ماهچراغ

به گزارش مجاهدت از مشرق، سال پیش برنامه «جام‌جم» به شکل هفتگی میزبان کارشناسان مختلف و همچنین برخی مدیران صدا و سیما می‌شد که یکی از رئوس اصلی آن بررسی دلایل ریزش مخاطب تلویزیون بود. حرف‌هایی مهم شنیدیم و قول‌هایی برای بازگشت شبکه‌ها به دوران اوج زده شد.

برآیند کلی اما نشان می‌دهد وضعیت بهبود نیافته و بازه‌ای چون انتخابات مقطعی است و اصلا این اتفاق دلیلی فرامتن دارد. هفت‌صبح در سلسله گزارش‌هایی ضمن مرور وضعیت تلویزیون در سال‌های اخیر، به شکل مصداقی عوامل کاهش مخاطب را بررسی می‌کند. برای شروع، سراغ کیفیت سریال‌های کمدی از نوروز ۱۴۰۰ تا تابستان ۱۴۰۳ رفته‌ایم.

فقط دو کمدی موفق

لازم است یادآور شویم که تیم مدیریتی کنونی، از نیمه دوم ۱۴۰۰ سکاندار صدا و سیما شدند و این یعنی با خیال راحت می‌توان خوب یا بد بودن کیفیت کمدی‌ها را حاصل ریل‌گذاری آنها دانست. دو نکته دیگر: یکی اینکه همچنان سریال‌ها از مهم‌ترین عوامل جذب مخاطب هستند و البته قدرت کمدی‌های باکیفیت دوچندان است. و دیگر اینکه هفته پیش پخش سریال «پشت پرده» در شبکه دو به پایان رسید و پرونده فصل اول «دربندون» در شبکه سه نیز بسته شد.

همین بهانه‌ای است تا برای تحلیل دلایل افت تلویزیون از کمدی شروع کنیم. خلاصه نتیجه بررسی این است: در سه سال و چهار ماه گذشته از میان ۲۷ سریال کمدی پخش شده، فقط «نون.‌خ ‌۳» و «زیرخاکی‌۲» عنوان موفق لقب می‌گیرند. فراموش نکنیم این دو سریال به ترتیب نوروز و خرداد ۱۴۰۰ روی آنتن رفتند؛ یعنی پیش از شروع فعالیت مدیریت کنونی صدا و سیما. پس متاسفانه در دوران فعلی، حتی یک کمدی موفق به چشم نمی‌خورد.

سال ۱۴۰۳

از ابتدای امسال ۱۱ سریال روی آنتن رفته است که ۴ مورد آنها کمدی بوده. در این میان نام دو برند یعنی «نون.خ» و «زیرخاکی» دیده می‌شود. «نون.خ ۵» هرچند نسبت به فصل قبل وضعیتی بهتر داشت اما در مجموع اثری غیرقابل دفاع است و نمی‌توان ضعف‌های بیشمار آن را نادیده گرفت.

تکرار شخصیت‌ها، نداشتن داستانی جذاب، عدم برخورداری از موقعیت‌های کمدی کافی، قصه پراکنده و … از جمله موارد شکست فصل پنجم «نون.خ» است. همین نکات را می‌توان درباره علت شکست «زیرخاکی ۴» بیان کرد؛ سریالی که تکرار دو شخصیت اصلی (فریبرز و پریچهر) در موقعیتهایی تازه بود. سریال «پشت پرده» اثری شعاری در باب فرزندآوری و خانواده بود که براساس کلیشه‌ها گام برداشت و لحظات کمدی‌اش قدرت ایجاد خنده نداشت. فصل اول «دربندون» نه قصه‌ای جذاب داشت و نه موقعیت‌های کمدی آن لبخند به لب آورد.

سال ۱۴۰۲

سال گذشته ۲۶ سریال از تلویزیون پخش شد و سهم آثار کمدی ۵ سریال بود. تلخ‌ترین اتفاق برای «نون.خ ۴» رقم خورد که قصه پراکنده، شوخی‌های ضعیف و ایرادات مفرط آن داد همه را درآورد و در نهایت داستانش سرهم‌بندی شد. اگر این سریال به پشتوانه خاطره خوش قبل، مخاطب داشت؛ اثری مثل «چرخ گردون» نه مخاطب به‌دست آورد و نه تماشای آن قابل تحمل بود. همین اتفاق برای سریال‎های «قصه‌های صندوق»، «چشم‌بندی‌۲» و «ماه چراغ » رخ داد.

سال ۱۴۰۱

در این سال شاهد ۳۰ سریال بودیم که ۷ تای آنها کمدی بودند. در این ترکیب «زیرخاکی ۳» هم قرار داشت که نتیجه پایین‌تر از حد انتظار بود. «خوشنام» قرار بود رونق را به کنداکتور رمضان بازگرداند اما مخاطبان با یک سریال مواجه شدند که پر بود از داد و فریادهای اعصاب خردکن و شوخی‌های نچسب! سریال نوروزی «خداداد» ترکیبی بود از داستان تکراری، آموزه‌های گل‌درشت شعاری، بازی‌های ضعیف، دیالوگ‌های تصنعی و… «کتونیِ زرنگی» هم ناکام بود اما نمی‌توان سانسور زیاد و توقیف چند ساله‌اش را نادیده گرفت. «چشم‌بندی‌۱»، «‌وضعیت‌ زرد۲‌» و «خانه پرتقالی» دیگر کمدی‌های شکست‌خورده سال ۱۴۰۱ هستند.

سال ۱۴۰۰

از میان ۳۱ سریال پخش شده در سال ۱۴۰۰، ۱۱ مورد آنها کمدی بودند. در این سال «دودکش‌۲» شکستی سنگین خورد؛ چون شخصیت‌ها به تکرار افتادند، شوخی‌ها ضعیف بود، داستان چفت و بست قوی نداشت و… «بوتیمار» با حضور زوج تکراری حمید لولایی و مرجانه گلچین نه‌تنها فاقد قصه‌ای تازه بود که داستان کلیشه‌ای خود را به شکلی معمولی روایت می‌کرد.

علیرضا بذرافشان که سابقه‌ای موفق در کمدی دارد، با سریال «خودخواسته» همه را ناامید کرد. «نوروز رنگی» به موفقیت نسبی دست یافت و تک شوخی‌ها و تکیه بر نوستالژی، سریال را برای طیفی از مخاطب واجد جذابیت کرد. با این حال نمی‌توان ضعف‌های بی‌شمار آن را نادیده گرفت. «وضعیت ‌زرد۱»، «روزهای آبی»، «زن زندگی مرد زندگی»، «همبازی» و «پلاک‌۱۳» جایی برای دفاع ندارند.