علیرضا زارعان

گروه اجتماعی دفاع‌پرس – «علیرضا زارعان» فرماندهی انتظامی استان اصفهان؛ در سال‌های اخیر تعداد وسائل نقلیه در طرح‌ها و مدل‌های متفاوت و با اشکال مختلف افزایش یافته و متقابلاً با افزایش جمعیت، باعث شلوغی فزاینده در شهر‌ها و جاده‌ها شده تا حدی که آمار نرخ تصادفات تا سه یا چهار برابر بیشتر شده و مسئولان را به فکر چاره‌اندیشی، پیشگیری و کاهش این آسیب انداخته است؛ لذا جهت جلوگیری از آسیب‌هایی که برای شهروندان در این زمینه پیش می‌آید باید در دو محیط آموزش و برخورد به وسیله‌ی قانون و مقررات راهنمایی و رانندگی وارد عمل شویم.

خواب آلودگی در رانندگانی که رانندگی حرفه اصلی آنان است

مطالعاتی که عمدتاً در کشور‌های با درآمد بالا انجام شده، نشان می‌دهد خواب‌آلودگی راننده، یکی از عوامل قابل توجه آسیب‌های حوادث جاده‌ای است و با افزایش خطر سه تا شش برابری تصادفات جاده‌ای همراه است.

در ایران بیش از ۷۰۰ هزار نفر، رانندگی را به عنوان حرفه اصلی خود انتخاب کرده‌اند که بسیاری از آنان با توجه به مقتضیات شغلی و وضعیت اقتصادی مجبور به فعالیت در تمامی ساعات شبانه‌روز از جمله ساعات اوج خواب‌آلودگی هستند.

در همین ارتباط مطالعه‌ای توسط کارشناسان اداره برآورد و افکارسنجی معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان روی رانندگان وسایل نقلیه سنگین انجام شده که نشان می‌دهد، خواب آلودگی مفرط روزانه، بیش از ۲ برابر، امکان تصادفات را در بین این رانندگان افزایش می‌دهد.

تاثیر سبک و کیفیت زندگی بر رفتار رانندگان

این تحقیقات همچنین نشان داده که رابطه معنادارى بین سبک و کیفیت زندگى و رفتار رانندگى وجود دارد. به طور مثال رانندگان جوان خطرات رانندگى متفاوت ایجاد مى‌کنند که بستگى به سبک زندگى آنان دارد و کسانى که خطرات بالا ایجاد مى‌کنند مشخصاتى مانند عدم فعالیت ورزشى و زندگى اجتماعى گیج‌کننده و علاقه وافر به ماشین و رانندگى دارند. تحقیقات دیگر در همین راستا نشان داد رانندگان پرخطر مردانى هستند که از سرعت زیاد لذت مى‌برند.

همچنین این تحقیقات نشان می‌دهند که رانندگى براى برخى رانندگان جنبه نمایشى دارد و نوعى سرگرمى به حساب می‌آید. علاوه بر این رابطه سبک زندگى با رفتار رانندگى تحت تاثیر معانى ذهنى رانندگان و نیز تحت تاثیر انگیزه‌هاى روان‌شناختى و عاطفى آنان قرار دارد.

شاخص‏‌های تاثیرگذار در تخلفات راهنمایی و رانندگی

بُعد جامعه شناختی: ضعف در پذیرش هنجار‌ها، ضعف رفاه اجتماعی، ضعف آموزش‌های اجتماعی، از هم پاشیدگی هنجارها، مقصر دانستن دیگران، عدم کنترل از سوی خانواده، عدم توجه به مقررات رانندگی، عدم توجه به هنجار‌های اجتماعی، ضعف آموزش، ضعف مهارت در رانندگی، ضعف اعتقادات اجتماعی، ضعف آگاهی نسبت به قوانین راهنمایی ورانندگی، مشکلات خانوادگی و سطح تحصیلات پایین از جمله ابعاد جامعه شناختی هستند که در بروز تخلفات راهنمایی و رانندگی توسط رانندگان تاثیرگذار هستند.

بُعد روانشناختی: افسردگی ناشی از کار زیاد و حادثه رخ داده، اضطراب، تحت تاثیر دوستان قرار گرفتن، نیاز به خودنمایی، نیاز به هیجان، کسب مقبولیت در بین دوستان و همسالان، مشکلات روحی ناشی از اختلاف خانوادگی، اعتقاد اشتباه به مهارت رانندگی، فقدان سرپرست خانواده و ناراحتی روانی ناشی از آن، اعتماد به نفس کاذب راننده، سرزنش اطرافیان، علاقه‌های مخرب دوران کودکی، عدم توجه والدین به اعمال خطرناک، خودسری و لجبازی فرد متخلف، عدم تمرکز به رانندگی به دلیل توجه به امور دیگر، ناراحتی از مسائل زناشویی و کابوس‌های ناشی از تصادف نیز از جمله مواردی هستند که از نظر بُعد روانشناختی بر رفتار رانندگان و بروز تخلفات رانندگی از سوی آنان تاثیر می‌گذارند.

بُعد اقتصادی: عدم درآمد کافی، گرانی خودرو و جایگزین شدن موتورسیکلت به عنوان یک وسیله ارزان، نداشتن شغل مناسب، نبود سرپرست خانواده و فقر ناشی از آن، وجود ماشین لوکس که محرک حرکات نمایشی می‌شود، استفاده از وسائل با ایمنی ضعیف به دلیل فقر، شاغل بودن دو طرف در زندگی هم از جمله مواردی هستند که در بُعد اقتصادی می‌توان آن‌ها را به رفتار رانندگان و بروز تخلفات راهنمایی و رانندگی و تصادفات از سوی آنان مرتبط دانست.

بُعد سیاستگذاری: ضعف کنترل بر مشاغل حساس و سخت، ضعف نظارت بر تردد موتور سیکلت در نقاط حادثه‌خیز شهر، کمبود علائم راهنمایی و رانندگی در جاده‌های روستایی، عدم تنبیه قاطعانه متخلفان، عدم ساماندهی موتورسیکلت‌ها، نبود وسائل تفریح سالم برای جوانان هم از جمله مواردی هستند که در بُعد سیاستگذاری می‌توان آن‌ها را به رفتار رانندگان و بروز تخلفات راهنمایی و رانندگی و در نهایت تصادف از سوی آنان ربط داد.

نتیجه گیری

در مطالعه صورت گرفته و مصاحبه‌های انجام شده با رانندگان متخلف که باعث بروز تصادف جرحی و فوتی شده بودند، علل و عوامل جامعه‌شناختی که باعث تخلف از قوانین راهنمایی و رانندگی شده است با ۳۹.۵ درصد از شاخص‌های استخراج شده مهمترین بُعد مساله را به خود اختصاص داده است. این نکته نشان می‌دهد که جرایم و تخلفات رانندگی هم مانند سایر مسائل اجتماعی مضرات گوناگونی برای جامعه داشته و سطح فراگیری آن در اجتماع بیشتر نمایان است.

پس از آن، عوامل فردی یا همان روان‌شناختی با ۳۲ درصد قرار دارند که نشانگر مشکلات درون خانوادگی و شخصیتی رانندگان متخلف دارد و باید از بُعد روانی به آن نگاه کرد. وجود اختلافات خانوادگی و کمبود‌های درون خانه از مهم‌ترین عوامل گرایش این افراد به تخلف از قوانین راهنمائی و رانندگی است. همچنین عوامل سیاستگذاری و اقتصادی نیز در این امر موثر هستند.

پیشنهادات

با توجه به مطالب ارائه شده و نتایج به دست آمده باید راهکار‌ها و پیشنهاداتی در زمینه برنامه‌های پیشگیری ارائه شود و سازمان‌های مرتبط را نیز در جریان حل این مسئله قرار داد تا بتوان گام‌های مناسبی در این زمینه برداشت و آحاد جامعه و دیگر سازمان‌های ذی‌ربط را در امر مشارکت اجتماعی و کاهش تصادفات به روش‌های مختلف دخیل ساخت. در ادامه پیشنهادات ذیل نیز ارائه می‌شوند.

۱-طرح مطالب آموزش اجتماعی و لزوم رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی در کتب درسی دوره‌های راهنمایی و بالاتر و رسانه‌های فراگیر به خصوص صدا و سیما به منظور ارائه آموزش‌های مناسب.

۲-تشکیل کارگروه علمی و دانشگاهی آسیب‌شناسی و همکاری و ارتباط دائمی با شهرداری‌ها و پلیس‌های راه و راهور

۳-برگزاری اتاق فکر در خصوص ادغام و یا همکاری متقابل حمل و نقل ترافیک شهرداری‌ها و پلیس راهنمایی و رانندگی به منظور بهره‌برداری بهینه از امکانات طرفین نظیر نیروی انسانی و دوربین‌های کنترل شهری تا احتمال کشف و مجازات رانندگان متخلف افزایش یافته و شاهد کاهش تصادفات باشیم.

۴-از آنجا که تخلفات رانندگی دارای بزه‌دیدگان و بزهکارانی از همه طیف‌های جامعه بوده و یک جرم بدون سوء‌نیت می‌باشد، این نظر تقویت می‌شود که ارتکاب آن تحت تاثیر یک سری عوامل محیطی و فردی اجتناب‌ناپذیر، چون ترشح هورمون‌ها باشد، لذا لازم است از سوی صدا و سیما عواقب اینگونه تخلفات که مورد مطالعه آسیب‌شناسان اجتماعی قرار گرفته مستندسازی و تبعات قانونی و اجتماعی آن به عموم مردم اطلاع‌رسانی شود.

۵-با توجه به این که میان استفاده از کمربند ایمنی در رانندگان و سرنشینان جلو و عقب ارتباط معنی‌دار دیده شده است یعنی چنین استنباط می‌شود که اگر راننده‌ای از کمربند ایمنی استفاده کند، احتمال استفاده از کمربند ایمنی در سرنشینان جلو نیز افزایش می‌یابد. از این موضوع می‌توان جهت آموزش و فرهنگ‌سازی استفاده کرد و امیدوار بود که ارتقای استفاده از کمربند ایمنی در رانندگان می‌تواند میزان آن را در سرنشینان جلو نیز افزایش دهد؛ بنابراین برای الگوگیری مناسب لازم است این امر نهادینه شده و با استفاده از نظرات کارشناسان ضعف جامعه‌پذیری برطرف شود.

۶-برگزاری نشست علمی تخصصی مرتبط با موضوع تخلفات راهنمایی و رانندگی با حضور اساتید برجسته دانشگاهی و مسئولان امر

۷- با نصب سیستم‌های مداربسته جاده‌ای درون و برون‌شهری نسبت به دادن پیام‌های هوشیاری و آموزشی برای مردم در این ساعات اهتمام ویژه‌ای معمول شود.

انتهای پیام/ 241