لطفا این سد را بشکنید/ بحران تازه برای زیست بوم مازندران
گروه محیط زیست خبرگزاری فارس: این نخستین بار نیست که انتقال آب از منبع طبیعی به حوضچه مقصد از سوی مسئولان به عنوان تنها راه استحصال آب معرفی می‌شود. اما اگر همین مدیران مشاوره ندیده کلاه‌شان را قاضی کنند و دور مافیای صاحب سرمایه و سودهی های کوتاه مدت را قلم بگیرند چشم‌شان به تجربه‌های نافرجامی روشن می‌شود که هر کدام می‌توانند حکم زنگ خطر برای ادامه ساخت سد فینسک باشند. همین حالا که عملیات ساخت این سازه بر روی سر شاخه‌های رود پر آب تجن در مازندران شتاب‌زده و بی سرو سامان و از بیم انتقادهای کارشناسی شده و استخوان‌دار روی دور تند افتاده سیاهه‌ای از فهرست طرح‌های نافرجام انتقال آب در گوشه و کنار استانهای خشکسالی زده کشور خاک می‌خورند. در سال‌های گذشته انتقال آب به فریدون شهر، شورابیل، ارومیه، یزد، چغاخور، جیرفت، بروجن و اصفهان ناکام ماند تا شاید این کارنامه مردود به کار تصمیم گیران بعدی بیاید و برای تامین آب استانهای کویری چشم به استان های به ظاهر پر آب نداشته باشند.
امید می‌رفت که مثل دیگر کشورهای متمدن و پیشرفته برای بیایان زدایی از انتقال بین حوضچه‌ای آب و سدسازی دست بکشیم و به اصلاح الگوی کشت و مدیریت منابع آبی رو بیاوریم. اما همه این حرف‌ها در حد همان امیدهای واهی ماند و پروژه ساخت سد فینسک با پشتوانه مجوزهای محیط زیستی روز به روز به مرحله اجرایی شدن نزدیک و نزدیک‌تر شد.
***پیشینه‌ای از طرح انتقال آب خزر به کویر مرکزی ایران
طرح انتقال آب از دریای خزر به مناطق کویری ایران از اوایل دهه 40 مطرح شد. ایده‌ای که از همان تاریخ از آن با عنوان «پروژه ایرانرود» یاد شد. طبق نظرات کارشناسان آن دوره مقرر شد رودی پهناور دریاچه خزر را به خلیج فارس برساند. پیش‌بینی شده بود که طول این آبراه بیش از هزار و 600 کیلومتر باشد. برخی مهندسان آن دوره بر این باور بودند که این طرح توان ایران در برابر خشکسالی را بالا می‌برد و تولید برق را نیز افزایش می‌دهد. باعث رونق کشاورزی می‌شود و بیابان‌زدایی در ناحیه فلات مرکزی ایران را تسریع می‌کند. پس از مطالعات چند جانبه، این طرح تا زمان انقلاب اسلامی مسکوت ماند و بعد بیش از 3 دهه در دولت دکتر محمود احمدی نژاد دوباره بر سر زبان‌ها افتاد. با وجود مخالفت‌های تاق و جفت چهره‌های دانشگاهی و کارشناسان حوزه آب و خاک این طرح در فروردین ماه سال 1391 کلید خورد.
دکتر احمدی‌نژاد در نشست‌های رسانه‌ای عنوان کرد که این طرح را در طول مدت 2 سال به اتمام و به مرحله بهره‌برداری می‌رساند. طبق این طرح مقرر شد سالانه یک میلیون 500 متر مکعب از آب دریای خزر به ساری، سمنان، قم، کاشان و اصفهان منتقل کند. این طرح در ابتدای دولت روحانی برای بار دوم مسکوت ماند تا نگرانی‌های محیط زیستی مجالی برای بروز پیدا کند. معصومه ابتکار رییس سازمان محیط زیست وقت در این باره گفت با انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان به دلیل آثار مخرب زیست محیطی در منطقه مبدا مخالف هستیم. با این حال طولی نکشید که این طرح مجددا مطرح شد و اسفند ماه سال 1397 با 177 رای موافق، 24 رای مخالف و یک رای ممتنع از مجلس ردیف بودجه دریافت کرد. همزمان با این تصمیم نمایندگان مجلس بیش از 10 هزار امضا برای متوقف کردن این طرح آغاز شد.
***مخالفان از چه گروهی هستند؟
پیش از هر چیز باید به این نکته توجه شود که جمعیت مخالفان این طرح را چه کسانی تشکیل می‌دهند؟ تا به حال تعداد قابل توجهی از اساتید دانشگاهی، چهره‌های شناخته شده فعال در حوزه محیط زیست، کارشناسان حوزه آب و خاک و همچنین جمعیت های دفاع از محیط زیست و دوست‌داران طبیعت مازندران به مخالفت با اجرایی شدن این طرح پرداخته‌اند. برخی از این چهره‌ها بر تخریب زیست بوم در ناحیه استثنایی و بی‌نظیر جنگل‌های هیرکانی تکیه دارند، عده‌ای از آن ها اساسا به خروجی مطلوب رسیدن این طرح را غیرممکن و پر هزینه اعلام کرده‌اند و بعضی دیگر این نوع استحصال آب برای استانهای کویری به ویژه استان سمنان را غیر قانونی و مغایر با اصل 50 قانون اساسی می‌دانند.
***اصل 50 قانون اساسی چه مغایرتی با ساخت سد فینسک دارد؟
متاسفانه در بحث انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان هم به این جمله طلایی که «در این زمینه قانون خوبی داریم اما اجرایی نمی‌شود» می‌رسیم. بسیاری از فعالان عرصه محیط زیست در هفته‌های گذشته با قوت گرفتن عملیات سد سازی بر سر شاخه های رود تجن استناد به اصل 50 قانون اساسی را تنها سپر و سلاح متوقف کردن این پروژه معرفی کرده‌اند. براساس اصل 50 قانون اساسی هر نوع عملیات اقتصادی که طی ساخت آن و در صورت بهره‌برداری از آن زیست بوم ارزشمند یک منطقه در مخاطره قرار بگیرد ممنوع است و به سرعت باید از پیشروی آن ممانعت به عمل آید. تا به حال کارشناسان زیادی از مخاطرات چند جانبه این پروژه با ذکر دلایل علمی شفاف‌سازی به عمل آورده‌اند اما به نظر می‌رسد گوش شنوایی برای این انتقادهای سازنده وجود نداشته است.
***چرا می‌گوییم این پروژه عاقبت به خیر نمی‌شود
مسیر آب از دریای خزر تا ساری و سپس سمنان پیش بینی شده‌است. پس از مسکوت ماندن انتقال آب از مسیر مستقیم دریا حالا ساخت سد فینسک قرار است جور پروژه روی زمین مانده را بکشد و آب را از سر شاخه‌های رود تجن به سمنان برساند. با انحراف رودخانه، جنگل و گونه‌های درختان بومی منطقه در خطرخشک شدن قرار می‌گیرند. حیات گونه‌های جانوری متنوع این منطقه نیز وابستگی انکار ناپذیری با این گونه‌های گیاهی دارد. بر طبق مطالعات انجام شده با احداث سد فینسک ده کیلومتر از منطقه آبگیری شده و از بین می‌رود. این مناطق محل اتصال و راه‌های ارتباطی گونه‌های جانوری متعدد در فصول جا به جا شدن هستند. کشاورزان استانهای گلستان و مازندران هم مانند دیگر استان‌ها با مشکلات کم‌آبی رو به رو هستند. با احداث سد فینسک راه آبیاری زمین‌های کشاورزی مسدود می‌شود و مردم بومی این پهنه شغل خود را از دست خواهند داد.
تا جایی که مطالعات نشان می‌دهد ساخت سد فینسک دردی از کم آبی در استان پهناوری مانند سمنان دوا نمی‌کند. به نظر می‌رسد این پروژه مقدمه‌ای برای آبرسانی به کارخانجاتی است که در سال‌های گذشته با شتابزدگی، سودجویی و بی‌تدبیری در حاشیه مناطق بیابانی استان سمنان ساخته شده‌اند و حالا با معضل بی‌آبی روبه رو شده‌اند. آیا رواست جنگل‌های عظیم هیرکانی، شالیزارهای شمالی،گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری و اشتغال بومی یک منطقه فدای تصمیم عاجلانه و بی تدبیر مافیایی شود که قرار است از قبل آبرسانی به تعدادی کارخانه سود هنگفتی ببرد؟
***نمایندگان مازندران سنگ تمام گذاشتند
در حالی که بیشتر مدیران ارشد استانی از گذاشتن یک توییت ناقابل در محکوم کردن این بی تدبیری دریغ کرده‌اند نمایندگان استان مازندران در حضور رییس مجلس سنگ تمام گذاشتند و مخالفت خود با ادامه عملیات ساخت سد فینسک را اعلام کردند. زارعی نماینده مردم ساری و میاندرود در نشست با رییس مجلس گفت: «سرشاخه های رودخانه‌های استان مازندران حذف شده است، چشمه روزیه را بردند. ما مشکلی با مردم سمنان نداریم اما احداث سد باید از مسیر کارشناسی شده بگذرد. سدی که در فینسک قرار است ایجاد شود 25 میلیون متر مکعب از آب سد شهید رجایی را کاهش می‌دهد. »
زارعی به طور مبهم از دلایل ورود نکردن مدیران ارشد استان مازندران به این موضوع مهم اشاره کرد و ادامه داد: «متاسفانه خبرهای خوبی در این زمینه به ما نرسیده است. لازم است که ساخت این سد از نظر کارشناسی مورد بررسی قرار بگیرد اما مدیران ارشد استانی در این زمینه سکوت اختیار کرده‌اند. ما دلایل عدم اقدام موثر این مدیران را می‌دانیم اما امیدواریم که به سرعت به این موضوع رسیدگی شود.»
«بابایی کارنامی» نماینده مردم ساری نیز موضع گیری تندی نسبت به عدم تحقق تعهدات در زمینه ساخت سد فینسک کرد: «احداث سد فینسک توهین به برنامه‌ریزی کشور است. مقرر شده بود که مطالعات انجام شده در این زمینه برای نمایندگان علنی شود اما در این زمینه اتفاقی نیفتاد. موضوع مهم سد سازی در مازندران به صورت جدی مغفول مانده و تقاضای ما این است که به سرعت به این رویه رسیدگی شود.»
خبرگزاری فارس موضوع ساخت سد فینسک و انتقال آب از دریای خزر به سمنان را به طور ویژه پیگیری خواهد کرد.
انتهای پیام /
منبع خبر
لطفا این سد را بشکنید/ بحران تازه برای زیست بوم مازندران بیشتر بخوانید »