محمدجواد حق‌شناس

سرویس سیاست مشرق – پس از برگزاری انتخابات آمریکا و پیروزی دانلد ترامپ در این کشور؛ تحلیل‌های مختلفی را در داخل ایران شاهد بوده‌ایم.

در میان اما کسانی از جریان “چپ ایرانی” یا همان اصلاح‌طلبان؛ رویکرد عجیبی را اتخاذ کرده‌اند که شبهاتی را برانگیخته است!

پیش از این و چند روز قبل بود که محمدرضا تاجیک، از تئوریسین‌های اصلاحات طی یادداشتی در اشاره به پیروزی ترامپ خواستار مذاکره با آمریکا شد.

او با بیان اینکه شاید زمان آب‌شدن یخ‌های روابط خارجی ما، به‌ویژه رابطۀ با آمریکا فرارسیده باشد، گفته بود: می‌دانیم استراتژیِ «هنر معاملۀ» ترامپ، به‌نوعی با «هنر بداهه‌سرایی» عجین است و می‌دانیم این بداهه‌سرایی، چهره‌ای ژانوسی(آب و آتش) دارد. این‌که ایرانِ امروز و فردا از کدامین چهرۀ بداهه‌سرایی ترامپی نصیب ببرد، ربط تنگاتنگ و معنادار با تمایل و ارادۀ به بداهه‌سرایی رهبران آن در شرایط کنونی، از یک‌سو، و شیوه و روش این بداهه‌سرایی، از سوی دیگر، دارد. به‌عنوان کلام آخر، به اصحاب تصمیم و تدبیر امروز می‌گویم: گریز و گزیری از این بداهه‌سرایی، چه امروز و چه فردا، ندارید.[1]

بخش عجیب این تحلیل آنجاست که اصلاح‌طلبان همواره به سیاست‌های دموکرات‌ها علاقمند بودند و جمهوریخواهانی که ترامپ هم برخاسته از آنان است؛ جایی در مواضع ابراز شده اصلاح‌طلبان نداشتند. فلذا این نرم شدن یک‌شبه چندان قابل پذیرش نیست.

محمدجواد حق‌شناس، دیگر فعال اصلاح‌طلب است که به تازگی از تفاوت‌های ترامپ 2024 گفته است.

او در مصاحبه با اعتماد در این باره می‌گوید: مواجهه مسوولان ایرانی با دولت جدید آمریکا نباید بر اساس شناختی باشد که از 4 سال نخست ریاست‌جمهوری ترامپ شکل گرفته است. در آن برهه، ترامپ تازه پا به عرصه سیاسی گذاشته بود. ترامپ مدل 2016 تا 2020 با ترامپ امروز که یک دوره تجربه ریاست‌جمهوری و یک دوره تجربه شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری و…را در کارنامه دارد، تفاوت‌های ماهوی دارد. این چهره که اولویت‌های سیاست خارجی روشنی دارد، می‌تواند فضای متفاوتی را برای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در جمهوری اسلامی فراهم سازد. در واقع ترامپ امروز ترامپ مدل 2016 نیست.

حق‌شناس می‌افزاید: مواضع جدید ترامپ هم با گذشته تفاوت‌های بسیاری دارد. مثلا او عنوان می‌کند به دنبال تغییر حکومت در ایران نیست. از طرف دیگر، بن‌بستی که تیم راستگرا و افراطی حاکم در تل‌آویو شکل داده‌اند ترامپ را مجاب خواهد کرد که رویکرد متفاوتی را در خصوص ایران در پیش بگیرد. ترامپ رسما اعلام کرده آغازگر و ادامه‌دهنده هیچ جنگی نخواهد بود. این مواضع و اظهارات نباید از دید تحلیلگران و سیاستگذاران ایرانی دور بماند. در کنار این گزاره‌ها، نباید فراموش کرد که فضای منطقه خاورمیانه رنگ و بوی متفاوتی پیدا کرده است. وقتی عربستان و سایر کشورهای عربی رسما از مواضع ایران دفاع کرده و خواستار پایان دادن به تنش‌های منطقه‌ای می‌شوند، یعنی وضعیت جدیدی حاکم شده است. از سوی دیگر اولویتی که ترامپ در حوزه سیاست خارجی برای حل و فصل تنازعات میان چین و امریکا دارد، امکانات تازه‌ای را برای بازیگری ایران فراهم می‌کند.

او سپس با تأیید تلویحی مذاکره با آمریکا و در ادامه خوشبینی‌های خود تصریح می‌کند: این رویکرد به خصوص پس از تغییرات در دولت ایران و در پیش گرفتن دیپلماسی واقع‌گرایانه دورنمای تازه‌ای را در بخش سیاست خارجی نوید می‌دهد. ایران طی 4سال آینده می‌تواند به جای سیاست تقابلی و مبتنی بر تعارض با امریکا به سمت رویکرد منفعت‌محور و به دور از تعارض گام بردارد. سیاست‌هایی که گرفتاری‌های ایران را در بخش‌هایی چون رفع تحریم‌ها، فروش نفت و واردات و صادرات، حل معضل مهاجرت نخبگان و مهاجرت نیروی انسانی متخصص و…کاهش می‌دهد و چشم‌انداز متفاوتی را پیش روی ایران می‌گشاید.[2]

این دسته از اصلاح‌طلبان نمی‌دانند در منتهای خوشبینی‌های مفرط آنها چیزی جز دردسر و ناراضی‌تراشی وجود ندارد.

این خوشبینی‌های مفرط و تغییرات یک‌شبه در حالی است که نظام جمهوری اسلامی ایران و در رأس آن ولایت فقیه؛ همواره و حتی در زمانی که چپ‌های ستادی ضد آمریکایی‌ترین موجودات جهان بودند نیز در سمت عقلانیت، مذاکره و کاهش تنش قرار داشتند. تاریخی روشن و قابل اثبات که نه از خوشبینی مفرط این روزهای برخی چپ‌ها اثری در آن است و نه از رفتارهای هیستریک رفقای سفارت‌نورد همین جریان در دهه 60!

نظام اسلامی نشان داده است که بعنوان رأس هژمونی ایران؛ پاسخ دشمنی را با مقاومت می‌دهد و پاسخ احترام متقابل و حفظ منافع را با احترام.

باید تصریح کرد که خوشبین‌های این روزها به آمریکا و مذاکره طیفی هستند که یکسوی آنها ساده‌لوحان قرار دارند و سوی دیگر افراد مغرض!

ساده‌دلانی که نه از بی‌تغییری سیاست‌های رؤسای جمهور آمریکا نسبت به ایران درس می‌گیرند و نه از عدم پایبندی آمریکا به توافقاتی مثل برجام.

تکلیف مغرضان هم که البته مشخص است…

در این میان امر واضح آن است که نباید عزت و حکمت و مصلحت و منافع را به دست این ساده‌دلان و آن مغرضان پیش برد.

ترامپ نیز یکی مثل 40 و چند رئیس‌جمهور سابق آمریکاست که قصد دارد سیاست‌های استکباری هیئت حاکمه این کشور را به پیش ببرد و از ضربه زدن به ایران و ایرانی هم هیچ اِبایی ندارد.

اگر هم می‌گوید قصد جنگ یا براندازی ندارد؛‌ به این دلیل است که نمی‌تواند با هژمونی ایران پنجه در پنجه بیافکند. نه اینکه نمی‌خواهد!

خصلت‌های فردی او نیز بنا به تجربه هیچ تأثیری در این استکبارپیشگی ندارد و صحبت کردن از ترامپ 2016 و ترامپ 2024 ناشی از نبود شناخت تاریخی نسبت به حکومت آمریکا و یا قصد و نیت‌های دیگر است!

اینکه در این هنگامه، منافع ایران چگونه تأمین خواهد شد؛ مصلحتی است که خواص آگاه باید درباره آن اقتراح کنند و ولی فقیه باید آنرا تشخیص دهد.

ساده‌لوحی و غرض‌ورزی در این میانه هیچ جایی نخواهد داشت.

***

1_mshrgh.ir/1661291

2_https://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/225175

سرویس سیاست مشرق- در میان انبوهی از گزارش‌ها و تیترهای خبری، در یک بسته کامل بانام «ویژه‌های مشرق» شمارا در جریان مسائل مهم و اثرگذار از نگاه روزنامه‌های کشور قرار می‌دهیم.

در این ویژه‌نامه، نگاهی به آخرین مواضع جناح‌های سیاسی و تحولات مهم داخلی، خارجی، اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور انداخته می‌شود که مخاطبان بامطالعه آن به رهیافت‌های مهم، نکات و تأملات از سیر وقایع اثرگذار دست خواهند یافت، در این بخش با ما همراه باشید

************

روزنامه های امروز دوشنبه ۳ مهرماه در حالی چاپ و منتشر شد که ضرب شست به ترورهای خوشه‌ای، احتمال ارائه لیست مشترک لاریجانی و روحانی، ارتباط قیمت مسکن با افزایش تولید و ابتکار برجامی عمان همچنان روی میز در صفحات نخست روزنامه های امروز برجسته شده است.

آشوب های سال ۱۴۰۱ نشان داد که اصلاح‌طلبان دیگر به عنوان بازیگر محوری و اصلی در تحولات سیاسی- اجتماعی نقش خود را از دست داده‌اند و به جریانی منفعل، پیرو و درجه دوم بدل شده‌اند که ترجیح‌شان پیروی از روندهایی است که در جامعه شکل گرفته است. رسانه‌های آنها نیز در این مسیر تقریباً همینگونه نقش‌آفرین بودند و دنبال‌روی رسانه‌های اغتشاشگری شدند که توسط بیگانگان اداره می‌شد. تنها تذکرات قانونی نهادهای نظارتی بود که تا حدی آنان را محدود نمود و نتوانستند آنگونه که می‌خواستند بر مسیر پیروی خود ادامه دهند.

این وضعیت باعث شده است که جناج چپ دوباره از جاده خاکی براندازی روی مسیر آسفالت سیاست‌مداری بازگردند، و انتخابات و شیوه مواجه با آن به سوژه داغ در روزنامه‌های اصلاح‌طلب تبدیل گردد؛ روزنامه آرمان ملی به نقل از خباز درباره حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات نوشته است:

من نظرم این است که اصلاح طلبان اگر این فرصت را مغتنم بشمارند و تلاش کنند به جای یک آقای پزشکیان ۵۰ تا آقای پزشکیان در مجلس داشته باشند، ۳۰ تا آقای پزشکیان در مجلس داشته باشند، می توانند در سرنوشت کشور موثر باشند، اگر حتی قدم های مثبتی نتوانند بردارند می توانند جلو قدم های منفی را بگیرند؛ یعنی این طرح هایی که الان شما می شنوید در ظرف این ۳ سال داده شد و خیلی از اینها منطقی نبود اما رای مجلس بود، چنین افرادی می توانستند مانع رای آوری شوند.

استاندار دولت روحانی در ادامه گفته است:

حضور همین تعداد نماینده می‌تواند باعث شود طرح های کم ارزش و بلکه بی ارزش در مجلس رای نیاورد بنابراین حداقل وجود چند نماینده مقابل و کارکشته می تواند در جلوگیری از تصمیمات ناروا و غیرکارشناسی و تصمیماتی که به ضرر مردم است، تاثیرگذار باشد. اگر موفق شدند تصمیمات و طرح های خوبی ارائه کنند و مقداری جلو فشار معیشتی مردم را هم بگیرند که چه بهتر اما اگر نتوانستند حداقل جلو بعضی از تصمیمات نامناسب را که می توانند بگیرند!

روزنامه شرق نیز در گزارشی از کامبک اصلاح‌طلبان به سمت انتخابات خبر داده و می‌نویسد:

امروز در حالی که چند ماه تا انتخابات مجلس شورای اسلامی و دو سال تا انتخابات ریاست‌جمهوری باقی ‌مانده است، هستند چهره‌هایی که باید نشست و دید که آیا «بازگشت» به عرصه سیاست و «کامبک» به میدان بازی قدرت را انتخاب می‌کنند یا گوشه‌نشینی و جدایی از سپهر سیاسی کشور انتخابشان است. در طرف راست این سیاهه می‌توان فی‌المثل از محمود احمدی‌نژاد و علی لاریجانی نام برد. اولی قهر و خانه‌نشینی ۱۱ روزه در زمان ریاست‌جمهوری را در کارنامه دارد، اما پس از پایان دوران ریاست‌جمهوری از هیچ سوراخی برای خزیدن به درون زمین قدرت نگذشت و همواره ناکام ماند و دومی پس از رد صلاحیت در انتخابات ریاست‌جمهوری سال۱۴۰۰، به منتقد تمام‌عیار دور کردن خود از ساختار سیاسی کشور تبدیل شد.

در طرف چپ این فهرست اما می‌توان زیر نام «اسحاق جهانگیری» خط کشید. دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی شریف و وزیر صنایع دولت سیدمحمد خاتمی که در انتخابات سال ۱۳۹۶ کاندیدا شد تا سپر بلایی باشد که رقبای محافظه‌کار حسن روحانی، در مناظرات تلویزیونی برای او تدارک دیده بودند. او هرچند در دولت حسن روحانی، پست معاون اولی را بر عهده داشت، اما هیچ‌گاه، هم‌سنگ تلاش‌هایش، قدر ندید: نه در دولت و نه البته بین اصلاح‌طلبان. به هر روی دو انتخابات آتی نشان خواهد داد که هرکدام از بازیکنان روی «نیمکت»، کدام مشی را انتخاب می‌کنند: «عزلت» به شیوه ناطق‌نوری، یا «بازگشت» به سبک و سلوک محمد خاتمی.

روزنامه اعتماد نیز از تغییر پارادایم اصلاح‌طلبان از خیابان به سیاست خبر داده و نوشته است:

با عبور از یک‌سالگی جنبش زنان در ایران، مشخص شد که فضای جامعه به گونه‌ای است که تا حد زیادی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از شدت و حدت تقابل میان معترضان و نیروهای حافظ نظم، نیروهای امنیتی و انتظامی کاسته شده و روند متفاوتی شکل گرفته است. این روند، نقطه‌ای است که تفسیرهای متفاوتی از آن می‌توان داشت. از یک‌سو، حاکمیت و نیروهای تحت امرش پس از کنترل اعتراضات این حس را دارند که توانسته‌اند از این تنگه اعتراضی عبور کرده و فضا را تحت کنترل بگیرند. بر این اساس احساس نوع تفوق و پیروزی نسبت به فضای اعتراضی را دارند. از سوی دیگر، آنچه در متن و زیر پوست تحولات شهر و جامعه در جریان است، به شکلی است که روند اعتراضی در مقایسه با سال قبل به تجربه جدیدی رسیده و مردم تلاش می‌کنند تا حد امکان تن به خشونت ندهند.

در ادامه گفتگوی اعتماد با محمدجواد حق‌شناس آمده است:

جامعه با عبور از تجربه‌های قبلی، علاقه‌مند نیست که مطالبات خود را از طریق روش‌های خشونت‌آمیز دنبال کند. در واقع جامعه تلاش می‌کند مطالبات خود را از طرق دیگر به نمایش بگذارد. نقطه‌ای که امروز ما در آن قرار داریم در چنین وضعیتی است. البته هنوز دو طرف این معادله تلاش می‌کنند روند موجود در کشور را به سمت نقطه دلخواه خود سوق دهند.

دانشگاه را اتاق جنگ کنید!

در آستانه آغاز سال تحصیلی در دانشگاه برخی اصلاح‌طلبان رادیکال روی کنش‌های غیرسیاسی در دانشگاه حساب ویژه باز کرده‌ و تحرکات رادیکال را مایه تنفس مصنوعی دوباره به اغتشاشات می‌دانند، مصطفی معین وزیر علوم دولت اصلاحات به روزنامه هم‌میهن گفته است که رسالت دانشگاهیان در این مقطع بحرانی، انجام کنشگری فعال است!

در بخشی از این گفتگو آمده است:

رسالت دانشگاهیان در این مقطع بحرانی، انجام کنشگری فعال در جهت ایجاد امنیت و آزادی آکادمیک و استقلال نهاد دانشگاه، آگاهی‌بخشی و کمک به توانمندسازی جامعه و تقویت همبستگی ملی به‌عنوان یک وظیفه اخلاقی و مسئولیت اجتماعی است. کمک به افزایش انگیزه و امید، رفع خشونت، مشارکت فعال در ایجاد نهادهای مدنی و عضویت فعال در آنها، گام‌های ضروری برای کاهش خسارت به بنیان‌های علمی، افزایش سرمایه اجتماعی و تسریع در فرآیند پیشرفت دموکراسی است. هشدار خالی‌شدن دانشگاه از استادان اصیل، دانشمند، مستقل و جایگزینی ایشان با افراد کم‌مایه و حداکثر میان‌مایه علمی و سیاست‌بازان به‌عنوان استاد و مدرس دانشگاه و درواقع بی‌آینده‌شدن جوانان و از دست رفتن استقلال کشور.

در روزهای اخیر رسانه‌های معاند و اصلاح‌طلب در تلاش هستند تا تولید رادیکالیسم در دانشگاه را دوباره استارت زده و با استفاده از سوژه‌هایی دروغین چون اخراج اساتید به آن دامن بزنند. ددرست مانند سال ۷۸ که اصلاح‌طلبان در آستانه عبور از خاتمی دانشگاه را پلی برای براندازی کردند، در آن زمان افرادی چون مصطفی معین و مصطفی تاج‌زاده نقش اساسی در بحران‌زایی در کشور داشتند!