لواسان

«افجه» روستای آب و جویبارهای همیشه روان است. اصلا نام افجه یا «آبچه» که از قدیم روی این روستا گذاشته شده، خود گواه این ماجراست. اگر این روزها گذرتان به روستای افجه افتاده باشد، کوچه‌ای را خالی از عبور این جویبارها نمی‌بینید؛ هرچه باشد اینجا حوضه آبریز سد لتیان است و همه این رگه‌های باریک حیات، به پایین‌دست روستا روانه می‌شوند تا به سد لتیان بریزند.

باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی روستا هم از همین جویبارها سیراب می‌شوند. این روزها درختان تازه بیدار شده از خواب زمستانی، شکوفه‌های گیلاس را به باغ‌های افجه هدیه می‌کنند. دشت هویج، یکی از مهمترین مقصد گردشگرانی است که پا به مناطق خوش آب و هوای لواسان می‌گذارند. پیشنهاد ما این است که در روزهای بهاری پیش رو ملاقات با این روستا با مناظر مسحورکننده‌اش را در برنامه‌های طبیعت‌گردی تان قرار دهید.

*** این آبادی ۴ قرن قدمت دارد

روستای تاریخی و قدیمی افجه، خانه‌هایی با سقف‌های تیرچه‌ای و درهای چوبی دارد. کم نسیت تعداد خانه‌هایی که از زیر اتاق‌هایش جوی آبی روان شده و از حیاطش صدای شرشر آب به گوش می‌رسد. حمام تاریخی روستا که قدمت آن را به دوره صفویه نسبت می‌دهند، بازسازی شده و همچنان فعال است؛ گاهی اهالی محله برای تفریح تن به آب این حمام عمومی می‌زنند و گاه گردشگران در روزهای گرم تابستان به آن‌جا می‌روند. قدیمی‌ترین اجزای باقی مانده در این حمام، سقف طاقی شکل آن است و با اندکی اغماض، معماری کلی آن. بد نیست بدانید تنها نیمی از وسعت حمام تاریخی افجه بازسازی شده و نیم دیگر ساختمان حمام بر اثر بی‌توجهی از بین رفته و به ویرانه‌ای تبدیل شده است.

*** قصابی پاچنار

«چنار محله پایین» یکی از دیدنی‌های روستای افجه است که تنه قطور آن تا ۴۰ سال پیش دکان قصابی بود. چنار قدیمی درست روبروی مسجد افجه قرار دارد و جوی آب باریکی از کنارش رد می‌شود. «حسین آقا قصاب» را اغلب اهالی این روستا به خاطر دارند که داخل تنه این درخت برای خودش قصابی کوچکی دست و پا کرده بود. صاحب قصابی پاچنار، شقه گوشت را از تنه درخت، درست بالای سر جوی آب روان آویزان می‌کرد. خنکای آب و سایه درخت فرصت فاسد شدن را به گوشت‌ها نمی‌داد؛ البته حسین آقا قصاب هم حساب مصرف گوشت روزانه روستا دستش بود و بیشتر از مقدار مصرف روزانه، کا روستا، دامی را تلف نمی‌کرد. بعد از فوت حسین قصاب، دیگر کسی در تنه این درخت کسب و کاری راه نینداخت. چنار محله بالا این روزها جایی برای بازی و تفریح بچه‌های روستا است.

حالا که گذرتان به محله پایین افتاده، بد نیست سری هم به سقاخانه قدیمی افجه بزنید که درست روبروی قصابی پاچنار و دیوار به دیوار مسجد روستا قرار دارد.

*** کوهپیمایی در مسیر دشت هویج

دشت هویج مهمترین مقصد طبیعت‌گردانی است که روزهای پایانی هفته راهی افجه می‌شوند. برای رسیدن به این دشت باید دو ساعتی کوه‌پیمایی را به جان بخرید. دشت هویج، همانطور که از نامش پیداست در گذشته محلی برای کاشت صیفی‌جات و به خصوص هویج بود. اما این روزها خبری از این محصولات در دشت هویج نمی‌بینید. محلی‌های افجه به این دشت «گرچال»، «گیاه‌چال» و «دشته» می‌گویند. گرچال یا گیاه‌چال به معنی جایی است که در آن گیاه می‌روید.

تا چند سال پیش رسم بر این بود که گرچال را برای مدت ۱۰ سال به یک طایفه اهل افجه اجاره می‌دادند تا در آن به کشت و کار بپردازند و محصولش را برداشت کنند. با تغییر شغل مردم روستا از کشاورزی و صیفی‌کاری به باغداری، کاشت هویج در دشته هم از رونق افتاد. اولین نهال‌های سیب و گیلاس حدود ۵۰ سال پیش به این روستا رسیدند و این روزها افجه یکی از صادرکنندگان مهم گیلاس تهران به شمار می‌رود.

این روزها اگر گذرتان به دشته افتاده باشد، بخش‌هایی از زمین‌های آن را می‌بینید که توسط دامداران زیر کشت رفته تا خوراک دام‌ها را تهیه کنند. با رسیدن به دشت هویج می‌توانید به تماشای آسمان آبی و گاه ابری افجه بنشینید و اگر رو به سوی جنوب بچرخانید، سد لتیان را از دور می‌بینید.

*** قله‌های دور دست

گردشگرانی که اهل کوهنوردی در اطراف تهران هستند قله‌های اطراف افجه را به خوبی می‌شناسند؛ از ساکا گرفته تا آتش‌کوه و آبشارهای فصلی‌ای که با آب شدن برف‌های بالادست، راهشان را از میان سنگ‌ها به پایین کوه و سد لتیان دراز می‌کنند. تماشای طلوع آفتاب در دشته هم طرفداران زیادی دارد. برای همین هم کوهنوردانی که راه قله‌های شمالی تهران را در پیش گرفته‌اند شب را به استراحت در تنها بومگردی دشته می‌گذرانند تا خودشان را به تماشای طلوع خورشید از لابلای کوه‌های مشرف به دشت مهمان کنند. بعد هم راهی مقصد دومشان می‌شوند و به کوهستان می‌زنند.

*** قلعه‌ ساروجی

یکی از قلعه‌های تاریخی کوه‌های شمیرانات که در نزدیکی روستای افجه قرار دارد، قلعه «ساکا» است. این قلعه که با ساروج، آجر، خشت و گل، ملات گچ و سنگ لاشه ساخته شده، از پایین‌دست هم قابل مشاهده است. قدمت این قلعه تاریخی به دوره صفویه بر می‌گردد و موقعیت آن به نحوی است که به اغلب مناطق روستایی شمیران اشراف دارد. محافظت در برابر حمله دشمن در زمان حمله، دلیل ساخت این قلعه در ارتفاعات مشرف به منطقه کوهستانی است.

قلعه ساکا سالیان درازی است که بدون مرمت و رسیدگی به حال خود رها شده. از طرفی حفاری‌های غیرمجازی که پای این قلعه انجام گرفته، به وخامت حال و روز آن دامن زده است. با این حال اگر خودتان را پای این قلعه قدیمی برسانید، علاوه بر درک معماری و کاربرد این قلعه، منظره‌ای مشرف به کوهستان نصیبتان می‌شود. بد نیست بدانید با عبور از روستای افجه و آغاز مسیر دشته و گرچال، دیگر خبری از جاده آسفالت نیست و تنها در بخش‌هایی از این مسیر جاده‌ای مالرو به چشم می‌خورد. پس خودتان را برای یک کوهپیمایی چند ساعته آماده کنید.

*** ۵ کیلومتر تا لواسان

افجه تنها روستای هدف گردشگری در شمیرانات است و روستای نمونه گردشگری استان تهران. با این حال در این منطقه چندان خبری از خدمات اولیه برای گردشگران نیست. تنها مرکز گردشگری فعال در این روستا، مجتمع بومگردی‌ است که کمی پایین‌تر از دشت هویج به چشم می‌خورد. اگر با وسایل نقلیه عمومی قصد سفر به این روستای خوش آب و هوا و زیبا را دارید، کافیست سوار تاکسی‌های خطی‌ای شوید که از میدان تجریش به سمت لواسان راهی می‌شوند. تاکسی‌های روستای افجه هم در میدان اصلی لواسان انتظار مسافران را می‌کشند. برای رسیدن به این روستا کافیست ۵ کیلومتر در مسیر شمال شرقی میدان لواسان حرکت کنید.