوید؟

جمهوری‌خواهان کنگره و دولت ترامپ، در حالی ایران را تحت این تحریم‌های شدید نگه داشتند که این کشور به تعهدات خود عمل کرده بود و کارآفرینان ایرانی مشتاقانه منتظر تجارت با اروپا و آمریکا بودند[۱۰]. به عبارت دیگر، می‌شد تهران را از طریق وابستگی فزاینده به تعاملات تجاری با کشورهای شمال اقیانوس اطلس، ناگزیر به مدار غرب کشید، اما چنین اتفاقی هرگز نیفتاد. ترامپ در ادامه، تحریم‌های مالی و تجاری بیش‌تری علیه ایران وضع کرد[۱۱]. با این وجود، رهبران آن کشور تا اواسط سال ۲۰۱۹ به تبعیت از الزامات برجام ادامه دادند و سپس دست به نقض مفاد آن زدند. ایران اکنون اورانیوم با غنای بسیار بالا تولید کرده و از هر زمان دیگری به ظرفیت ساخت تسلیحات هسته‌ای نزدیک‌تر شده است؛ هرچند این کشور هنوز هم برنامه‌ی هسته‌ای نظامی ندارد[۱۲] و آیت‌الله‌ها همچنان تکذیب می‌کنند که به دنبال چنین تسلیحاتی هستند. در واقع کارزار «فشار حداکثری» ترامپ نه‌تنها نفوذ تهران در منطقه را از بین نبرد، بلکه اتفاقاً قدرت آیت‌الله‌ها در لبنان، سوریه، و عراق را تقویت کرد.

در همین‌باره بخوانید:

›› از سفر پوتین به تهران تا ارسال پهپاد به روسیه/ ایران در کانون توجه «انجمن امنیتی اسپن»

›› چگونه آمریکا ایران را وادار به ساخت بمب اتمی می‌کند؟

›› خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای؛ ابتکاری که می‌تواند جایگزین برجام شود

چرخش عربستان

پس از حمله‌ی روسیه به اوکراین، دولت بایدن همان نوع تحریم‌های «فشار حداکثری» ای که ترامپ علیه ایران وضع کرده بود، علیه روسیه اعمال کرد. چنان‌که پیش‌بینی می‌شد، اکنون یک «محور تحریم‌شدگان» تشکیل شده است: ایران و روسیه در حال بررسی معاملات تجاری و تسلیحاتی دوجانبه هستند[۱۳] و ظاهراً ایران به مسکو پهپاد می‌فروشد[۱۴]. از سوی دیگر، در عربستان، به نظر می‌رسد محمد بن‌سلمان، ولی‌عهد و پادشاه بالفعل این کشور، ظاهراً اخیراً مشاوران بهتری استخدام کرده است. بن‌سلمان ماه مارس ۲۰۱۵، پس از تسلط «انصارالله» بر مناطق پرجمعیت شمال یمن، جنگ ویرانگری را علیه این کشور همسایه‌اش به راه انداخت. با این حال، از آن‌جایی که سعودی‌ها عمدتاً از نیروی هوایی علیه یک نیروی چریکی استفاده می‌کردند، محکوم به شکست بودند.

یکی از رزمنده‌های انصارالله یمن، اواسط ماه جولای سال ۲۰۲۲، در خیابان مسدودشده‌ی «الخمسین» منتهی به مرکز شهر «تعز» (مرکز استانی به همین نام در یمن)، نگهبانی می‌دهد. آن زمان، طرف‌های جنگ داخلی یمن در حال مذاکره بر سر بازگشایی خیابان‌هایی مانند الخمسین بودند که بسته شدنشان هزاران خانواده را به رنج انداخته بود. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› رادارگریز و مرگ‌بار؛ تأثیر پهپادهای ایرانی بر جنگ اوکراین

›› پهپاد در ازای سوخو-۳۵/ گمانه‌زنی‌ها درباره معامله تسلیحاتی میان ایران و روسیه

›› تغییر یارکشی‌ها در خلیج فارس/ اعراب دارند ایران را جایگزین آمریکا می‌کنند

›› هزینه‌های کوچ از خاورمیانه/ متحدان آمریکا در بحران اوکراین طرف روسیه هستند

عربستان تلاش کرده بود با نفوذ ایران در سایر نقاط جهان عرب نیز مقابله کند. به همین منظور، در جنگ داخلی سوریه از شورشیان سلفی بنیادگرا علیه دولت بشار اسد حمایت کرد. با این وجود، در آن‌جا هم سال ۲۰۱۳، شبه‌نظامیان شیعه‌ی حزب‌الله لبنان در حمایت از اسد وارد جنگ شدند و سال ۲۰۱۵، روسیه نیروی هوایی‌اش را به سوریه اعزام کرد تا شکست شورشیان قطعی شود. چین نیز به نوبه‌ی خود از اسد حمایت کرده بود[۱۵] (البته نه از طریق نظامی) و نقش بی‌سروصدایی در بازسازی این کشور پس از جنگ ایفا کرد[۱۶]. در نتیجه، سعودی‌ها در قالب توافق اخیر با میانجیگری چین با هدف کاهش تنش‌ها با ایران و متحدان منطقه‌ایش، اخیراً رهبری کارزاری را به عهده گرفتند که منجر به بازگشت دولت اسد به «اتحادیه‌ی عرب» شد[۱۷]؛ سازمانی که دمشق سال ۲۰۱۱، در اوج جنگ داخلی سوریه، از آن اخراج شده بود.

هیأت‌ها و وزرای خارجه‌ی کشورهای عضو «اتحادیه‌ی عرب» اوایل ماه می سال ۲۰۲۳ در مقر این سازمان در قاهره، پایتخت مصر، مشغول رأی‌گیری درباره‌ی اعطای مجدد عضویت به سوریه پس از ۱۲ سال هستند. دمشق که سال ۲۰۱۱ در بحبوحه‌ی جنگ داخلی از این اتحادیه اخراج شده بود، طی ماه‌های گذشته با حمایت عربستان، مجدداً به این سازمان ملحق شد. (+)

ناوچه‌ی موشک‌انداز روسی «ولیکی اوستیوگ» (چپ) از بندری در شهر «طرطوس» در سوریه عازم مأموریت گشت‌زنی در دریای مدیترانه می‌شود. دو زیردریایی دیزلی-برقی روسی پروژه‌ی ۶۳۶/۳ کلاس «وارشاویانکا» (نسخه‌ای از کلاس «کیلو») نیز در سمت راست تصویر دیده می‌شوند. پایگاه دریایی روسیه در طرطوس، تنها پایگاه دریایی این کشور در خارج از کشورهای شوروی سابق است. تصمیمات اشتباه آمریکا در خاورمیانه، این منطقه را از چنگ واشینگتن درآورده و قدرت‌های دیگری را وارد معادلات منطقه‌ای کرده است. (+)

اواخر سال ۲۰۱۹، پس از حمله‌ی پهپادی به پالایشگاه‌های شرکت «آرامکو» ی سعودی[۱۸]، دیگر معلوم بود بن‌سلمان در رقابت منطقه‌ایش با ایران شکست خورده است؛ و عربستان شروع به جست‌وجو به دنبال راه فرار کرد. از جمله به سراغ «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر وقت عراق، رفتند و از او خواستند میان آن‌ها و ایرانی‌ها میانجیگری کند. عبدالمهدی نیز برای بررسی احیای روابط با آل‌سعود از ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده‌ی نیروی قدس سپاه پاسداران ایران، دعوت کرد به بغداد سفر کند. همان‌طور که کم‌تر کسی فراموش خواهد کرد، ۳ ژانویه‌ی ۲۰۲۰، سلیمانی با یک هواپیمای مسافربری غیرنظامی به عراق رفت، اما یک پهپاد آمریکایی به دستور رئیس‌جمهور ترامپ[۱۹]، که ادعا می‌کرد سلیمانی برای کشتن آمریکایی‌ها به عراق آمده، او را در فرودگاه بین‌المللی بغداد ترور کرد. این سؤال پیش می‌آید که آیا ترامپ می‌خواست جلوی آشتی ایرانی‌ها و سعودی‌ها را بگیرد؟ هرچه باشد، گرد آوردن عربستان و سایر کشورهای خلیج [فارس] در یک اتحاد ضدایرانی با اسرائیل، در بطن سیاست «جرد کوشنر» داماد ترامپ، موسوم به «پیمان‌های ابراهیم»، قرار داشت.

این تصویر هوایی نشان می‌دهد موشک‌ها و پهپادهای «انصارالله» یمن در حمله‌ی سال ۲۰۱۹، حدود ۱۷ نقطه از تأسیسات شرکت «آرامکو» غول نفتی سعودی، را هدف قرار داده‌اند. این حمله‌ی شگفت‌آور و غافلگیرکننده‌ی انصارالله، یکی از عواملی بود که ورق جنگ را به سود مقاومت یمن برگرداند و نهایتاً آل‌سعود را به پذیرش شکست در این کشور وادار کرد. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› نه عراق، نه سوریه، نه لبنان؛ انگیزه کم‌ترشناخته‌شده آمریکا برای ترور حاج قاسم

›› نقش شهید سلیمانی در وحدت ایران و عراق

›› دیپلمات آمریکایی: سلیمانی برای مردم خاورمیانه مقدس بود

›› مهمان یمنی کنفرانس افق نو: نمی‌گذاریم عربستان یک اسرائیل عربی شود

›› نتیجه «معامله قرن» ترامپ: اهانت بولدوزر صهیونیست‌ها به پیکر شهید فلسطینی

›› ماه‌عسل امارات و اسرائیل با طعم کودک‌کشی و جاسوسی/ پشت پرده پروژه «میوه‌های صلح» چیست؟

ظهور چین و افول آمریکا

واشینگتن اکنون در مهمانی دیپلمات‌ها تبدیل به مهمانی‌خراب‌کن شده است. ایرانی‌ها خودبه‌خود هرگز به آمریکایی‌ها به عنوان میانجی اعتماد نمی‌کردند. سعودی‌ها هم حتماً می‌ترسیده‌اند درباره‌ی مذاکرات با ایران به آمریکایی‌ها چیزی بگویند. رئیس‌جمهور شی، در پایان سال ۲۰۲۲، به ریاض، پایتخت عربستان، سفر کرد و آن‌جا ظاهراً روابط با ایران یکی از موضوعات گفت‌وگو بوده است. ماه فوریه‌ی امسال [سال ۲۰۲۳]، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، به پکن سفر کرد. چنان‌که وزارت خارجه‌ی چین می‌گوید، آن موقع، شی شخصاً متعهد شده بود میان دو کشور رقیب در خاورمیانه میانجیگری کند[۲۰]. اکنون، چین که [به عنوان یک قدرت دیپلماتیک] در حال ظهور است، پیشنهاد می‌دهد در مسائل دیگر خاورمیانه نیز نقش میانجی را بازی کند؛ و همزمان شکایت می‌کند که «برخی از کشورهای بزرگ از خارج از منطقه» به دلیل «خودخواهی» باعث «بی‌ثباتی درازمدت در خاورمیانه» می‌شوند.

تصویر خوش‌وبشِ «مُشتی» «جو بایدن» (چپ)، رئیس‌جمهور آمریکا، و «محمد بن‌سلمان» (راست)، ولی‌عهد سعودی، طی سفر سال ۲۰۲۲ بایدن به خاورمیانه، در رسانه‌های آمریکایی بسیار جنجال‌برانگیز شد و رئیس‌جمهور آمریکا که وعده داده بود بن‌سلمان را منزوی و منفور خواهد کرد، به خاطر دیدارش با ولی‌عهد سعودی که شواهد نشان می‌دهند دستور قتل وحشیانه‌ی «جمال خاشقجی» خبرنگار منتقد سعودی، را صادر کرده، در داخل آمریکا به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت. (جزئیات بیش‌تر) (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› وال‌استریت‌ژورنال: سفر خاورمیانه‌ای بایدن بدتر از آبروریزی بود

اهمیت جدید چین به عنوان برقرارکننده‌ی صلح ممکن است به‌زودی به درگیری‌هایی مانند یمن[۲۱] و سودان[۲۲] نیز تعمیم پیدا کند. پکن به عنوان قدرت روبه‌رشد دنیا که روی اوراسیا، خاورمیانه، و آفریقا متمرکز است، مشخصاً می‌خواهد هرگونه درگیری‌ای که احتمال داشته باشد در طرح کمربند و جاده‌اش تداخل ایجاد کند، به مسالمت‌آمیزترین شکل ممکن حل‌وفصل شود. پکن به‌وضوح آماده است، هرجا که دو طرف از درگیری خسته شده باشند، چنان‌که در مورد عربستان و ایران صدق می‌کرد، نقش یک میانجیگر صادق را بازی کند. با این حال، شاهکار دیپلماتیک چشم‌گیر این کشور در احیای روابط میان ریاض و تهران، بیش از آن‌که نشان‌دهنده‌ی جایگاه پکن به عنوان یک قدرت روبه‌رشد در خاورمیانه باشد، نشانی از کاهش حیرت‌انگیز اعتبار منطقه‌ای آمریکا پس از سه دهه وعده‌ی دروغ، شکست، و سیاست‌گذاری دمدمی‌مزاجانه است. اکنون که به گذشته نگاه می‌کنیم، به نظر می‌رسد این اقدامات بر هیچ اساسی استوار نبوده‌اند، جز نقشه‌های شرورانه‌ی امپریالیستی از جنس «تفرقه بینداز و حکومت کن»؛ نقشه‌هایی که حالا دیگر همگی نقش بر آب شده‌اند.

شهروندان سودانی، اوایل ماه می سال ۲۰۲۳، در کرانه‌های رود «نیل سفید» در خارطوم، پایتخت سودان، گودال‌های کوچک حفر می‌کنند تا آب آشامیدنی جمع‌آوری کنند. چین ممکن است بتواند از نقش دیپلماتیک جدید خود در خاورمیانه برای پایان دادن به جنگ داخلی در سودان استفاده کند. (+)

به گزارش مجاهدت از مشرق، وزارت خارجه چین پنجشنبه (۱۸ اردیبهشت) اعلام کرد فرستاده ویژه پکن در سفر این هفته به کی‌یف گفت «اکسیری برای جنگ در اوکراین وجود ندارد» اما از همه طرف‌ها خواست شرایط را برای گفت‌وگوهای صلح مهیا کنند.

به نوشته رویترز به نقل از وزارت خارجه چین، «لی هوی» نماینده ویژه امور اوراسیا چین سه‌شنبه و چهارشنبه در کی‌یف حضور داشت و با رئیس‌جمهور، وزیر خارجه و سایر مقامات اوکراین درباره راه‌های پایان دادن به درگیری از طریق راه‌حل سیاسی تبادل‌نظر کرد.

چین اسفندماه طرح ۱۲ ماده‌ای را برای مذاکرات صلح در اوکراین ارائه کرد که شامل درخواست برای کاهش تنش‌ها در گام اول است.

این بیانیه افزود: چین مایل است جامعه بین‌المللی را به ایجاد بزرگترین وجه مشترک برای حل بحران اوکراین تشویق کند و تلاش‌های خود را برای توقف جنگ و (برقراری) آتش‌بس و بازیابی صلح در سریع‌ترین زمان ممکن انجام دهد.

پکن افزود چین همیشه نقشی سازنده در تسکین وضعیت انسانی در اوکراین به روش خود انجام داده و به فراهم کردن کمک به اوکراین در توان خود ادامه خواهد داد.

وزارت خارجه اوکراین هم در طرف دیگر اعلام کرد وزیر خارجه این کشور چهارشنبه به لی نماینده پکن گفت کی‌یف هیچ پیشنهاداتی برای پایان جنگ که شامل از دست رفتن سرزمین یا متوقف کردن درگیری باشد را نمی‌پذیرد.

کرملین خوستار آن است که کی‌یف حاکمیت روسیه را بر شبه‌جزیره کریمه به رسمیت بشناسد و همچنین الحاق مناطق دونتسک، خرسون، لوهانسک و زاپروژیا به روسیه را بپذیرد. اوکراین این درخواست‌ها را رد کرده و همچنین هر گونه مذاکره را تا زمانی که روسیه نیروهایش از همه مناطق اوکراین را عقب بکشد، رد کرده است.

لی که سفیر سابق چین در روسیه است همچنین قرار است به لهستان، فرانسه، آلمان و در نهایت روسیه در سفر چند روزه خود برود. او ارشدترین مقام چینی است که از زمان آغاز درگیری‌ها در اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ به اوکراین سفر کرد.

«شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهور چین که اخیرا با ولودیمیر زلنسکی به صورت تلفنی رایزنی کرد به زلنسکی گفته بود به زودی نماینده ویژه خود را به اوکراین و دیگر کشورها با هدف کمک به برقراری «ارتباطات عمیق» با همه طرف‌ها برای حل و فصل سیاسی بحران اوکراین اعزام خواهد کرد.

به گفته وزارت خارجه چین، در سفر لی به کی‌یف، روابط دوجانبه هم مورد بحث قرار گرفت و هر دو طرف توافق کردند برای حفظ احترام متقابل تلاش کنند و همکاری سودمند متقابل را پیش ببرند. دو طرف همچنین توافق کردند در تماس تلفنی اخیر بین شی رئیس‌جمهور چین و زلنسکی همتای اوکراینی به مسیر توسعه روابط اشاره شده است.

به گزارش مجاهدت از مشرق، «لیز تراس» نخست‌وزیر پیشین بریتانیا علی‌رغم هشدارهای پی در پی پکن، در نهایت به جزیره تایوان سفر کرد و اظهاراتی تحریک‌آمیز علیه چین مطرح کرد.

روزنامه انگلیسی «گاردین» در این خصوص گزارش کرد، تراس در سفری به تایوان که چین آن‌ را یک «نمایش سیاسی خطرناک» توصیف کرده است، تصریح کرد که این جزیره، «در خط مقدم نبرد جهانی برای آزادی» قرار گرفته است.

نخست‌وزیر پیشین بریتانیا در جریان یک سخنرانی تحریک‌آمیز در تایپه تصریح کرد که کشورهای آزاد باید خود را برای یک تایوان آزاد متعهد کنند و آماده حمایت از این جزیره با گام‌ها و اقدامات منسجم باشند و همچنین خواستار یک «ناتو اقتصادی» برای مقابله با چین شد.

وی ادامه داد که سفر وی با هدف نشان دادن حمایت خود از تایوان صورت گرفته است. تراس برای دیداری پنج روزه، دوشنبه هفته جاری وارد تایوان شد و قرار است با مقام‌های عالیرتبه این جزیره دیدار و گفت‌وگو داشته باشد.

تراس که تنها برای مدت ۴۹ روز در سال ۲۰۲۲ بعنوان نخست‌وزیر بریتانیا فعالیت داشت و یکسال قبل از آن نیز به عنوان وزیر امور خارجه انگلیس کار می‌کرد، عالیرتبه‌ترین سیاستمدار انگلیسی محسوب می‌شود که پس از «مارگارت تاچر» نخستین زن نخست‌وزیر انگلیس به تایوان سفر کرده است.

سفارت چین در انگلیس با انتقاد از سفر تراس به تایوان تصریح کرده است که این سفر «یک نمایش سیاسی خطرناک بوده است چیزی جز ضرر برای بریتانیا نخواهد داشت».

پکن تایوان را به عنوان استانی از چین می‌داند و «شی جینپینگ» رئیس‌جمهور چین، توسل به زور را برای دستیابی به «اتحاد مجدد» با تایوان رد نکرده است و بارها مقام‌های چین در خصوص هرگونه اقدام تحریک‌آمیز کشورهای خارجی در خصوص تایوان هشدار داده‌اند.

تراس در جریان سخنرانی خود و در پنل روز چهارشنبه گفت‌وگو در یک اندیشکده تایوانی به نام «بنیاد چشم انداز» (پراسپکت)، گفت: « ما نمی توانیم بدون قدرت محکم وانمود کنیم که بازدارندگی معناداری داریم. اگر در خصوص جلوگیری از درگیری در دریای چین جنوبی جدی هستیم، باید در خصوص همکاری دفاعی جدی باشیم و واقعی عمل کنیم».

نخست‌وزیر پیشین بریتانیا تصریح کرد که جهان نمی‌تواند به شورای امنیت سازمان ملل یا سازمان تجارت جهانی تکیه کند و در ادامه خواستار ایجاد یک «شبکه آزادی» شد که در آن، کشورهای آزاد برای توسعه یک «ناتو اقتصادی» به منظور مقابله با چین، همکاری کنند.

تراس در ادامه به نشست آتی هفت کشور صنعتی جهان اشاره کرد و گفت که گروه هفت (G۷) که اوایل هفته آینده در هیروشیما نشست برگزار می‌کنند و باید اقداماتی اقتصادی را علیه چین هماهنگ کنند و پکن را به قلدری در وسعت گسترده متهم کرد.

تراس در ادامه مدعی شد که پکن از مشارکت بین‌المللی تایوان بعنوان راهبرد استفاده می‌کند و خواستار پیگیری و تأیید سریع عضویت تایوان در توافقنامه جامع مشارکت ترانس پاسیفیک (CPTPP) و ممانعت از عضویت چین شد.

گاردین سپس ادامه داد که تراس یکی از اعضای جنگ‌طلب حزب محافظه‌کار بریتانیا است و به نظر می‌رسد که سخنرانی او در تضاد و انتقاد از اظهارات اعضای فعلی دولت و همتایان اروپایی بریتانیا است.

طبق این گزارش،‌«جیمز کلورلی» وزیر امور خارجه بریتانیا ماه گذشته میلادی، تغییرات اقلیمی را بعنوان موضوعی مطرح کرد که تعامل با چین در این زمینه را ضروری دانست و گفت که منزوی کردن پکن اشتباه است.

روز چهارشنبه، تراس تصریح کرد که «پیام‌های متناقض زیادی از سوی جهان آزاد وجود دارد» به نظر وی ناشی از این ایده اشتباه است که غرب همچنان می‌تواند در برخی موضوعات با چین همکاری کند.

تراس در ادامه خواستار تعطیلی مؤسسات کنفوسیوس مستقر در بریتانیا و رد از سرگیری گفت‌وگوهای اقتصادی با پکن شد و گفت: «ما نمی‌توانیم بیش از این با اقتصاد چین همکاری داشته باشیم».

این اولین بار نیست که سفر یک مقام خارجی به برانگیخته شدن خشم چین موجب شده است و پیش از این نیز پس از سفر «نانسی پلوسی» رئیس وقت مجلس نمایندگان آمریکا در ماه آگوست سال گذشته میلادی به تایوان، پکن به طرز چشمگیری تمارین نظامی خود در اطراف جزیره تایوان را افزایش داد.

نخست‌وزیر پیشین انگلیس در پاسخ به این سؤال که آیا پتانسیل بدتر کردن اوضاع تایوان با سفر به این جزیره را در نظر گرفته است، گفت که دولت تایوان او را دعوت کرده است و «آن‌ها بهترین موقعیت را برای درک آن‌چه که برای کمک می‌توانند، انجام دهند، در اختیار داشتند».

وی در این خصوص گفت: «پکن تلاش می‌کند دیدارها را محدود کند، تلاش می‌کند حامیان تایوان را ساکت کند و افراد را در جهان دچار رعب و وحشت کند. فکر می‌کنم باید مقابل این قلدری بایستیم».