فرهنگستان زبان و ادب فارسی

«زبان پیامکی» عاقبت زبان فارسی را می‌بلعد؟

«زبان پیامکی» عاقبت زبان فارسی را می‌بلعد؟


به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، گسترش شبکه‌های اجتماعی و افزایش کاربران فضای مجازی در ایران طی سال‌های اخیر هم فرصت‌هایی را برای زبان فارسی ایجاد کرده و هم آن را با تهدید مواجه کرده است. زبان فارسی که طی سده‌های مختلف با پیشینه‌ای به عنوان میراثی گرانبها به دست ما رسیده، اکنون در مواجهه با فضای مجازی و افزایش سرعت استفاده کاربران، همانند دیگر زبان‌ها در معرض آسیب‌های مختلف در حوزه محتوا و زبان است.

فضای مجازی که از دهه ۷۰ در میان کاربران ایرانی جای خود را باز کرد، فرصت‌هایی مانند ایجاد ارتباطات گسترده برای کاربران فراهم کرد، اما در عین حال افزوده شدن روز به روز کاربران فارسی‌زبان به این محیط و استفاده از ظرفیت‌های آن، از چند وجه زبان فارسی را نیز مورد تهدید قرار داده است. طی چند سال گذشته کارشناسان بارها نسبت به تغییر اصول نگارشی، درهم آمیختگی زبان، خلاصه کردن، جعل افعال و … در فضای مجازی هشدار داده‌اند. به نظر می‌رسد نادیده انگاشتن این مسئله، در آینده می‌تواند آن را به یکی از تهدیدات جدی زبان فارسی تبدیل کند.

بیشتر بخوانید:

چرا از معادل انگلیسی کلمات استفاده می‌کنیم؟

فضای مجازی روز به روز در حال رشد و تغییر است، بی‌توجهی نسبت به این فضا و رها کردن و نادیده گرفتن مسائل و معضلات موجود در آن، زخمی است که در آینده سر باز خواهد کرد؛ به ویژه آنکه طی یک سال اخیر به دلیل شیوع ویروس کرونا، آموزش در کشور با این فضا پیوند خورده است و به نظر می‌رسد که این روش کماکان ادامه خواهد داشت. حسن ذوالفقاری، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و عضو شورای علمی آموزش زبان و ادبیات فارسی، با توجه به اهمیت این موضوع، در یادداشتی که اخیراً در خبرنامه این گروه منتشر شده، پیشنهاداتی را در راستای حفظ زبان فارسی در بستر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی ارائه می‌دهد. او بر این باور است که با توجه به اینکه عمده کاربران این قلمرو را نوجوانان و جوانان تشکیل می‌دهند، «آموزش» بهترین گزینه برای مدیریت در راستای حفظ زبان فارسی است. او در این‌باره می‌نویسد: سه دهه از ورود پیامک و پیامک‌نویسی می‌گذرد و هر روز دامنه آن فراتر می‌رود و وسعت آن بیشتر می‌شود. اکنون پیامک‌نگاری در فضای مجازی، بر سبک زندگی و شیوه نگارش کاربران تأثیرات مثبت و منفی گذارده است. این روند در ایام سیطره بیماری کرونا بر کشور و گسترش آموزش‌های مجازی رو به تزاید نیز نهاده است و آنچه از خطرات این نظام زبانی خواهیم گفت مضاعف شده است.

اکنون و تا زمانی که نمی‌دانیم کی است، ارتباطات مجازی به طور صد در صد روند آموزش کشور را در اختیار خود گرفته‌اند. ما برای سهولت، زبان در فضای مجازی را با عنوان «زبان پیامکی» می‌شناسیم؛ در کنار گونه‌های اداری، آموزشی، ادبی، علمی، مطبوعاتی و رسانه‌ای. شاید بتوان این زبان را زیرگونه زبان رسانه دانست. هرچه هست به خلاف رسانه‌های دیداری و شنیداری که تا حدودی می‌توان بر آنها نظارت داشت، این زبان نظارت‌گریز و یله و رهاست و نهاد مسئولی نیز متولی این بی سر و سامانی نیست. اگر بخواهیم یک نهاد مسئول بیابیم همانا انگشت اشارت به فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.

اما زبان پیامکی زبانی اختصاری است که در پیامک‌ها و گپ‌سراها و شبکه‌های مجازی اجتماعی استفاده می‌شود. پیامک‌ها با دو نوع زبان معیار(بسیار اندک) و غیر معیار(زبان ساخته جوانان و بسیار پرکاربرد) جریان دارد. بنای این زبان بر کوتاه‌نویسی واژه‌ها با کمترین تعداد نویسه برای رساندن مفاهیم است. اصول نگارش خط و زبان رعایت نمی‌شود؛ واژگان و اعداد در هم می‌آمیزد تا مختصرترین واژگان را برای بیان مقصود بسازد. از ویژگی‌های خطی پیامک‌ها رعایت نکردن رسم‌الخط فارسی، کاربرد خط لاتین(فینگلیش)، انگلیسی‌نویسی، آمیختن فارسی و انگلیسی است. در حوزه زبانی نیز ویژگی‌هایی چون نیمه‌نویسی، کاربرد اختصارات زبانی، واژه‌سازی نامأنوس، کاربرد کلمات بیگانه، جابجایی ارکان جمله، شکسته‌نویسی، مصدر جعلی سازی(مثلاً هنگیدن) دارد. در حوزه‌های بیانی رسمیت دادن به زبان مخفی جوانان، نزول سطح زبان و مهارت‌های نگارشی و اثر سوء بر گونه‌های دیگر زبان، بیان احساسات با شکلک به جای جمله‌های عاطفی، بازی‌های زبانی، طنز و شوخ طبعی و محاوره‌نویسی از خصایص این زبان است.

او با طرح این موضوع که این زبان(زبان پیامکی) در روزگار ما رسمیت یافته و واقعیت دارد، ادامه می‌دهد: اغلب استفاده‌کنندگان به گواهی آمارها جوانان و دانش‌آموزان هستند. وقت آن است به عنوان مقوله‌ای آموزشی بدان نگریسته شود. باید به جای طرد و رد، با در نظر گرفتن مزایای پیامک و پذیرش آن، اصول پیامک‌نویسی را با قواعد زبان فارسی انطباق داد و به عنوان گونه‌ای از گویش‌های اجتماعی از رده زبان‌های ساختگی آن را پذیرفت. حتی این گونه نوظهور زبانی، می‌تواند به شرط نظارت و برنامه‌ریزی زبانی، عامل تقویت و گسترش زبان هم باشد، البته اگر به موقع قواعد آن را بنویسیم و آموزش دهیم.

وقتی سخن از الزامات رعایت خط و زبان فارسی در فضای مجازی پیش می‌آید، اولین توصیه پس از استانداردسازی و تدوین اصول نگارش پیامک‌نویسی، آموزش آن در مدارس است. در برنامه درسی و کتاب‌های آموزشی باید تمایز زبان پیامکی با نگارش رسمی آموزش داده شود تا از موارد کاربرد آنها آگاه شود. همچنین نادرستی‌های این زبان آموزش داده شود و حدود کاربرد آن در فضای مجازی تبیین شود. البته جز کتاب درسی، نهادها و سازمان‌های دیگر نیز باید در ترویج این نوع آموزش‌ها بکوشند. وزارت ارتباطات با ارسال پیامک‌های آموزشی یا صدا و سیما با آموزش‌های خود می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در ادامه پیشنهاداتی را ارائه می‌دهد: مؤلفان کتاب‌های درسی و برنامه‌نویسیان و تصمیم‌گیران البته بی‌مدد فرهنگستان زبان و ادب فارسی قادر به انجام این کار نیستند. پس چه بهتر که گام نخست را فرهنگستان بردارد. خطر انفعال و انکار چنین زبانی آن است که در درازمدت بر زبان نوشتار رسمی تأثیر منفی می‌گذارد. اگر همین زبان شکل و نمود نوشتاری پیدا نمی‌کرد، می‌توانستیم آن را گونه شفاهی در برابر ده‌ها گونه شفاهی دیگر به حساب آوریم که در طی تاریخ راه خود را پیموده و به فراموشی سپرده شده است. اما این زبان در میلیون‌ها صفحه وب برای سالیان دراز ماندگار است. نادیده انگاشتن و از کنار آن گذشتن، چنانکه رسم معهود است، نیز دردی را مداوا نمی‌کند که بر شدت زخم و جراحت پیکره زبان فارسی می‌افزاید. پیشنهاد می‌کنیم این مهم در چند گام به انجام رسد:

گام اول: تشکیل نشست‌های تخصصی درباره کشف و شناخت گستره موضوع یا انجام طرحی پژوهشی تا ابعاد آن کاویده و سنجیده شود.

گام دوم: تیمی مجرب و کاردیده، با شناختی که از اطراف و ابعاد موضوع دارند، پیشنهاده‌ای یا شیوه‌نامه‌ای تهیه کنند و پس از طی مراحل کارشناسی و تصویب و تأیید در اختیار جراید و عموم مردم قرار دهد.

گام سوم: تدوین درس‌نامه‌هایی برای کتاب‌های درسی مدارس براساس اصول مصوب تا به نحو مقتضی در خلال کتاب‌ها استفاده شود.

طی سال‌های اخیر پژوهشگران و کارشناسان نسبت به خطراتی که زبان فارسی را در فضای مجازی تهدید می‌کند، هشدار داده و راه حل‌هایی برای رفع این معضلات، ارائه داده‌اند. با وجود این، فضای مجازی و نوع حضور کاربران و زبان آنها در این بستر طی سال‌های گذشته کمترین اهمیت را در میان مسئولان داشته است. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب نیز بارها نسبت به توجه به این حوزه هشدار داده‌اند. اسماعیل آذر، پژوهشگر و استاد زبان فارسی، مهمترین مشکلات زبان فارسی در بستر فضای مجازی را متوجه «خط» و «محتوا» می‌داند. او در گفت‌وگویی با تسنیم گفته است: اولین مشکلی که فضای مجازی برای زبان فارسی ایجاد کرده، تغییر خط فارسی است. خط ما در حال حاضر به گونه‌ای است که حرف می‌زنیم. این می‌تواند در درازمدت برای خط فارسی خسران به بار بیاورد. اگر بین خط و زبان شکاف ایجاد شود، ممکن است در ۲۰۰ سال آینده دیگر از خط فارسی آنقدر دور شویم که نتوانیم غزل حافظ و گلستان سعدی بخوانیم و آن را بفهمیم.

زبان فارسی , فرهنگستان زبان ,

وی ادامه داد: دومین ضربه‌ای که فضای مجازی به زبان فارسی زده است، اشتباه خواندن متون ادبی است. خاطرم هست زمانی که کلاس ششم ابتدایی تحصیل می‌کردم، یکی از کتاب‌های ما گلستان سعدی بود. اما امروز دانشجویانی که تحصیلات بالایی هم دارند، بوستان و گلستان را غلط می‌خوانند.

به نظر می‌رسد می‌توان در کنار آموزش، با ارائه محتوای مناسب، کوتاه و کاربردی از میزان تهدید زبان فارسی در شبکه‌های اجتماعی کاست. ایجاد علاقه و پیوند با زبان آثاری چون گلستان و بوستان سعدی، غزلیات حافظ، حکایت‌های کلیله و دمنه و … می‌تواند هم در امر توسعه کتابخوانی مفید باشد و هم مخاطب جوان و نوجوان را با سرچشمه‌های ادبی آشنا کرده و دایره واژگانی او را توسعه دهد. ضمن اینکه خوانش این متون بر نوع نگارش و استفاده از کلمات و خط نیز تأثیرگذار خواهد بود.

در حالی که نهادهای مختلف متولی حفظ و توسعه فرهنگ ایرانی اسلامی و زبان فارسی در کشور هستند، اما آنچه عمدتاً طی سال‌های اخیر در برخی از این نهادها و سازمان‌ها شاهد بوده‌ایم، بیشتر سیاست دست روی دست گذاشتن و تماشا کردن بوده است. 



منبع خبر

«زبان پیامکی» عاقبت زبان فارسی را می‌بلعد؟ بیشتر بخوانید »

برگزیدگان جشنواره ملی بهترین کتاب دفاع مقدس معرفی شدند

برگزیدگان جشنواره ملی بهترین کتاب دفاع مقدس معرفی شدند



برگزیدگان جشنواره ملی بهترین کتاب دفاع مقدس معرفی شدند

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، آیین اختتامیه جشنواره ملی انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس پیش از ظهر دوشنبه با حضور «غلامعلی حدادعادل» رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و «بهمن کارگر» رییس حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس در باغ موزه دفاع مقدس و همزمان در سایر شهرهای کشور به صورت مجازی برگزار شد.

این جشنواره از سال ۷۳ آغاز شده است و هجدهمین دوره آن مربوط به کتاب‌های سال‌های ۹۵ و ۹۶ است که ۲ هزار ۹۶۱ عنوان کتاب به جشنواره راه یافت و از این تعداد ۸۰ عنوان به مرحله نهایی رسید.

در نهایت ۱۸ گروه داوری، ۲۵ اثر و ۱۲ کارگروه از حوزه نشر را به عنوان برترین‌های جشنواره انتخاب کردند.

خاطره، مستند، پژوهش نظامی و سیاسی، داستان بزرگسالان، زندگینامه داستانی، شعر و نثرادبی، پژوهش‌های فرهنگی، تاریخ شفاهی، آثار مرجع، مدافعان حرم، حوزه‌های داخلی، مدیریت هنری، شعر، ترجمه، ادبیات کودکان و نوجوانان، مقاومت اسلامی، هنرهای تجسمی، توطئه‌های داخلی و هنرهای نمایشی موضوع کتاب‌ها در این دوره از جشنواره بودند.

اسامی برترین‌ها:

کتاب سراب آزادی به نویسندگی مریم سنجابی در بخش توطئه‌های داخلی

آدم شویی به نویسندگی نصرت الله محمود زاده در بخش گروه داستان

کتاب ابوعلی کجاست؟ نوشته محمدمهدی رحیمی و نوید نوروزی در بخش مدافعان حرم

ادبیات داستانی جنگ ایران به قلم مهدی سعیدی و کتاب ما علیه‌ما نوشته سجاده تقی زاده در بخش پژوهش های ادبی، فرهنگی و اجتماعی

کتاب تشدید تلاش‌ها برای فتح فاو به قلم مهدی انصاری  و حمیدرضا فرهانی در بخش پژوهش‌های سیاسی و نظامی

دو کتاب جاده‌های بهشتی نوشته فرزاد بیات موحد و از آبادن تا حلبچه نوشته علی شیرخانی در بخش تاریخ شفاهی

کتاب‌های عکاسان جنگ به قلم مریم‌کاظم زاده و دلاوران از سیدعباس میر هاشمی در بخش هنرهای تجسمی

در بخش مستند کتاب فقان نیزارها نوشته مجید کریمیان

کتاب مجموعه نمایش نامه‌های ایثار از مهدی نصیری در بخش هنرهای نمایشی

کتاب‌های ابدی از مهدی صفری، جون خادم المهدی از سید حسین متولیان و خرمشهر شهر درختان از مجید شفیعی در بخش مدیریت هنری

در بخش زندگی‌نامه داستانی کتاب‌های انگشتر فیروزه از عزت الله الوندی و محمد مسیح کردستان از نصرت الله محمود زاده

مجاهدین در بوسنی تروریست یا رزمنده ترجمه محمد باقر پی پل زاده در بخش ترجمه

در بخش آثار مرجع نیز کتاب‌های فرهنکی اعلام شهدا و وصیت نامه شهدا انتشارات بنیاد شهید  جزء‌ برترین‌ها معرفی شدند.

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، آیین اختتامیه جشنواره ملی انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس پیش از ظهر دوشنبه با حضور «غلامعلی حدادعادل» رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و «بهمن کارگر» رییس حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس در باغ موزه دفاع مقدس و همزمان در سایر شهرهای کشور به صورت مجازی برگزار شد.

این جشنواره از سال ۷۳ آغاز شده است و هجدهمین دوره آن مربوط به کتاب‌های سال‌های ۹۵ و ۹۶ است که ۲ هزار ۹۶۱ عنوان کتاب به جشنواره راه یافت و از این تعداد ۸۰ عنوان به مرحله نهایی رسید.

در نهایت ۱۸ گروه داوری، ۲۵ اثر و ۱۲ کارگروه از حوزه نشر را به عنوان برترین‌های جشنواره انتخاب کردند.

خاطره، مستند، پژوهش نظامی و سیاسی، داستان بزرگسالان، زندگینامه داستانی، شعر و نثرادبی، پژوهش‌های فرهنگی، تاریخ شفاهی، آثار مرجع، مدافعان حرم، حوزه‌های داخلی، مدیریت هنری، شعر، ترجمه، ادبیات کودکان و نوجوانان، مقاومت اسلامی، هنرهای تجسمی، توطئه‌های داخلی و هنرهای نمایشی موضوع کتاب‌ها در این دوره از جشنواره بودند.

اسامی برترین‌ها:

کتاب سراب آزادی به نویسندگی مریم سنجابی در بخش توطئه‌های داخلی

آدم شویی به نویسندگی نصرت الله محمود زاده در بخش گروه داستان

کتاب ابوعلی کجاست؟ نوشته محمدمهدی رحیمی و نوید نوروزی در بخش مدافعان حرم

ادبیات داستانی جنگ ایران به قلم مهدی سعیدی و کتاب ما علیه‌ما نوشته سجاده تقی زاده در بخش پژوهش های ادبی، فرهنگی و اجتماعی

کتاب تشدید تلاش‌ها برای فتح فاو به قلم مهدی انصاری  و حمیدرضا فرهانی در بخش پژوهش‌های سیاسی و نظامی

دو کتاب جاده‌های بهشتی نوشته فرزاد بیات موحد و از آبادن تا حلبچه نوشته علی شیرخانی در بخش تاریخ شفاهی

کتاب‌های عکاسان جنگ به قلم مریم‌کاظم زاده و دلاوران از سیدعباس میر هاشمی در بخش هنرهای تجسمی

در بخش مستند کتاب فقان نیزارها نوشته مجید کریمیان

کتاب مجموعه نمایش نامه‌های ایثار از مهدی نصیری در بخش هنرهای نمایشی

کتاب‌های ابدی از مهدی صفری، جون خادم المهدی از سید حسین متولیان و خرمشهر شهر درختان از مجید شفیعی در بخش مدیریت هنری

در بخش زندگی‌نامه داستانی کتاب‌های انگشتر فیروزه از عزت الله الوندی و محمد مسیح کردستان از نصرت الله محمود زاده

مجاهدین در بوسنی تروریست یا رزمنده ترجمه محمد باقر پی پل زاده در بخش ترجمه

در بخش آثار مرجع نیز کتاب‌های فرهنکی اعلام شهدا و وصیت نامه شهدا انتشارات بنیاد شهید  جزء‌ برترین‌ها معرفی شدند.



منبع خبر

برگزیدگان جشنواره ملی بهترین کتاب دفاع مقدس معرفی شدند بیشتر بخوانید »

نام‌های عجیب روی تولیدات ایرانی/ ارشاد و فرهنگستان: زورمان نمی‌رسد


خبرگزاری فارس ـ گروه کتاب و ادبیات: اگر سری به فروشگاه‌های بزرگ و یا حتی مغازه‌های اطراف منزل بزنید، احتمالا با کودکی برخورد کرده‌اید که برای خرید یک کالا وارد مغازه شده و از فروشنده طلب خوراکی یا کالایی با نامی عجیب را می‌کند و یا حتی اسمی را می‌گوید که به نظر شما عجیب، متفاوت و ناآشناست.

در این گزارش در مورد نام غیرایرانی کالای ایرانی صحبت می‌کنیم؛ ‌کالایی که در داخل کشورمان مسیر تولید را می‌گذراند، اما در نهایت با نامی بیگانه و غیرفارسی عرضه و معرفی و حتی تبلیغ می‌شود.

ممکن است شما هم با این دست کالا‌ها از مواد شوینده تا پوشاک و خوراکی‌های روزمره برخورد کرده باشید؛ اما چرا باید کالایی که در داخل کشورمان تولید می‌شود نامی غیربومی و اصطلاحاً غیرایرانی داشته باشد؟

در گذشته، کارخانه‌های موفقی مثل «روغن قو»، «بیسکوییت مینو»، «روغن جهان» و… از نام ایرانی استفاده کرده‌اند و حالا چرا به نام‌های عجیب و غریب رسیده‌ایم؟ چرا در سال‌های اخیر تاکید و اصرار تولیدکنندگان بر استفاده از نام‌های فرنگی، متفاوت و اغلب غیرفارسی بوده است؟

آیا غیر این است که قانون بکارگیری نام‌های بومی و ایرانی الزام‌آور نیست؟ چرا که در مقابل، عده‌ای با برشمردن سدهای بسیار در مسیر قانون، به کار بردن واژگان فارسی آن را دلیل عدم استقبال معرفی می‌کنند.

نکته مهم و تأسف‌بار اینکه برخی از این نام‌ها اسامی ضدایرانی هستند و ‌در واقع نه تنها نام غربی شمرده می‌شوند، بلکه یادآور افراد و تولیدات هنری ضدایرانی هستند، اما به راحتی روی کالایی درج و حتی از صداوسیما بارها و بارها تبلیغ می‌شوند!

اولین قوانین استفاده از زبان فارسی در نامگذاری‌ها

اولین مصوبات در زمینه زبان فارسی برای سال ۷۵ است؛ زمانی‌که حجت‌الاسلام ناطق نوری رئیس مجلس شورای اسلامی بود، آن را ابلاغ کرد؛ یعنی ۲۸ آذر ۱۳۷۵.

«بر این مبنا به منظور قوت و اصالت زبان فارسی به عنوان یکی از رکن‌های هویت ملی ایران و زبان دوم جهان اسلام و معارف و فرهنگ اسلامی، دستگاه‌های قانون‌گذارِ اجرایی و قضایی کشور و سازمان‌ها، شرکت‌ها و موسسات دولتی و کلیه شرکت‌هایی که شمول قوانین و مقررات عمومی بر آنها مستلزم ذکر نام است و تمام شرکت‌ها، سازمان‌ها، نهادهای مذکور در بند «د»‌ تبصره ۲۲ قانون برنامه دوم توسعه موظف هستند از به کار بردن کلمات و واژه‌های بیگانه در گزارش‌ها، مکاتبات، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های رسمی خودداری کنند و همچنین استفاده از این واژه‌ها روی کلیه تولیدات داخلی اعم از بخش‌های دولتی و غیردولتی که در داخل کشور تولید می‌شود، ممنوع است.»

این مصوبه سال ۷۵ مجلس است. در مصوبه مجلس هم وظایف هر دستگاه مشخص شده است. مثلاً فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی باید براساس اصول و ضوابط مصوب خود برای واژه‌های مورد نیاز با اولویت واژه‌هایی که کاربرد عمومی دارند، راساً یا با همکاری مراکز علمی واژه‌گزینی یا واژه‌سازی کند. این مصوبه ۲۴ سال پیش مشخص شده است.

آنجا حتی آمده، واژه‌هایی که فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی معادل‌یابی برای آنها را ضروری نمی‌داند و نیز کلماتی که هنوز واژه فارسی معادل آنها به تصویب نرسیده،‌ از شمول این قانون مستثنی هستند. فرهنگستان علوم پزشکی، دستگاه آموزشی و پژوهشی، دانشگاه و سایر سازمان‌های علمی و فرهنگی، چاپخانه‌ها،‌ مراکز نشر، روزنامه‌ها و مطبوعات مکلف به رعایت این قانون هستند و در صورت تخلف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است مطابق تبصره ۸ همین قانون با آنها رفتار کند.

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و کلیه‌ دستگاه‌های مسؤول در مادۀ واحده موظفند واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادبیات اسلامی را بعد از ابلاغ در تمام موارد به کار ببرند. تولید و توزیع‌کنندگان کالا و سایر مراکز کسب و پیشه در صورت تخلف از این قانون به ترتیب به مجازات‌هایی از اخطار کتبی توسط وزارت ارشاد تا تعطیلی موقت محل کار، لغو برنامه‌ها و… محکوم خواهند شد.

در واقع سال ۷۵ مشخص شده فرهنگستان، صداوسیما، وزارت ارشاد و نیروی انتظامی چه کاری باید انجام بدهند. نکته‌ای باقی نگذاشته و صریح و شفاف همه این موارد را بیان کرده است.

در این مقطع نیازمند آئین‌نامه اجرایی بودیم که آن هم دو ماه پس از تصویب به پیشنهاد کمیسیون فرهنگی دولت و به تصویب هیات وزیران رسید. بعدها آئین‌نامه اجرایی در جلسه هیات وزیران در سال ۱۳۸۸ مشخص شد و در سال ۱۳۹۴ آئین‌نامه اجرایی شورای پاسداشت زبان فارسی از دل آن بیرون آمد. 


محمود شالویی، مرتبط‌ترین مسؤول در وزارت ارشاد با موضوع زبان فارسی است

* مشاور وزیر ارشاد: اسامی خارجی یا غیرایرانی بدون مجوز فعالند

«محمود شالویی» مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور پاسداشت زبان فارسی درباره این اسامی غیرایرانی می‌گوید: طبق قانون وظیفه هر دستگاه مشخص است. (اما بنا به هر دلیلی چون دلایل هر کدام از این دستگاه‌ها در جای خودش شنیدنی است) اینکه چطور دستگاهی در ایفای وظایفش کم‌کاری داشته باید آن دستگاه پاسخگو باشد. در همین مسیر اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کار خوبی انجام داد و شورای پاسداشت زبان فارسی را به استناد اصلاح ماده ۱۷ آیین نامه اجرایی هیأت محترم وزیران که در تاریخ ۱۳۹۴/۱۱/۱۴ به تصویب رسید، در وزارتخانه تشکیل داد.صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران موظف شده از بکارگیری واژه‌های نامأنوس بیگانه خودداری کند. ما به همه دستگاه‌هایی که کالاهایی با اسامی غیرایرانی تبلیغ می‌کنند، تذکر می‌دهیم اما اینکه آنها تا چه اندازه اهمیت دهند، مهم است.

وی درباره اینکه چرا مصوبات بازدارنده نیست، گفت: نمی‌توان اینطور برداشت کرد؛ چرا که مجوز مهم است. گاهی یک شرکت برای تبلیغ روی تابلوی شهری از ادارات کل ارشاد تقاضای مجوز می‌کند. هنگاهی که مجوز صادر شد شهرداری‌ها اجازه نصب تابلو را می‌دهند، اما نکته اینجاست اسامی خارجی که روی تابلوهای تبلیغاتی شهری می‌بینید مجوز ندارند و بدون هماهنگی نصب شده‌اند.

شالویی در پاسخ به اینکه شهرداری باید وارد میدان شود، افزود: مطمئن باشید هرجا اسامی خارجی یا غیرایرانی وجود دارد، هیچ یک مجوز ندارند.

حالا نوبت فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که در این باره موضع خود را اعلام کند. چرا که فرهنگستان، مرجع تخصصی، علمی، تشخیصی و تطبیقی است و به قولی، مرجع قانونی برای تایید نهایی محسوب می‌شود.

انگیزه ملی برای اجرای قانون ممنوعیت استفاده از لغات بیگانه وجود ندارد

«غلامعلی حداد عادل» رئیس فرهنگستان در این زمینه می‌گوید: نامگذاری‌ها با کلمات خارجی و نوشتن تابلوها با حروف خارجی یک مشکل فرهنگی است. یعنی این موضوع ریشه فرهنگی دارد و از مصادیق تهاجم فرهنگی شمرده می‌شود.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با تاکید بر اینکه فرهنگستان زبان و ادب فارسی یک دستگاه علمی است و اصولا برای کارهای اجرایی در سطح کشور و شهر تاسیس نشده، می‌افزاید: فرهنگستان، یک مرکز علمی و پژوهشی است و برای حفظ زبان فارسی ایجاد شده است. اما وظیفه‌ای که قانون ممنوعیت استفاده از لغات بیگانه بر عهده ما نهاده شده این نیست که به فروشگاه‌ها، مغازه‌ها و یا تولیدی‌ها مراجعه کنیم و پیگیر این موضوع باشیم و بگوییم چرا نام خارجی روی فروشگاه یا تولید خود گذاشته‌اید. این وظیفه فرهنگستان نیست.

حداد عادل به متن قانون اشاره می‌کند و می‌گوید: در متن قانون آمده است: در صورتی که درباره فارسی بودن یک نام اختلاف باشد نظر فرهنگستان تعیین‌کننده خواهد بود. در واقع کار فرهنگستان در این حد است.

این مقام مسؤول در بنیاد سعدی درباره آشفتگی کنونی در نامگذاری تولیدات داخلی با واژگان و اسامی خارجی تصریح می‌کند: اینکه چرا آشفتگی در نام‌ها دیده می‌شود، چند دلیل دارد؛ در درجه اول اینکه بسیاری از کسانی که نام خارجی برای کالا یا مغازه خود انتخاب می‌کنند از جایی مجوز نمی‌گیرند که آن نهاد به فارسی یا غیر فارسی بودن آن مجوز بدهد یا ندهد. آنها تابلویی را سفارش داده و بر فروشگاه خود نصب می‌کنند! شهرداری و اتحادیه صنفی هم کاری ندارند که چه اسمی بر سر در این مغازه نصب شده است!

حداد عادل می‌افزاید: عده‌ای در شهرستان‌ها و تهران به سازمان ثبت شرکت‌ها مراجعه می‌کنند و قصد دارند به لحاظ حقوقی موسسه خود را ثبت کنند. در این صورت آن شرکت از ما استعلام می‌‌کند. ما نیز درباره این نام نظر می‌دهیم که آیا فارسی هست یا نه. اما در برخی استان‌ها و شهرستان‌ها فرمانداری‌ها یا استانداری‌ها از وزارت ارشاد استعلام می‌گیرند که این وزارتخانه هم نامه را برای ما ارسال کرده و ما پاسخ می‌دهیم. اما خیلی‌ها مجوز نمی‌گیرند.

وی به یکی از مشکلات اشاره کرده و می‌گوید: یکی از مشکلات، اداره ثبت علائم است. آنها یک استدلال غلط دارند و می‌گویند برمبنای اینکه ما جز کنوانسیون پاریس هستیم بر اساس آن هر علامتی بیاید ما ناچاریم ثبت کرده و مجوز دهیم. آنها می‌گویند ما علائم را ثبت می‌‌کنیم، اما این به معنای ثبت نام شرکت نیست تا بتواند بعد از ثبت آن را تبلیغ کند. این اختلاف بین ما و این اداره وجود دارد.

حداد عادل ادامه می‌دهد: ما به این اداره تذکر داده‌ایم که شما علائم و عباراتی را که مغایر قانون است، ثبت نکنید، اما آنها بر اساس همان کنوانسیون زیر بار نمی‌روند و می‌گویند: ثبت علامت به معنای مجوز تبلیغ نیست. در حالی که تا علامت ثبت می‌شود، این کالا حتی از طریق صداوسیما هم تبلیغ می‌شود.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره آخرین بررسی‌ها خاطرنشان می‌کند: در صدد هستیم قانون را در مجلس اصلاح کنیم. در این مسیر وزارت ارشاد در حال همکاری است. هرچند اخیرا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مسیر بسیار فعال شده. از این رو ما امیدواریم مشکل حل شود.

وی به دسته دیگری از نام‌های خارجی که توسط تولیدکننده خارجی در بیرون از کشور تولید و به کشور وارد و تبلیغ می‌شود اشاره کرده و می‌گوید: دسته دیگر نام‌های خارجی که برای تبلیغ و تکثیر مجاز هستند، مربوط به آن شرکت‌هایی است که تولیداتی در خارج دارند و این تولیدات را با همان نام وارد کشور کرده و تبلیغ می‌کنند. این موضوع، بلامانع است. در واقع محصولاتی که در خارج تولید می‌شوند واردکننده حق دارد با نام تولیدی خارجی آن را در ایران تبلیغ کند. ما نیز جلوی این تبلیغ را نمی‌گیریم.

وی در بخش دیگر از سخنانش می‌گوید: نیروی انتظامی از نهادهای مسؤول و برخوردکننده است. وزارت ارشاد هم مسؤولیت‌هایی دارد که با همکاری نیروی انتظامی کار را پیش ببرد. البته تا حدودی هم این همکاری وجود دارد، اما کافی نیست، دلیلش هم آن است که ما تاثیری نمی‌بینیم. 

حدادعادل در پایان به اراده و انگیزه ناکافی در مسیر مبارزه و مقابله با نام‌های غیرفارسی تاکید و عنوان می‌کند: در کشور ما انگیزه ملی برای اجرای این قانون وجود ندارد. فرهنگستان زبان و ادب فارسی بسیار از این واقعیت متاسف است و قدرت اجرایی برای مقابله با این نابهنجاری ندارد.

چطور سر در مغازه‌ها و اسامی محصولات، خارجی شد!

در بخش دیگر با «نسرین پرویزی» معاون گروه‌های واژه‌گزینی و فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم صحبت کردیم که وی گفت: باید بدانید اولا قانون وجود دارد. سال ۷۵ قانون ممنوعیت بکارگیری اسامی بیگانه در مجلس تصویب شد. بنابراین طبق قوانین، استفاده از واژه بیگانه روی محصولات و شرکت‌ها ممنوع بود اما آئین‌نامه سال ۷۸ نوشته شد و در اختیار نهادها قرار گرفت. متاسفانه همکاری لازم در جهت اجرا انجام نشد و این مسأله موجب رواج واژگان بیگانه شد که متاسفانه سر در مغازه‌ها یا اسامی برخی کالاها به نحوی خارجی شد!

پرویزی اضافه کرد: گاهی می‌بینیم در مناطق مختلف کشور شرکت‌ها یا مغازه‌ها و کالاها به زبان بومی آن منطقه انتخاب می‌شود که البته مشکلی در این راستا وجود ندارد. مشروط بر اینکه این واژه کاملاً بومی باشد.

موضوع مطرح شده از سوی خانم پرویزی چندی قبل از سوی یکی از شرکت‌های خودروسازی مطرح شد و این شرکت اعلام کرد «کوئیک» برگرفته از اسم روستای زلزله زده در کرمانشاه انتخاب شده است. این در حالی است که ساخت خودرو، قبل از وقوع زلزله در این روستا صورت گرفته بود!

ارشاد: چرا وقتی حرف از جلوگیری پیش می‌آید، همه به ما نگاه می‌کنند؟

با توجه به اینکه یک بعد از رواج این اسامی هم به تبلیغات برمی‌گردد و در سخنان رئیس شورای پاسداشت زبان فارسی هم این مسأله مهم دانسته شد، با «مسعود اسعدی» معاون دفتر تبلیغات و اطلاع رسانی وزارت ارشاد هم صحبت کردیم. او در سخنان خود ارشاد را آخرین سد در برابر این مسیر می‌داند و از اینکه دیگر نهادها و سازمان‌ها وظایف خود را به درستی انجام نمی‌دهند، گلایه کرده و می‌گوید: این روزها می‌بینیم که کالای ایرانی با نام بیگانه تولید و عرضه می‌شود. تولید یعنی این کالا مجوز گرفته و پس از اخذ مجوزهای عرضه هم وارد حوزه تبلیغات می‌شود. 

وی می‌افزاید: در حالی که قانون‌گذار سدهای مختلفی را بر سر راه نام‌گذاری‌ بیگانه نهاده است و در مکاتبات گوناگون به آن متذکر می‌شود، اما بازهم می‌بینیم اجرایی نمی‌شود.

اسعدی وزارت ارشاد را انتهایی‌ترین سد دانست و گفت: بارها عنوان می‌شود به اسامی بیگانه و خارجی مجوز ندهید و حتی تصریح شده که چنانچه داده شد، ابطال شود. اما به راحتی این نام ثبت شده است؛ چرا که سازمان ثبت عنوان می‌کند طبق معاهدات مختلف ما موظف به ثبت هستیم. ابتدا ثبت می‌شود، سپس مجوز تولید اخذ می‌کند، پروسه مجوز عرضه را می‌گذراند و وارد بازار می‌شود. یا در سر در مغازه‌ها این نام ثبت شده می‌نشیند و یا روی یک کالای تولید داخل قرار می‌گیرد. در این مقطع، قانون به وزارت ارشاد می‌گوید به این شرکت اخطار بدهید! همینجا مناقشه پیش می‌آید.

معاون دفتر تبلیغات و اطلاع‌رسانی وزارت ارشاد با نام بردن از یک کالای ایرانی که نام خارجی دارد، می‌گوید: چطور در این مقطع از وزارت ارشاد توقع می‌رود که با هزینه‌هایی که در مسیر تولید این شرکت یا کالا داشته ورود کرده و مانع شود؟ یک رستوران مثلا با نام «الیزابت» پس از ثبت و گذران پروانه کسب، تابلو نصب می‌کند. چرا در این مقطع شهرداری به تابلوی این مکان اعتراضی نمی‌کند یا تذکری نمی‌دهد؟ 

وی می‌افزاید: قرار بود مسیر به نحوی پیش رود که ارشاد در آخرین مرحله ورود کند، اما سیل مخرب پشت سد جمع شده است. کافی است به خیابان‌های حوالی ولیعصر یا اندرزگو سر بزنید. شرکت‌ها، پاساژها یا مغازها مملو از نام‌های خارجی و بیگانه است. چطور با این شرکت که در حال فعالیت در این اوضاع اقتصادی است، باید برخورد کرد؟ گلایه ما این است که تلویزیون همین کالا را با همین نام تبلیغ می‌کند.

اسعدی ادامه می‌دهد: یک ماده شوینده در داخل تولید می‌شود، اما برای صرف هزینه‌هایی که به نفع کارخانه است در خارج بسته‌بندی را انجام می‌دهد. گمرک در این مقطع به ارشاد می‌گوید اگر تائید کنید مجوز می‌دهیم، اما شما ببینید کالایی که تولید شده هزینه‌های بسته‌بندی و نام را طی کرده چطور مجوز ندهیم؟ اگر مجوز داده نشود خط تولید کالا تعطیل می‌شود. اما تنها در این مسیر ارشاد دیده می‌شود و کمیسیون‌های مختلف از ارشاد توقع برخورد دارند در حالی که قانون از سازمان‌های مختلف نام برده است. ولی متاسفانه سازمان‌ها پایبند نیستند.

اسعدی اضافه کرد: در شورای پاسداشت زبان فارسی و در نشست‌ها و جلسات متعدد آن این موارد مطرح می‌شود اما اصل اینجاست که گفته شد نباید نام‌ها ثبت شوند. یا اگر ثبت شد باید تذکر داده شود. اجازه تبلیغ ندارند اما می‌توانند با همین نام در مسیر صادرات قرار گیرند؛ چرا که بلامانع است.

وی درباره الزام قانون گفت: از سال ۸۳ با سازمان ثبت جلساتی داشتیم، اما آنها مسایل را به دو کنوانسیون برن و سوئیس ارجاع می‌دهند و می‌گویند ما ملزم به ثبت هستیم؛ مگر اینکه یک نام ممنوعه باشد، ولی اسامی بیگانه را نمی‌توان ثبت نکرد. تاکید ما این است که تولید داخلی نباید با نام خارجی ثبت شود. هرچند این دعواها به جایی نرسیده و اسامی همچنان ثبت و مجوز می‌گیرند!

نظارت باید پیشینی باشد/ خبرهای خوبی در راه است

از این منظر که تبلیغات همچنان مهم شمرده می‌شود با «محسن حدادی» مدیرکل دفتر تبلیغات و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم دقایقی گفت‌وگو کردیم که وی گفت: در موضوع پاسداشت زبان فارسی و نظارت بر تبلیغات نشان‌های تجاری، خدمات و کالا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر مبنای وظایف محوله و قوانین جاری کشور اقدام می‌کند و قطعا ضمن نظارت دقیق، با هر نوع تبلیغ خلاف قوانین و مقررات، همچنین تبلیغات هنجارشکن، مطابق قانون برخورد می‌کند.

وی اضافه کرد: با این حال، برخی ناهماهنگی‌ها، مانع هم‌افزایی و حرکت هماهنگ در این حوزه می‌شود؛ یکی بحث «ثبت» نشان و نام شرکت‌ها و خدمات با اسامی غیرفارسی و دیگری برخورد سلیقه‌ای برخی سازمان‌ها و نهادهای غیردولتی با تبلیغات نشان‌های تجاری دارای این نوع اسامی است که صداوسیما در این بخش، نقش پررنگ‌تری دارد و بر همین مبنا اقدامات نهاد ناظر برای اعمال قانون را محدود می‌کند. این موضوع بعضا در خصوص تبلیغات محصولات سلامت محور، نیز دیده شده است.

مدیرکل دفتر تبلیغات و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: همین ناهماهنگی و رفتار سلیقه‌ای، باعث شده دستگاه نظارتی، نتواند در موضوع نظارت، به طور کامل و صددرصدی اقدام کند که با توجه به برخی هماهنگی‌های جدید صورت گرفته امیدواریم، نظارت به صورت پیشینی و از سوی فعالان اقتصادی کشور، صورت پذیرد و در ایستگاه آخر، قربانی اقدامات انجام گرفته قبلی نشود؛ چرا که قطعا با توجه به شعار سال، سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و شرایط اقتصادی کشور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنای همراهی با تولیدکنندگان کالا و ارائه‌دهندگان خدمات در بخش‌های مختلف تبلیغاتی را دارد.

* قانون چه می‌گوید؟

با تمام تفاسیر و صحبت‌های مطرح شده به نظر می‌رسد یا قانون نقصی دارد که نیازمند اصلاح است و یا سازمان‌ها به مصوبات و قوانین بی‌محلی کرده و آن را مهم نمی‌دانند. جالب است بدانید در قانون آمده است قوت و اصالت زبان فارسی به عنوان یکی از ارکان هویت ملی ایران و زبان دوم عالم اسلام و معارف و فرهنگ اسلامی دستگاه‌های قانونگذاری اجرایی و قضایی کشور و سازمان‌ها شرکت‌ها و موسسات دولتی و کلیه شرکت‌های که شمول قوانین و مقررات عمومی بر آنها مستلزم ذکر نام است و تمامی شرکت‌ها سازمان‌ها و نهادهای مذکور در بند دال تبصره ۲۲ قانون برنامه دوم توسعه موظف هستند از به‌کار بردن کلمات و واژه‌های بیگانه در گزارش‌ها مکاتبات سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های رسمی خودداری کنند و همچنین همچنین استفاده از این واژه‌ها بر روی کلیه تولیدات داخلی اعم از بخش‌های دولتی و غیردولتی که در داخل کشور عرضه می‌شود ممنوع است.

در بخش دیگری از این قانون آمده کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و اماکن تولیدی و خدماتی و تجاری موظف هستند و مدت ۲ سال از تاریخ ابلاغ این قانون اسامی تولیدات و ظرف مدت یک سال نام اماکن خود را به واژه‌ها و نام‌های غیربیگانه برگردانند.

همچنین چاپخانه‌ها و مراکز طبع و نشر، روزنامه‌ها و مطبوعات مکلف به رعایت این قانون هستند و در صورت تخلف وزارت ارشاد طبق تبصره هشتم همین قانون با آنها رفتار می‌کند. اما در بخش دیگری از این قانون به برخورد و مجازات نیز اشاره شده است: در تبصره ۸ آمده تولید و توزیع‌کنندگان کالاها و صاحبان مراکز کسب و کار در صورت تخلف از این قانون به ترتیب به مجازات‌های زیر محکوم خواهند شد:

یک: اخطار کتبی توسط وزارت ارشاد. دو: تعویض علائم و نشانه‌ها و تغییر اسامی و عناوین پس از اعلام وزارت ارشاد توسط وزارت کشور یا دستگاه‌های ذیربط با هزینه متخلف. سه: تعطیلی موقت محل کار. چهارم: لغو پروانه کار.

همچنین نیروی انتظامی موظف است از نصب و استفاده از علائم به زبان و خط بیگانه توسط مراکز تولید و توزیع و صنوف جلوگیری کند.

حالا می‌دانیم دستگاه‌هایی مختلفی مسؤول پیگیری ماجرای نام‌های خارجی بر کالاهای تولید داخل هستند، و درست پاشنه آشیل ماجرا همین جاست که نظارت شهرداری‌ها و نیروی انتظامی کافی نبوده و اعمال سلیقه در دستگاه‌های مزبور موجب لنگیدن کمیت نامگذاری بر کالاها شده است.

در این مسیر نمی‌توان تنها از فرهنگستان و وزارت ارشاد متوقع بود؛ چرا که نام نهادهای مسؤول فراوانی در قانون به دقت و صراحت مطرح شده است.

انتهای پیام/ 





منبع خبر

نام‌های عجیب روی تولیدات ایرانی/ ارشاد و فرهنگستان: زورمان نمی‌رسد بیشتر بخوانید »