قرآن

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس: رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره انس با قرآن می فرمایند: «در این فضای آلوده مادیات، شایسته است در دریای بیکران معنویت قرآن کریم شنا کرد؛ تا از پلیدی‌های دنیا، پاک شد و این، جز با انس مدام با این کتاب آسمانی، ممکن نیست.»

تلاوت، مقدمه انس با قرآن

قرآن، کلام پروردگار مهربان است. خواندن و نگاه به آیات آن، زنگار را از دل می زداید و انسان با تلاوت هر آیه، پل هایی از نردبان معنویت را طی می کند. این تلاوت، خود زمینه انس را فراهم می آورد. مقام معظم رهبری در این باره می فرمایند:

من بارها گفته ام؛ باز هم می گویم: ما تلاوت برجسته قرآن را در این کشور دنبال می کنیم؛ برای این که اُنس با قرآن و تلاوت قرآن در بین مردم، عمومیت پیدا کند. عزیزان من! باید با قرآن اُنس پیدا کنید.

صوت زیبا، زیور قرآن

تلاوت اگر زیبا باشد، در اعماق وجود انسان بیشتر نفوذ می کند. در روایات، صوت خوش، زیور قرآن معرفی شده است. پیامبراکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: «لِکلِّ شی ءٍ حِلیةٌ وحِلیةُ القرآنِ الصَّوتُ الحَسَنُ؛2 هر چیزی زیوری دارد و زیور قرآن، صدای خوش است».

رهبر معظم انقلاب اسلامی مدّظله درباره تلاوت زیبا می فرمایند:

البته تلاوت قرآن با صدای خوش، کار بسیار خوبی است. روایت دارد که امام سجاد علیه السلام. .. وقتی تلاوت می کردند، کسانی که از نزدیک محل تلاوت ایشان می گذشتند، زانوهایشان می لرزید و سست می شد و نمی توانستند حرکت کنند؛ می ایستادند تلاوت قرآن را گوش می کردند و وقتی حظّ خودشان را می بردند، به راهشان ادامه می دادند. تلاوت قرآن با صوت خوش و با آداب که شیوه خاصی دارد، موسیقی خاصی دارد، روش خاصی دارد، امور لازمی است. اینها انسان را نزدیک می کند؛ اما کافی نیست.

اگر بخواهیم تشبیه کنیم، این طور می گوییم: قرآن را به صورت بنای مُعْظمی، دارای سالن ها و حجره ها و زوایای گوناگون و اعماق فراوان، در نظر بگیرید. این عمارت وسیع و عظیم، سردر و مدخلی دارد. اگر آن مدخل را زیبا ساختیم، مردم برای ورود در آن عمارت، تشویق می شوند. مدخلِ آن بنای رفیع، همین تلاوت های زیبایی است که این جا خواندند. کاشی کاری دَمِ در، این تلاوت است؛ حال وارد شوید. این کاشی کاری، بسیار لازم است. این زیباسازی تلاوت، امر لازمی است.

با این حال، قاری باید به این نکته توجه داشته باشد که تلاوت او، فقط تلفیق آهنگ ها نیست؛ بلکه برجسته سازی معنا، از رسالت های هنری او به شمار می آید. رهبر انقلاب، این نکته را چنین بیان می فرماید:

اشکال [دیگر] این است که وقتی قاری و تلاوت گر ما، تلاوت می کند و این لحن های زیبا و آهنگ های خوب را فرا می گیرد و می خواند، تصور کند که کار او فقط همین تلفیق آهنگ ها و بیان این الفاظ، با صدای خوش و با آهنگ خوش است. این هم یکی از اشکالات است که اگر پیش بیاید، ضرر دارد.

قاری ما وقتی قرآن را تلاوت می کند، باید چنان تلاوت کند که گویی قرآن را دارد نازل می کند به قلب مخاطب. .. شما باید قرآن را به گونه ای تلاوت کنید که گویی این مفاهیم قرآنی و آیات کریمه قرآن، در حال نازل شدن بر قلب مخاطب است؛ آهنگ ها را با مضامین منطبق کردن و از آهنگ برای برجسته کردن معنا و مضمون آیه کمک گرفتن. این آهنگ ها و این نغمه های قرآنی، مهم ترین هنرش این است که بتواند کمک کند به این که آن مضمون، برجسته شود و در ذهن مخاطب بنشیند.

تهذیب، راه انس با قرآن

همنشینی با قرآن، سنخیتی خاص می طلبد. در قرآن آمده است: «لا یمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ؛ جز پاکان، نمی توانند به آن دست زنند [دست یابند]».

امامان معصوم در حد اعلای طهارت، عدل قرآن محسوب می شوند و هر شخص دیگری که بخواهد با این اقیانوس بیکران ارتباط برقرار کند، باید آلودگی گناه را از جان خود پاک کند.

رهبر فرزانه انقلاب می فرمایند:

با قرآن باید مثل آینه مواجه شد؛ پاکیزه، براق و بی زنگار؛ تا قرآن در دل ما منعکس شود. قرآن باید در جان ما انعکاس پیدا کند. این، همیشه و برای همه نیست؛ برای کسانی است که دلشان را با صفای باطن و نفس، پاکیزه کنند؛ با ایمان، با باور و با قبول، با قرآن مواجه شوند و الّا کسانی که دل معاند دارند، بنای برنشنیدن و نفهمیدن دارند، نوای قرآن، کلام قرآن و پیام قرآن در دل آنها اثری نمی کند؛

«وَ لَوْ أَنَّنا نَزَّلْنا إِلَیهِمُ الْمَلائِکَةَ وَ کَلَّمَهُمُ الْمَوْتی وَ حَشَرْنا عَلَیهِمْ کُلَّ شَی ءٍ قُبُلاً ما کانُوا لِیؤْمِنُوا إِلاَّ أَنْ یشاءَ اللهُ…».

اگر برای برخی افراد، زمین را به آسمان بدوزی، این دلِ ناباور و زنگار گرفته، نزدیک نمی شود و ایمان نمی آورد؛ لذا قرآن را می خواند؛ اما به قرآن نزدیک نمی شود.

توصیه‌های رهبر انقلاب به قاریان قرآن کریم در زمینه «تلاوت»

پیشروی و تکامل در مسیر تلاوت

شما [قاریانی]که خوب و درست میخوانید و مستمع را به هیجان می‌آورید، فکر نکنید کار تمام شد؛ باید پیش بروید.

تذکر به مستمعین برای پرهیز از تشویق بی‌مورد

گاهی [قاری]بد هم میخوانَد، امّا جمعیّت میگویند «اللّه» … شما‌ها که با مستمعین طرفید، این تذکّرات را باید به آن‌ها بدهید.

در خدمت ذکر و دعوت بودن هنر تلاوت

هنر تلاوت باید در خدمت ذکر و دعوت باشد… جوری تلاوت کنید که منِ مستمع، متذکّر بشوم، و به یاد خدا، قیامت و عوالم بالا بیفتم.

غلبه نکردن خودنمایی در تلاوت

آن حالت خودنمایی بر آن حالت تذکّر و مُذَکِّریّت و دعوت الی‌اللّه غلبه نکند در این تلاوتی که شما انجام می‌دهید.

نداشتن نگاه صرف هنری به تلاوت

[تلاوت]فقط یک هنر نیست؛ این، وسیله‌ی دعوت الی‌اللّه است؛ با این شکل بایستی به آن نگاه کنید.

تلاش برای افزایشِ ایمانِ مستمع

وقتی شما قرآن میخوانید ایمان مستمعتان بایستی افزایش پیدا کند.

شروع قرائت با استعاذه‌ی حقیقی

شما قرائت را با استعاذه شروع میکنید؛ [باید]این استعاذه حقیقی باشد. با این استعاذه واقعاً به خدا پناه ببرید از شرّ شیطان

مهندسی تلاوت قبل از شروع آن

شما به عنوان قاری… باید تلاوتتان را از پیش در ذهنتان مهندسی کنید.

انتخاب لحن مناسب برای هر بخش

لحن مناسب با آن مضمون [آیات مورد تلاوت]را باید پیدا کنید.

تشخیص محل مناسب انخفاض و اعتلاء صدا

باید تشخیص بدهید که کجا بایستی صدا را بلند کرد وکجا بایستی آرام خواند..

توجه به کیفیت القاء آیات برای مستمع

کیفیّت القاء هم خیلی مهم است. یک نمونه، تلاوت سوره‌ی مبارکه‌ی فاطر عبدالفتّاح شعشاعی [است]. این لحن متناسب را در نظر داشته باشید.

تجسم واقعه برای مستمع

کیفیّت تلاوت بتواند واقعه را مجسّم کند در مقابل مستمع یعنی جوری بخواند که شما که دارید می‌شنوید، کأنّه دارید می‌بینید واقعه را.

ایجاد تأثر و اتّباع در مستمع

تلاوت قاری باید منشأ اثر باشد؛ باید جوری تلاوت کنید که تأثّر در مستمع شما به وجود بیاید. اتّباع باید به وجود بیاید با خواندن شما.

پرهیز از خواندن قرائت‌های مختلف و شاذ هنگام تلاوت

[خواندن]قرائت‌های مختلف و شاذ… به نظر من هیچ وجهی ندارد، هیچ «ذکری» و «دعوتی» در این وجود ندارد.

انتهای پیام/121