مافیای مهاجرت نخبگان

به گزارش مجاهدت از مشرق، فرار مغزها یا مهاجرت نخبگان، قصه تازه‌ای نیست. اما در یک دهه اخیر رنگ و بوی دیگری به ‌خود گرفته است. کارشناسان اجتماعی از تزاید مهاجرت‌ها به‌خصوص از سوی نخبگان کشور خبر می‌دهند و می‌گویند گرچه مهاجرت جزء لاینفک ماهیت وجودی همه کشورها به‌خصوص کشورهای جهان سوم و در حال توسعه است اما در کشور ما در حال تبدیل شدن به یک چالش اساسی اجتماعی است.

رضا عامری، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با همشهری، نیروی انسانی متخصص و نخبه را بزرگ‌ترین سرمایه یک کشور دانست و گفت: کشورهای غربی به‌دلیل بالابودن هزینه تربیت نخبگان علمی و تخصصی به کمک مافیای داخل کشور دائما در حال مأیوس‌کردن نخبگان علمی کشور و تشویق و ترغیب آنها به مهاجرت با وعده وعیدهای دهان‌پرکن هستند.

او با بیان اینکه تربیت هر نیروی انسانی متخصص و نخبه به ۳۰سال زمان و هزینه نیاز دارد اظهار داشت:‌ کشورهای غربی با تمرکز بر شناسایی و جذب نخبگان ما می‌کوشند به تقویت بنیه‌های علمی خود بپردازند، از سوی دیگر ما در ایران هر روز با تنگ‌کردن عرصه کار و فعالیت بر   جوانان نخبه، آنها را در بوروکراسی‌های اداری گیج‌کننده خسته می‌کنیم و اجازه فعالیت به آنها در عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی- صنعتی و فرهنگی نمی‌دهیم.

به‌گفته این استاد دانشگاه گرچه مهم‌ترین خواسته نخبگان کشور استفاده از توان و تخصص‌شان در جهت رفع مشکلات کشور است اما نخبه‌های ما جایی در عرصه‌های دولتی و غیردولتی ندارند؛ نه در وزارتخانه‌ها از این سرمایه‌های ملی استفاده می‌شود و نه در صنایع.

عامری به مشکلات و معضلات کشور در حوزه مدیریتی، محیط‌زیست، اخذ مالیات و معضلات اجتماعی اشاره کرد و گفت: برای رفع این مشکلات و حل این مسائل نخبگان ما کجا هستند؟ آیا از ظرفیت آنها در این بخش‌ها استفاده می‌کنیم؟ آیا ساختارهای مدیریتی، اداری و سازمانی ما اجازه ورود نخبگان برای رفع این مسائل را می‌دهد یا راه برایشان باز نیست.

او با بیان اینکه کسی با سفر تحصیلی و علمی نخبگان به کشورهای مطرح جهان مخالف نیست ادامه داد: «رهبر انقلاب بارها و بارها با تأکید بر ضرورت توجه به نخبگان کشور و به‌کارگیری آنها در عرصه‌های مختلف کشور گفته است مهاجرت جوان‌ها به خارج از کشور به بهانه کسب علم و استفاده از این علم و دانش در مسیر توسعه کشور بعد از بازگشت آنها امری منطقی است اما متأسفانه این موضوع از سوی مسئولین امر مورد توجه قرار نمی‌گیرد؛ در مقابل با مانع‌تراشی برای حضور نخبه‌ها در بخش‌های صنعتی و اقتصادی و اجتماعی و… باعث می‌شوند تا جوانان نخبه ما کشورهای دیگر را برای زندگی انتخاب کنند.»

عامری که به‌واسطه تدریس در دانشگاه، ارتباط نزدیکی با این نخبه‌ها دارد ادامه داد: اگر نخبه احساس کند در کشور از توان و تخصص او استفاده می‌شود و به یک انسان بیکار تبدیل نمی‌شود، به فکر مهاجرت نمی‌افتد. متأسفانه این خلأ از مهم‌ترین دلایلی است که نخبگان را به مهاجرت می‌کشاند. نخبه وقتی ببیند وجودش در کشور مورد توجه و استفاده نیست و کشورهای دیگر هم با زرنگی برای بردن آنها برنامه دارند، به رفتن فکر می‌کند. او تأکید کرد: «حالا بر ماست تا با اعتمادسازی‌ و جلب جوانان نخبه از آمار این مهاجرت‌ها بکاهیم.»

همایش نخبگان؛ فرصتی دوباره

موضوع بهره‌گیری از نخبه‌ها در داخل کشور آنقدر موضوع مهمی است که چند سالی به‌صورت مستمر همه نخبه‌های سرآمد کشوری گرد هم جمع می‌شدند و در دیدار با مسئولان مختلف نظام دنبال راه‌حلی برای کمی دیده‌شدن و جدی گرفته‌شدن از سوی آنها بودند.

اما یک وقفه نسبتا بلندی بین آخرین همایش برگزارشده با همایش امسال ایجاد شد و حالا امسال قرار است دوازدهمین همایش ملی نخبگان آن هم با شعار «حکمرانی نخبگان، سرآمدی ایران» ۲۶مهرماه برگزار شود.

شناسایی ۵۰هزار نخبه در کشور

به‌گفته باقری ۵۰هزار نخبه تا به حال شناسایی و مشخصاتشان در پایگاه اطلاعاتی بنیاد ملی نخبگان ثبت شده است: «‌بر اساس نرمال بین‌المللی یک تا ۱.۲درصد جامعه را این قشر تشکیل می‌دهند. این وضعیت نرمال در ایران یک‌میلیون است و شرط لازم و اولیه نخبگان کشور باید به میزانی باشد که هسته اولیه اداره کشور را درست کنند. هدف این است که  در یک سال آینده نخبگان کشور را بیشتر شناسایی کنیم. این به معنی کاهش استانداردهای ما نیست. راهکارهایی برای افزایش جامعه نخبگانی کشور داریم. یکی اصطلاح پایه نخبگی است و راهکار دیگر شناسایی نخبگانی است که اصلا شناسایی نکرده‌ایم.»

او یادآور شد: با توجه به ظرفیت‌هایی که در کشور شناسایی کردیم تمرکزمان را روی اثربخشی نخبگان کشور قرار داده‌ایم و هرچقدر می‌توانیم باید زمینه اثربخشی آنها را فراهم کنیم این اثربخشی با اشتغال آنها فراهم می‌شود. این نقش‌آفرینی بیشتر در ایجاد شرکت دانش‌بنیان و بخش خصوصی و… می‌تواند باشد.

قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه توجه ویژه به نخبگان علوم انسانی و علوم پایه در کشور مدنظر است، افزود: «در حوزه علوم انسانی و علوم پایه نیازمند حمایت از نخبه‌ها و اثربخشی آنها هستیم. نخبه ریاضیات یا فیزیک شاید در یک شرکت دانش‌بنیان نتواند احساس اثربخشی کند و باید بستر جدید برای آنها فراهم کرد و رشته‌های علوم انسانی مثل فلسفه نیز از این دست است که مورد توجه بنیاد است‌.»

 ۱۰هزار متقاضی همکاری با سازمان‌های ایران

باقری مقدم در ادامه با بیان اینکه براساس اطلاعات پایگاه ۱۰هزار نفر از ایرانیان خارج از کشور درخواست همکاری با سازمان‌های داخل کشور را داده‌اند، گفت: برای بازگشت این افراد تسهیلاتی به آنها داده می‌شود. برخی موقت و برخی دائم به کشور می‌آیند و برخی که مشکل سربازی دارند با طرح انجام پروژه تحقیقاتی سربازی آنها حل و فصل می‌شود و قبل از بازگشت آنها به کشور مقدمات کار آنها با شرکت‌های دانش‌بنیان را فراهم می‌کنیم. آنهایی که مایل به اقامت داخل کشور نباشند امکان برنامه‌های تعاملی با نخبگان داخل کشور را برایشان طراحی کرده‌ایم.

او افزایش نرخ بازگشت نخبگان را سالی ۱۰هزار نخبه به داخل کشور و از مهم‌ترین برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان برشمرد و گفت:‌ «تا به حال ۲۷۰۰نخبه به کشور برگشته‌اند و ۱۰هزار نخبه از کشور رفته‌اند.»

برگزاری همایش نخبگان بعد از وقفه ۶ساله

عباس ابراهیمی، دبیر دوازدهمین همایش بنیاد ملی نخبگان با اشاره به وقفه ۶ساله در برگزاری همایش گفت: در این دوره از همایش نخبگان دیداری با مقام معظم رهبری خواهند داشت و روز اول سخنرانی ریاست‌جمهور را خواهیم داشت. در حاشیه همایش، نمایشگاهی پیش‌بینی شده که گروه‌ها و هسته‌های حل مسئله از برگزیدگان بنیاد ملی نخبگان،  خدمات نخبگانی خود را ارائه می‌دهند.

او گفت: بعد از ظهر همایش نشستی با موضوعات اقتصادی، سیاست داخلی و خارجی، علم و فناوری، صنعت، فرهنگی و هنری و اجتماعی داریم و استادانی نیز دعوت شده‌اند.

او تبیین گفتمان و شعار حکمرانی نخبگان را از اهداف بنیاد برشمرد  و گفت: «لزوم استفاده حداکثری از نخبگان و اجتماعات آنها در مدیریت کشور و استفاده از آن در مسئله‌شناسی را مدنظر داریم.»

منبع: روزنامه همشهری