قرآن کریم

ترتیل سوره(یونس)

ترجمه سوره(یونس)

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، عید نوروز در خانواده‌های ایرانی با ذکر و دعا شروع می‌شود. صدای قرآن خواندن پدر در گوشه سفره هفت سین و نوای دل‌نشین مادر که دعای تحویل سال را زمزمه می‌کند، همگی نشان از جایگاه دین در عید باستانی ایرانی دارد. عیدی که قرن‌هاست با آموزه‌های اسلامی گره خورده و پربرکت شده است. از دید و بازدیدهای عیدانه و اجرای صله‌رحم گرفته تا عیدی دادن و سفرهای نوروزی، همگی حکم‌هایی است که اسلام بر آن‌ها تأکید کرده است. تاریخ را هم که بخوانیم دستمان می‌آید از زمانی که اسلام وارد ایران شد، عید نوروز هم مثل بسیاری از رسم‌ها و آداب ایرانی، رنگ و بوی اسلامی به خود گرفت.

برای بررسی جایگاه عید نوروز در منظر اسلام و شناخت رویکرد بزرگان اسلامی نسبت به این عید ایرانی، با حجت‌الاسلام و المسلمین علی علم الهدی، کارشناس دینی و پژوهشگر و نویسنده، گفت‌وگو شده است.

آن‌طور که این کارشناس دینی توضیح می‌دهد، علامه مجلسی روایتی به نقل از پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نوشته است با این مضمون که: «گروهی از مردم ایران که به تازگی مسلمان شده بودند، در یکی از جشن‌های نوروز، جامی از جنس نقره و پر از حلوا به عنوان هدیه برای رسول خدا صلی‌الله علیه و آله آوردند. آن حضرت پرسیدند: این چیست؟ جواب دادند که: امروز نوروز، عید بزرگ ایرانی‌هاست. حضرت فرمودند: کاش هر روز بر ما نوروز بود.»

***احترام اسلام به جشن ایرانی‌ها

* زمانی که اسلام وارد ایران شد، مردم ایران آدابی مثل عید نوروز را رعایت می‌کردند و هر سال در روزهای اول بهار جشن می‌گرفتند. مواجهه اسلام با عید باستانی ایرانی‌ها چگونه بود؟

دین اسلام علاوه بر این‌که دستورات الهی را برای بهتر شدن زندگی انسان‌ها به آن‌ها آموزش می‌دهد و خرافه‌پرستی و گرایش به باطل را رد می‌کند، اما برای رسم‌ها و آداب مردم هم احترام قائل است.

* این مطلب به آن معناست که اسلام، عید نوروز را تائید کرد؟

اسلام به آداب و رسوم درست و خداپسندانه احترام می‌گذارد. نمونه این رویکرد اسلام در مواجهه با جشن نوروز ایرانی‌هاست. حتی در کتاب شریف نهج‌البلاغه آمده که امام علی علیه السلام در بخشی از نامه معروف خود به مالک اشتر، درباره رعایت رسوم و آیین‌های مردم تأکید کرده و فرموده‌اند: «آداب پسندیده‌ای را که بندگان این ملت به آن عمل کرده و ملت اسلام با آن پیوند خورده و رعیت با آن اصلاح شده است، بر هم نزن.»

در عین حال در بعضی از روایت‌ها به اتفاقی که در روز اول بهار و عید نوروز اتفاق افتاده، اشاره شده است. به عنوان مثال در منابع تاریخی نوشته شده که یکی از پیامبران خدا به نام حزقیل (یا ازقیل) در زمین سفر می‌کرد. روزی به سرزمینی رسید که مردم آن مرده بودند. پیامبر خدا عرض کرد: «خدایا! چگونه آن‌ها را زنده خواهی کرد؟» خداوند دستور داد که مقداری آب بر روی خاک آن‌ها بریز و درخواست کن تا زنده شوند. حزقیل مقداری آب ریخت و دعا کرد که آنها دوباره زنده شوند. به این صورت همه آنها زنده شدند و بین سی تا هفتاد سال زندگی کردند. این واقعه در اولین روز بهار یعنی فروردین اتفاق افتاد و به این واسطه روز اول فروردین را عید می‌گویند و کلمه عید از عود و اعاده گرفته شده است.

***رویکرد رسول خدا صلی‌الله علیه و آله به عید نوروز

* زمانی که اسلام وارد ایران شد، رویکرد مسلمانان غیر ایرانی به اسلام چگونه بود؟

درست است که عید نوروز یک جشن ملی و مخصوص ایرانی‌هاست، اما از زمانی که اسلام به خاک ایران تابید و مردمش را مسلمان کرد، بنا به برخورد مسالمت‌آمیز خود با آداب و رسوم هر سرزمینی، به رسم‌های نوروزی ایرانی‌ها هم رنگ و بوی اسلامی و الهی بخشید. این طور بود که با مسلمان شدن مردم ایران، نوروز با اعتقادات اسلامی آمیخته شد و دید و بازدید نوروزی به عنوان صله‌رحم و یک وظیفه دینی مطرح شد.

علامه مجلسی، روایتی به نقل از پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نوشته است با این مضمون که: «گروهی از مردم ایران که به تازگی مسلمان شده بودند، در یکی از جشن‌های نوروز، جامی از جنس نقره و پر از حلوا به عنوان هدیه برای رسول خدا صلی‌الله علیه و آله آوردند. آن حضرت پرسیدند: این چیست؟ جواب دادند که: امروز نوروز، عید بزرگ ایرانی‌هاست. حضرت فرمودند: کاش هر روز بر ما نوروز بود.»

***رویکرد حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام به عید نوروز

همچنین در کتاب من لا یحضره الفقیه نوشته شده که در نوروز هدیه‌ای برای حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام آوردند. حضرت فرمودند: این چیست؟ عرض کردند: یا امیرالمؤمنین علیه السلام امروز، نوروز است و این هدیه نوروزی است. حضرت هدیه را میان حاضران تقسیم کرده و فرمودند: «هر روز را برای ما نوروز بسازید.»

***سفارش‌های نوروزی در اسلام

* می‌دانیم که هر روزی دستورالعمل‌های دینی خاصی دارد که خوب است رعایت شود. در مورد روز اول فصل بهار که مصادف با عید نوروز است، انجام چه کارهایی از طرف اسلام توصیه شده است؟

یکی از آداب مهم در نوروز طهارت و پاکیزگی است که در اسلام به آن اهمیت بسیاری داده شده است. در کتاب الوسائل و مصباح المتهجد به نقل از امام صادق علیه السلام نوشته شده است که آن حضرت فرمودند: «در روز نوروز غسل کن و لباس پاکیزه بپوش و بهترین عطرها را بزن و روزه‌دار باش. دو نماز دو رکعتی هم به‌جا بیاور به این صورت که در رکعت اول، سوره حمد و ده مرتبه سوره قدر و در رکعت دوم حمد و ده مرتبه سوره کافرون بخوان و در دو رکعت دوم هم در رکعت اول، حمد و ده مرتبه سوره توحید و در رکعت دوم، حمد و ده مرتبه سوره فلق و سوره ناس را بخوان. بعد از آن سجده شکر به‌جا بیاور.»

شاید خواندن سوره قدر در این نماز اشاره به نزول برکات و خواندن سوره‌های ناس و فلق اشاره به درخواست رفع انواع بدی‌ها باشد.

همچنین در روایتی که در کتاب بحارالانوار در مورد تعالیم اسلامی در هنگام شروع فصل بهار آمده، یکی از وظایف مسلمانان، ذکر خدا و یادآوری روز قیامت که مرده‌ها زنده می‌شوند، عنوان شده است: «اذا جاء الربیع فذکروا ذکرا نشورا؛ هنگامی که بهار آمد پس یاد کنید قیامت را».

پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله هم ذکر خداوند متعال را به عنوان یکی از وظایف مسلمانان در عید نوروز و آغاز فصل بهار دانسته و توصیه کرده‌اند که: «عیدهای خود را با یاد و ذکر عظمت خداوند، زینت بدهید.»

تعداد زیادی از فقهای اسلام هم به پیروی از حدیث‌هایی در رابطه با روز عید، روزه گرفتن و غسل کردن در عید نوروز را مستحب و پسندیده اعلام کرده‌اند. از دیگر اعمال خواندن و تکرار ذکر «یا ذالجلال و الاکرام» است.

***دعای تحویل سال

* خواندن و تکرار دعای تحویل سال هم از ذکرهای مستحب این ایام است.

درست است. برقرار کردن ارتباط خالصانه با خالق هستی یکی از نکته‌های خوبی است که توصیه شده است. علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد درباره دعای تحویل سال نوشته است: در وقت تحویل سال و اولین لحظه‌های آغاز سال نو این دعا را بسیار بخوانید: «بسم الله الرحمن الرحیم، یا مقلب القلوب و الابصار، یا مدبر الیل و النّهار، یا محول الحول و الاحوال، حَوّل حالنا الی احسن الحال.» بنابراین با توجه به این گزارش، دعای تحویل سال در دوره صفویه مرسوم و معمول بوده است.

در عین حال جدا از اینکه دعای تحویل سال در دوران قبل از صفویه به چه شکلی خوانده می‌شد، این نکته مهم است که نفس دعا و خواندن قرآن و حتی نماز گزاردن هنگام تحویل سال، نشان می‌دهد که نوروز با اعتقادات اسلامی ما همراه شده است. تعدادی از عالمان دین هم معتقدند که عبارات دعای تحویل سال برگرفته از عبارات قرآنی و یا احادیث و روایاتی است که در معتبرترین منابع شیعی مانند کتاب التهذیب شیخ توسی نوشته شده است.

***آیه‌های بهاری

* زنده شدن مردگان که به آن اشاره کردید، یکی از موضوعات مورد تأکید قرآن کریم است. در قرآن کریم چه آیاتی به طور مستقیم به بهار اشاره دارد و این آیات چه نکته‌ای را به ما گوشزد می‌کند؟

در قرآن کریم بیشتر از پانزده بار به موضوع تجدید حیات که برای زمین رخ می‌دهد، اشاره شده است. به عنوان مثال در آیات ۵ و ۶ سوره حج می‌فرماید: «وَ تَرَی الْأرْضَ هامِدَه فَإذا أنْزَلْنا عَلَیهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أنْبَتَتْ مِنْ کلِّ زَوْجٍ بَهیجٍ. ذلِک بِأنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أنَّهُ یحْیی الْمَوْتی‏ وَ أنَّهُ عَلی‏ کلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ؛ زمین را جامد و افسرده و بی‌روح و بی جنبش می‌بینی اما همین که آب باران را بر آن نازل کنیم به جنبش و حرکت درمی‌آید و فزونی می‌گیرد و انواع گیاهان سرور افزا می‌رویاند. این از آن جهت است که خداوند حق است و نظام زنده کردن مرده‌ها در قبضه قدرت اوست و اوست که بر هر چیز تواناست.»

در آیه ۵۰ سوره روم به زنده شدن زمین در فصل بهار اشاره می‌کند که: «فَانظُرْ إِلَی ءَاثَـَرِ رَحْمَت اللَّه کَیْف یُحْی الاْ رْض بَعْدَ مَوْتِهَآ إِن ذَلِکَ لَمُحْی الْمَوْتَی وَ هُوَ عَلَی کُل شَی ءٍ قَدِیرٌ؛ پس به آثار رحمت خدا بنگر که چگونه زمین را پس از مرگش زنده می‌گرداند. در حقیقت، هم اوست که قطعاً زنده کننده مردگان است و اوست که بر هر چیزی تواناست.»

شروع زنده شدن طبیعت هم از نوروز است که زمین سرد و افسرده با آمدن نشانه‌های بهار، نشانه‌های حیات و زندگی را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، هرچند که در قرآن کریم اشاره‌ای به ایام نوروز نشده است، اما درباره فصل بهار و زنده شدن طبیعت آیات بسیاری وجود دارد.

ترتیل سوره(یونس)

ترجمه سوره(یونس)

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، امسال هم بیماری کرونا گریبان دنیا را گرفته و نوروز را با محدودیت‌هایی در رفت و آمد و مسافرت درگیر کرده است. در اثر این بیماری قرار است همسران چند روزی را در کنار یکدیگر باشند و بیشتر از روزهای دیگر سال، دور از هر نوع دغدغه کسب و کار و مشغله‌های این‌چنینی، زندگی کنند. برای خوش گذراندن روزهای تعطیل ابتدای سال، راه‌های زیادی وجود دارد: مهمانی، پارک، سینما، گپ و گفت با دوستان، سفر، سر زدن به موزه‌ها و آدم‌هایی که از بس کم دیدیمشان و اتفاقاً ارزشمندند، چیزی کم از عتیقه‌ها و اسباب کمیاب و ارزشمند موزه ندارند و بسیاری روش‌های دیگر.

اما همین کرونا راه سفر را بسته، پس نکته این است که هر راهی را هم که برای تفریحات عید نوروز و خوش گذراندن این روزها تعیین کنیم، باید در کنار همسرمان باشیم و او در تمام این برنامه‌ها شریک است. پس برنامه‌ریزی و دقت در نحوه مراوده با همسر در این روزها که مدت زمان بیشتری در کنار او هستیم، از اهمیت بالایی برخوردار است.

بیشتر بخوانید:

سبک زندگی اسلامی برای مادران باردار در نوروز

در گفت‌وگویی که با دکتر طاهره محسنی، کارشناس دینی و سبک زندگی اسلامی انجام شده، به چند نکته باریک‌تر از مو در این رابطه اشاره کرده است.

**همکاری در مهمان‌داری

* مهمانی رفتن یکی از رکن‌های جدانشدنی تعطیلات نوروزی است؛ اما گاهی همین رکن ساده و اساسی، به یکی از معضلات و مشکلات در خانواده‌ها تبدیل می‌شود و زمینه بحث و مشاجره را فراهم می‌کند. برای جلوگیری از این مشکل چه باید کرد؟

همه تفریح و زیبایی عید نوروز به همین دید و بازدیدها و اجرای حکم الهی صله‌رحم مربوط است. در این مورد زن و شوهر باید مثل همه خانواده‌های مسلمان ایرانی در خانه‌شان را به روی مهمان باز بگذارند و از آمدن حبیب خدا شکرگزار باشند.

اما یک نکته در این مهمانی‌ها باید رعایت شود، اینکه رسیدگی به مهمان‌ها و مرتب کردن خانه و تهیه غذا، فقط بر عهده یک نفر نیست و همه افراد خانواده باید با هم همکاری کنند و به طور دسته‌جمعی کارها را انجام بدهند. این همکاری بین زن و شوهر، نه فقط فضای صمیمیت و دوستی را بین آن‌ها افزایش می‌دهد، حتی باعث می‌شود فرزندان خانواده هم مسئولیت‌پذیری را یاد بگیرند و به این روش، آن‌ها راحت‌تر و بهتر می‌توانند مشارکت در کارهای گروهی را بیاموزند.

کمک کردن به خانم خانه مخصوصاً وقتی مهمانی به خانه می‌آید تا اندازه‌ای اهمیت دارد که در کتاب جامع السعادات در روایتی به نقل از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله نوشته شده که آن حضرت فرموده‌اند: «خدمت کردن نسبت به زن و فرزند، کبائر و گناهان بزرگ را می‌پوشاند و غضب خدا را خاموش می‌کند و مهریه حورالعین است و بر حسنات و نیکی‌ها می‌افزاید و درجات معنوی انسان را بالا می‌برد.»

**به همسرت سخت نگیر

* گاهی همسران برای پذیرایی از مهمان‌ها به یکدیگر سخت می‌گیرند. گاهی خانم خانه، مرد را مجبور می‌کند بدون توجه به درآمد ماهانه و هزینه‌های بسیار، اسباب پذیرایی مفصل را برای مهمان‌ها فراهم کند و گاهی مرد خانه، همسرش را ناگزیر می‌کند برای پذیرایی خود را به زحمت بیندازد. راهکار و نظر اسلام درباره این گونه برخوردها در خانواده چیست؟

جالب است که در آموزه‌های اسلامی به این نکته به ظاهر جزئی اما اساسی و ریشه‌ای که اثر زیادی در حفظ آرامش افراد دارد هم توجه شده است. در این مورد، در کتاب عیون اخبار الرضا علیه السلام نوشته شده که امام رضا علیه السلام تعریف کرده‌اند که یک روز مردی، حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام را به خانه‌اش دعوت کرد و از آن حضرت درخواست کرد تا مدتی را مهمان او و خانواده‌اش شود. امام علی علیه السلام به آن مرد فرمود: «با سه شرط دعوت مهمانی تو را قبول می‌کنم:

اول آنکه از بیرون از خانه‌ات چیزی برای من تهیه نکنی و برای پذیرایی از من دچار مشکل نشوی و خودت را به سختی نیندازی.

دوم آنکه با داشته‌هایت در خانه از من پذیرایی کنی و چیزی دریغ نکنی.

سوم آنکه با زن و فرزندانت مدارا کنی و برای اینکه مهمان شما شده‌ام، بر آن‌ها سخت نگیری.»

درست است که هر میزبانی وظیفه دارد از مهمان خود به خوبی پذیرایی کند. درست است که میزبان نباید هیچ خیری را از مهمان خود دریغ کند. درست است که میزبان نباید به مهمان خود بی‌احترامی کند و او را نرنجاند. همه این‌ها درست! اما میزبان خوب کسی است که مراعات حال همسر خود را بکند و برای مهمانی دادن و پذیرایی از مهمان، همسرش را آزار ندهد و او را به سختی نیندازد. در هر صورت اسلام سفارش نکرده است که اگر خواستی مهمانی راه بیندازی یا اگر مهمانی به خانه‌ات آمده، همسرت را مجبور کن که با تو همراه شود و در پذیرایی کردن از مهمان‌ها به سختی و رنج بیفتد.

**شوخی و خنده

* رویکرد اسلام به جایگاه و میزان شوخی و خنده در خانواده و جمع‌های مهمانی چیست؟

این مورد هم برای شاداب کردن و آرامش خانواده بسیار مفید است، نه خرج دارد و نه زحمت. فقط کافی است کمی ذوق و استعداد به خرج داد تا طعم تعطیلات را به کام خود و همسر شیرین کرد. به عبارت دیگر تعطیلات نوروزی و فراغت از کارهای بیرون از خانه، فرصت خوبی است که اعضای خانواده دور هم جمع شوند و همسران به حال هم رسیدگی کنند.

این نکته را امام باقر علیه السلام گوشزد فرموده‌اند که: «سرگرمی مؤمن در سه چیز است: هم‌نشینی با همسر، بذله‌گویی با برادران و نماز شب.» پس هم‌نشینی و شوخی با همسر یکی از بهترین تفریح‌های مؤمن است، چه از طرف مرد انجام شود و چه از طرف زن. در حقیقت خداوند درهای برکت را به خانه‌ای باز می‌کند که اعضای آن با هم همدل و همراه هستند.

در این مورد در کتاب بحارالانوار نوشته شده یک روز امام جعفر صادق علیه السلام از شخصی پرسیدند: «چقدر با یکدیگر شوخی می‌کنید؟» آن مرد در جواب عرض کرد: «خیلی کم!» پس امام صادق علیه السلام فرمودند: «این‌طور نباشید. با یکدیگر شوخی کنید چون شوخی از خوش‌اخلاقی به وجود می‌آید.»

پس وقتی زن و شوهری این صفت را در زندگی خود داشته باشند و هر روز نوروز در حد چند کلمه‌ای هم با هم شوخی کنند، با این کار خود بار زندگی را سبک کرده و خستگی را از روح و بدن یکدیگر دور می‌کنند.

* حد و مرز شوخی کردن چقدر است؟ به هر حال گاهی شوخی و خنده از حد گذشته و به شخص مقابل توهین می‌شود.

همین طور است. در مورد شوخی کردن نکاتی وجود دارد که رعایت کردن آن‌ها به‌خصوص در این روزها ضروری است. یکی از موارد، دوری کردن از توهین و ناسزاست. یعنی وقتی در این روزهای تعطیل کنار همسرت نشسته‌ای و با شیرین‌زبانی و مزاح می‌خواهی شادش کنی، مراقب باش تا حرفی نزنی که باعث رنجش او شود. همان طور که در جلد دوم کتاب کافی به نقل از امام محمدباقر علیه السلام نوشته شده است که: «خداوند متعال دوست دارد کسی را که در میان جمع شوخی کند، به شرط آن‌که ناسزا نگوید.»

درواقع ناسزا گفتن در حین شوخی، نه‌تنها موجب شاد شدن دل همسر نمی‌شود، بلکه او را آزار می‌دهد و زمینه‌ساز کینه در قلب او می‌شود. به همین دلیل باید از شوخی‌هایی که دل همسر را می‌رنجاند دوری کرد.

از طرف دیگر لازم است که شوخی کردن با توهین و تحقیر کردن شخصیت دیگری همراه نباشد، در غیر این صورت همان شوخی موجب از بین رفتن محبت و آغازکننده دعوا و مشاجره در خانواده می‌شود.

**اول همسر؛ بعد مهمان

* بعضی افراد برای پذیرایی از مهمان یا مهمانی رفتن، خود را آراسته می‌کنند، در حالی که این نکته را در زندگی شخصی خود و در مقابل همسرشان رعایت نمی‌کنند. آموزه‌های دینی برای این گونه افراد چیست؟

نظافت و آراسته بودن یکی از خصلت‌های مسلمان است. مسلمان‌های ایرانی هم در آستانه سال جدید شمسی هم خانه و محل زندگی خود را تمیز می‌کنند و هم با پوشیدن لباس‌های مرتب خودشان را زیبا می‌کنند تا مانند بهار طبیعت، سلامت و زیبا باشند.

اما ماجرا به همین جا حتم نمی‌شود. درست است که تمیز کردن خانه و پوشیدن لباس‌های پاکیزه به‌خصوص در مقابل مهمان، از رسم‌های خوب اسلامی و ایرانی ماست، اما همین رسم باید در وهله اول در برابر همسر رعایت شود. چون اسلام به احساسات و نیازهای عاطفی انسان‌ها به خوبی توجه دارد و میل به زیبایی و آراستگی را از نظر دور نداشته است.

به همین علت است که پوشیدن لباس زیبا، استفاده از عطر و بوهای خوش و آراسته شدن در مقابل همسر مورد تأکید اسلام است. به عبارت دیگر سفارش شده که زن و شوهر خود را برای یکدیگر آراسته کنند و به شکلی جذاب و دوست‌داشتنی جلوه کنند.

این نوع رفتار به ویژه در روزهای تعطیل نوروز که مدت بیشتری در کنار هم هستند، نه‌تنها همسران را به یکدیگر نزدیک می‌کند بلکه موجب می‌شود که با برآورده شدن نیازهای عاطفی آن‌ها در داخل خانواده، عفت و پاک‌دامنی در جامعه ایجاد شود.

در کتاب نهج الفصاحه هم نکته بسیار مهمی به نقل از پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله نوشته شده است. با این مضمون که آن حضرت فرموده‌اند: «لباس‌های خود را تمیز نگه‌دارید، موهای خود را اصلاح کنید، مسواک بزنید و آراسته و پاکیزه باشید. چراکه مردم بنی‌اسرائیل چنین نکردند و زنانشان بدکار شدند.» از این روایت به دست می‌آید که مردم قوم بنی‌اسرائیل به دلیل اینکه نیازهای اولیه خود را در فضای خانواده برآورده نکرده بودند، به بیراهه کشیده شدند و به علت عدم آراستگی در مقابل همسران خود، موجب ترویج بی‌بندوباری و لاابالی‌گری در بیرون از فضای خانه شدند.

در کتاب بحارالانوار هم به نقل از امام صادق علیه السلام نوشته شده که آن حضرت فرموده‌اند: «در روابط میان زن و شوهر، مرد سه وظیفه دارد که یکی از آن‌ها آراستگی ظاهری‌اش در برابر دیدگان زن است و زن هم سه وظیفه که یکی از آن‌ها آراستگی نیکویش در برابر شوهر است.»

**رفت و آمد با خانواده همسر

*دید و بازدید نوروزی که نوعی به‌جا آوردن رسم صله‌رحم توصیه شده در اسلام است، آن‌قدر در میان خانواده‌های ایرانی شناخته‌شده هست که نیازی به معرفی یا توضیح نداشته باشد. در این میان، جایگاه سر زدن به خانواده همسر کجاست و این کار چه ارزشی دارد؟

در کتاب نهج الفصاحه، روایتی از پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نقل شده که آن حضرت فرمودند: «پیوند با خویشاوندان باعث افزایش مال و موجب محبت در خانواده شده و مرگ را به تأخیر می‌اندازد و عمر را طولانی می‌کند.»

در این مورد، یکی از نکات بسیار مهم در تعطیلات نوروزی و دید و بازدیدهای خانوادگی، این است که زن یا مرد به خانواده همسرش هم به اندازه خانواده خودش احترام بگذارد و با آن‌ها طوری رفتار کند که با خانواده خودش رفتار می‌کند. چون با ازدواج دو نفر، خانواده همسر هم به اقوام و خویشاوندان او افزوده می‌شوند. درنتیجه هر کدام از زن و مرد مانند اقوام و خویشاوندان خودش، نسبت به خانواده همسرش هم مسئولیت‌هایی خواهد داشت و باید صله‌رحم را با آن‌ها هم به‌جا بیاورد.

البته باید توجه داشت که صله‌رحم، نوعی احترام به خانواده همسر است و لازم است که مواردی در این گونه ارتباطات حفظ شود. به عنوان مثال خانواده‌ها از کارهای زشتی مثل طعنه زدن، توهین و تحقیر دوری کنند تا حرمت یکدیگر را خدشه‌دار نکنند. حفظ احترام خانواده‌ها و خوبی کردن به آن‌ها، باعث دلگرم شدن همسران نسبت به زندگی مشترک می‌شود.

در این مورد در حدیثی از حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در کتاب غررالحکم آمده است که: «افعلوا الخیر ما استطعتم، فخیر من الخیر فاعله؛ تا می‌توانید خوبی کنید، زیرا بهتر از خوبی کسی است که خوبی می‌کند، چیزی بهتر از خوبی وجود ندارد مگر پاداش آن.»

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از مشرق، دین اسلام برای تمان شرایط و دوران زندگی برنامه‌های متنوعی دارد. به عنوان مثال باردار بودن یا داشتن نوزاد شیرخوار دلیل قانع‌کننده‌ای برای بر هم زدن برنامه تعطیلات بهاری  نیست. اگر نگاهی به روایت‌ها و حدیث‌های اسلامی بیندازید، حتماً دستتان می‌آید که همه برنامه‌های نوروزی ما، ایرانی‌ها، از صله‌رحم و دید و بازدید نوروزی گرفته تا گردش و تفریح و خوردن میوه، همه و همه در سبک زندگی اسلامی توصیه و تأکید شده است و نه‌تنها ضرری را متوجه مادران باردار نمی‌کند، بلکه فواید بسیاری هم برای آن‌ها دارد. نکته قابل توجه این است که نوروز امسال خانم‌های باردار به دلیل شیوع بیماری کرونا باید مراقبت بیشتری داشته باشند و در عین حال تعطیلات نوروز با روزهای ماه مبارک شعبان متقارن است، فرصت خوبی برای این گروه از مادران ایجاد شده تا با ذکر و توسل به امام زمان (ع) روح و جان خود و فرزندشان را هم صفایی بدهند.

گفت‌وگویی که با دکتر محسنی، کارشناس دینی و استاد دانشگاه انجام شه به بررسی مسائل و امور مربوط به خانم‌های باردار و یا دارای نوزاد پرداخته تا به مسائل و برنامه‌های مربوط به این گروه از مادران پاسخ داده شود.

آن طور که این محقق اسلامی توضیح می‌دهد، یکی از توصیه‌های بسیار مهم برای مادران باردار تلاوت قرآن کریم است. چه‌بهتر که پدر جنین یا نوزاد هم که در تعطیلات نوروز در خانه به سر می‌برد در تلاوت قرآن، همسر خود را یاری کند و هر دو در کنار یکدیگر بنشینند و قرآن را تلاوت کنند. در این مورد تأکید شده است که خانم‌های باردار سوره‌های مبارکه مریم و محمد را به طور مداوم تلاوت کنند. البته باید توجه داشت که تلاوت هر دو سوره تأکید شده، مربوط به هر دو جنس دختر و پسر است. همچنین مادر باید در تلاوت این سوره‌ها و همچنین ختم قرآن کریم تداوم و استمرار داشته باشد و اگر شاغل است، از تعطیلات نوروزی برای این هدف بهره کافی را ببرد. از طرف دیگر اقامه نماز شب هم نباید از برنامه نوروزی جا بماند. چون در روایات اسلامی آمده است که اگر زنی در دوران بارداری، نماز شب به‌جا آورد خداوند فرزند او را در سلامت و آرامش خواهد آفرید. باید توجه داشت که اگر کسی در دوران تجرد اهل اقامه نماز شب نبوده هم سعی کند در دوران بارداری نماز را به‌جا آورد. در عین حال دائم الوضو بودن مادر باردار و ترک کردن رفتارهای زشت و گناه، باعث نورانی شدن چهره فرزند او می‌شود. انجام اوامر الهی و دست خیر داشتن هم در این مورد مؤثر خواهد بود و عید نوروز هم بهانه خوبی برای دست به جیب شدن در کارهای خیر است.

مهمانی نوروزی یعنی آرامش خاطر

می‌دانیم که دوران بارداری به طور معمول حدود نه ماه زمان می‌برد تا اینکه نوزادی متولد شود. در عین حال صله‌رحم یکی از برنامه‌های زندگی است که به خصوص در ایام تعطیل رواج پیدا می‌کند. خانم‌های باردار تا چه اندازه می‌توانند این دستور اسلامی را انجام دهند؟

همان طور که اشاره کردید دوران بارداری حدود نه ماه طول می‌کشد. در این مدت خانم باردار نمی‌تواند و البته نباید رفت و آمدهای خود با خانواده و اقوام را قطع کند به این بهانه که توانایی جابه‌جا شدن را ندارد و یا اینکه همسرش چنین اجازه‌ای به او ندهد. به ویژه در زمان تعطیلات عید نوروز که تب مهمانی رفتن داغ است و برکت‌های زیادی هم برای مادر باردار به همراه دارد.

نکته قابل توجه این است که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «و اتقوا الله الذی تسائلون به و الارحام» در تفسیر مجمع‌البیان به نقل از امام باقر علیه السلام روایت شده که آن حضرت فرموده است: «معنای تقوای از ارحام این است که از قطع رحم بپرهیزید.» باید توجه داشت که چنین دستوری به طور مطلق آمده و افرادی که گمان می‌کنند در دوران بارداری نباید با دوستان و اقوام رفت و آمد داشته باشند، کاملاً در اشتباه هستند؛ بنابراین برقراری صله‌رحم و دید و بازدید نوروزی در دوران بارداری هم باید همچنان ادامه داشته باشد، چراکه در ایجاد روحیه مادر بسیار مؤثر است.

**تأثیر انجام صله‌رحم در کاهش افسردگی پس از زایمان

* رفت و آمدهای خانوادگی برای مادرانی که به تازگی صاحب نوزاد شده‌اند، چه اثری دارد؟

اگر خانمی به تازگی وضع حمل کرده است، باید توجه داشته باشد که همین مهمانی‌ها و دیدارهای نوروزی می‌تواند تا اندازه زیادی بر روحیه او تأثیر مثبت گذاشته و احتمال ابتلا به افسردگی را در او کاهش دهد. چراکه ابتلا به افسردگی در طول دوران بارداری و بعد از وضع حمل، موضوعی است که بسیاری از خانم‌ها با آن مواجه می‌شوند.

**ممنوعات بارداری

* چه نکات و اموری باید در رفت و آمدها برای این قشر از خانم‌ها رعایت شود؟

در دید و بازدیدها نباید در مورد تغذیه خانم باردار یا شیرده سهل‌انگاری کرد. چون در این مدت هر مسلمان ایرانی به رسم ایرانی و اسلامی، به دیدار آشنایان و اجرای حکم الهی صله‌رحم می‌رود و از آنجایی که تغذیه خانم باردار یا شیرده در تعیین سرنوشت فرزند او بسیار اثرگذار است، نباید در این مورد غفلت کرد. زیرا تغذیه او از غذاهای حلال یا حرام، یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین سعادت یا بدبختی و شقاوت فرزندش است.

البته خوراک و تأثیر آن بر کودک فقط مربوط به تعطیلات نوروزی نیست، بلکه به طور کلی حلال و پاک بودن غذایی که هر انسانی می‌خورد، از دوران کودکی تا وقتی که پدر یا مادر می‌شود، اثر زیادی بر خلق و خو و سرنوشت فرزند او دارد. اصولاً غذاهای حرام و ناپاک باعث می‌شود که فرزند ناصالح و ناپاک شود و در زندگی خود، علاوه بر ارتکاب اشتباهات و گناهان زیاد، احتمالاً دچار سرنوشت خوبی نباشد. پس بهتر است که در مهمانی‌ها و دیدارهای نوروزی هم مراقب تغذیه مادر باشیم،

* در این باره چه روایت معتبر و قابل توجهی وجود دارد؟

پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله بارها بر دوری کردن زنان باردار از خوردن غذای حرام و شبه ناک تأکید کرده و خطاب به پدران فرموده است: «فرزندانتان را در رحم مادرانشان تربیت کنید.» سؤال شد: «چگونه این کار را انجام دهیم ای رسول خدا؟» آن حضرت فرمود: «با خوراندن غذای حلال (به مادرش).»

در عین حال باید توجه داشت که شیطان لشکر خودش را از بین انسان‌هایی با نطفه و لقمه حرام تشکیل می‌دهد. کسی که حرام می‌خورد، ناخودآگاه نه‌تنها نمی‌تواند حق را از باطل تشخیص بدهد بلکه حتی حق را به صورت باطل و باطل را به شکل حق می‌بیند و درک می‌کند. بر همین اساس بوده که حضرت سیدالشهدا علیه السلام در روز عاشورا خطاب به لشکر عمر سعد که با ایجاد سر و صدا مانع از سخن گفتن آن حضرت می‌شدند، تأکید فرمود که: «حرامی که در وجود خودتان فروبرده‌اید مانع از این می‌شود که کلام حق را بشنوید و درک کنید.»

**به خط قرمز نزدیک نشو!

* چگونه باید تشخیص بدهیم که میوه و غذایی که در مهمانی می‌خوریم، حلال است یا حرام؟ اگر در این مورد شک داشتیم چه کنیم؟

درست است که صله‌رحم در اسلام واجب است و دید و بازدید هم رسم خوب ما ایرانی‌هاست. اما خانم باردار باید مراقب باشد که اگر در حلال بودن میوه و آجیل آشنای خود شک دارد، از آن نخورد. یعنی می‌شود این رسم خوب و پسندیده را به‌جا آورد اما از غذای شبهه‌ناک دوری کرد.

چون در دین اسلام علاوه بر اینکه توصیه شده است که همه انسان‌ها و به ویژه خانم‌های باردار از خوردن خوراکی‌های حرام دوری کنند، تأکید شده که این احتیاط را در مورد استفاده از خوراکی‌های مشکوک به حرام بودن هم رعایت کنند. چراکه این امکان وجود دارد که خانم باردار در مورد حلال بودن غذایی شک داشته باشد و آن غذا واقعاً حرام باشد. در این صورت خوردن آن غذا باعث می‌شود که بر سیرت جنین او اثر منفی بگذارد.

بنابراین دقت در مورد استفاده از خوراکی‌ها و میوه‌های مشکوک به حرام بودن هم از مواردی است که نباید هیچ کدام از مادران باردار درباره آن سهل‌انگاری کنند. البته در این مورد، پدر هم وظیفه دارد که همیشه و در هر حالی غذای حلال و پاکی برای خانواده تهیه کند و مادر باید مراقب باشد که جز از غذای پاکیزه و حلال نخورد و از خوراکی‌های مشکوک هم دوری کند.

**حضور در طبیعت

* گشت و گذار در طبیعت هم یکی دیگر از رسم‌های خوب ایرانی‌ها در تعطیلات آغاز سال است. این رسم برای خانم‌های باردار چه فایده‌ای دارد؟

حضور در طبیعت برای خانم‌های باردار بسیار مفید است چون به آن‌ها آرامش داده و اضطراب و نگرانی را دور می‌کند. در عین حال بر جنین هم تأثیر مثبت دارد. در روایات توصیه شده که حضور خانم باردار در سبزه‌زار و طبیعت باعث زیبا شدن فرزند او می‌شود.

البته مادران باید در نظر داشته باشند که صرف اینکه یک یا دو بار در طول بارداری در طبیعت قرار بگیرند کفایت نمی‌کند، بلکه در مورد همه توصیه‌های یاد شده باید تداوم و استمرار داشته باشند. درمجموع مادر باید سعی کند که در مدتی که می‌خواهد کودک خود را به دنیا آورد از نشاط و شادابی خاصی برخوردار شود تا کودک سالم و آرامی را به دنیا آورد.

**خوردن میوه دقت کنید

یک نکته بسیار مهم برای خانم‌های باردار و شیرده این است که در تمام مدت بارداری یا شیردهی خود، به ویژه در تعطیلات عید نوروز، خوردن میوه را فراموش نکنند. چون انواع میوه‌ها از جمله سیب، گلابی و به تأثیر بسیار مطلوبی بر سلامت کودک دارد. به عنوان مثال در مورد میوه به در کتاب بحارالانوار از امام رضا علیه السلام نقل شده است که آن حضرت فرمودند: «به همسران باردارتان کندر بدهید. اگر حمل آن‌ها پسر باشد، پاکیزه قلب و دانشمند و شجاع خواهد شد و اگر دختر باشد، خوش‌اخلاق و زیبا می‌شود.»

انواع آجیل و خشکبار هم مانند میوه‌جات، بر سلامت مادر و کودک او اثر مثبت دارد. چراکه تحقیقات جدیدی که پایگاه خبری هلس دی نیوز آمریکا آن را منتشر کرده نشان داده که مصرف آجیل توسط مادران در دوران بارداری ممکن است به جلوگیری از آلرژی در کودکان و نوجوانان منتهی شود. در عین حال توصیه شده است که مادر از زمانی که تصمیم به بارداری گرفت، نباید از کنجد و فرآورده‌های آن استفاده کند. همچنین هنگام ویار بهتر است که مادر از غذاهای بودار استفاده نکند و به جای آن‌ها شربت عسل با لیموترش تازه و یخ استفاده کند.

البته از قدیم گفته‌اند «اندازه نگه‌دار که اندازه نکوست». پس هم در خوردن میوه‌جات و هم در مصرف خشکبار باید دقت شود تا مبادا با مصرف بیش از اندازه سلامت مادر و کودک به خطر بیفتد.

**تلاوت قرآن و اقامه نماز شب در نوروز و اعیاد شعبانیه

* با توجه به اینکه به نوروز امسال با روزهای پربرکت ماه شعبان متقارن شده، خانم‌های باردار و شیرده چگونه باید از این ایام استفاده کنند؟

رفت و آمدها در روزها و شب‌های تعطیلات نباید باعث شود که خانم باردار یا شیرده از انجام کارهای ویژه‌ای که در اسلام توصیه شده، بازبماند. یکی از توصیه‌های بسیار مهم تلاوت قرآن کریم است. چه‌بهتر که پدر جنین یا نوزاد هم که این روزها در خانه به سر می‌برد در تلاوت قرآن، همسر خود را یاری کند و هر دو در کنار یکدیگر بنشینند و قرآن را تلاوت کنند.

در این مورد تأکید شده است که خانم‌های باردار سوره‌های مبارکه مریم و محمد را به طور مداوم تلاوت کنند. البته باید توجه داشت که تلاوت هر دو سوره تأکید شده، مربوط به هر دو جنس دختر و پسر است. همچنین مادر باید در تلاوت این سوره‌ها و همچنین ختم قرآن کریم تداوم و استمرار داشته باشد و اگر شاغل است، از تعطیلات نوروزی برای این هدف بهره کافی را ببرد.

از طرف دیگر اقامه نماز شب هم نباید از برنامه نوروزی جا بماند. چون در روایات اسلامی آمده است که اگر زنی در دوران بارداری، نماز شب به‌جا آورد خداوند فرزند او را در سلامت و آرامش خواهد آفرید. باید توجه داشت که اگر کسی در دوران تجرد اهل اقامه نماز شب نبوده هم سعی کند در دوران بارداری نماز را به‌جا آورد.

در عین حال دائم الوضو بودن مادر باردار و ترک کردن رفتارهای زشت و گناه، باعث نورانی شدن چهره فرزند او می‌شود. انجام اوامر الهی و دست خیر داشتن هم در این مورد مؤثر خواهد بود و عید نوروز هم بهانه خوبی برای دست به جیب شدن در کارهای خیر است.

**نوروز امسال را غنیمت بدانیم

* برگزاری برخی مراسم مذهبی مانند جشن میلاد امام زمان علیه السلام هم از مراسم خوب و پربرکت امسال است. برنامه مادران باردار در این ایام چگونه باید باشد؟

همان طور که اشاره کردید نوروز امسال با ایام میلاد امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هم‌زمان شده است. این تقارن تاریخی فرصت خوبی است تا مادر باردار یا شیرده تا حد امکان در این روزهای تعطیل ذکر و توسلی به آن حضرت داشته باشند.

اگر امکان برگزاری جشن های شعبانیه در سطح شهرها و روستاها بود، این بانوان به دلیل بارداری باید دقت بیشتری برای حضور در جمع ها داشته باشند. اما در هر حال حضور در مجالس ذکر اهل بیت علیهم‌السلام برکت های زیادی برای مادر و جنین او دارد.

در عین حال می‌توان روزهای تعطیل نوروز امسال را به مشرف شدن به اماکن زیارتی اختصاص داد تا در ضمن زیارت و توسل، روح و جان مادر باردار صیقل پیدا کرده و بر سلامت فرزندش هم مؤثر باشد. بنابراین رفتن به زیارتگاه برای مادری که باردار است بسیار توصیه شده. چراکه حتی نگاه به ضریح مطهر امامان معصوم و نواده‌های پاک و بزرگوار آن‌ها علیهم‌السلام هم در صفای باطن مادر و جنین اثر زیادی دارد که طبیعتاً منجر به آرامش روحی و جسمی جنین می‌شود و این آرامش‌ها عمدتاً پایدار است. چراکه همان آرامشی که مادر در اثر حضور در این مکان‌ها دریافت می‌کند، جنین هم از آن آرامش بهره‌مند می‌شود.