عملیات رمضان

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس، غلامحسین افشردی معروف به حسن باقری از فرماندهان جوان دفاع مقدس است که در عملیات‌های فتح‌المبین، رمضان و بیت‌المقدس نقش مؤثر و فعالی داشت. او جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران بود. شهید باقری در بحبوحه عملیات رمضان در جمع همرزمانش در قرارگاه نصر برابر با بیست و هشتم تیر سال ۶۱ از دلایل تجدید شدن جهان اسلام سخن به میان آورد.

آنچه در ادامه می‌شنوید، سخنان منتشر نشده از شهید حسن باقری است که مرکز اسناد انقلاب اسلامی و دفاع مقدس این صوت تاریخی را برای نخستین بار منتشر کرده است:

وقتی باب شهادت در انقلاب باز شد

متن سخنان این فیلم به شرح زیر است:

بعد از حسین بن علی (ع) شهادتی در کار نبود، اصلاً شهادت از صحنه اسلام جمع شد. بعد از کربلا و عاشورا دیگر ما شهادت نداریم. یک سیدی، یک عالمی و یک مبارزی در گوشه کنار یک حرفی می‌زد، می‌گرفتند و خفه‌اش می‌کردند. همین علامه امینی ظاهراً در کتاب «شُهَداءُ الفَضیلَة» نوشته ۱۴۰ شهید را جمع کرده، ۱۴۰ شهید.

در طول این چند قرن شهادتی در کار نبود که بعد از آن حادثه دیگر نه جنگی بود و نه برنامه‌ای. حالا است که تاریخ اسلام در حال تجدید شدن است. کجا سابقه داشته یک امتی، یک شهری مثل تبریز، شهری مثل اصفهان، شهری مثل فلان ۲۰۰ تا شهید ببرند و یک روزه تشییع جنازه کنند و ۳۰ کیلومتر طول تشییع‌کننده‌ها باشد، بعد هم در همان جلسه تشییع هزار نفر را دوباره سوار اتوبوس کنند و بگویند شما جای آن‌ها بروید.

درباره عملیات

«عملیات رمضان» عملیات تهاجمی گسترده نیرو‌های مسلح ایران، در خلال جنگ ایران و عراق بود که به مدت ۱۷ روز در تابستان ۱۳۶۱ در جنوب عراق، شمال‌شرقی شهر بصره و در منطقه شلمچه انجام شد. این عملیات در پنج مرحله، به طور مشترک توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرماندهی محسن رضایی و نیروی زمینی ارتش به فرماندهی علی صیاد شیرازی، طراحی و اجرا شد.

عملیات رمضان ۴۵ روز پس از آزادسازی خرمشهر انجام گرفت و رزمندگان اسلام برای نخستین بار وارد خاک عراق شدند. از عملیات رمضان به عنوان یکی از بزرگترین نبرد‌های زرهی، پس از جنگ جهانی دوم نام می‌برند.

در این نبرد سه موج جداگانه از سپاهیان داوطلب در زمینی مسطح به سوی بصره حرکت کردند. تنها در مرحله سوم این عملیات بیشتر از ۵۰۰ دستگاه تانک عراقی که اکثراً T-۷۲ بودند و ۲۰۰ دستگاه نفربر تیپ مستقل ۱۰ زرهی عراق به طور کامل از بین رفت و در کل هشت هزار و ۷۱۵ سرباز عراقی کشته، زخمی و اسیر شدند.

انتهای پیام/ 118

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، یکی از تدابیر مهم ایران در جنگ را می‌توان تصمیم برای ورود به خاک عراق دانست. تصمیمی که با توجه به واکنش مجامع بین‌المللی و بی‌توجهی به حقوق ضایع‌شده ایران [۱] و همچنین تلاش برای دور کردن خطر حملات عراق از شهر‌های جنوب غرب کشور در عملیاتی با نام «رمضان» طراحی و اجرا شد.

هدف از این عملیات، حضور نیرو‌ها در پشت رودخانه دجله و اروندرود و تسلط بر معابر وصولی بصره [۲] بود تا از این طریق، موقعیت مناسبی برای وادار کردن دشمن به صلح واقعی، صورت گیرد اما مجموعه عواملی پیش از انجام عملیات و در حین اجرای آن، دست‌ به‌ دست هم داد تا مجموعه اهداف از پیش تعیین‌شده، محقق نشود. در این زمینه می‌توان به مواردی ازجمله؛ اطلاعات ناقص، عجله در طرح‌ریزی عملیات، کاستی‌های مهندسی، تصور نادرست ایران از وضعیت ارتش عراق [۳] و کمک‌های اطلاعاتی آمریکا از آمادگی و مواضع نیرو‌های ایرانی اشاره کرد. البته ایجاد وقفه ۵۰ روزه پس از عملیات بیت‌المقدس و پرداختن جدی ایران به موضوع حمله اسرائیل به لبنان، فرصت کافی را به عراق داد تا تغییرات بسیار زیادی را در زمین منطقه ایجاد کند.

صدام با پمپاژ آب در کانالی به طول ۳۰ کیلومتر و عرض یک کیلومتر که به کانال پرورش ماهی معروف بود و احداث موانع، کمین و سنگر‌های تیربار در حاشیه‌اش، از پیشروی نیرو‌های ایرانی جلوگیری کرد.

اجرای این عملیات علاوه بر مقدمات آن، در حین انجام نیز با مشکلاتی همراه بود. به‌طوری‌که در طی ۱۷ روز از تاریخ ۲۲ تیر ۱۴۶۱ تا هفتم مرداد ۱۳۶۱ در پنج مرحله مختلف، آنچه پیش‌بینی‌شده بود، محقق نشد. برای مثال مرحله اول در سه محور شمالی، جنوبی و میانی صورت گرفت و به‌جز رزمندگان سپاهی و ارتشی محور جنوبی (جنوب پاسگاه زید) که توانسته بودند از مواضع نیرو‌های دشمن عبور کنند و خودشان را به نهر کتیبان در شرق اروند و کانال ماهی برسانند و به‌قدری به بصره نزدیک شده بودند که به‌راحتی چراغ‌های شهر را می‌دیدند  اما دو محور شمالی و میانی در دست‌یابی به اهداف مدنظر، ناکام بودند و جناح راست نیرو‌های محور جنوبی به علت سازه‌های متعدد مهندسی عراق و میدان‌های مین، تأمین نشد.

مراحل دوم و سوم بیشتر در محور میانی و به‌منظور تأمین منطقه عملیات و انهدام تجهیزات زرهی دشمن صورت گرفت و علاوه بر موفقیت در نابودسازی تجهیزات دشمن و با توجه به میدان‌های مین که در فاصله مراحل عملیات ایجاد شده بود، تلاش نیرو‌ها به سرانجام مطلوبی نرسید. همچنین در مرحله چهارم با توجه به تلاش توأمان نیرو‌های ارتش و سپاه، اما به دلیل هوشیاری دشمن و موانع و استحکامات متعدد، عبور از خط ممکن نشد. در نهایت در مرحله پنجم نیز تلاش‌ها معطوف به محور شمالی بود و علاوه بر موفقیت‌های به‌دست‌آمده و اینکه عملیات تا آستانه تثبیت پیش رفته بود، با بررسی‌های انجام‌شده، دستور عقب‌نشینی نیرو‌ها داده شد. [۴]

مسئله کمبود نیرو که اکثر یگان‌ها به آن دچار بودند [۵] و افزایش استحکامات دشمن باعث می‌شد نیرو‌ها در رزم شبانه، وقت و توان خود را صرف درگیری با آن‌ها کنند و تا طلوع صبح نتوانند به میزان مدنظر پیشروی مناسبی داشته باشند. گرمای طاقت‌فرسای هوا، نامناسب بودن زمین و موقعیت منطقه، آمادگی ارتش عراق و عدم غافلگیری، بروز پاره‌ای از مشکلات در پشتیبانی ادوات مهندسی و عدم هماهنگی مواردی هستند که سلسله عوامل این عدم موفقیت را تکمیل کردند.

همچنین شهید صیاد شیرازی از فرماندهان جنگ در بیان علت روانی عدم موفقیت در این عملیات را احساس غرور از موفقیت در عملیات گذشته معرفی کرده است. [۶] در این عملیات حدود ۲۵۰ کیلومترمربع از خاک ایران آزاد شد و ۴۰ کیلومترمربع از خاک عراق نیز به تصرف ایران درآمد. [۷] اگرچه این میزان از مناطق دشمن برای دست‌یابی به اهداف سیاسی و یک صلح پایدار، کافی نبود، اما چند مسئله حائز اهمیت در این عملیات به چشم می‌خورد. ازجمله اینکه به میزان قابل‌توجهی تجهیزات و ادوات دشمن نابود شد و انجام این عملیات و تغییر زمین جنگ به دشمنان فهماند که ایران علاوه بر اخراج متجاوزین، آمادگی حضور در آن سوی مرز‌ها و رسیدن به پیروزی نهایی و تعقیب و تنبیه متجاوز را دارد [۸] و بر این کار خود مصمم است.

پس از پایان این عملیات نیز، تجربیات ناشی از آن در طرح‌های عملیاتی برای مناطق کوهستانی در میانه جبهۀ به ترتیب در عملیات مسلم بن عقیل در تاریخ نهم مهر ۱۳۶۱ در منطقۀ سومار و عملیات محرم در تاریخ ۱۰ آبان ۱۳۶۱ در ارتفاعات حمرین استفاده شد [۹] و مهم‌تر از همه از نتایج سیاسی مستقیم و زودهنگام انجام این عملیات در عرصه بین‌المللی، منجر به از دست دادن میزبانی هفتمین کنفرانس کشور‌های غیرمتعهد توسط عراق شد که صدام از این طریق می‌توانست شرایط خود را برای صلح بر ایران تحمیل کند.

منابع

[۱]- برای بررسی این موضوع می‌توان به قطعنامه ۵۱۴ شورای امنیت سازمان ملل متحد اشاره کرد.

[۲]- عملیات رمضان (ورود به خاک عراق برای تنبیه متجاوز)، چ ۳، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، تهران ۱۳۹۱، ص ۲۱.

[۳]- تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق، علایی، حسین. ج ۱، مرزوبوم، تهران ۱۳۹۵، ص ۵۳۹-۵۴۳

[۴]- روزشمار جنگ ایران و عراق (عبور از مرز)، ج ۲۰، لطف‌الله زادگان، علی‌رضا، چ ۱، مرکز تحقیقات و مطالعات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران ۱۳۷۹، ص ۲۸-۳۰.

[۵]- عملیات رمضان (ورود به خاک عراق برای تنبیه متجاوز)، ص ۲۴

[۶]- بختیاری و معین وزیری، ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، نبرد‌های غرب دزفول، ج ۶، ص ۱۱۲.

[۷]- تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق، ص ۵۴۷.

[۸]- بررسی مسائل اساسی جنگ (در آثار منتشرشده ارتش و سپاه)، درودیان، محمد، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران ۱۳۹۶، ص ۵۶۳.

[۹]- ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، ج ۶، ص ۱۱۸.

انتهای پیام/ ۱۴۱

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، یکی از تدابیر مهم ایران در جنگ را می‌توان تصمیم برای ورود به خاک عراق دانست. تصمیمی که با توجه به واکنش مجامع بین‌المللی و بی‌توجهی به حقوق ضایع‌شده ایران [۱] و همچنین تلاش برای دور کردن خطر حملات عراق از شهر‌های جنوب غرب کشور در عملیاتی با نام «رمضان» طراحی و اجرا شد.

هدف از این عملیات، حضور نیرو‌ها در پشت رودخانه دجله و اروندرود و تسلط بر معابر وصولی بصره [۲] بود تا از این طریق، موقعیت مناسبی برای وادار کردن دشمن به صلح واقعی، صورت گیرد اما مجموعه عواملی پیش از انجام عملیات و در حین اجرای آن، دست‌ به‌ دست هم داد تا مجموعه اهداف از پیش تعیین‌شده، محقق نشود. در این زمینه می‌توان به مواردی ازجمله؛ اطلاعات ناقص، عجله در طرح‌ریزی عملیات، کاستی‌های مهندسی، تصور نادرست ایران از وضعیت ارتش عراق [۳] و کمک‌های اطلاعاتی آمریکا از آمادگی و مواضع نیرو‌های ایرانی اشاره کرد. البته ایجاد وقفه ۵۰ روزه پس از عملیات بیت‌المقدس و پرداختن جدی ایران به موضوع حمله اسرائیل به لبنان، فرصت کافی را به عراق داد تا تغییرات بسیار زیادی را در زمین منطقه ایجاد کند.

صدام با پمپاژ آب در کانالی به طول ۳۰ کیلومتر و عرض یک کیلومتر که به کانال پرورش ماهی معروف بود و احداث موانع، کمین و سنگر‌های تیربار در حاشیه‌اش، از پیشروی نیرو‌های ایرانی جلوگیری کرد.

اجرای این عملیات علاوه بر مقدمات آن، در حین انجام نیز با مشکلاتی همراه بود. به‌طوری‌که در طی ۱۷ روز از تاریخ ۲۲ تیر ۱۴۶۱ تا هفتم مرداد ۱۳۶۱ در پنج مرحله مختلف، آنچه پیش‌بینی‌شده بود، محقق نشد. برای مثال مرحله اول در سه محور شمالی، جنوبی و میانی صورت گرفت و به‌جز رزمندگان سپاهی و ارتشی محور جنوبی (جنوب پاسگاه زید) که توانسته بودند از مواضع نیرو‌های دشمن عبور کنند و خودشان را به نهر کتیبان در شرق اروند و کانال ماهی برسانند و به‌قدری به بصره نزدیک شده بودند که به‌راحتی چراغ‌های شهر را می‌دیدند  اما دو محور شمالی و میانی در دست‌یابی به اهداف مدنظر، ناکام بودند و جناح راست نیرو‌های محور جنوبی به علت سازه‌های متعدد مهندسی عراق و میدان‌های مین، تأمین نشد.

مراحل دوم و سوم بیشتر در محور میانی و به‌منظور تأمین منطقه عملیات و انهدام تجهیزات زرهی دشمن صورت گرفت و علاوه بر موفقیت در نابودسازی تجهیزات دشمن و با توجه به میدان‌های مین که در فاصله مراحل عملیات ایجاد شده بود، تلاش نیرو‌ها به سرانجام مطلوبی نرسید. همچنین در مرحله چهارم با توجه به تلاش توأمان نیرو‌های ارتش و سپاه، اما به دلیل هوشیاری دشمن و موانع و استحکامات متعدد، عبور از خط ممکن نشد. در نهایت در مرحله پنجم نیز تلاش‌ها معطوف به محور شمالی بود و علاوه بر موفقیت‌های به‌دست‌آمده و اینکه عملیات تا آستانه تثبیت پیش رفته بود، با بررسی‌های انجام‌شده، دستور عقب‌نشینی نیرو‌ها داده شد. [۴]

مسئله کمبود نیرو که اکثر یگان‌ها به آن دچار بودند [۵] و افزایش استحکامات دشمن باعث می‌شد نیرو‌ها در رزم شبانه، وقت و توان خود را صرف درگیری با آن‌ها کنند و تا طلوع صبح نتوانند به میزان مدنظر پیشروی مناسبی داشته باشند. گرمای طاقت‌فرسای هوا، نامناسب بودن زمین و موقعیت منطقه، آمادگی ارتش عراق و عدم غافلگیری، بروز پاره‌ای از مشکلات در پشتیبانی ادوات مهندسی و عدم هماهنگی مواردی هستند که سلسله عوامل این عدم موفقیت را تکمیل کردند.

همچنین شهید صیاد شیرازی از فرماندهان جنگ در بیان علت روانی عدم موفقیت در این عملیات را احساس غرور از موفقیت در عملیات گذشته معرفی کرده است. [۶] در این عملیات حدود ۲۵۰ کیلومترمربع از خاک ایران آزاد شد و ۴۰ کیلومترمربع از خاک عراق نیز به تصرف ایران درآمد. [۷] اگرچه این میزان از مناطق دشمن برای دست‌یابی به اهداف سیاسی و یک صلح پایدار، کافی نبود، اما چند مسئله حائز اهمیت در این عملیات به چشم می‌خورد. ازجمله اینکه به میزان قابل‌توجهی تجهیزات و ادوات دشمن نابود شد و انجام این عملیات و تغییر زمین جنگ به دشمنان فهماند که ایران علاوه بر اخراج متجاوزین، آمادگی حضور در آن سوی مرز‌ها و رسیدن به پیروزی نهایی و تعقیب و تنبیه متجاوز را دارد [۸] و بر این کار خود مصمم است.

پس از پایان این عملیات نیز، تجربیات ناشی از آن در طرح‌های عملیاتی برای مناطق کوهستانی در میانه جبهۀ به ترتیب در عملیات مسلم بن عقیل در تاریخ نهم مهر ۱۳۶۱ در منطقۀ سومار و عملیات محرم در تاریخ ۱۰ آبان ۱۳۶۱ در ارتفاعات حمرین استفاده شد [۹] و مهم‌تر از همه از نتایج سیاسی مستقیم و زودهنگام انجام این عملیات در عرصه بین‌المللی، منجر به از دست دادن میزبانی هفتمین کنفرانس کشور‌های غیرمتعهد توسط عراق شد که صدام از این طریق می‌توانست شرایط خود را برای صلح بر ایران تحمیل کند.

منابع

[۱]- برای بررسی این موضوع می‌توان به قطعنامه ۵۱۴ شورای امنیت سازمان ملل متحد اشاره کرد.

[۲]- عملیات رمضان (ورود به خاک عراق برای تنبیه متجاوز)، چ ۳، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، تهران ۱۳۹۱، ص ۲۱.

[۳]- تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق، علایی، حسین. ج ۱، مرزوبوم، تهران ۱۳۹۵، ص ۵۳۹-۵۴۳

[۴]- روزشمار جنگ ایران و عراق (عبور از مرز)، ج ۲۰، لطف‌الله زادگان، علی‌رضا، چ ۱، مرکز تحقیقات و مطالعات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران ۱۳۷۹، ص ۲۸-۳۰.

[۵]- عملیات رمضان (ورود به خاک عراق برای تنبیه متجاوز)، ص ۲۴

[۶]- بختیاری و معین وزیری، ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، نبرد‌های غرب دزفول، ج ۶، ص ۱۱۲.

[۷]- تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق، ص ۵۴۷.

[۸]- بررسی مسائل اساسی جنگ (در آثار منتشرشده ارتش و سپاه)، درودیان، محمد، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران ۱۳۹۶، ص ۵۶۳.

[۹]- ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، ج ۶، ص ۱۱۸.

انتهای پیام/ ۱۴۱

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس، غلامحسین افشردی معروف به حسن باقری از فرماندهان جوان دفاع مقدس است که در عملیات‌های فتح‌المبین، رمضان و بیت‌المقدس نقش مؤثر و فعالی داشت. وی جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران بود و در بحبوحه عملیات بیت‌المقدس در میان همرزمانش در قرارگاه نصر در روز هفتم اردیبهشت‌ سال ۶۱ از مسئولیت افراد در قبال انقلاب سخن به میان آورد.

آنچه در ادامه می‌شنوید، سخنان منتشر نشده از شهید باقری است که مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس این صوت تاریخی را برای نخستین بار منتشر کرده است:

«الان خط و ربط برای ما معلوم است، هیچ ابهامی برایمان نیست و هیچ عذری هم نمی‌توانیم بیاوریم. یعنی روز قیامت دلایل مثل اینجا که نیست، یک مقدار کافی است که خدای ناکرده ناشکری بکنیم، یک مقدار ته دلمان این بیاید که‌ای بابا! این هم شد وضع؟

در همه حال باید بدانیم که بدهکار خدا هستیم و بدهکار ایـن انقلابیم و هر چقدر هم کار بکنیم، آن بحثی که سعدی دارد که «هر نفسی که فرو می‌رود چه هست؟» هر نفسی که شکر بخواهیم بکنیم، بر همین شکر یک شکر دیگر دارد. یعنی هر دقیقه‌ای که به عمر این انقلاب اضافه می‌شود و ما در این انقلاب مانده‌ایم، به مراتب وظیفه و مسؤولیت سنگین‌تری داریم.»

درباره عملیات

عملیات بیت‌المقدس یا الی بیت‌المقدس بزرگ‌ترین عملیات نیرو‌های مسلح ایران در هشت سال دفاع مقدس محسوب می‌شود. این عملیات در ۳۰ دقیقه بامداد روز ۱۰ اردیبهشت ۶۱ با عبارت و رمز «بسم الله الرحمن الرحیم. بسم الله القاصم الجبارین، یا علی ابن ابیطالب (ع)» با فرماندهی سپهبد شهید علی صیاد شیرازی آغاز شد و به مدت سه هفته به طول انجامید.

عملیات بیت‌المقدس به چهار دوره زمانی تقسیم می‌شد که مرحله چهارم آن در ساعت ۲۲:۳۰ روز اول خرداد ۶۱ با هدف تلاش برای آزادی‌سازی خرمشهر آغاز شد و در نهایت روز سوم خرداد ۶۱ رزمندگان اسلام توانستند به طور کامل بر شهر خرمشهر مسلط شوند و این شهر را که از روز‌های نخست جنگ به اشغال ارتش عراق در آمده بود، آزاد کنند.

در این عملیات پنج هزار و ۳۸ کیلومتر مربع از اراضی اشغال‌شده توسط ارتش عراق از جمله شهر‌های خرمشهر، هویزه، پادگان حمید و جاده اهواز ـ خرمشهر آزاد شدند؛ همچنین شهر‌های اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از تیررس توپخانه ارتش عراق خارج شدند. با این وجود طی سه هفته نبرد، حدود ۱۹ هزار نفر از نیرو‌های ارتش عراق به اسارت ایران درآمدند.

انتهای پیام/ 118

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، جواد افهمی از نویسندگان کشور تاکنون آثار زیادی را با قلم خود به رشته تحریر درآورده است، او در خاطره‌ای از دوران دفاع مقدس نوشته است:

«سال ۱۳۶۰ عملیات رمضان بود. من یک بسیجی ۱۶_۱۵ ساله بودم. گردانی که در آن به عنوان بسیجی تک تیرانداز خدمت می‌کردم گردان عملیاتی اباذر نام داشت و من هم جزو گروه خط شکن بودم. نصف شب بود اگر اشتباه نکنم که عملیات شروع شد، خط را شکستیم و رفتیم ضمن اینکه عراقی‌ها از حمله‌ی ما خبردار بودند و می‌دانستند ما چه ساعتی و چه دقیقه‌ای حمله می‌کنیم و هوشیار بودند. دقیقا آماده بودند و می‌دانستند که از چه جناحی و از چه جبهه‌هایی عملیات می‌کنیم.

شب عجیبی بود، خیلی عجیب، از آسمان و زمین گلوله می‌بارید طرف ما، مایی که تمام گردان به ستون یک شده بودیم و از یک معبر خیلی باریک از وسط میدان مین رد می‌شدیم و می‌رفتیم به سمت دشمن. بچه‌ها جلوی چشمم در آن شب که عین روز روشن بود توسط منور‌های دشمن مثل برگ خزان می‌افتادند زمین. من صدای حرکت گلوله‌ها را از کنار گوشم از اطرافم می‌شنیدم و فرماندهان دائما می‌رفتند و بر می‌گشتند. در طول مسیری که بچه‌ها به ستون یک می‌رفتند جلو خیلی ترسیده بودیم. خیلی وحشتناک بود.

خیلی طول نکشید که خشاب‌های همه خالی شد، برای ما که تک تیرانداز بودیم. مشکل دو تا شد، اول اینکه از جلو یکریز به ما شلیک می‌کردند آنهم توسط سلاح‌هایی که مثلا برای شکار هواپیما به کار می‌بردند. با این‌ها به سمت نیرو‌های خط شکن ما شلیک می‌کردند، از این رو تمام شدن فشنگ‌ها معضلی شد به این معنی که دیگر هیچ کاری از دست ما ساخته نیست.

مشکل ما فقدان فشنگ بود، همه افتاده بودند یک سمتی از کانال، بی خشاب و مهمات و دیگر کسی فکرش کار نمی‌کرد. شب سردی را سپری می‌کردیم، زمان می‌گذشت، اما خیلی کند، من هم افتادم یک گوشه‌ای ته کانال و از خستگی و نفسم بالا نمی‌آمد. یکی از بارزترین علامت‌های حمله بوی باروتی است که در فضا پخش می‌شود و همه را تشنه می‌کند. بوی باروت در آن واویلا و در آن وانفسا بچه‌ها را خیلی اذیت می‌کرد و واقعا فاجعه بار بود. تشنگی آزارمان می‌داد، بوی باروت جلوی نفس کشیدنمان را هم گرفته بود.

من افتاده بودم روی یک برآمدگی در آن تاریکی، تکیه که دادم نفهمیدم کی خوابم برد، وقتی بیدار شدم هوا روشن شده بود. به دور و برم نگاه کردم، خیلی از بچه‌ها شهید شده بودند و پیکرهایشان همان دور و بر افتاده بود. بعضی‌ها زخمی شده و ناله می‌کردند. بچه‌های امدادگر بکوب داشتند زخمی‌ها و مجروح‌ها را تخلیه می‌کردند و می‌بردند عقب. یک گروه از بچه‌ها رفته بودند جلو. اسمشان شکارچی تانک بود، می‌خواستند جلوی پیشروی تانک‌های عراقی را و مواضع از دست رفته را دوباره پس بگیرند.

کمی خودم را بلند کردم، با تعجب دیدم روی برآمدگی، جایی که خوابیده بودم، یک جعبه عراقی است، درش را که باز کردم دیدم پر از فشنگ است.

خنده‌ام گرفته بود. در آن وضعیت بغرنج اگر می‌دانستم روی یک جعبه پر از فشنگ نشسته‌ام، با بچه‌های دیگر می‌رفتیم جلو. خیلی برایم جالب بود. شاید اگر جعبه را زودتر پیدا می‌کردم سرنوشت آن شب تغییر می‌کرد.»

انتهای پیام/ ۱۴۱