محمد کلهر

 

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از خبرنگار تجسمی خبرگزاری فارس، «رضا بدرالسماء» نگارگر ۷۱ ساله اهل اصفهان است، او علاوه بر نگارگری کتاب‌های نفیس شاعران پارسی‌زبان از جمله حافظ، مولانا، خیام، عطار و فردوسی، آثارش را در کشورهای فرانسه، آلمان، ایتالیا، سنگال، ترکمنستان، مالی، الجزایر، لبنان، آذربایجان، گرجستان، امارات، قزاقستان و ترکیه به نمایش گذاشته است. 

نماد «درخت دوستی» ایران و ژاپن نیز حاصل ذوق این هنرمند است که سال گذشته نودمین سال روابط دو کشور خلق شد(+). ماه گذشته هم تابلوی «شهدای فاجعه منا» اثر این هنرمند در فرهنگسرای ملل رونمایی شد که به زودی نقاشی دیواری می‌شود (+). بدرالسماء این تابلو را به رهبر انقلاب اهدا کرد و اکنون در کنار ۶ اثر دیگر این هنرمند چیره‌دست، در موزه حرم مطهر علی‌بن موسی‌الرضا(ع) نگهداری می‌شود.

بدرالسماء اخیراً هم با تابلوی شهید قاسم سلیمانی در چهارمین جشنواره ملی هنری «فانوس» حضور داشت و تندیس جشنواره را کسب کرد. اما جدیدترین آثار این هنرمند خوش‌ذوق، ۲ تابلو با موضوع پیامبر اعظم(ص) است.

 

 

بدرالسماء که انجام میناکاری ضریح حضرت مسلم‌بن عقیل، حبیب بن مظاهر، مقام حضرت ابوالفضل، کتیبه میناکاری نیم‌ضریح امام موسی کاظم و امام جواد علیهم‌السلام و همچنین میناکاری پنجره فولاد حرم مطهر حضرت معصومه(س) را در کارنامه خود داراست، به خبرنگار فارس می‌گوید: پس از توهین نشریه فرانسوی به حضرت رسول، از حرم حضرت رضا(ع) تماس گرفتند و از من خواستند تصاویری با موضوع پیامبر در اختیارشان بگذارم تا در صحن جامع رضوی به نمایش در آید.

خردادماه هم امسال هم به دعوت حوزه هنری در صحن قدس حرم مطهر امام رضا(ع) حضور یافتم و اثر «قدس از راه کربلا می‌گذرد» را خلق کردم.

 

تابلوی «من پیامبر را دوست دارم» اثر استاد بدرالسماء که برای چاپ تمبر پیشنهاد شده است، البته با هشتگ فرانسوی که تصویر آن برای نخستین‌بار توسط خبرگزاری فارس منتشر می‌شود.

 

* ماجرای سفارش تمبر فرانسوی 

او البته یک پیشنهاد دیگر هم داشته است؛ طراحی تمبر پستی با موضوع پیامبر اسلام. خودش در این باره توضیح می‌دهد: ظاهراً ایرانیان مقیم فرانسه تصمیم گرفتند به کاریکاتورهای موهن فرانسوی واکنش هنری نشان دهند، بنابراین مجوزهای لازم را از دولت فرانسه برای چاپ تمبر یادبود اخذ کردند. آن‌ها تماسی با بنده داشتند و خواستند طرحی با موضوع «من پیامبر را دوست دارم» برایشان خلق کنم که البته فاقد کلام و نوشته به زبان عربی باشد. تابلویی را در اندازه ۶۸ در ۴۸ سانتی‌متر با تکنیک آبرنگ آماده کردم که به تازگی تکمیل شده است.

 

تابلوی «محمد رسول‌الله(ص)» اثر استاد بدرالسماء که ۱۱ آبان ۱۳۹۹ خلق شده و تصویر آن به‌صورت اختصاصی در اختیار خبرگزاری فارس قرار گرفته است

 

* نگارگری جدید و متفاوت درباره پیامبر(ص)

بدرالسماء درباره دیگر آثارش با موضوع پیامبر(ص) توضیح داد: جسارت به ساحت پیامبر رحمت زمان خود ایشان وجود داشت و هنوز هم می‌بینیم که کشورهای مدعی تمدن به حضرت جسارت می‌کنند، البته یک بخشی هم خودمان مقصر هستیم که پیام رحمت را به دنیا مخابره نکرده‌ایم. در پاسخ به این جسارت، دست به قلم شدم و تابلوی «محمد رسول‌الله(ص)» را که نسبت به کارهای قبلی‌ام متفاوت است، آغاز کردم. این اثر در قطع ۶۰ در ۸۰ سانتی‌متر با تکنیک آکریلیک و خوشنویسی افتخاری استاد محمدرضا رحیمی، شب گذشته (یکشنبه ۱۱ آبان) آماده شد و به پایان رسید.

 

 

این استاد نگارگری درباره اثر دیگری که طی سال‌های گذشته با موضوع پیامبر(ص) با عنوان «پیامبر رحمت» خلق کرده است هم اینچنین می‌گوید: این تابلو بر اساس آیه شریفه «وما ارسلناک الا رحمة للعالمین» در اندازه ۵۰ در ۷۰ سانتی‌متر با تکنیک آکریلیک خلق شد و اکنون در اختیار مؤسسه طاوس‌الجنة است. در این اثر سعی شد افراد و اقوام مختلف به تصویر کشیده شود؛ افرادی که پیام حضرت را شنیدند و رسالت حضرت را قبول کردند و عده‌ای که زر و زیور دنیایی داشتند و به حضرت پشت کردند و سخنانش را زیر سؤال بردند. در حالی که پیامبر برای همه عالمیان خیر و برکت است و هر موجودی در عالم از این برکت بهره‌مند می‌شود.

 

 

* هنر تیغ دو لبه است

بدرالسماء معتقد است خلق آثار نگارگری مذهبی، توفیقی است که از جانب خدا به او اعطا شده. او همچنین اعتقاد دارد: هنر تیغی دو لبه است که هم آموزنده است و هم خطرناک، هر کس بر حسب نیت و مرامی که دارد، اثر هنری خلق می‌کند که آن اثر می‌تواند جنبه‌های خوب داشته باشد یا مخرب. خالق هستی باید هنرمند را از بلایا و خطاها حفظ کند تا از اسلحه‌ای که در دستش دارد، درست استفاده کند؛ وگرنه حاصلش کاریکاتورهایی می‌شود که علیه ساحت مقدس پیامبر منتشر کردند.

او خاطرنشان می‌کند: با ترسیم کاریکاتورهای پیامبر(ص) می‌خواستند قداست‌ها را بشکنند غافل از اینکه که شیشه عطر وقتی بشکند، عطرش همه‌جا را می‌گیرید. ان‌شاءالله با این خباثت‌ها حضرت پیامبر(ص) بیشتر در عالم معرفی می‌شود. امیدواریم به رسالت رسول‌الله(ص) ایمان بیاورند که در راستای ظهور فرزندشان مهدی موعود(عج) است.

* خلق بزرگ‌ترین تابلوی نگارگری

بدرالسماء در سال جاری یک تجربه جدید در هنر نگارگری را پشت سر گذاشت و آن خلق بزرگترین تابلوی نگارگری در ابعاد ۲۲۵ در ۱۷۰ سانتی‌متر بود. او در این باره توضیح می‌دهد: حدود یک سال روی تابلوی «ولایت عشق» با محوریت حدیث معروف «سلسلة الذهب» کار کردم. این تابلو اثری سفارشی است و سفارش‌دهنده آن را به مشهد منتقل می‌کند. البته قصد برپایی مراسم رونمایی تابلو را داشتیم که  به دلیل شیوع ویروس کرونا فعلا امکان‌پذیر نیست.

 

 

استاد بدرالسماء یک درخواست هم از اهالی رسانه دارد: هر چه می‌توانند در نشر آثار هنری نیکو با موضوع پیامبر(ص) تلاش کنند؛ چون آثار تجسمی تذکری است که پیام را در لحظه منتقل می‌کند، کاری که یک کتاب در چند روز و برای مخاطبان محدودتر انجام می‌دهد.

پیش‌تر هم هنرمندانی همچون سیدمسعود شجاعی طباطبایی، محمدحسین نیرومند، مازیار بیژنی، محمدعلی رجبی و عباس گودرزی با ترسیم کاریکاتورهایی از «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه، حمایت او از کاریکاتورهای موهن را محکوم کرده بودند.

انتهای پیام/

منبع خبر

به گزارش خبرنگار مجاهدت به نقل از خبرنگار تجسمی خبرگزاری فارس، از اواخر دوره زندیه و آغاز دوره قاجاریه گونه جدیدی از نقاشی مذهبی شکل گرفت که به شمایل‌نگاری مشهور شد و به عرصه کاشیکاری هم راه یافت. نقاشی روی کاشی در دوره قاجار شیوه دیگری از دیوارنگاری بود که بهترین نمونه‌های آن را می‌توان در ابنیه شیراز مشاهده کرد. در کاشی‌نگاره‌های بناهایی همچون خانه ضیائیان، خانه عطروش و سقاخانه مشیر شیراز، نقاشی عامیانه، گذشته و حال را به هم پیوند زده است و شخصیت‌های به کار رفته در فضا و لباس قاجاری ظهور یافته‌اند.

 

 

ورود مضامین نو در کاشیکاری از جمله شمایل‌ نگاری پیامبر(ص) و ائمه اطهار و حتی افراد معاصر، بر غنای تصویری کاشیکاری افزود و میان مردم و اثر هنری پیوند و الفتی برقرار کرد که کمتر تکیه و گذرگاهی، زورخانه و خانه و حمام، بازارچه و سقاخانه فاقد آن بود. در این کاشی‌نگاره‌ها، شمایل پیامبر(ص) با بیانی عامیانه، ساده و روان با حفظ ویژگی‌های خیالی‌نگاری که متأثر از هنر «میرزا عبدالرزاق» نقاش مکتب‌ندیده بود، تصویر می‌شد و با وجود برخی تأثیرات غرب در هنر قاجار، کمتر نفوذ عوامل فرهنگی غرب در این شمایل‌نگاری‌ها مشهود است.

 

شمایل پیامبر در سقاخانه مشیر

 

در روند شکل‌گیری شمایل‌ها، عنصر اولیه قرص نور کم‌کم جای خود را به «هاله منتشره» داد و عنصر جدید به عنوان نمادی اختصاصی برای متمایزکردن افراد مقدس به کار گرفته شد. استفاده از هاله منتشره یا شعله منتشره به دور سر مقدسین بیشتر مورد اقبال نگارگران بود، چون این حالت ویژگی فرازمینی‌تری به چهره‌ها می‌داد، بدون این که خصوصیات متمایزی برای آن‌ها در نظر گرفته شود. این عنصر نمادین و تزیینی وارد نگارگری شد و تا امروز ارزش خود را حفظ کرده است.

 

شمایل پیامبر(ص) در خانه ضیائیان شیراز اثر میرزا عبدالرزاق که شامل هاله نورانی است

 

به عنوان نمونه، شمایلی از پیامبر که در خانه ضیائیان شیراز کار شده، به تمثال مشهور پیامبر در نوجوانی شبیه است. البته که بر اساس مقاله « داستان یک عکس؛ تجسمی شیعی از محمد»، این شمایل پیامبر(ص) نیست بلکه عکسی است که «رودلف فرانتس لنرت» عکاس اتریشی ـ مجارستانی در سال ۱۹۰۴ در تونس ثبت کرده است.

 

عکس نوجوان تونسی ثبت‌شده در یک قرن پیش

 

این عکس، چهره نوجوان عرب با لبخندی بر لب است که عمامه به سر دارد و شالی به دور شانه‌هایش پیچیده است. عفت‌السادات افضل طوسی، دانشیار دانشکده هنر دانشگاه الزهرا می‌گوید که به نظر می‌رسد الگوی اولیه این تصویر شمایل منتشر شده در سال‌های اخیر با عنوان نوجوانی پیامبر(ص) باشد که به زعم مدعیان از روی شمایلی که توسط کشیشی مسیحی ترسیم شده، کپی شده است و در موزه‌ای در روم نگهداری می‌شود؛ موزه‌ای که البته واقعیت خارجی ندارد! 

شمایل‌نگاری بر کاشی خانه ضیائیان، با عمامه سبز نیز نوجوانی پیامبر(ص) را نشان می‌دهد که با وجود دارابودن ویژگی‌های قاجاری، می‌تواند یاد آور عکس جوان تونسی باشد. احتمالاً در نقاشی شمایل پیامبر، با توجه به سلیقه، زمان و برخی ویژگی‌های ذکر شده در احادیث از چهره محمد رسول‌الله(ص) خیالی‌نگاری شده است.

 

شمایل پیامبر(ص)، اثر جواد حمیدی (۱۲۹۷ ـ ۱۳۸۰ )

 

در احادیث مشخصاتی برای اندام، خلق وخو و چهره پیامبر(ص) ذکر شده است که برخی مصادیق آن در شمایل میرزا عبدالرزاق دیده می‌شود. از جمله آن که بنا به روایتی از امام حسن (ع) به نقل از هند بن ابی‌هاله در مورد ایشان چنین ذکر شده است: «چهره‌اش همانند ماه در شب تمام خود، می‌درخشید. نه دراز قدی لاغر بود و نه کوتاه قامتی چاق. سری بزرگ داشت و موهای آن موج‌دار (نه صاف نه مجعد) بود. موهای سرش از لبه گوشش تجاوز نمی‌کرد و اگر فراتر می‌رفت، فرق سر باز می‌گذاشت. رنگ (پوست) او بسیار درخشان بود. پیشانی گشاده‌ای داشت. ابروهای او پر مو، کشیده و ناپیوسته بود. رگی بین دو ابروی او بود که به گاه خشم برجسته و پرخون می‌شد. بینی او دارای برجستگی خاصی بود». البته در برخی روایات نیز ابروان حضرت را پیوسته توصیف کرده‌اند.

 

کارت پستال نوجوان تونسی

 

 به زعم هادی سیف نویسنده کتاب «نقاشی روی کاشی»؛ «میرزا عبدالرزاق در سال ۱۳۱۶ شمسی دار فانی را وداع گفته است. او به مرحوم فرصت الدوله شیرازی – نقاش چیره‌دست، شاعر و فیلسوف – ارادتی خاص داشت. مدتی نیز با سید صدرالدین شایسته شیرازی از شاگردان فرصت‌الدوله و کمال‌الملک همکاری داشته است. عبدالرزاق برای دست یافتن به منابع تصویری فردی کوشا و پرکار بوده و به نسخ قدیمی نیز مراجعه می‌کرد.»

بنابراین امکان مراجعه میرزا عبدالرزاق به کارت‌پستال‌های وارداتی وجود دارد اما بعید به نظر می‌رسد که کارت پستال نوجوان تونسی معروف به جوان عرب را دیده باشد. زیرا کارت پستال مذکور در سال ۱۹۲۰میلادی چاپ شده و کاشی‌کاری خانه ضیائیان سال ۱۹۲۱میلادی انجام گرفته است. 

 

 

طبق مقاله «داستان یک عکس؛ تجسمی شیعی از محمد»، تصویرهایی که در ایران به عنوان شمایل نوجوانی پیامبر چاپ می‌شود، بدون تردید همان عکس نوجوان تونسی است اما نقاشان ایرانی دستکاری‌هایی در عکس انجام داده‌اند، از جمله تغییرات اندکی در دهان و چشم‌ها.

حجت‌الاسلام محمدحسن رحیمیان در کتاب «در سایه آفتاب» به علاقه امام خمینی(ره) نسبت به این نقاشی اشاره کرده و عنوان کرده که غزل «من به خال لبت ای دوست گرفتار شدم …» امام، تحت تأثیر شِمای این عکس سروده شده است: یک تابلوی نقاشی از چهره منسوب به دوران نوجوانی پیامبر(ص) برای حضرت امام به دفتر آوردند. مدتی نسبتاً طولانی، در دفتر ماند و در این که خدمت امام ببرم، آیا خوششان می‌آید یا خیر، تردید داشتم. به تصور قیاس با عکس‌های نقاشی شده از پیغمبر(ص) و حضرت امیر(ع) که نوعاً به دلیل نامربوط بودن آنها مورد توجه اهل معنی قرار نمی‌گیرند. ولی به هر حال، تصمیم گرفتیم برای ادای امانت، آن را نزد معظم له ببریم. تابلو به دست این جانب بود که متوجّه شدم حضرت امام به آن خیره شده‌اند. گفتم: این عکس معروفی است که منسوب به پیغمبر اکرم(ص) است و متوقّع بودم که طبق معمول، در بسیاری از موارد بفرمایند: «ببرید»؛ ولی بدون تأمل فرمودند: «بگذارید این جا». و اشاره کردند به طرف بالای اتاقشان. تابلو را در کنار دیوار گذاشتم. روز بعد که مشرف شدیم، عکس را در اتاق ندیدیم و دیگر اطلاعی از آن نداشتیم که چه شده است و بعد از مدتی که حضرت امام، دچار بیماری قلبی جدیدی شدند، بعد از بیمارستان به خانه منتقل شدند… ما برای اولین بار، برای انجام دادن کارهایمان به اتاق اصلی – که محلّ زندگی شخصی امام بود – مشرّف شدیم. اولین چیزی که در آن اتاق توجّه ما را جلب کرد، همان تابلو بود که در آن جا قرارداده شده بود آن هم در نقطه‌ای که درست روبه‌روی امام و مقابل تختی بود که ایشان روی آن می‌نشستند و سرانجام، این عکس تا آخر زندگی ایشان در آن مکان باقی بود.

انتهای پیام/

منبع خبر