عقلانیت

نظر آیت‌الله جوادی‌آملی درباره مشکلات اقتصادی/ "ولایت فقیه"؛ رجحان جمهور افلاطون بر قرارداد اجتماعی جان لاک

نظر آیت‌الله جوادی‌آملی درباره مشکلات اقتصادی/ "ولایت فقیه"؛ رجحان جمهور افلاطون بر قرارداد اجتماعی جان لاک



یک عضو مجلس خبرگان رهبری، “جدایی حوزه از سیاست” را یک طراحی دشمنانه دانست و تأکید کرد که رسالت جهاد تبیین از جهاد مسلحانه بیشتر است.

سرویس سیاست مشرق – «وبلاگ مشرق» خوانشی روزانه در لابه‌لای اخبار و مطالب رسانه‌های کشور است. ما درباره این خوانش البته تحلیل‌ها و پیشینه‌هایی را نیز در اختیار مخاطبان محترم می‌گذاریم. ۷:۳۰ هر روز با بسته ویژه خبری-تحلیلی مشرق همراه باشید.

***

نظر آیت‌ا… جوادی‌آملی درباره مشکلات اقتصادی

نظر آیت‌الله جوادی‌آملی درباره مشکلات اقتصادی/ "ولایت فقیه"؛ رجحان جمهور افلاطون بر قرارداد اجتماعی جان لاک

آیت‌ا… جوادی‌آملی، مفسّر شهیر قرآن کریم و از مراجع عظام تقلید اخیراً طی سخنانی در بنیاد علوم وحیانی اسراء که به مناسبت میلاد حضرت فاطمه زهرا(س) ایراد شد، گفت: حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها که خود شهیده است، صاحب مقام راضی بودن و مرضی العقیده و الفعل بودن است؛ رضای او رضای خداست و غضب او غضب خداست. ما با داشتن چنین ذوات قدسی و تاسی به آنها می توانیم در مسیر الهی گام برداریم.

وی تصریح کرد: شهید زنده است و مواظب جامعه است و برای ما دعا می کند، دعا و توجه شهید بیش از خون او اثر دارد؛ شهدا به خداوند عرض می کنند «وَیَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ» یعنی به ما بشارت بده آنانی که راهیان راه شهادت هستند و در مسیر ما گام برداشته اند چه زمانی به ما ملحق می شوند؟! به آنها کمک کن و آنها را یاری کن تا به مقام ما بار یابند و دعای شهدا یقینا موثر است.

به گزارش مجاهدت از شفقنا، این مفسّر برجسته قرآن کریم در ادامه سخنان خود همچنین به مشکلات اقتصادی روز کشور و مشقت‌های مردم از بابت مشکلات اقتصادی اشاره کرد و گفت:

“وظیفه همه مسئولین این است که همه تلاش خود را انجام دهند که بین مردم و نان مردم جدایی نیافتد، اما از طرف دیگر وظیفه ما این است که عقیده و اعتقاد خود را حفظ کنیم. در جریان واقعه کربلا در آن وداع آخر، حضرت به اهل بیت خود فرمود پس از شهادت من، شما اسیر خواهید شد، در هنگام اسارت آب خواستن ایرادی ندارد اما از کسی طلب نان نکنید، نان طلب کردن از دیگران ننگ است. ما چنین عقیده ای را باید حفظ کنیم و دست خود را پیش دیگران دراز نکنیم و متکی به خود باشیم و مشکلات اقتصادی و سایر مشکلات باعث بی اعتنایی به اصل انقلاب نباشد.“[۱]

*بیان حِکمی آیت‌الله جوادی در اشاره به مواظبت شهید از جامعه و اجتناب از بی‌اعتنایی به انقلاب در کنار “تلاش مردم با رأی خوب و مسئولان با عمل جهادگونه برای حل مشکلات اقتصادی”، دو قلّه مرتفع از این سخنان کوتاه اما ارزشمند هستند که بایستی نصب‌العین همه مردم و خواص کشور باشند.

در بحث مواظبت شهید از جامعه البته باید دانست که این مواظبت یک تعامل دوسویه بین جامعه اسلامی و شهید است. به این معنی که مواظبت و هدایت شهدای راه اسلام در مسیری تقدیم جامعه می‌شود که اکثریت خواص و مردم خواهان این ارشاد و حفظ باشند و در مسیر تحقق آن گام بردارند.

وگرنه همه باید بدانیم که در نگاه فلسفی و عقلانی؛ “هدایت شدن به شرط هدایت خواستن” است و اجر شهدا در صورت انقطاع جامعه؛ نزد خدای متعال و اهلبیت(س) محفوظ است.

اجتناب از بی‌اعتنایی به انقلاب در کنار تلاش برای حل مشکلات اقتصادی نیز همان بیت‌الغزلی است که بارها در تأکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر مایه مباهات بودن انقلاب اسلامی، لزوم امیدآفرینی و جهاد تبیین شنوای آن بوده‌ایم. اصلی اساسی و منطبق بر عقلانیت حکومتی که مردم و خواص باید در مسیر آن حرکت کنند و گرنه جامعه به بهانه کوچکترین مشکلی از هم می‌پاشد و هرج و مرج به ارمغان می‌آید!

این بیان راهبردی همچنین نوشداروی فتنه اقتصادی است و جهادگران عرصه تبیین در هر عرصه‌ای که شاهد سیاه‌نمایی و اشاره به مشکلات اقتصادی هستند؛ باید به این مسئله اشاره کنند که اصل بر حفظ انقلاب و دلبستگی به آن است و مشکلات را بایستی مثل دیگر جوامع پیشرفته؛ در مسیر رفع شدنِ بدون تنش و ناامیدی قرار داد.

***

جدایی حوزه از سیاست یک طراحی دشمنانه است

“جهاد تبیین” مهمتر از جهاد مسلحانه

نظر آیت‌الله جوادی‌آملی درباره مشکلات اقتصادی/ "ولایت فقیه"؛ رجحان جمهور افلاطون بر قرارداد اجتماعی جان لاک

آیت‌الله کعبی، عضو مجلس خبرگان رهبری طی سخنانی در مراسم تکریم همسران طلاب و فضلا گفته است: جهاد فقط نظامی‌گری نیست؛ بلکه دامنه جهاد، مسائل اقتصادی، بهداشتی، انتخاباتی، فرهنگی، امنیتی، خدماتی، خانوادگی، سبک زندگی و … را در بر می‌گیرد؛ اگر دشمن به دنبال ترویج بی بندوباری و ابتذال است، باید در مسئله خانوادگی و سبک زندگی جهاد کرد و با دشمن مقابله نمود و سبک زندگی اسلامی را گسترش داد.

به گزارش مجاهدت از رسا، وی با اشاره به موضوع “جهاد تبیین”، ابراز داشت: شاید رسالت جهاد تبیین از رسالت حضور روحانیون رزمی تبلیغی در ۸ سال دفاع مقدس مهمتر باشد؛ روحانیون در آن هشت سال هم جنگیده و هم تبلیغ می کردند؛ اما امروز روحانیت باید در بین ۸۵ میلیون جمعیت ایران به جهاد تبیین پرداخته و زنجیره تواصی به حق را تکمیل نموده و تلاش نمایند که این زنجیره از هم گسسته نشود.

آیت‌ا… کعبی همچنین با بیان اینکه بازگشت به گذشته، یکی از تهدیدهای انقلاب است تأکید کرد: بحث جدایی حوزه از سیاست، یک نوع اعلان پشیمانی و به انزوا کشاندن حوزه های علمیه و روحانیت از رسالت انقلابی خود بوده و یک طراحی حساب شده است؛ البته خوشبختانه حوزویان به این سخنان واکنش نشان داده و بزرگان حوزه به تبیین پرداختند.

وی افزود: نباید بگذاریم یک عده به نام قداست و مقدس گرایی، بگویند حوزه با ورود به سیاست، قداست خود را از دست داده است.[۲]

*سخنان آیت‌الله کعبی بصورت خاص می‌تواند اشاره‌ای باشد به بیانیه چند ماه قبل موسوی خوئینی‌ها که علما و مراجع حوزه علمیه را به استقلال از نظام اسلامی فرا خوانده بود. و نیز به اظهارات چندی قبل آقای محقق داماد که گفته بود حوزه باید از سیاست جدا باشد![۳]

در بحث جهاد تبیین که مورد تأکید رهبر معظم انقلاب و علمای بصیر قرار دارد نیز شاید بیان این نکته ضرورت باشد که نوشداروی عبور ایران و مردم از ناامنی، از فتنه اقتصادی و از برنامه‌های شوم “فرماندهان فتنه” در جهاد تبیین نهفته است.

زیرا ناامیدسازی، جنگ روانی و انکسار ذهنی مردم؛ راهبرد این سال‌های دشمنان جرّار ایران و ایرانی است. و زهر ناامیدسازی هم جز در جهاد تبیین یافت نمی‌شود.

***

“ولایت فقیه”؛ رجحان جمهور افلاطون بر قرارداد اجتماعی جان لاک

نظر آیت‌الله جوادی‌آملی درباره مشکلات اقتصادی/ "ولایت فقیه"؛ رجحان جمهور افلاطون بر قرارداد اجتماعی جان لاک

علیرضا علوی‌تبار، از تئوریسین‌های جریان چپ اخیراً در یادداشتی که سایت صبح ما آنرا منتشر کرد، در اشاره به انقلاب اسلامی سال ۵۷ نوشته است: با وقوع انقلاب در ایران، خیلی زود مشخص شد که هم در درون حاکمیت و هوادارانش و هم در میان مخالفان و دشمنان حکومت، جریان‌های فکری و سیاسی وجود دارند که دارای گرایش ایدئولوژیک تمامیت‌خواهانه (توتالیتاریستی) هستند. اصطلاح «تمامیت‌خواهی» (توتالیتاریسم) را به‌عنوان یک ناسزا به‌کار نمی‌برم و به‌طور مشخص منظورم گرایش‌های ایدئولوژیکی است که در صورت غلبه و پیروزی به شکل‌گیری نظام سیاسی خاصی می‌انجامند که در اصطلاح آن را تمامیت‌خواه (توتالیتارین) می‌نامند.

او می‌افزاید: نظام‌های سیاسی تمامیت‌خواه با برشماری ویژگی‌های مشترک چند نظام سیاسی مشخص تعریف می‌شوند؛ نظام‌های سیاسی که با معیارهای دیگری کاملا با یکدیگر متفاوت و حتی متضاد هستند. به‌طور خیلی خلاصه نظام‌های سیاسی تمامیت‌خواه با چند ویژگی مشترک شناخته می‌شوند.

او سپس به تشریح معیارهای نظام توتالیتر می‌پردازد و از ۴ مقوله کیش شخصیت و شخص‌محوری، پیش‌بینی‌ناپذیری، کنترل زندگی خصوصی و برخورداری از حمایت توده‌وار مردم نام می‌برد.

علوی‌تبار در توضیح معیار یکم یعنی کیش شخصیت نوشته است:

“در همه این نظام‌ها (نظامات توتالیتر) شخصی وجود دارد که از جذبه و فره بسیار برخوردار است و فراتر از همه معیارهای ایدئولوژیک و قانونی قرار دارد. رفتار و گفتار او معیار است و خود او تابع هیچ معیاری مستقل از خودش نیست. او در رأس همه امور است و نزدیکی به او و جلب رضایتش هدف همه مسئولان حکومتی است. همه چیز با او شروع می‌شود و به او ختم می‌گردد!

او در بخش پایانی یادداشت خود نیز تصریح کرده است: تمامیت‌خواهی مبتذل بر عرصه تصمیم‌گیری عمومی سلطه یافته است. پیامد آن البته نظام تمامیت‌خواه و پیامدهای مصیبت‌بار آن نیست بلکه شکننده شدن نظام سیاسی و مخاطره فراگیر و زمینه‌ساز درگیری‌های مخرب و فروپاشی مخرب‌تر از آن است.[۴]

*در گام اول خوب است مروری بر سابقه علیرضا علوی‌تبار داشته باشیم که ۳ ماه قبل از پیش‌لرزه فتنه اقتصادی در آبان ۹۸ این دستورالعمل را بصورت تلویحی به اشرار خیابانی داده بود که بروند سراغ مراکز حساس نظام و آنها را اشغال کنند![۵]

در کنار این نانجیبی آشکار بیان این نکته هم ضروریست که اشاره علوی‌تبار در ابتدای یادداشت مذکور مبنی بر اینکه “مخالفان حکومت هم توتالیتراند”! یک عملیات استتار برای پوشش دادن به حرف اصلی بیشتر نیست. چه اینکه در محتوای یادداشت می‌بینیم که ماساژ و منظور یادداشت؛ نظام اسلامی را خطاب قرار می‌دهد نه مخالفان آنرا. ایضا در بخش پایانی یادداشت هم آشکارا مشاهده می‌شود که منظور علوی‌تبار نه دشمنان ایران که خود ایران و نظام اسلامی است.

توضیحات بیشتر را اما بایستی راجع به توضیحات علوی‌تبار پیرامون مفهوم کیش شخصیت در نظامات توتالیتر ارائه کرد.

همانطور که مشخص است او در این جملات صراحتا مفهوم “ولایت فقیه” را هدف گرفته است.

دقت شود که ما با آقای علوی‌تبار مخالفت نظر داریم و نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه را نه یک حکومت توتالیتر(!) بلکه بهترین شکل حکومت عقلانی و فلسفی در دوران غیبت امام عصر(عج)، تحقق آرمان فلاسفه بزرگ مبنی بر حکومت حکیم و فیلسوف بر جامعه و نوع متعالی تلفیق دین با سیاست در تفکر حکومتی شیعه می‌دانیم.

ضمن اینکه بایستی اذعان کرد امروز، ۲۲ بهمن ۵۷ نیست که ما و علوی‌تبار صرفا بر سر میز مباحثه نظری نشسته باشیم بلکه امروز و در پشتوانه ایدئولوژی مورد تأکید ما یک کارنامه ۴۳ ساله نیز قرار دارد.

کارنامه‌ای که در آن خوانده و دیده‌ایم که چطور ایران اسلامی به یمن ولایت فقیه برای نخستین بار هیچ بخشی از خاک خود را در جنگ یا صلح به دشمن نداد، کشوری که تجربه کشتار به واسطه قحطی را داشت به جایگاه سیرترین کشورهای جهان پیوست، امنیت مردم بالتمامه تأمین شد، عدالت جان گرفت و ارزان‌ترین نان، مالیات و سوخت جهان به ایران و ایرانی تقدیم شد.

ضمن اینکه در آزادی اندیشه نیز به گواه آنچه علوی‌تبار آزادانه تقریر کرده است نیز شاهد بروز دستاوردهای بزرگ و شگرفی هستیم.

آقای علوی‌تبار حکما اعتقاد دارند که اینها پیامدهای خطرناک‌ترین نوع حکومت یعنی توتالیتاریسم بوده(!) ولی ما معتقدیم که اینها نه دستاوردهای توتالیتاریسم (که خطرناک‌ترین نوع حکومت است) بلکه دستاوردهای نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه است که سمت و سوی حرکت دولت‌ها را در یک نظام حکومتی به سمت مثبت میل می‌دهد و در کنار مشکلاتی که همه حاکمیت‌ها به آن دچارند اما دستاوردها و امکانات بزرگ را نیز رقم می‌زند.

تأکید می‌شود که در جنگ تئوری‌ها حتما بایستی به کارنامه و عقلانیت استناد جست.

رئوس کارنامه را ارائه کردیم و از حیث عقلانیت و عناوین فلسفی روز نیز آقای علوی‌تبار و همفکران آنها باید بدانند که حتما جمهور افلاطون و بر قرارداد اجتماعی جان‌لاک رجحان دارد.

و نظام ولایت فقیه همان رجحان است (اشاره به ضرورت حکومت فیلسوف در نظریه حکومتی افلاطون در کتاب جمهور) که اکنون کارنامه‌ای مشحون از کارآمدی نیز به مدد آن آمده است.

این اشاره نیز ضروریست که تأمل در عمق تحلیل و تفکر آقایان آنجا ضروری‌تر می‌نماید که اینان خواستار براندازی و شورش علیه چنین حکومتی هستند که منتهای آرمان علمای بصیر دینی و فلاسفه بزرگ جهان و مایه مباهات اسلام است.

***

1_ https://fa.shafaqna.com/?p=1303124

2_ rasanews.ir/002wK9

3_ mshrgh.ir/1319728

4_ http://sobhema.news/?p=20099

5_ mshrgh.ir/1011192

این مطلب به صورت خودکار از این صفحه بارنشر گردیده است

نظر آیت‌الله جوادی‌آملی درباره مشکلات اقتصادی/ "ولایت فقیه"؛ رجحان جمهور افلاطون بر قرارداد اجتماعی جان لاک بیشتر بخوانید »

دفاع از ساحت پژوهش و عقلانیت

دفاع از ساحت پژوهش و عقلانیت


نماینده مردم تهران در مجلس تاکید کرد: نامه رئیس ⁧مرکز پژوهش‌های مجلس ⁩ به رئیس کمیسیون مشترک طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی ⁧ فضای مجازی ⁩»، دارای اشکالات شکلی و محتوایی مهمی است.

به گزارش مجاهدت به نقل ازمشرق، علی خضریان نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی طی یادداشتی در واکنش به نامه رئیس ⁧مرکز پژوهش‌های مجلس ⁩به رییس کمیسیون مشترک طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی ⁧ فضای مجازی ⁩» نوشت: نامه جناب ⁧ بابک نگاهداری در قامت رئیس ⁧مرکز پژوهش‌های مجلس ⁩ خطاب به جناب رضا تقی‌پور، رییس کمیسیون مشترک طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی ⁧ فضای مجازی ⁩»، دارای اشکالات شکلی و محتوایی مهمی است که می‌بایست با عنایت به رسانه‌ای شدن آن، در فضای عمومی پاسخ داده شود.

‏۱- اظهار نظر کارشناسی مرکز پژوهش‌ها در خصوص طرح‌ها و لوایح طبق آیین‌نامه این مرکز، پس از ارجاع به شورای تعریف و تعیین گروه تخصصی اصلی و فرعی و تهیه گزارش براساس استانداردهای پژوهشی و تایید مدیرکل دفتر تخصصی و معاونت پژوهشی صورت می‌گیرد که نامه جناب نگاهداری فاقد این مشخصات است.

‏۲- جناب نگاهداری در حالی کلیات طرح حمایت را بدون پشتوانه پژوهشی رد کرده است که این طرح ذیل ماده ۱۴۲ آیین‌نامه داخلی ⁧ مجلس ⁩ و پس از طی مراحل پژوهشی و تایید ناظران علمی، از سوی مرکز پژوهش‌ها تهیه شده است. لذا اقدام اخیر رییس مرکز شایٔبه غلبه مولفه‌های سیاسی بر علمی را تقویت می‌کند.

‏۳- عدم توجه به دلیل ارجاع طرح حمایت از سوی کمیسیون مشترک که صرفا جهت اظهارنظر در خصوص دخیل کردن پیشنهادات وزارت ارتباطات در طرحی که پیش‌تر با شناسنامه علمی پژوهشی در مرکز پژوهش‌ها صورت گرفته است، باعث گردید تا جناب نگاهداری اقدامی ورای اختیارات قانونی و بدون پشتوانه علمی نماید.

‏۴- استفاده از عنوان غلط ⁧ طرح صیانت در سایت مرکز پژوهش‌ها و همچنین وجود ادبیات غیرکارشناسی و کلی‌گویی در بندهای نامه، بدون بیان نقدها و اشکالات مصداقی از طرح حمایت از حقوق کاربران گواهی دیگر بر رویکرد غیرکارشناسی این نامه دارد.

‏۵- در حالیکه جدی‌ترین منتقدان طرح حمایت از حقوق کاربران، بر اصل ⁧ حکمرانی ⁩ فضای مجازی تاکید دارند، رویکرد رییس مرکز پژوهش‌های مجلس در هدف قراردادن کلیت ⁧ قانونگذاری ⁩ پس از گذشت بیش از یکسال از انجام پروسه پژوهشی در این مرکز، حکایت از غلبه ⁧ رادیکالیزم ⁩ بر ⁧ عقلانیت ⁩ در این مواجهه دارد.

‏در نهایت باید تاکید شود اتکای به ادبیات غیرکارشناسی و غلبه رادیکالیزم در «مخالفت مطلق» یا «موافقت مطلق» با قانونگذاری در فضای مجازی ضمن اینکه موجب تشدید هیجانات و دوقطبی‌های فرساینده در جامعه می‌گردد، منجر به حاشیه رفتن سیاست‌ورزی عاقلانه برای تصویب قوانین موثر و کارآمد می‌شود.

منبع: فارس



منبع

دفاع از ساحت پژوهش و عقلانیت بیشتر بخوانید »

«دفاع مقدس»؛ تجلی عقلانیت انقلابی


گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس ـ مهرداد صالحی؛ در سال‌هایی که نظام سیاسی جهان مبتنی بر رقابت ایدئولوژیک دو قدرت برتر، به دو بلوک شرق و غرب تقسیم شده بود و هر اقدام و فعالیت جهانی در قالب این فضای دو قطبی تحلیل می‌شد، در خاورمیانه انقلابی شکل گرفت که در قالب این بازی دو قطبی قابل تحلیل نبود و به نوعی در بیرون از دایره عقلانیت و منطق جاری قرار می‌گرفت.

با گذر زمان مشخص شد که این حرکت از منطق و عقلانیت دیگری پیروی می‌کند که فهم آن با خرد ابزاری انسان مدرن غربی مقدور نیست. این منطق توانست سخن جدیدی را برای جهانیان به ارمغان آورد و از عقلانیتی جدید سخن می‌گوید که فراتر از منطق پیشین بود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در توصیف عقلانیت نظام اسلامی فرموده‌اند «انقلاب عظیم اسلامی ما ناشی از یک عقلانیت بود. این‏طور نبود که مردم همین‏طور بی‏‌حساب و کتاب به خیابان بیایند و بتوانند یک رژیم آن‏چنانی را ساقط کنند؛ محاسبات عقلانی و کار عقلانی و کار فکری شده بود. در طول سال‌های متمادی ـ به تعبیر رایج امروز ـ یک گفتمان حق‏‌طلبی، عدالت‏‌خواهی و آزادی‏‌خواهی در بین مردم به وجود آمده بود و منتهی شد به این‏که نیرو‌های مردم را استخدام کند و به میدان جهاد عظیم بیاورد و در مقابل آن دشمن صف‌‏آرایی کند و بر آن دشمن پیروز کند.» (۱۳۸۴/۰۶/۰۸)

عقلانیت انقلاب اسلامی، دستگاهی از قواعد معین و پذیرفته شده در برهه‌ای از تاریخ است که ارزش و اعتبار خود را حاصل کرده است. عقلانیت انقلابی همه مبادی و قواعدی است که انقلاب اسلامی به مثابه شالوده‌ای برای کسب معرفت، پیش پای گروندگان به آن قرار می‌دهد. از همین رو رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیست و دومین سالگرد رحلت امام خمینی (ره) فرمودند «دو بعد اصلى در مکتب امام (ره) بزرگوار ما، بعد معنویت و بعد عقلانیت است.» عقلانیت انقلابی که در اندیشه رهبران انقلاب اسلامی تبلور یافته است برآمده از بنیاد‌های هویتی و معرفتی در تمدن اسلامی ـ ایرانی است؛ بنابراین عقلانیت انقلاب اسلامی تحت تأثیر عقلانیت برسازنده فلسفی، عرفانی، فقهی، کلامی و بنیاد‌های هویتی اسلامی ـ ایرانی و نیز مواجهات متأخری است که با تجدد در ایران شکل گرفته، و این نوع عقلانیت یک نظام دانایی به وجود آورده است که می‌تواند در ترسیم مبانی فکری و معرفتی انقلاب اسلامی مؤثر واقع شود. درنتیجه، عقلانیت انقلابی به معنای به حاشیه راندن عقلانیت غربی و به میدان آوردن عقلانیت اسلامی با توجه به مقتضیات زمان و مکان است.

دفاع مقدس، عصاره گفتمان انقلاب اسلامی

در اوضاع و احوال آشفته ایران در نیمه دوم دهه ۵۰، تکافو و تقابل اندیشه‌ها و ایده‌ها و جریانات فکری و سیاسی به قدری پیچیده و سردرگم است که نمی‌توان جریان اصیل و ناب انقلاب اسلامی را در میان آن‌ها به درستی تشخیص داد و شناسایی کرد. فضای سیاسی و فکری ایران از سال ۱۳۵۶ تا ۱۳۶۰، از جبهه ملی و نهضت آزادی و سازمان مارکسیستی مجاهدین خلق تا حوزه‌های علمیه و مراجع تقلید و هیئت‌های مذهبی، طیف گسترده و بعضاً متناقضی را شامل می‌شود که همگی مدعی گفتمان انقلاب اسلامی هستند، اما تشخیص سره از ناسره در این میان دشوار و برای بسیاری ناممکن است.

با وقوع جنگ تحمیلی و جدا شدن صف مدعیان دروغین از هواداران واقعی انقلاب اسلامی، گفتمان انقلاب در دفاع مقدس تجلی پیدا کرد و صف مدافعان انقلاب اسلامی از دیگر جریانات فکری جدا شد؛ بنابراین دفاع مقدس عصاره و جلوه عینی فرهنگ و گفتمان انقلاب اسلامی را به نمایش گذاشت. یکی از اصول مهم انقلاب اسلامی یعنی عقلانیت هم در دفاع مقدس بروز کامل یافت و نشان داد محور انقلاب، عقلانیت اسلامی است. در ادامه این یادداشت، وجوهی از عقلانیت انقلاب اسلامی در دفاع مقدس مورد بررسی قرار می‌گیرد.

دفاع در برابر متجاوز

بزرگترین ویژگی جنگ تحمیلی دفاع و ایستادگی ملت ایران در برابر رژیم متجاوز عراق است. این دفاع خود بزرگترین جلوه عقلانیت و تدبیر در مقابل چنین حادثه عظیمی است. هر نوع واکنش دیگر نظام جمهوری اسلامی و مردم ایران در برابر تجاوز عراق قطعاً به وارد شدن خساراتی جبران‌ناپذیر به کشور منجر می‌شد و یا بخشی از خاک کشور و یا بخشی از استقلال کشور به بیگانگان واگذار می‌شد. در حالی که دفاع در برابر تجاوز زمینی و هوایی و دریایی عراق نه تنها باعث جلوگیری از پیشروی متجاوز و سپس خروج او از خاک کشور شد، بلکه کشور را به گونه‌ای بیمه کرد که پس از گذشت ۳۰ سال دیگر هیچ کشوری به فکر حمله نظامی به ایران نیفتاده و آن را عقلانی و به‌صرفه نمی‌داند.

اقتدار ملی

نکته‌ای که ذکر شد نشانه اقتداری است که در دفاع مقدس برای کشور حاصل شد. این اقتدار بعد از پایان جنگ به شکلی فراگیر توسعه و پیشرفت پیدا کرد و همه ابعاد سیاسی و نظامی کشور را دربرگرفت و ایران را به یک کشور مطرح و غیر منفعل در سطح خاورمیانه و بلکه جهان تبدیل کرد. رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی خود در روز ۲۱ مهر ۱۳۹۹ که به صورت مجازی برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های افسری نیرو‌های مسلح ایراد شد این اقتدار را چنین توصیف کردند «مبنای اقتدار در جمهوری اسلامی هم یک مبنای عقلانیتی است؛ یعنی ما اقتدار را بر اساس احساسات و عواطف و توهمات و مانند این‌ها دنبال نمی‌کنیم. محاسبه اقتدار ملی یک محاسبه عقلانی است؛ یعنی یک محاسبه درست و منطقی. حد و اندازه قدرت دفاعی، عرض و طول نیرو‌های مسلح، چگونگی تقسیم مسئولیت‌ها میان نیرو‌های مسلح و تعیین انواع ابزار‌های دفاعی، همه بر اساس محاسبات درست و منطقی است؛ یعنی بر اساس عقلانیت است…. محاسبه صحیح و درست و دستگاه محاسباتی سالم؛ عقلانیت به این معنا است. بعضی‌ها اسم عقل و عقلانیت را که می‌آورند، منظورشان از عقلانیت ترسیدن است؛ وقتی می‌گویند عاقل باشید، یعنی بترسید، یعنی منفعل باشید، یعنی از مقابل دشمن فرار کنید! نه! … ترسیدن و فرار کردن و میدان را خالی کردن، اسمش عقلانیت نیست.»

دین‌محوری و معنویت

یکی از وجوه تمایز دفاع مقدس ابتنای آن بر دین و معنویت است که از اجزای اصلی آن عقلانیت است. رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌فرمایند «اسلام، دین زندگی است؛ اما زندگی تهی از شرف و آزادگی و عزت را مرگ می‌شمارد. دین عقلانیت است؛ اما با نفسانیتی که خود را عقلانیت می‌نمایاند و دستمایه همان کسانی است که پیامبران خدا را مجنون می‌خواندند، مبارزه می‌کند.»
اسلام بیش از هر آیین و مکتبی انسان را به تعقل و عقلانیت فرامی‌خواند و تربیت‌شدگان مکتب انقلاب اسلامی به این اسلام از صمیم دل باور داشتند و آن را تنها راه نجات دنیوی و اخروی خود و جامعه خود می‌دانستند؛ لذا در جنگ با دشمن نیز نه تنها اصول اسلامی و مسائل شرعی را رعایت می‌کردند، بلکه با اخلاق اسلامی و رأفت دینی به جنگ با دشمن می‌پرداختند. این ویژگی در جنگ هشت‌ساله ما منحصربه‌فرد است و در هیچ جنگ دیگری و در میان هیچ ملت دیگری دیده نشده است و این عین عقلانیت و توجه به صلاح دنیا و آخرت خود و دیگران است.

عدالت و حمایت از محرومان

عنصر دیگری که از مؤلفه‌های کلیدی عقلانیت انقلاب اسلامی به شمار می‌رود، ضرورت توجه هم‌زمان به عقلانیت، معنویت و عدالت است. از دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی ، سه بعد عقلانیت، معنویت و عدالت در اندیشه امام خمینی (ره) یک بسته جدایی‌ناپذیر را تشکیل می‌دهد «دو بعد اصلی در مکتب امام بزرگوار ما بعد معنویت و بعد عقلانیت است… بعد سومی هم وجود دارد که آن هم مانند معنویت و عقلانیت از اسلام گرفته شده است… و آن، بعد عدالت است. این‌ها را باید با هم دید. تکیه بر یکی از این ابعاد، بی‌توجه به ابعاد دیگر، جامعه را به راه خطا می‌کشاند؛ به انحراف می‌برد. این مجموعه، این بسته کامل، میراث فکری و معنوی امام (ره) است.»

بنابراین یکی از سه مفهوم بنیادین در گفتمان انقلاب اسلامی، بحث عدالت و حمایت از کسانی است که به نوعی از حقوق خود محروم شده‌اند. دفاع مقدس در این زمینه نیز عدالت‌خواهی و حمایت از محرومان را به نمایش گذاشته است. دفاع از حقوق حقه و اساسی ملت ایران که در چارچوب منافع ملی و نیز در چارچوب حقوق بین‌الملل برای کشور و ملت تعیین شده است مانند تمامیت ارضی، استقلال، امنیت، صلح و امثال آن از کارکرد‌های اساسی دفاع مقدس بود که با ارزشمندترین دارایی ملت یعنی جان جوانان و رزمندگان به دست آمد.

غیر از این‌ها که در زمره حقوق اساسی ملت ایران است، در حوادث جنگ نیز شاهد هستیم که پیروان اندیشه انقلاب اسلامی، عدالت و عدالت‌طلبی را در رفتار‌ها و کنش‌های خود رعایت می‌کردند و با گذشتن از حق خود، دیگران را در رسیدن به حقوق خود یاری و حمایت می‌کردند و در این راه مال و جان و سلامتی خود را تقدیم می‌کردند و حتی در مورد دشمن خود نیز عدالت را سرلوحه رفتار خود قرار می‌دادند.

ظلم‌ستیزی و استکبارستیزی

در امتداد عدالت‌طلبی و مقابله با بی‌عدالتی بحث مهم مبارزه با ظلم و ظالمان مطرح می‌شود و استکبارستیزی به عنوان مهمترین و بزرگترین جلوه ظلم‌ستیزی، یکی از عرصه‌های مهم عقلانیت در گفتمان انقلاب اسلامی را رقم می‌زند و می‌توان از آن تحت عنوان آرمان واقع‌بینانه انقلاب اسلامی نام برد. از دیدگاه رهبری، مبارزه با استکبار در انقلاب اسلامی به منطق و عقلانیت وابسته است: «مبارزه با استکبار در انقلاب اسلامی و در میان ملت ما یک حرکت معقول و منطقی و دارای پشتوانه علمی، و یک حرکت خردمندانه است؛ برخلاف آنچه بعضی می‌خواهند وانمود بکنند که این یک حرکت شعاری است، احساساتی است، متکی به منطق و عقلانیت نیست، به عکس؛ حرکت ملت ایران یک حرکت متکی به عقلانیت است.»

اوج استکبارستیزی نیز در دفاع مقدس قابل مشاهده است. ملت ایران در جنگ تحمیلی نه در مقابل رژیم بعثی عراق، بلکه در مقابل تمامی کشور‌های استکباری و نظام سلطه جهانی ایستاده بود و توانست خواست و اراده خود را بر زورگویی و سلطه‌جویی آنان غالب کند و این پیام مهم را که در انقلاب اسلامی به ثمر نشست و یک بار به گوش ملت‌های جهان رسید، طی هشت سال در ذهن حق‌طلبان و افکار عمومی جهانیان تثبیت و آن را به گفتمانی ممکن و مرجّح در ادبیات بین‌الملل تبدیل کند.

مقاومت و سازش‌ناپذیری

رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی بیست و دومین سالگرد امام خمینی (ره) که از مهمترین سخنرانی‌های ایشان درباره عقلانیت انقلابی است، یکی از ابعاد اصلی عقلانیت امام (ره) را سرسختی و عدم انعطاف او در مقابله با دشمن مهاجم می‌دانند و می‌گویند: «امام به دشمن اعتماد نکرد. بعد از آنکه دشمن ملت ایران و دشمن این انقلاب را درست شناخت، در مقابل او مثل کوه ایستاد. آن کسانی که خیال کردند و خیال می‌کنند عقل اقتضا می‌کند که انسان گاهی در مقابل دشمن کوتاه بیاید، امام درست نقطه مقابل این تصور حرکت کرد. عقلانیت امام و آن خرد پخته قوام‌یافته این مرد الهی، او را به این نتیجه رساند که در مقابل دشمن، کمترین انعطاف و کمترین عقب‌نشینی و کمترین نرمش به پیشروی دشمن می‌انجامد. در میدان رویارویی، دشمن از عقب‌نشینی طرف مقابل، دلش به رحم نمی‌آید. هر یک قدم عقب‌نشینی ملت مبارز در مقابل دشمنان به معنای یک قدم جلو آمدن دشمن و مسلط شدن اوست. این، یکی از مظاهر عقلانیت امام بزرگوار بود.»

رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات خود در ارتباط تصویری با شرکت‌کنندگان در آیین تجلیل از پیشکسوتان دفاع مقدس که در ۳۱ شهریور ۱۳۹۹ در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد حتی پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و خاتمه دادن به جنگ را نتیجه تدبیر و عقلانیت امام خمینی (ره) دانستند: «حتی قبول قطعنامه هم در پایان کار، در آن شرایط که امام از آن تعبیر کردند به نوشیدن جام زهر، این هم مدبرانه بود. در آن مقطع، این کار، کار مدبرانه‌ای بود، باید انجام می‌گرفت. اگر مدبرانه نبود، اگر عاقلانه نبود، امام انجام نمی‌داد. ما از نزدیک شاهد بودیم و می‌دیدیم که چه دارد می‌گذرد؛ کار، بسیار عاقلانه بود.»

انعطاف و سیاست‌ورزی

همچنانکه در پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان جنگ ذکر شد، عقلانیت انقلابی اقتضا می‌کند که ما بر مدار استکبارستیزی خود و مقابله با دشمن هوشمندانه حرکت کنیم، دشمن خود را بخوبی بشناسیم و بازی نخوریم. استکبارستیزی به معنای پافشاری مطلق و بی‌منطق بر آرمان‌های انقلابی و بی‌توجهی به شرایط پیرامونی نیست؛ بلکه سیاست‌ورزی و انعطاف متناسب با شرایط و اقتضائات و توانایی‌ها لازم است و گاهی لازم است نرمش قهرمانانه نشان دهیم و صلح و عقب‌نشینی تاکتیکی را بر حمله و هجوم به مواضع دشمنان ترجیح دهیم.

حضرت امام خامنه‌ای (مد ظله‌العالی) اگرچه بر تدبیر در پایان دادن به جنگ و یا نرمش قهرمانانه سخن می‌گویند، آن را از محافظه‌کاری متمایز می‌دانند و بلکه این دو را نقطه مقابل یکدیگر می‌دانند؛ بنابراین محاسبه عقلانی را با محاسبه محافظه‌کارانه نباید مخلوط کرد «عقلانیت و محاسبه که می‌گوییم، فوراً به ذهن نیاید که عقلانیت و محاسبه به معنای محافظه‌کاری، عقل‌گرایی و تابع عقل بودن است. عاقل بودن و خرد را به کار گرفتن با محافظه‌کاری فرق دارد. محافظه‌کار، طرفدار وضع موجود است؛ از هر تحولی بیمناک است؛ هرگونه تغییر و تحولی را برنمی‌تابد و از تحول و دگرگونی می‌ترسد؛ اما عقلانیت این‌طور نیست. محاسبه عقلانی گاهی اوقات خودش منشأ تحولات عظیمی می‌شود. انقلاب عظیم اسلامی ما ناشی از یک عقلانیت بود … این نگاه ضد غربى و ضد آمریکایى در انقلاب اسلامى، متکى است به یک تجربه درست، به یک نگاه عقلانى درست، به یک محاسبه صحیح.»

جمع‌بندی

در این یادداشت، ابعادی از عقلانیت در دفاع مقدس بررسی شد، اما عقلانیت در این عرصه بسیار وسیع‌تر از این مجال کوتاه است و در مقالات مفصل‌تری باید بررسی شود. در کل می‌توان گفت دفاع مقدس تجلی عقلانیت انقلابی در کشور بوده است و استمرار آن در هر عرصه‌ای به موفقیت و پیشرفت کشور کمک کرده و برعکس، بی‌توجهی به آن به کشور لطمه زده و یا مانع پیشرفت و توسعه آن شده است. در مقام جمع‌بندی نکات فوق شاید بتوان این جمله رهبر معظم انقلاب اسلامی در ارتباط تصویری با مراسم تجلیل از پیشکسوتان دفاع مقدس را بهترین و کوتاه‌ترین سخن در باب عقلانیت در دفاع مقدس دانست: «از اول تا آخر، مسئله دفاع مقدس یک پدیده عقلایی و یکی از عقلانی‌ترین حرکات ملت ایران بود.»

انتهای پیام/ 112



منبع خبر

«دفاع مقدس»؛ تجلی عقلانیت انقلابی بیشتر بخوانید »