سرویس جهان مشرق؛ اندیشکده‌ی «مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل»، در مقاله‌ای(به تاریخ ۱۲ می) به بهانه سفر دونالد ترامپ به عربستان سعودی، یکی از بده‌بستان‌های مهم اقتصادی و اقتصاد سیاسی را که در این سفر نهایی می‌شود، بررسی کرده است. نویسنده این مقاله، کلیتون سیگل، عضو ارشد و صاحب کرسی جیمز آر شلزینگر در حوزه‌ی انرژی و ژئوپلیتیک در مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل در واشنگتن دی سی است.
با تولید نفت بیشتر توسط عربستان، ترامپ همین حالا هم پیروزی بزرگ سعودی خود را به دست آورده است.
سفر دو روزه رئیس جمهور ترامپ به عربستان سعودی بر توافقات دوجانبه، از جمله تعهد عربستان برای سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری در ایالات متحده تمرکز داشت. همکاری در مورد توافق‌های تسلیحاتی و برنامه هسته‌ای غیرنظامی برای ریاض نیز از دیگر دستور کارهای این سفر بود. ترامپ و محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور، قطعا در مورد نقاط ملتهب منطقه‌ای از جمله غزه، یمن و ایران نیز مذاکره کرده اند.
اما حتی قبل از ترک واشنگتن، ترامپ قبلا یک پیروزی مهم را از ریاض به شکل تولید نفت خام اضافی که به کاهش قیمت نفت کمک کرده، تضمین کرده بود.
بازار نفت در اوایل ماه آوریل، زمانی که یک زیرمجموعه از هشت عضو گروه تولیدکننده اوپک+ (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) اعلام کرد که عرضه را به سه برابر میزان پیش‌بینی شده افزایش خواهد داد، شگفت زده شد. چرا که ائتلاف به رهبری عربستان سعودی بیش از یک سال با جدیت کار کرده بود تا عرضه نفت را پایین نگه دارد-دو بار برنامه‌ای را به تعویق انداخت تا به تدریج بشکه‌ها را اضافه کند تا زمانی که بازار به اندازه کافی قوی باشد تا از این حرکت پشتیبانی کند. ناگهان، در اوایل آوریل (در حالی که بازارهای مالی از جنگ تجاری رنج می بردند)، گروه تولیدکننده اعلام کرد که تولید ماه مه را ۴۱۱,۰۰۰ بشکه در روز افزایش خواهد داد—سه برابر حجم اعلامی قبلی. و فقط در هفته گذشته، این میزان دو برابر شد، و نرخ عرضه سریع‌تر در ماه ژوئن را حفظ کرد.
این تغییر جهت را که گروهی به رهبری عربستان سعودی به سقوط قیمت نفت کمک کرده است، چه چیزی توضیح می‌دهد؟ کارشناسان توجیهات نه‌چندان قانع‌کننده‌ای را ارائه کرده‌اند، مانند مجازات قزاقستان و عراق به خاطر “فریب” در سهمیه‌های تولیدی خود. اما توضیح محتمل‌تر، ساده ترین توضیح است—برای جلب توجه ترامپ با هزینه نسبتا کم.
ترامپ با تصمیم به پایین آوردن قیمت نفت به زیر ۶۰ دلار در هر بشکه به قدرت بازگشت و خواستار افزایش عرضه از سوی عربستان سعودی و صنعت داخلی نفت و گاز ایالات متحده شد. یکی در موقعیت خوبی برای تحویل است؛ دیگری نمی تواند، حتی اگر بخواهد.
برای شرکت‌های نفتی آمریکایی، ترامپ به دنبال “آزاد کردن” عرضه بیشتر از طریق مقررات‌زدایی تهاجمی و صدور سریع مجوزها است. اما شرکت‌های نفتی آمریکایی، که همین حالا هم رکورد بیش از ۱۳ میلیون بشکه در روز را تامین می کنند، نمی‌توانند بدون ناامید کردن سهامداران خود، بیشتر از این کار کنند. به این دلیل که میانگین کف قیمت (اصطلاحا مایه به مایه) برای چاه‌های نفتی جدید ایالات متحده ۶۵ دلار در هر بشکه است، که بالاتر از محدوده مورد علاقه ترامپ یعنی بین ۵۰ تا ۶۰ دلار در هر بشکه است.
برای سرمایه گذاران راهبرد “تسلط بر انرژی” مهم نیست؛ آن‌ها سود سهام انرژی را می‌خواهند به همین دلیل است که بیشتر بحث در دور اخیر مذاکرات درآمدی بین شرکت‌ها بر این متمرکز بود که آیا اپراتورها می‌توانند پرداخت سود سهام و برنامه‌های خرید متقابل سهام خود را در محیط جدید با قیمت‌های پایین‌تر حفظ کنند.
به دلیل الزامات سختگیرانه‌ی شرکت‌ها برای جذاب نگه‌داشتن بازار سهام خود، تولیدکنندگان نفتی ایالات متحده در حال حاضر در پاسخ به کاهش قیمت، روند تولید را کند کرده‌اند: شرکت‌ها از دکل‌های حفاری کم‌تر و پرسنل کم‌تری برای استحصال استفاده می کنند، در حالی که مدیران شرکت‌ها در هزینه‌کرد محافظه‌کارانه‌تر عمل می کنند.
عربستان سعودی هم توانایی و هم انگیزه‌ای برای افزایش عرضه در این مرحله دارد. عربستان نزدیک به ۳ میلیون بشکه در روز ظرفیت اضافی دارد که در سال‌های اخیر با هدف افزایش قیمت‌ها از شبکه خارج شده است
از سوی دیگر، عربستان سعودی هم توانایی و هم انگیزه‌ای برای افزایش عرضه در این مرحله دارد. عربستان نزدیک به ۳ میلیون بشکه در روز ظرفیت اضافی دارد که در سال‌های اخیر با هدف افزایش قیمت‌ها از شبکه خارج شده است. و ریاض می داند که نفت شیل آمریکا باید فعالیت خود را در بحبوحه‌ی کاهش قیمت، کاهش دهد. با تحویل بشکه‌های بیشتر، یک امتیاز برد-برد را به ترامپ ارائه می دهد و بخشی از سهم بازار خود را که در سال‌های اخیر به صادرکنندگان ایالات متحده واگذارده بود، بازپس می گیرد.
با این حال، برای تضمین پیروزی در رسیدن به هدف قیمت پایین‌تر نفت، ترامپ همچنین به یک دستاورد ژئوپلیتیکی هم نیاز خواهد داشت-جلوگیری از التهابات نظامی در خلیج فارس.
این امر پنهانی نیست که ترامپ برای رسیدن به توافقی با تهران که تنش‌ها را با واشنگتن کاهش دهد، متمایل است؛ همین امر، انگیزه‌ی چندین دور مذاکرات دیپلماتیک است که در هفته‌های اخیر میان واشنگتن و تهران برگزار شده است.
با این حال، اسرائیل ممکن است برنامه‌های دیگری داشته باشد.
اسرائیل، مصمم به این که به حمایت ایران از نیروهای نیابتی که علیه اسراییل می جنگند، می داند که جمهوری اسلامی چقدر در برابر اختلال در صادرات نفت و تامین سوخت داخلی خود آسیب‌پذیر است.
ترامپ همین حالا هم به واسطه‌ی تولید نفت بیشتر توسط عربستان سعودی، که به نوبه خود از حمایت ترامپ و رقابت موثرتر علیه شرکت‌های نفتی ایالات متحده بهره مند خواهد شد، پیروزی آسانی کسب کرده است. برای حفظ کاهش قیمت نفت، ترامپ همچنین به اسرائیل نیاز دارد تا دارایی‌های نفتی آسیب‌پذیر ایران را تحت آتش خود بگیرد. در حالی که بیشتر توجه به تاسیسات هسته‌ای ایران متمرکز است، این دارایی‌های نفتی کشور است که یک آسیب‌پذیری بنیادین برای جمهوری اسلامی است. بدون صادرات نفت خام و بنزین فرآوری‌شده داخلی، کشور تعطیل خواهد شد.
و مهم‌ترین تاسیسات نفتی ایران، از جمله ترمینال صادرات جزیره خارک و بزرگ‌ترین پالایشگاه‌های ایران در محدوده توانایی‌های حمله اسرائیل قرار دارند، همانطور که در حملات دوربرد آن علیه اهداف ایرانی در اکتبر گذشته نشان داده شده است.
سناتور لیندزی گراهام هفته گذشته به این آسیب‌پذیری اشاره و از طریق رسانه‌های اجتماعی به اسرائیل توصیه کرد: “خیلی وقت پیش باید حمله‌ی سخت به ایران مد نظر قرار می گرفت. خیلی طول نمی‌کشد که ایران از تجارت نفت خارج شود. ” احتمال سقوط بازار نفت – از رکود اخیر تا افزایش احتمالی—نه از حمله اسرائیل به نفت ایران، بلکه از واکنش بالقوه ایران ناشی می شود. اوپک به راحتی می تواند قطع صادرات روزانه ۱.۵ میلیون بشکه ایران را پوشش دهد، اما هیچ جبرانی برای بسته‌شدن احتمالی تنگه هرمز، که از طریق آن ۲۰ میلیون بشکه نفت هر روز عبور می کند، توسط ایران وجود ندارد. تاسیسات نفتی در عربستان سعودی و کشورهای همسایه خلیج فارس نیز ممکن است تحت آتش ایران قرار بگیرند. این تهدید ممکن است انگیزه سفر اخیر شاهزاده خالد بن سلطان وزیر دفاع سابق عربستان به تهران را ایجاد کرده باشد و او احتمالا به رهبر عالی ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای رو در رو گفته است که پادشاهی عربستان در هیچ گونه تجاوز نظامی علیه ایران نقش نخواهد داشت.
ترامپ همین حالا هم به واسطه‌ی تولید نفت بیشتر توسط عربستان سعودی، که به نوبه خود از حمایت ترامپ و رقابت موثرتر علیه شکرت‌های نفتی ایالات متحده بهره مند خواهد شد، پیروزی آسانی کسب کرده است. برای حفظ کاهش قیمت نفت، ترامپ همچنین به اسرائیل نیاز دارد تا دارایی‌های نفتی آسیب‌پذیر ایران را تحت آتش خود بگیرد.
