محمد جولانی

به گزارش مجاهدت از مشرق، سفر «حمید الشطری»، رئیس سازمان اطلاعات ملی عراق به سوریه و دیدار با «ابومحمد الجولانی» و «انس خطاب»، رئیس دستگاه اطلاعاتی حکومت خودخوانده سوریه، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت. اما پشت صحنه و موضوع اصلی این سفر چیست؟

این سفر ۵ هدف اصلی و یک هدف تکمیلی را دنبال می کرد، در حقیقت می‌توان گفت پرونده‌های مطرح شده در مذاکرات دو طرف ۵ + ۱ هدف بوده است.

پنج پرونده اصلی الشطری در سفر به دمشق عبارت بودند از:

تبادل اسیران: تعدادی از رزمندگان مقاومت اسلامی عراق در روز سقوط نظام بشار اسد به اسارت تحریرالشام درآمده بودند. که دست‌کم ۶ نفر از آنها اعضای جنبش نجباء بودند. البته برخی منابع این عدد را تا ۱۲ نفر نیز افزایش داده و نام بعضی از نیروهای دیگر گروه‌های مقاومت را نیز در کنار آن مطرح می‌کنند. این افراد دارای تابعیت عراقی بوده و بغداد در قبال آنها مسئولیت دارد. از سوی دیگر پس از فتح دمشق نگه داشتن این افراد دیگر برای الجولانی هیچ نفعی ندارد.

وضعیت عراقی‌های مقیم سوریه: دومین موضوع پرونده هزاران عراقی مقیم سوریه و به‌ویژه دمشق است. عراقی‌های مقیم سوریه، عمدتاً در منطقه سیده زینب (س) سکونت دارند. به طور طبیعی با حاکم شدن الجولانی بر سوریه، وضعیت شهروندان عراقی متفاوت خواهد بود و بغداد نمی‌تواند نسبت به وضعیت آنها در آینده بی‌تفاوت باشد. در نتیجه وضعیت اقامت و مجوز کار آنها در گروی هماهنگی با دولت جدید سوریه است.

اماکن مقدس شیعیان: شیعیان عراقی، به طور ذاتی اهتمام زیادی به برگزاری مراسم‌های آیینی و مذهبی و حفظ حرمت و احترام اماکن مقدسه دارند. در این بین حرم حضرت زینب (س)، حرم حضرت رقیه (س) و حرم سکینه بنت امیرالمومنین (س) در سوریه در زمره اماکنی هستند که مقصد بسیاری از زائرین شیعه عراق هستند. در روزهای گذشته تعدی به اماکن مقدس شیعیان در سوریه باعث تحرک شیعیان عراقی مقیم این کشور شده بود که همین امر می‌توانست مناسبات حکومت جدید سوریه با عراق را تحت الشعاع قرار دهد. همین امر حفظ امنیت اماکن مقدسه شیعی در سوریه را به یکی از دستورکارهای مهم سفر الشطری به دمشق مبدل ساخته بود. این امر با توجه به اینکه حضور شیعیان عراقی در قالب «گردشگری مذهبی» برای سوریه آورده مالی قابل توجهی به همراه دارد، برای الجولانی هم جذابیت داشت.

زندانیان عراقی و عراقی‌تبار عضو داعش: موضوع چهارم به وضعیت زندانیان عراقی یا عراقی‌تبار دارای سابقه عضویت در گروه تروریستی داعش باز می‌گردد. بخشی از این افراد در قلمرو دولت بشار اسد مستقر بودند و پس از تغییر حاکمیت در سوریه فرصتی را پیش روی دولت بغداد به منظور تعامل با تحریرالشام برای تعیین سرنوشت آنها قرار داده است. از سوی دیگر نیروهای کرد موسوم به سوریه دمکراتیک (قسد) نیز با عراق به توافق رسیده‌اند تا چند هزار خانواده این زندانیان را به عراق انتقال دهد، که نخستین کاروان آن شامل ۶۰۰ تن بود که از اردوگاه الهول وارد عراق شدند. قرار است این افراد تحت نظارت دولت عراق در دوره‌های بازپروری شرکت کنند و در اردوگاه‌های ویژه‌ای نگهداری شوند. دولت عراق مایل است این افراد را هرچه سریع‌تر هم از حکومت الجولانی و هم از قسد تحویل بگیرد تا از یکسو این بازیگران در آینده از عراقی‌تباران مذکور به عنوان وجه المصالحه برای تحت فشار قرار دادن بغداد استفاده نکنند و همچنین از سوی دیگر از آزاد شدن آنها در وضعیت بی‌ثبات حاکم بر سوریه جلوگیری شود، زیرا آزادی این افراد در وضعیت بی ثبات و ناامن سوریه برای عراق به یک تهدید امنیتی مبدل خواهند شد.

نیروهای سیاسی عراقی ساکن سوریه: موضوع پیچیده بعدی حضور دیرپای طیف‌هایی از نیروهای سیاسی عراقی در سوریه است. این گروه‌ها در دوره دیکتاتوری صدام حسین، اپوزیسیون حکومت محسوب می‌شدند، ولی پس از ۲۰۰۳ در قالب رهبران سیاسی نظام جدید وارد حکومت جدید شدند. این دسته از عراقی‌ها سابقه همکاری با دستگاه‌های اطلاعاتی حکومت بعث سوریه را در دوران حاکمیت خاندان اسد بر این کشور دارند. همچنین بخشی از این گروه‌ها حد فاصل سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۹ که روابط بغداد و دمشق بسیار بد بود، با حکومت اسد علیه امنیت ملی عراق همکاری می‌کردند. افشا شدن احتمالی پرونده این افراد در سوریه، ممکن است حیات سیاسی آنها در عراق را تهدید کند. البته به نظر می‌‎رسد الجولانی منفعت چندانی در افشا کردن این پرونده‌ها ندارد. از این رو ممکن است الجولانی معامله بر سر این موضوع را بپذیرد.

تاکنون دو نفر از رهبران سیاسی عراقی نسبت به این موضوع واکنش مستقیم نشان داده‌اند؛ اولین شخص «فائق الشیخ» بود که خود شخصاً برای مذاکره راهی دمشق شد. الشیخ اپوزیسیون نظام سیاسی عراق به حساب می‌آید و نمی‌توانست منتظر پیگیری این پرونده از سوی دولت عراق شود. نفر دوم هم «مشعان الجبوری» بود. این دو نسبت به این موضوع حساسیت زیادی نشان داده‌اند. البته شنیده‌های غیر رسمی نام سیاستمداران رده بالاتری را در این زمینه مطرح می‌کند. شاید به همین مسئله بود که دولت عراق برای مذاکره با حکومت جدید سوریه شتاب کرد. البته ممکن است در آینده همین پرونده‌ها اگر به دست نخست وزیر یا رئیس استخبارات عراق برسد هم به ابزار فشاری در سپهر سیاسی داخلی عراق مبدل شود.

در کنار این ۵ موضوع اصلی، منابع رسانه‌ای نزدیک به تحریرالشام، مانند کانال تلگرامی «ردع العدوان» (هجوم بازدارنده) که به اتاق عملیاتی با همین نام وابسته است ادعا کردند که هیئت عراقی حامل پیامی از سوی جمهوری اسلامی ایران هم بوده است.

این رسانه‌ها مدعی شدند تهران قصد گشایش کانال ارتباطی موثر با الجولانی را دارد. البته این ادعا تنها از سوی کانال‌های نزدیک به حکام جدید سوریه مطرح شده و منابع عراقی و ایرانی این ادعاهای رسانه های نزدیک به سرکرده تحریرالشام را تایید نکرده اند.

به‌گزارش مشرق، «علیرضا مجیدی»، کارشناس مسائل غرب آسیا به تشریح جزئیات ترکیب گروه ‌های شبه نظامی سوری حاضر و غایب در دیدار با «ابومحمد الجولانی»، سرکرده تحریرالشام در کاخ ریاست جمهوری دمشق پرداخته است.

غایبان نشست گروهک‌های مسلح با الجولانی

مجیدی پس از معرفی ۶ جریان کلیدی گروه‌های مسلح در تحولات اخیر سوریه در بخش نخست این ویدئوی تحلیلی، در ویدئوی حاضر با تشریح جزئیات دیدار الجولانی با سرکردگان این گروهک‌های مسلح به معرفی ۵ جریان غایب در نشست با سرکرده تحریرالشام پرداخت.

۱. جمیل الصالح

نخستین گروه از غائبین این جلسه سردار «جمیل صالح»، فرمانده «جیش العزه» بود. جمیل صالح در ادلب زندگی می‌کرد. وی در زمان حکمرانی جیش الفتح، احرار الشام و بعدها تحریرالشام بر ادلب، همکاری خود با آنها را آغاز کرد. او در زمره موسسان اتاق عملیات فتح المبین بود و در دوره فعالیت‌های الجولانی علیه نظام بشار اسد، همسویی کاملی با وی نشان داد و حتی این همکاری به الگویی ممتاز برای سایر گروهک‌های مسلح فعال در مناطق مختلف سوریه مبدل شد.

جمیل صالح تا زمانیکه الجولانی دمشق را فتح کرد متحد او بود، اما در نشست اخیر گروه‌های مسلح با الجولانی حضور نداشت تا گمانه زنی‌های رسانه‌ای حول اختلافات احتمالی وی با الجولانی بیش از پیش تقویت شود. گفته می شود جمیل صالح معتقد است اصل همکاری طرفین بر برکناری بشار اسد از قدرت در دمشق استوار بود نه اینکه تحریر الشام پس از آن بر سوریه سیطره یابد و حکومت را در دست گیرد.

۲. نیروهای مشترک

دومین غایب بزرگ این نشست، سران اتاق عملیات موسوم به «نیروهای مشترک» (القوه المشترکه) بودند. این نیروها بخشی از شبه نظامیان موسوم به ارتش آزاد (جیش الوطنی) بودند که در عملیات «فجر الحریه» حضور داشتند. پس از انتشار بیانیه فجر الحریه علیه تحریرالشام، شبه نظامیان القوه المشترکه با انتشار بیانیه‌ای مجزا ضمن حمایت از تحریرالشام از فجرالحریه منشعب شدند. همزمان با ورود نیروهای عملیات ردع العدوان به حماه، نیروهای القوه المشترکه نیز وارد حما شدند و به سمت استان حمص حرکت کردند.

نیروهای موسوم به القوه المشترکه در حقیقت به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: یکی گردان «سلیمان شاه» به فرماندهی «سیف بولات ابوبکر» و دیگری «فرقه الحمزه» به رهبری «ابو عمشه». این دو گروه در میان نیروهای موسوم به ارتش آزاد (جیش الوطنی) در زمره نزدیک‌ترین متحدین الجولانی در دو سال اخیر به شمار می‌رفتند، اما در خلال دیدار هفته گذشته خود با الجولانی به توافق نرسیدند و در نتیجه در نشست سرکردگان گروه‌های مسلح با سرکرده التحریرالشام نیز غایب بودند.

۳. اتاق عملیات فتح دمشق

سومین غایب بزرگ، اعضای اتاق عملیات فتح دمشق بودند. این جریان نیز با وجود ضعف آشکار خود به لحاظ خاستگاه و قدرت نظامی در مقایسه با تحریرالشام پس از آنکه در دیدار خصوصی با الجولانی به توافق نرسیدند، از شرکت در این نشست نیز خودداری کردند.

۴. اتاق عملیات جنوب

چهارمین غایب بزرگ این نشست، اعضای اتاق عملیات جنوب بودند. چهره شناخته شده و سرآمد این جریان «احمد العوده»، فرمانده تیپ ۸ سپاه پنجم ارتش سوریه در اواخر دوران بشار اسد یعنی از سال ۲۰۱۸ به بعد است. احمد العوده هفته گذشته با الجولانی دیدار داشت، اما در نشست مشترک اعضای گروهک‌های مسلح با التحریرالشام حاضر نشد.

۵. گروه های مسلح در استان سویدا

پنجمین غایب بزرگ این نشست، گروه های مسلح استان سویداء بودند.

علاوه بر پنج غایب بزرگ یاد شده، گروه‌های مسلح التنف نیز در نشست با الجولانی حاضر نشدند. در همین راستا فرمانده نیروهای موسوم به تکاوران انقلاب (مغاویر الثوره) نیز در مصاحبه@ای اعلام کرد از آنها برای حضور در این جلسه دعوتی به عمل نیامده است اما در صورت دریافت هرگونه دعوت‌نامه‌ای به خاطر آینده سوریه حاضر خواهیم شد و مذاکره خواهیم کرد.

برخی ناظران معتقدند الجولانی در رابطه با گروه‌های مسلح غایب در جلسه اخیر، ابتکار عمل مجزایی را مدنظر دارد. در همین راستا به نظر می‌رسد سرکرده تحریرالشام در ابتدا قصد دارد تا در ابتدا با گروه‌های معارض سوری به توافقاتی پشت پرده دست یابد و سپس از موضع قدرت با مهم‌ترین حامی آنها یعنی واشنگتن وارد مذاکره شود.

جریان های حاضر در نشست گروه های مسلح با الجولانی

اما در کنار جریان ‌های غایب در جلسه، ترکیب گروهک‌های مسلح حاضر در این جلسه نیز از اهمیت مضاعفی برخوردار هستند. فضای کلی این جلسه به اینصورت بود که برخی گروه‌ها با ارائه پیش‌شرط‌هایی برای کنار گذاشتن سلاح خود و الحاق به وزارت دفاع سوریه اعلام آمادگی کرده بودند.

۱. الجبهه الشامیه

دسته نخست «الجبهه الشامیه» به فرماندهی «ابو العز السراقب» است که استانداری حلب را در دست گرفته و در اتاق عملیات فتح‌المبین نیز عضویت دارد.

۲. گردان های نورالدین الزنکی

گردان‌های نورالدین الزنکی هم دومین گروهی بودند که علاوه بر عضویت در اتاق عملیات فتح‌المبین برای ادغام در ساختار وزارت دفاع اعلام آمادگی کرده بودند. این گردان‌ها در زمره موسسین تحریرالشام به شمار می‌رفتند اما بعدها با الجولانی دچار مشکل شدند، تا جایی که سرکرده تحریرالشام با حمله به این گروه آنان را خلع سلاح کرد. همین رخداد سبب شد تا «توفیق شهاب‌الدین»، رهبر نورالدین الزنکی شبانه به عفرین فرار کند، اما حتی این گروه نیز در مقطع حاضر برای همکاری با الجولانی اعلام آمادگی کرده است.

۳. احرار الشام

احرار الشام به سه دسته تبدیل شده‌اند که در راس آنها احمد الصوفان قرار دارد که مسئولیت استانداری لاذقیه را بر عهده گرفته است. «احمد الدالاتی» یکی از معاونان اصلی «احمد الصوفان»، در حال حاضر معاون وزیر دفاع است. هر سه طیف احرار الشام به رغم اختلافات در نشست گروه‌های مسلح با الجولانی شرکت کردند و برای ادغام در وزارت دفاع اعلام آمادگی کرد.

البته احرار الشام به طور همزمان با این نشست‌ها، فراخوان‌هایی را جهت جذب نیرو نیز صادر کرده است. چنین رویکردی از سوی احرار الشام نشان می‌دهد که این گروهک در حال حاضر در عمل تصمیمی برای اعلام انحلال ندارد بلکه در پی تصدی مناصبی در وزارت دفاع است. لذا احرار الشام عملا با قبول ادغام شبه‌نظامیان مسلح خود نقشی کلیدی را در ساختار وزارت دفاع حکومت خودخوانده الجولانی پذیرا شده است.

۴. جیش النصر

چهارمین گروه مشارکت‌کننده در نشست با الجولانی گروهک «جیش النصر» از زیرمجموعه‌های گروه‌های مسلح موسوم به ارتش آزاد (الجیش‌الوطنی) است که خاستگاه آنها در ادلب بود. این گروهک به رغم فضای سکولار حاکم بر آن در میان حیرت و تعجب ناظران قبول کرده است تا در ساختار وزارت دفاع الجولانی مشارکت کند.

۵. جیش الاسلام

پنجمین گروه کلیدی حاضر در نشست با الجولانی، «جیش الاسلام» است. پیشینه اختلافات جیش الاسلام با جبهه النصره به سال ۲۰۱۴ باز می‌گردد. در حقیقت این گروهک در طول ۱۰ سال اخیر بیشترین اختلافات را با الجولانی داشت اما «عصام البویضانی»، رهبر جیش‌الاسلام در چرخشی معنادار ضمن حضور در این نشست با سرکرده تحریرالشام عکس یادگاری گرفت و اعلام کرد که فصل نوینی در روابط طرفین آغاز شده است.

با این حال ماه عسل روابط دوستانه تحریرالشام و جیش الاسلام دیری نپایید و منابع رسانه‌ای نزدیک به جیش الاسلام روز بعد اعلام کردند که این گروهک خواستار ریاست بر دانشگاه افسری وزارت دفاع در ادلب هستند. جیش الاسلام بنا دارد تا ریاست این دانشگاه را به عنوان امتیاز از الجولانی دریافت کند.

۶. احرار الشرقیه

دسته آخر، «احرار الشرقیه»،گروهی عشیره ای ساکن در استان دیرالزور است. این گروه بدون طرح پیش شرط خاصی در نشست با الجولانی ضمن اعلام همراهی با سرکرده تحریرالشام از تشکیلات اصلی خود یعنی جنبش التحریر و البناء منشعب شدند. این احتمال وجود دارد که این جریان مسلح به دنبال اخذ امتیاز بزرگی در دیرالزور همچون تخصیص کرسی استانداری دیرالزور به سود خود باشند.

احرار الشرقیه اگرچه یک جریان مذهبی به شمار می رود اما از لحاظ گفتمانی جریانی سکولار به شمار می‌رود. در سال ۲۰۱۳ که تمامی استان دیرالزور به جز شهر دیرالزور به تصرف معارضین درآمده بود، «ابو زینب الهاشمی» که موسس احرار الشرقیه به شمار می‌رود علیه گروه‌های اسلام‌گرا اعلام جنگ کرد و افزود: اجازه نمی‌دهیم دیرالزور به «تورا بورا» (مناطق تحت نفوذ القاعده در جنوب افغانستان) تبدیل شود. با این حال حتی این گروهک نیز با گذشت ۱۱ سال از قبول خلع سلاح نیروهای خود و ادغام در وزارت دفاع سوریه سخن می‌گوید.

حضور مشروط گروه‌های مسلح در دیدار با الجولانی

علاوه بر غایبین و حاضرین در نشست الجولانی دسته سومی از گروه‌ها نیز وجود داشتند که شروطی را برای همکاری با ابومحمد الجولانی و تحویل سلاح خود به وزارت دفاع بر روی میز قرار داده‌اند. از جمله شروط گروه‌های حاضر در دسته سوم می‌توان به این موارد اشاره کرد: اول اینکه باید دولت فراگیر تشکیل شود؛ دوم آنکه کشورها، دولت جدید سوریه را به رسمیت بشناسند و سوم استقرار و آغاز به کار دولت مزبور است.

۱. تجمع دمشق

از جمله مهم‌ترین گروه‌هایی که چنین شروطی برای الجولانی مطرح ساخته‌اند می‌توان به «تجمع دمشق» اشاره کرد. این گروه به عنوان تنها عضو حاضر در اتاق عملیات دمشق در این جلسه حضور پیدا کرد.

۲. گردان دوم

گروه بعدی «گردان دوم» (الفرقه الثانیه) است که یکی از مهم‌ترین اجزاء ارتش موسوم به ارتش آزاد (جیش الوطنی) به شمار می‌رود.

۳. جنبش التحریر و البناء

جریان سوم جنبش التحریر و البناء است که اعلام کردند فقط در صورت تامین شروط سه‌گانه سلاح‌های خود به وزارت دفاع حکومت الجولانی تحویل خواهند داد. جریان مزبور همچنین بر ضرورت کنار رفتن الجولانی از قدرت پس از سرنگونی نظام بشار اسد تاکید دارند.

۴. لشکر الشام

در نهایت چهارمین جریان «لشکر الشام» (فیلق الشام) از جریان مشارکت‌کننده در اتاق عملیات فتح المبین است که اصرار دارد تا با اخذ کرسی اداره رکن دو، معادل حفاظت اطلاعات، سلاح خود را به وزارت دفاع حکومت دمشق تحویل دهد.

فیلق الشام نزدیک‌ترین گروه به ترکیه در استان ادلب به شمار می‌رود. این جریان در میان گروهک‌های مسلح سوری بیش از سایرین از گفتمان اسلامی اخوان المسلمین تاثیر پذیرفته است که همین مسئله نشان می‌دهد آنکارا در نظر دارد از نزدیک‌ترین متحد خود بر تسلط و سیطره بر ساختار حفاظت اطلاعات حکومت جدید سوریه حمایت کند.

به گزارش مجاهدت از مشرق، لغو جایزه ۱۰ میلیون دلاری برای دستگیری ابومحمد الجولانی و تعامل دیپلماتیک آمریکا با گروه تحریر الشام، بار دیگر نشان داد که در سیاست‌های واشنگتن، تروریسم بیشتر به ابزاری سیاسی برای دستیابی به منافع استراتژیک تبدیل شده است تا مفهومی حقوقی و ثابت.

این تغییرات به‌ویژه برای کشورهایی مانند ایران که تحت فشار نهادهایی مانند FATF قرار دارند، سوالاتی جدی درباره اعتماد به نهادهای بین‌المللی و پیامدهای سیاسی این تصمیمات مطرح می‌کند. کشوری که به راحتی با حذف جایزه ۱۰ میلیون دلاری تگ تروریست را از روی جولانی جدا کرده و چوب حراج به اعتبار خود می‌زند، آیا اجازه خواهد داد نهادهای تحت امرش همچون گروه ویژه اقدام مالی با رویکردی مستقل به تقابل با آنچه تروریست ادعا می‌کنند بپردازند یا این نهاد نیز همچون شورای حکام سازمان ملل صرفا ابزاری اتحصاری برای پیشبرد سیاست‌های آمریکا محسوب می‌شود.

کمدی در نشست خبری وزارت خارجه آمریکا

در یکی از نشست‌های اخیر وزارت خارجه آمریکا، موضوعی جنجالی درباره جایزه تعیین‌شده برای دستگیری ابومحمد الجولانی، رهبر هیئت تحریر الشام، توجه‌ها را جلب کرد.

یکی از خبرنگاران از سخنگوی وزارت خارجه پرسید که اگر فردی الجولانی را به پایگاه‌های آمریکایی در سوریه تحویل دهد، آیا این جایزه پرداخت خواهد شد؟

پاسخ مبهم سخنگو مبنی بر باقی ماندن جایزه به‌جای رفع ابهامات، به پیچیدگی ماجرا افزود.

خبرنگار دیگری با لحنی طنزآمیز پرسید که آیا دیپلمات‌های آمریکایی نیز می‌توانند این جایزه را دریافت کنند؟

این پرسش که به شایعات دیدار احتمالی مقامات آمریکایی با الجولانی اشاره داشت، با این پاسخ از جانب متیو میلر مواجه شد که اگر یک دیپلمات آمریکایی چنین درخواستی بدهد او متعجب خواهد شد.

روز بعد، خبری منتشر شد که باربارا لیف، نماینده ارشد وزارت خارجه آمریکا، در دیداری با الجولانی اعلام کرده است جایزه تعیین‌شده برای دستگیری او دیگر برقرار نیست. این تحول، پرسش‌های جدیدی درباره سیاست‌های دوگانه آمریکا در قبال گروه‌های تروریستی مطرح کرد.

پرسش کنایه‌آمیز خبرنگار درباره امکان دریافت جایزه توسط دیپلمات‌ها، به‌خوبی نشان‌دهنده تضاد میان اظهارات و اقدامات آمریکا بود و نقش منافع سیاسی در تعامل با گروه‌های تروریستی را آشکارتر کرد. این اتفاق بار دیگر یادآور شد که در معادلات دیپلماتیک با غرب، مفاهیمی چون تروریسم، نه بر اساس اصول ثابت، بلکه در خدمت اهداف سیاسی بازتعریف می‌شوند.

تعریف تروریسم از پنجره سیاست

سیاست خارجی آمریکا نشان می‌دهد که در تعریف «تروریسم»، این کشور بیشتر به ملاحظات سیاسی و منافع ژئوپلیتیکی خود توجه دارد تا معیارهای حقوقی ثابت.

در شرایطی که تروریسم باید تهدیدی جهانی برای صلح و امنیت باشد، آمریکا از آن به‌عنوان ابزاری برای پیشبرد منافع خود در مناطق مختلف استفاده می‌کند.

گروه هیئت تحریر الشام که پیشتر در لیست گروه‌های تروریستی قرار داشت، به دلیل تغییرات در وضعیت سوریه و منافع آمریکا، دیگر هدف فشار قرار نمی‌گیرد و رهبر آن، که پیش‌تر به‌خاطر دریافت جایزه برای دستگیری‌اش تحت تعقیب بود، به‌عنوان یک مقام دیپلماتیک پذیرفته می‌شود.

این رویکرد نشان می‌دهد که مفهوم «تروریسم» در سیاست آمریکا به‌طور انعطاف‌پذیر و بسته به شرایط سیاسی تغییر می‌کند.

این تغییرات همچنین سوالاتی جدی را درباره اعتبار و پایبندی به اصول حقوقی بین‌المللی ایجاد می‌کند. آیا می‌توان تعریف تروریسم را به این‌صورت که بر اساس منافع روز تغییر کند، مبنای تعاملات بین‌المللی قرار داد؟

نمی‌شود به معاهداتی مبتنی بر تعاریف متزلزل تکیه کرد

ماجرای لغو جایزه برای ابومحمد الجولانی و روابط دیپلماتیک جدید آمریکا با گروه هیئت تحریر الشام، نشان‌دهنده تحولات مهمی در مفهوم «تروریسم» است که در سیاست‌های جهانی، به ویژه از سوی آمریکا، بیشتر به یک ابزار سیاسی بدل شده تا یک مفهوم حقوقی ثابت.

این تغییر رویکرد به‌ویژه برای کشورهایی مانند ایران که تحت فشار نهادهایی همچون FATF قرار دارند، پیامدهایی جدی دارد.

FATF به‌طور رسمی برای مبارزه با تأمین مالی تروریسم و پولشویی فعالیت می‌کند، اما فرآیندهای آن تحت تأثیر سیاست‌های جهانی قرار دارد و ممکن است به ابزاری برای اعمال فشار بر ایران تبدیل شود.

تصویب لوایح ضد تأمین مالی تروریسم در ایران، در ظاهر ممکن است راهی برای کاهش فشارهای بین‌المللی باشد، اما این اقدامات به‌طور غیرمستقیم می‌تواند در خدمت اهداف سیاسی کشورهای قدرتمند قرار گیرد.

آمریکا معیارهای خود برای تعیین گروه‌های تروریستی را بر اساس منافع استراتژیک خود تنظیم می‌کند، نه اصول حقوقی یا امنیتی ثابت. در حالی که گروه‌هایی مانند تحریر الشام از حمایت‌های سیاسی و دیپلماتیک برخوردارند، سپاه پاسداران ایران و گروه‌های مقاومت مردمی در لیست سازمان‌های تروریستی قرار می‌گیرند.

این وضعیت نشان می‌دهد که پذیرش بی‌قیدوشرط الزامات FATF ممکن است نتایج متفاوتی از آنچه که انتظار می‌رود، به دنبال داشته باشد.

حتی اگر ایران این الزامات را بپذیرد، احتمال دارد که فشارهای بین‌المللی همچنان ادامه پیدا کند، زیرا تصمیمات در این عرصه بیشتر بر مبنای سیاست‌های تغییرپذیر آمریکا و منافع ژئوپلیتیکی آن استوار است، نه اصول ثابت حقوقی لذا پذیرش لوایح هم خروج ایران از لیست سیاه را تضمین نمی‌کند و هم اگر این اتفاق بی‌افتد آن زمان تازه باب بهانه جویی‌ها علیه نهادهای قانونی ایران رسمیت یافته و احتمال طرح مطالبات زیاده‌خواهانه‌ای همچون انحلال نهادهای رسمی کشور نیز وجود دارد. نهادهایی که دامنه آن به سپاه محدود نمانده و طیف زیادی از ساختارهای فرهنگی و اقتصادی را در برخواهد گرفت.

سرویس سیاست مشرق- نزدیک به سه ماه قبل از برگزاری انتخابات مجلس هشتم اعضای طیف افراطی دفتر تحکیم وحدت (طیف افراطی علامه) در دفتر حزب منحله مشارکت جمع شده بودند تا درباره شرکت یا عدم شرکت در انتخابات با اصلاح‌طلبان به جمع‌بندی برسند، در آن جلسه سعید حجاریان تئوریسین مشارکتی‌ها به دانشجویان گفت که مجلس را باید دوباره به دست بگیریم و آن را تبدیل به مهستان کنیم! اشارات مبهم این اصلاح‌طلب استخوان خردکرده در سیاست برای دانشجویان خیلی ملموس نبود، زیرا تصور قاطع افراد حاضر در جلسه آن بود که توافقی میان رادیکال‌ها و افراطی‌ها بسته‌شده و انتخابات تحریم خواهد شد؛ اما برخلاف تصور حاضران جمع‌بندی حزب متفاوت از درخواست این گروهک شبه دانشجویی بود.

حجاریان در آن روزبه دانشجویان گفت که دولت فشار سیاسی را روی اصلاح‌طلبان زیاد کرده و تنها راه خروج از این وضعیت آن است که جناح چپ مجلس را در دست بگیرد، این سخن به مذاق دانشجویان خوش نیامده و بگوومگوی شدیدی میان حاضران در جمع شکل گرفت. یکی از دانشجویان رو به حجاریان گفت که در بهار اصلاحات که مجلس و دولت را باهم در دست داشتید چه گلی در بر ما زدید که این بار دوقطبی سیاسی می‌تواند بهتر آن را بزند! این جمله باعث ناراحتی شدید اعضای حزب شد تا جایی که شکوری راد به یکی از دانشجویان گفت که خودتان را با تحکیم وحدتی‌ها در دهه هفتاد مقایسه نکنید، شما جوجه فوکولی‌های کراواتی را چه به سیاست!

همین جمله تحقیرآمیز کافی بود تا جلسه به‌هم‌خورده و دانشجویان رادیکال با دلخوری از دفتر حزب منحله مشارکت بیرون بزنند؛ دو روز بعدازاین ماجرا این افراد به دیدار عبدالکریم سروش رفته و از او چاره‌جویی می‌کنند. پدر معنوی رادیکالیسم سیاسی در ایران به دانشجویان توصیه می‌کند که قید همکاری با اصلاح‌طلبان را زده و راه خودشان را بروند؛ این توصیه خاص سیاسی باعث شد این دست دانشجویان با برگزاری چند میتینگ در حیاط دانشگاه انتخابات را تحریم کنند.

آن روزها سیاست‌مدار اصلاح‌طلب با تمسخر تیپ و قیافه دانشجویان باعث شد بدنه پوستر چسبان در انتخابات از چپ‌ها فاصله گرفته و این جناح سیاسی حتی نتواند یک فراکسیون اقلیت ضعیف در مجلس تشکیل بدهد؛ پس‌ازاین ماجراها علوی‌تبار در یادداشتی نوشت که جنبش دانشجویی به پایان خط رسیده است.

اصلاح‌طلبان در دهه هشتاد ظاهر دانشجویان رادیکال را مورد تمسخر قرار می‌دادند

آتش‌بازی نسل NEET در اغتشاشات

طنز روزگار آن است که ۱۵ سال پس‌ازآن شکست سیاسی خردکننده، همان گروهک سیاسی که روزگاری تیپ ظاهری چند دانشجو را تمسخر کرده و آن‌ها را فوکولی خوانده بود؛ این روزها پشت فحاش‌ترین بخش از اغتشاشات دانشجویی سنگر گرفته و زیر شعارهای گروهک‌های تروریستی پژاک سینه می‌زند.

 ازجمله این افراد همان علی شکوری راد است که به علت خلوت شدن احزاب سیاسی اصلاح‌طلب از رده سه به سطح یک‌درمیان ژنرال‌های سیاسی راه پیداکرده و با بی‌بندوباری بخش دانشجو نما در اغتشاشات هم‌صدا شده است، البته این هم‌راستا شدن باهدف میرایی در جریان اصلاحات باهدف یارگیری و ارتقاء سطح رأی دومیلیونی در انتخابات برای هسته سخت اصلاحات آورده سیاسی ندارد؛ زیرا طیف رادیکالیزه شده در دانشگاه قبل از هر چیز از روی همین فسیل‌های حزبی رد شده و برای فرش قرمز آن‌ها هیچ علامت وصلی ارسال نمی‌کند.

چپ افراطی با چهار فاصله نسلی از NEET حمایت می‌کند!

البته سواری ندادن طیف فحاش در برخی دانشگاه‌ها به چپ رادیکال انتخابات محور اتفاقی نیست!

چهل روز پس از آغاز برخی اغتشاشات در تعدادی از محلات آتش این آشوب‌ها فروکش کرده است، این وضعیت برای سرویس‌های اطلاعاتی غربی علامت مطلوب محسوب نشده از این رو سعی کرده‌اند فشار حداکثری اغتشاشات را در درون برخی دانشگاه‌های مستعد حفظ کنند ودشمن روی بمب NEET دست گذاشته است.

پمپاژ روزانه سرخوردگی، بیکاری و ناامیدی اجتماعی از سوی رسانه‌های ضدانقلاب و بیگانه و نیز شبکه‌های اجتماعی باهدف انباشت نارضایتی و نبودن افق روشن فضا برای ظهور و بروز نسلی خشن فراهم شود!

گروه NEET (Not currently engaged in Employment, Education or Training) مجموعه‌ای از افرادی است که شعارشان آن است که نه کار می‌کنند؛ نه درس می‌خوانند و نه علاقه دارند حرفه‌ای را بیاموزند، این روزها این شعار در برخی دانشگاه‌ها شنیده‌شده و مخاطب آن افرادی است که سعی دارند با بدترین شکل ممکن آنارشیستی برخورد کنند. تعدد این افراد بدون انگیزه، آینده‌نگری و هدفمندی باقدرت تخریبی نسبی باعث شده است که محور التهابات اجتماعی در دانشگاه‌ها بالا برود.

نسل NEET در ادبیات علوم اجتماعی و روان‌شناسی شامل طیفی آسیب‌پذیر است که نیاز به حمایت اجتماعی دارد و در طبقه اقشار آسیب‌پذیر دسته‌بندی می‌شود. بررسی داده‌های آماری سازمان بین‌المللی کار (ILO) در این زمینه نشان می‌دهد بالاترین نرخ شاخص NEET جوانان در سطح جهان مربوط به کشور ترینیدادوتوباگو در آمریکای جنوبی است، به‌طوری‌که نرخ NEET جوانان این کشور حدود ۵۲ درصد بوده است. پس‌ازاین کشور، زیمبابوه با نرخ ۴۸ درصدی در رتبه دوم، یمن با نرخ ۴۵ درصدی رتبه سوم، زامبیا با نرخ ۴۴ درصدی در رتبه چهارم و تاجیکستان با نرخ ۴۲ درصدی در رتبه پنجم قرار دارند.

البته وضعیت NEET در داخل کشور در برخی استان‌ها در وضعیت نامطلوبی قرار دارند، به‌طوری‌که طبق داده‌های آماری استان سیستان با نرخ NEET حدود ۴۸٫۲ درصدی در رتبه اول کشور، گلستان با نرخ ۴۴ درصدی در رتبه دوم، هرمزگان با نرخ ۴۳٫۸ درصدی در رتبه سوم، کرمانشاه با نرخ ۴۲٫۸ درصدی در رتبه چهارم، لرستان با نرخ ۴۲٫۱ درصدی در رتبه پنجم دارای نرخ بالای NEET هستند.

در اغتشاشات اخیر در کشور تمرکز یارگیری از سوی ضدانقلاب روی همین نسل NEET بوده است؛ استفاده از محتوای هیجانی و اغواگر با استفاده از ظرفیت بی بندباری گروه‌های هنری مانند رپرها، هیچهایک‌ها ونیز گسترش مجدد فرهنگ هیپی‌ها به طرز چشم‌گیری افزایش داشته و باعث انشقاق فرهنگی شده است؛ تا جایی که در شبکه‌های اجتماعی با دو جامعه ایرانی روبرو هستیم، یکی جامعه متوازن در فضای اکثریت و دیگری جامعه درهم‌ریخته و ناهمگون در فضای مجازی! این وضعیت روی دانشگاه‌ها به‌عنوان نیروی محرک نخبه‌گرا تأثیر گذاشته و بخش رادیکالیزه شده را به جلو هل داده است.

نسل NEET با عبور از ساختارها و حریم‌های اجتماعی و قواعد پذیرفته‌شده فرهنگی و نیز ارزش‌های ملی و اسلامی خودش را از کلونی‌های زیرزمینی جدا کرده و این روزها در برخی خیابان‌ها و به‌خصوص مراکز علمی و فرهنگی جولان می‌دهد؛ این نسل با باورهای ضعیف مورد استقبال سرویس‌های بیگانه قرارگرفته و روی آن مانور تبلیغاتی شدید می‌دهند. نسل NEET در دانشگاه لیدر اصلی اغتشاشات بوده و مدلی خاص از اغتشاش ر پیش می‌برد.

در آشوب‌های چندهفته‌ای دشمنان روی موج‌سواری گروهک‌ها و فعال کردن هسته‌های داخلی پس از ورود نسل NEET به صحنه حساب ویژه باز کرده‌اند، البته آنچه باعث شد محاسبات آن‌ها به هم بخورد ظرفیت آماده و پا به کاری بود که از خط آشوب عقب‌مانده و این مدل عملیاتی تنها به درون برخی دانشگاه‌ها محدودشده است. در این پروژه سعی شده بود که فرآیند جامعه‌پذیری تحرکات جوکرها زیر پرچم نسل NEET افزایش‌یافته و باعث تغییرات فرهنگی در طیف خاکستری شود.

الگو سازی از زندگی هیچهایکرها و رپرها برای نسل NEED

استفاده از ظرفیت NEET در اغتشاشات در پنج پرده پیش رفته است:

۱-بررسی و تحلیل گفتمان و تاکتیک‌های لیدرهای خارج نشین دریک ماه اخیر نشان می‌دهد که ترویج فحاشی و عادت دادن جامعه به ادبیات رادیکال به شدت افزایش‌یافته و به‌عنوان نقطه عزیمت به آن می‌نگریستند؛ از نگاه این افراد نسل NEET یک شبکه بدون ساختار و سازمان و ژله‌ای مانند و همچنین غیر ایدئولوژیک است که به دلیل نداشتن سابقه امنیتی با رویکرد سلبی می‌تواند نبض اغتشاشات را در دست بگیرد.

۲– طراحی استراتژی ترویج فحاشی و اقدامات رادیکال در سطل دانشگاه با این هدف پیش رفته است که به‌تدریج این مدل رفتاری به‌عنوان الگو از سوی بخش نخبه جامعه به سایر اقشار اجتماعی تسری یافته و میرایی یابد.

۳-صحنه‌گردانی دانشگاه میزان تابعین بیرونی را افزایش داده و به‌مرور خط پیوندی میان این دو ایجاد می‌کند.

۴– اگر تابلو اغتشاشات در دانشگاه بماند؛ یارگیری نیروهای گروهکی از طیف سفید و بدون سابقه افزایش‌یافته و مانند نخستین سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی دانشگاه لانه گروهکی می‌شود، در آن زمان با حضرت امام (ره) و اجرای انقلاب فرهنگی محیط مقدس دانشگاه را از حیث این افراد پاک شد.

۵– استفاده از ترکیب مختلط و دانشجویی فضای التهاب در کشور حفظ‌شده و در بزنگاهی خاص انرژی تخلیه نشده در دانشگاه به خیابان خالی شود.

یک مطالعه میدانی از عوامل مؤثر در اغتشاشات نشان می‌دهد که طیف گسترده‌ای از افراد (نزدیک به ۶۵ درصد) به دلیل هیجانات به حلقه آشوب‌ها وصل شده است، در دانشگاه‌ها برگزاری تجمعات غیرقانونی در محیط‌های آموزشی و دانشگاهی، فعالیت و تبلیغ به نفع گروهک‌های تروریستی و مکاتب الحادی، ایجاد بلوا و آشوب در محیط دانشگاه و خوابگاه‌های دانشجویی و نیز فحاشی و استفاده از الفاظ رکیک در محیط دانشگاه و توهین به ساحت مقدس دانشگاه و به‌صورت کلی عدم رعایت شئون دانشجویی مطابق با منشور انضباطی دانشجویان همچنین ایجاد درگیری فیزیکی با دانشجویان و مسئولان انضباطی دانشگاه‌ها، پرخاشگری و ضرب‌وجرح، شعارنویسی و اهانت به مقدسات نشانه‌هایی روشن از آن دارد که دشمن از ظرفیت NEET برای آشوب سازی استفاده کرده است.

واقعیت آن است که اگر در دهه هفتاد و هشتاد برخی گروه‌های دانشجویی با گروهک‌های ضدانقلاب به‌صورت رسمی ائتلاف کرده بودند در یک دهه گذشته این ارتباط به‌صورت حلقه‌های غیر سازمان‌یافته تغییر جهت یافته است، این وضعیت باعث شده است که NEET محفل مناسب برای ارزیابی دشمن از وضعیت اغتشاش در داخل باشد.

 در محاسبات صورت گرفته دانشگاه‌ها باید تا روز ۱۶ آذر به بالاترین سطح از رادیکالیسم رسیده و مسیر خود را به بیرون از آن پیدا کنند؛ این وضعیت البته پایداری چندانی ندارد، در شرایطی که ماشین تولید اغتشاشات با ناامیدی مطلق از مردم روی شکاف نسلی و نیز تولید خشم و نفرت حساب بازکرده است، لازم است که مسئولان وزارت علوم، فضای فرهنگی را از حدود گروهکی جدا کنند. برخورد آموزشی با محوریت کمیته‌های انضباطی با افراد خاطی و توجه به انقلاب فرهنگی جدید در برابر قلع‌وقمع فرهنگی دشمن باعث انزوای اغتشاش‌گران خواهد شد.

در طول دو دهه گذشته انبوهی از سمینارها، کارگروه‌ها، همایش‌ها، تشکیل شده و نیز مقادیر قابل‌توجهی پژوهش صورت گرفته و کتب و مقالات زیادی نوشته شده که موضوع آنها آسیب‌شناسی آموزش‌عالی و دانشگاه‌ها و تلاش برای ارائه روش‌های مشکل‌گشایی آنها بوده است. اما نتیجه آن عملیاتی نشده است؛ فراموش نکنیم که در پروژه ویران سازی، دشمن ابو محمد جولانی رهبر یک گروهک جنایتکار است نه دانشجوی سال دوم دانشگاه دمشق!