مذاکرات برجام

به گزارش مجاهدت از مشرق، رویترز به نقل از دو مقام که یکی از آن‌ها اروپایی و دیگری ایرانی بوده، مدعی شده است که «دو موضوع از جمله مسئله تحریم‌ها همچنان به صورت حل نشده باقی مانده است».

رویترز در این خصوص گزارش کرد، دو مقام آگاه قبل از سفر «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران به این خبرگزاری گفته‌اند که «دو موضوع از جمله در خصوص مسئله تحریم‌ها، همچنان به صورت حل نشده باقی مانده است» که البته وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران نه این اظهارات را رد و نه تأیید کرده است.

بیشتر بخوانید:

نامه بیش از ۱۰ سازمان آمریکایی به بایدن برای نجات برجام

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که به ایران سفر کرده است، امروز (شنبه) با «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفت‌وگو کرد.

ادعای رویترز در حالی مطرح شده است که فرانسه نیز که یکی از طرف‌های برجام به حساب می‌آید، روز گذشته (جمعه) ضمن اعلام آمادگی برای نهایی کردن مذاکرات وین برای لغو تحریم‌های یکجانبه علیه جمهوری اسلامی از ایران خواست تا از سفر بورل برای احیای توافق هسته‌ای بهره گیرد.

وزارت امور خارجه فرانسه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما آماده‌ایم در خصوص این توافق به نتیجه‌ برسیم و از ایران می‌خواهیم همین حالا که همچنان امکان دارد، از این فرصت دیپلماتیک برای نهایی کردن و به نتیجه رساندن آن استفاده کن. دیپلمات اتحادیه اروپا تلاش خواهد کرد ایران را برای احیای توافق هسته ای متقاعد کند».

سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا هم در بیانیه‌ای روز گذشته در خصوص سفر بورل اعلام کرد: جوزپ بورل به عنوان بخشی از تلاش‌های جاری برای بازگرداندن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به اجرای کامل، در تاریخ ۲۴ تا ۲۵ ژوئن (امروز و فردا) به ایران سفر خواهد کرد. نماینده عالی به عنوان هماهنگ‌کننده برجام با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه و سایر همتایان ذیربط ایرانی دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد.

این نخستین سفر بورل به تهران در دولت سیزدهم است. «انریکه مورا» معاون بورل پیش از این به تهران سفر کرده بود.

خطیب‌زاده افزود: در این سفر که در چارچوب رایزنی‌های جاری بین ایران و اتحادیه اروپا انجام می‌شود، درباره مناسبات دوجانبه، برخی موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین آخرین وضعیت مذاکرات رفع تحریم‌ها بحث و تبادل‌نظر خواهد شد.

امیرعبداللهیان پنجشنبه دوم تیرماه در نشست خبری با سرگئی لاوروف همتای روس خود در تهران ابراز امیدواری کرد که مذاکرات وین در آینده نزدیک از سر گرفته شود و افزود: برنامه‌ریزی‌هایی در دستورکار وزارت خارجه است و امیدواریم با واقع‌بینی طرف آمریکایی بتوانیم در آینده نزدیک به نقطه نهایی توافق برسیم.

به گزارش مجاهدت از مشرق، وبگاه آمریکایی «دیپلمات» گزارش کرد که مقام‌های فعلی و سابق اروپا ابراز نگرانی کرده‌اند که دولت «جو بایدن» رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا به دلیل یک موضوع کاملاً نمادین، اجازه دهد که احیای برجام با شکست مواجه شود.

«لورا روزن» خبرنگار آمریکایی وبگاه «دیپلمات» گزارش کرد که یک دیپلمات اروپایی که در مذاکرات وین برای لغو تحریم‌های یکجانبه علیه ایران و احیای برجام مشارکت دارد، در حالی که خواست نامش فاش نشود، گفت: «هر روز که بدون دستیابی به توافق می‌گذارد، خطر از دست دادن همه چیز به طرز چشمگیری افزایش می یابد»

این دیپلمات اروپایی با اشاره به ایالات متحده و ایران گفت: «تاجاییکه من می‌بینم، هر دو طرف در مسیرهای متفاوتی گام برمی‌دارند و فاصله کم نمی‌شود».

بیشتر بخوانید:

صفوی:آمریکا به قبول برجام تن خواهد داد

ابراز نگرانی دیپلمات‌های اروپایی از عدم احیای برجام در حالی است که «خاویر سولانا» دبیرکل سابق ناتو و «کارل بیلت» نخست‌وزیر پیشین سوئد هفته گذشته طی یادداشتی در روزنامه آمریکایی «واشنگتن‌پست» هشدار دادند: «بایدن باید با جدیت هزینه‌های انفعال خود در قبال ایران را به طور جدی در نظر بگیرد و راهی برای پیشرفت بیابد یا در غیر این صورت ممکن است در یک درگیری دیگری که هیچ‌کس خواستار آن نبوده است، گرفتار شویم».

این وبگاه آمریکایی در ادامه گزارش خود نوشت، از طرف دیگر، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه روز ۱۷ می (۲۷ اردیبهشت ماه) در جریان یک کنفرنس خبری در خصوص روند مذاکرات وین در خصوص احیای برجام گفت: «پیش‌نویس توافق برای ازسرگیری پایبندی به برجام بیش از دو ماه است که آماده شده است. به همین دلیل مذاکره‌کنندگان سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) وین را ترک کردند. آن‌ها متقاعد شدند که این توافق ظرف مدت بسیار کوتاهی قابل نهایی شدن است».

این دیپلمات فرانسوی در ادامه افزود: «با این حال، این (توافق) به دلیل موضوعی بین ایالات متحده و ایران که به برجام مرتبط نیست، متوقف شده است. ما از تمامی طرف‌ها می‌خواهیم که یک رویکرد مسئولانه در پیش بگیرند و خیلی فوری تصمیمات لازم برای نهایی کردن این توافق را اتخاذ کنند. این یک اشتباه جدی و خطرناک است که فکر کنیم که می‌توانیم به طور نامحدود این موضوع را روی میز نگه داریم».

بر اساس گزارش وبگاه دیپلمات، «انریکه مورا» معاون دبیرکل اتحادیه اروپا هفته گذشته به ایران سفر کرد تا درباره پیشنهاداتی برای غلبه بر بن‌بست به وجود آمده در مذاکرات وین، با مقام‌های جمهوری اسلامی ایران گفت‌وگو کند.

طبق این گزارش، آن طور که منابع می‌گویند، یکی از پیشنهاداتی که مورا در این سفر مطرح کرده این بوده که پس از احیای برجام، در خصوص خارج کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست سازمان‌های تروریستی مذاکراتی برگزار شود.

بر اساس این گزارش، یکی از کارشناسانی که با طرف‌های مختلف در مذاکرات وین رایزنی می‌کند، روز گذشته (جمعه 20 می 30 اردیبهشت ماه) گفت که پس از سفر مورا به ایران، سیگنال‌های مثبتی از سوی ایران دریافت کرده است و ادامه داد طرف ایرانی احتمالاً تمایل داشته باشد که پشنهاد بررسی موضوع خارج کردن سپاه پاسداران از لیست سازمان‌های تروریستی را پس از احیای برجام مورد بررسی قرار دهد.

دیپلمت ادامه داد، با این حال این دیپلمات اروپایی در پاسخ به سؤالی درباره سیگنال‌های مثبت از سوی ایران گفت: «می توانید از این چشم‌انداز نگاه کنید اما لزوماً دلیلی برای خوشبینی بیش از حد نمی شود».

طبق این گزارش، یکی دیگر از کارشناسانی که در جریان رایزنی‌های مورا در ایران قرار گرفته است، در خصوص برآیند این مذاکرات در ایران می‌گوید که پیشرفت چندانی نداشته است.

«کلسی داونپورت» مدیر سیاست عدم اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات به وبگاه دیپلمات در خصوص برنامه غنی‌سازی ایران گفت: «این خطر وجود دارد که برنامه غنی‌سازی ایران به نقطه‌ای پیشرفت کند که زمان گریز آن غیرقابل تشخیص باشد. ایران می‌تواند به سمت دستیابی به مواد مورد نیاز برای ساخت بمب در فواصل بازرسی‌های آژانس حرکت کند و این در حقیقت تهدید اشاعه را افزایش می دهد».

وی با این حال تصریح کرد که ایران به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست و گفت: «فکر می‌کنم که بعید است که ایران به سمت ساخت سلاح‌های هسته‌ای حرکت کند اما ایالات متحده و آمریکا احتمالاً تمایل ندارند که با خطر زندگی کنند».

زمان گزارش فصلی آژانس درباره ایران و گزارش مالی درباره ایران به سنا

بر اساس این گزارش،‌ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی احتمالاً اوایل این هفته و قبل از نشست ۶ ژوئن (۱۶ خرداد) شورای حکام، گزارش فصلی درباره برنامه هسته‌ای ایران را منتشر کند.

از طرف دیگر، «راب مالی» نماینده آمریکا در امور ایران نیز قرار است روز چهارشنبه هفته جاری (25 می چهارم خرداد ماه) در کمیته روابط خارجی سنا درباره مذاکرات برجام گزارش دهد.

داونپورت با اشاره به این موارد ادامه داد که سریع‌ترین و مؤثرترین راه برای بازگرداندن برنامه هسته‌ای ایران به جایگاه قبلی، بازگشت متقابل ایران و آمریکا به پایبندی کامل به تعهدات برجامی قبل از آن که دیر شود، است.

وی در این خصوص گفت: «بهترین گزینه ممکن، بازگرداندن برنامه هسته ای ایران به عقب و راه‌اندازی هر چه سریع‌تر نظارت سرزده (از تأسیسات هسته‌ای ایران) است و تنها راه انجام این کار، احیای توافق هسته‌ای ایران است. عدم اقدام دولت بایدن این پنجره حیاتی برای عقب راندن برنامه هسته‌ای ایران را به خطر می‌اندازد».

بر اساس گزارش وبگاه دیپلمات، مقام‌های فعلی و سابق اروپایی نگرانی زیادی دارند که دولت بایدن به خاطر مسئله خارج کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست سازمان‌های تروریستی، اجازه شکست مذاکرات برجامی در وین را بدهد.

بر اساس این گزارش، سولانا و بیلت در یادداشت خود در روزنامه واشنگتن‌پست در این خصوص تأکید کردند که مسئله قرارگیری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست سازمان‌های تروریستی «تا حد زیادی یک اقدام نمادین است که ارتباط کمی یا هیچ ارتباطی با جدال بر سر برنامه هسته‌ای ایران ندارد بنابراین عجیب است که بایدن پس از آن‌که با وعده بازگشت به توافق هسته‌ای و «بازگشت آمریکا» روی کار آمد، هم‌اکنون در پیشبرد دیپلماسی که همپیمانان ایالات متحده قویاً از آن حمایت می‌کنند، کند پیش می رود».

وبگاه دیپلمات با اشاره به تمامی این موارد در پایان گزارش خود به توییتی از مورا در خصوص مقاله مشترک سولانا و بیلت اشاره کرد و نوشت، مورا در پیامی توییتری در خصوص یادداشت سولانا/بیلت نوشت: «جمع‌آوری قضاوت صحیح‌تر در سیاست خارجی اگر غیرممکن نباشد، دشوار است. لطفاً این مقاله را بخوانید. صراحت کامل: هر دو خیلی زمان‌های قبل رؤسای من بودند و سولانا به خوبی بیش از یک رئیس‌ بود».

به گزارش مجاهدت از مشرق، محمد صرفی طی یادداشتی در روزنامه کیهان نوشت: طرح دولت برای اصلاح نظام پرداخت یارانه، واکنش‌های مختلفی را برانگیخته است اما در این میان شاید از همه جالب‌تر و قابل‌توجه‌تر، واکنش کسانی است که کمتر با ملاک و معیارهای اقتصادی سراغ این طرح رفته و صرفاً آن را از دریچه سیاسی و البته از نوع خاص آن، می‌بینند.

این طیف خاص حامی اصلی دولت پیشین بودند و حداقل از منظر سیاسی رقیب- مخالف دولت سیزدهم محسوب می‌شوند، یک گزاره مشترک را مطرح می‌کنند؛ طرح دولت گره‌ای از مشکلات اقتصادی و مردم باز نمی‌کند و تنها راه چاره‌سازش در سیاست خارجی – با اسم رمز «احیای برجام»- است.

برخی از این مطالب و مواضع از این دست هستند؛ «اگر برجام به سرانجام نرسد و فرو بپاشد در آن زمان فروپاشی در اتاق عمل جراحی اقتصادی دور از انتظار نخواهد بود!»، «به دلیل فشارهای اقتصادی موجود و عدم تحقق زمینه‌هایی چون برجام، نه جامعه نشانه‌ای از آمادگی و همراهی با این تصمیم نشان می‌دهد و…»، «پاسخ به حل مسئله امروزِ اقتصاد ایران را نباید در دانش اقتصادی دنبال کرد.

متأسفانه امید به حل مسائل اقتصادی امروز ایران را باید در میدان سیاست جست‌وجو کرد که راه آن نیز باز نیست.»، «نتیجه یک‌سال فرصت‌سوزی در احیای برجام – که مقصر اصلی آن مجلس انقلابی و حذف‌کنندگان مردم در انتخابات ۱۴۰۰ هستند- احیای کالابرگ (بخوانید کوپن) است.»، «جراحی بدون حل برجام و FATF بسیار خطرناک است»، «هر لحظه تاخیر و تعلل در احیای برجام و رفع تحریم‌ها، معنی جز زیان غیرقابل جبران به اقتصاد ایران به دنبال نخواهد داشت. ضمن آنکه موضوع FATF نیز باید هرچه سریع‌تر حل و فصل شود.»، «امروز همه مسائل به سیاست خارجی گره خورده» و… اینها تنها چند نمونه از این‌گونه مواضع و مطالب است.

طرح دولت در ابتدای راه بوده و هنوز به‌طور کامل اجرایی نشده است. برنامه دولت درباره آرد و نان به‌صورت آزمایشی در زنجان کلید خورده و مسئولان از آماده‌سازی مقدمات و پیش‌نیازهای ارائه کالابرگ به ‌جای یارانه نقدی تا دو ماه آینده گفته‌اند. فارغ از این سؤال و نکته مهم که نسبت برجام با مشکلات اقتصادی کشور چیست و آیا راه‌حل این مشکلات برجام است یا خیر، وضعیت امروز دنیا به‌گونه‌ای است که حتی ثروتمندترین و مرفه‌ترین کشورها نیز در زمینه «امنیت غذایی» احساس خطر کرده و به دنبال راهکارهایی برای مواجه با این وضعیت پیچیده هستند

. خشکسالی، کرونا و جنگ اوکراین سه عامل اصلی و مهم در پیدایش این وضعیت هستند. وضعیتی که باعث شده سازمان ملل نسبت به «طوفان قحطی» هشدار دهد. این وضعیت باعث شده تا به‌طور آشکار «گندم» به یک سلاح جهانی تبدیل شود.

زیرا این غله- حداقل در دسترس بودن آن با قیمت‌های مقرون به صرفه- کلید ثبات سیاسی و اجتماعی در بسیاری از کشورها است. در چنین شرایطی که حتی کشورهای اروپایی هم به فکر پیداکردن راهکارهایی برای عبور موفق از این وضعیت دشوار و پیچیده و بدون چشم‌انداز روشن برای زمان پایان آن، هستند، در ایران چه کسی را باید ملامت کرد؟ آیا باید دولت فعلی را ملامت کرد که به دنبال راهی برای جلوگیری از قاچاق آرد و فروش گندم کشاورزان به خریداران خارجی است و می‌خواهد مانع از آن شود که نان مردم، خوراک دامداری‌ها نشود؟!

می‌توان در برج عاج نشست و از روی شکم‌سیری حرف‌های صد من یک غاز زد. طرح کالابرگ الکترونیک را مسخره کرد و طرح دولت برای ساماندهی آرد و نان را به باد انتقاد گرفت. اینها همان‌هایی هستند که مسکن مهر را مزخرف و قوطی کبریت می‌خواندند و به آن حمله می‌کردند و در زمینه مسکن آن‌قدر دست روی دست گذاشتند و هیچ کاری نکردند که امروز نه تنها خرید بلکه حتی اجاره مسکن برای بسیاری به یک مشکل و دغدغه بزرگ تبدیل شده است.

به ابتدای بحث بازگردیم. آیا آن‌طور که مدعیان اصلاحات می‌گویند کلید حل مشکلات اقتصادی کشور برجام است؟ مارک تواین جمله مشهوری دارد: «اگر تنها ابزار تو چکش باشد، همه مشکلات تو میخ خواهد بود.» چارلی مانگر، کارآفرین آمریکایی این نکته را «مردی با تمایل به چکش زدن» نامید و در توضیح آن گفت: «این روشی کاملاًً فاجعه‌آمیز برای فکر کردن و روش فاجعه‌آمیزی برای کار کردن در دنیاست. پس تو باید مدل‌های چندگانه داشته باشی.» مدعیان اصلاحات برای همه مشکلات کشور فقط یک راه‌حل دارند، از آب خوردن و خشکسالی گرفته تا هر مشکل ریز و درشت دیگری.

درباره این تجویز تکراری و همیشگی مدعیان اصلاحات چند نکته قابل تأمل است؛ نخست آنکه این تجویز بیش از آنکه کارشناسی و ناشی از فکر باشد، به تعصبی کورکورانه در امر سیاست بازمی‌گردد. برجام یکبار امتحان خود را پس داد و نشان داد تکیه بر چنین راه و روش‌هایی برای حل مشکلات اقتصادی اشتباه است و نه تنها گره‌ای از مشکلات کشور و مردم باز نمی‌کند، بلکه بر آنها نیز می‌افزاید. میزان تحریم‌هایی که امروز کشور با آن مواجه است با تحریم‌های پیش از عقد برجام در سال ۲۰۱۵ موید این نکته است.

البته عده‌ای در این میان اصرار دارند که مسئله را به رئیس‌جمهور سابق آمریکا یعنی ‌ترامپ نسبت دهند و آن را موضوعی خاص و غیرمنتظره معرفی ‌می‌کنند حال آنکه چنین برخوردی چیزی جز تطهیر آمریکا نیست. که اگر این‌گونه بود، جو بایدن همان راه ‌ترامپ را پیش نمی‌گرفت. بایدن درباره ایران، برجام و تحریم‌ها همان سیاست ‌ترامپ را دنبال می‌کند و خواسته‌های وی را دارد؛ تعمیم برجام به مسائل موشکی و منطقه‌ای.

البته برخی از مدعیان اصلاحات تعارف را کنار گذاشته و آشکارا می‌گویند بله نباید از برجام توقع زیادی داشت. اگر می‌خواهیم مشکلات حل شود باید امتیاز بیشتری بدهیم و اگر نقدی هم به برجام وارد باشد آن است که در حوزه هسته‌ای متوقف ماند و به برجام دو و سه و چهار و… شکل نگرفت و به سایر حوزه‌ها سرایت نکرد.

باید از این آقایان پرسید فرض کنید در مسائل موشکی و منطقه‌ای هم کوتاه آمدیم و به دشمن امتیاز دادیم، تضمین اینکه آمریکا به همین‌ها راضی می‌شود چیست؟ اساساًً باید پای برجامِ چند را امضا کنیم که آمریکا از ما راضی شود و دست از خباثت و خصومت بردارد؟

آقای ظریف به‌عنوان آشپز برجام، دی‌ماه سال ۹۷ در یک مصاحبه، عبارات عجیبی را مطرح کرد: «هدف برجام اصلا اقتصادی نبود. مذاکرات ما درباره برجام تا فروردین ۹۴ (یعنی سه ماه قبل از توافق نهایی برجام) صرفا هسته‌ای و امنیتی بود… بحث‌های هسته‌ای، امنیتی و خارج شدن از شورای امنیت بحث‌های اصلی ما بود و اینکه کسی بگوید هدف برجام اقتصادی بود با واقعیات و خطوط قرمزی که برای ما ترسیم شده بود، نمی‌سازد… و در همه این اهداف به نتیجه رسیدیم. همه قطعنامه‌ها هم لغو شد.»

برجام برای مدعیان اصلاحات، به قول مولوی آن بت عیاری است که هر لحظه به شکلی درمی‌آید. در دوره مذاکرات آب خوردن مردم هم به آن پیوند می‌خورد. وقتی مردم مطالبه میوه‌اش را کنند، باغ سیب و گلابی می‌شود که فعلا باید منتظر محصول ماند و عجله نکرد. وقتی هم تقش درآمد می‌گویند مگر هدف برجام اقتصادی بود؟ چه کشکی چه پشمی؟ حال چند سالی گذشته و مردم زیر فشار آوار تدابیر هشت ساله حضرات هستند و گمان می‌کنند بار دیگر وقت آن شده و که این شغال را در خم رنگرزی فرو و به جای «طاووس علیین» به مردم قالب کنند. فارغ از اینکه این شغال دیگر پشمی ندارد.

به گزارش مجاهدت از مشرق، یک مقام اتحادیه اروپا مدعی شده «جوزپ بورل»، مسئول سیاست خارجی این اتحادیه «همه کارهای ممکن» را برای نجات دادن برجام ادامه خواهد داد.

«پیتر استانو»، سخنگوی سرویس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نشست خبری کمیسیون اروپا گفت: «نقش و منفعت هماهنگ‌کننده (مذاکرات وین) است تا هر کاری که می‌تواند را برای نجات این توافق انجام دهد.

پیتر استانو همچنین خاطرنشان کرد جوزپ بورل متهد است «هر آنچه امکان دارد را برای به خاتمه رساندن مذاکرات مربوط به پایبندی به برجام انجام دهد.» او هچنین تأکید کرد که کشورهای عضو اتحادیه اروپا، طرف‌های برجام و کل جامعه بین‌المللی خواستار انجام این اقدامات از سوی بورل هستند زیرا این توافق «بخش مهمی از معماری منع اشاعه است.»