مذاکرات دوحه

به گزارش مجاهدت از مشرق، برخی منابع خبری، از انتشار پیش‌نویس بیانیه اجلاس سران کشورهای عربی اسلامی دوحه خبر دادند. از مهم‌ترین بندهای این بیانیه می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

با شدیدترین عبارات، تجاوز رژیم صهیونیستی به قطر را محکوم می‌کنیم.

حمله اسرائیل به قطر، یک تجاوز آشکار و یک اقدام تنش‌زای خطرناک است.

تجاوز اسرائیل به قطر و جنایت نسل‌کشی، فرصت‌های محقق شدن صلح را کاهش می‌دهد.

باید در برابر نقشه‌های اسرائیل که درصدد ارائه یک واقعیت جدید در منطقه است، مقابله کنیم.

ضمن همبستگی کاملا با قطر، هر اقدامی که این کشور اتخاد کند، همراه خواهیم بود .

از موضع قطر در مواجهه با تجاوز اسرائیل تمجید می‌کنیم.

از کشورهایی که به عنوان میانجیگر، برای توقف جنگ اسرائیل در نوار غزه، تلاش کردند، قدردانی می‌کنیم و از اعتماد مجمع عمومی سازمان ملل به راه‌حل دودولتی استقبال می‌کنیم.

گفتنی است بعدازظهر امروز یکشنبه نشست وزرای امور خارجه سازمان همکاری اسلامی به منظور بررسی تجاوز رژیم صهیونیستی به قطر در شهر دوحه آغاز شد.

سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان نیز به عنوان نماینده ایران در این نشست شرکت کرده است.

فردا نیز مسعود پزشکیان، رئیس جمهور کشورمان در اجلاس سران کشورهای اسلامی و عربی حضور یافته و به ایراد سخنرانی خواهند پرداخت.

سعدالله زارعی طی یادداشتی در روزنامه کیهان نوشت: ۲۴ مردادماه سالگرد فرار مفتضحانه ارتش متجاوز آمریکا از افغانستان است. این کشور برای آنکه وانمود کند قدرت عملیاتی خود را در افغانستان حفظ کرده و هدف‌گذاری آن مقابله با گروه‌های شبه‌نظامی بدون مرز بوده است، در نزدیکی اولین سالگرد فرار خود با کمک سرویس اطلاعاتی پاکستان، اقدام به عملیات پهپادی علیه «ایمن الظواهری» رهبر مصری القاعده، در منزل «جلال‌الدین حقانی» از رهبران طالبان در کابل کرد.

در این میان طالبان که منکر حضور رهبران القاعده در افغانستان بود، نتوانست واکنش تندی علیه اقدام مشترک آمریکا و پاکستان علیه «میهمان ویژه» خود داشته باشد. درخصوص این موضوع نکاتی وجود دارد:

۱- اشغال نظامی افغانستان در سال ۲۰۰۱ به بهانه حمله به برج‌های دوقلوی منهتن صورت گرفت ولی هدف‌گذاری آن ایجاد سلطه نظامی درازمدت در افغانستان – که کیسینجر از ۱۰۰ سال سخن می‌گفت – با هدف کنترل ایران، روسیه، چین و هند بود.

آمریکا به همین منظور ائتلاف نظامی «ایساف» را پدید آورد و از کشورهای غربی خواست ولو به‌صورت نمادین و اعزام یک یگان کوچک در این ائتلاف شرکت نمایند. جمع این نیروها را بین ۳۶ تا ۵۰ هزار نفر ذکر کرده‌اند که با احتساب نیروهای آمریکا به حدود ۱۳۰ هزار نفر می‌رسید.

این نیروها به مرور کاهش یافتند و تقریباً پنج سال پس از اشغال این کشور و بروز اختلافات میان نیروهای آمریکایی با بقیه و به‌خصوص اختلاف بین انگلیس و آمریکا، عدد نیروهای نظامی غربی در افغانستان در سال‌های بعد به حدود ۷۰ هزار نفر رسید و در نهایت نیروهای دولت‌های غربی به کشورهای خود بازگشتند و عدد نیروهای نظامی آمریکا نیز به کمتر از ۵۰ هزار نفر رسید.

با به بن‌بست رسیدن روش اشغال کامل و درازمدت و فعال نظامی، آمریکا روی کار آوردن یک دولت افغانستانی وابسته را مدنظر قرار داد.

از این‌رو در نتیجه برگزاری انتخابات، «حامد کرزی» به ریاست‌جمهوری رسید. کرزی ابتدا حضور نظامیان آمریکایی در کشورش را به‌عنوان پادزهر حمله طالبان به دولت مرکزی در نظر داشت و از آن پشتیبانی می‌کرد، اما چندی نگذشت که او متوجه شد آمریکا اصولاً وجود یک دولت قدرتمند در کابل را نمی‌خواهد و آن را در جهت منافع خود نمی‌داند، به همین جهت شکافی میان دولت کرزی و ایساف به فرماندهی آمریکا پدید آمد.

پس از آن دولت به‌صورت ضعیف در کابل وجود داشت و اما در عمل این آمریکایی‌ها بودند که سررشته بسیاری از امور امنیتی و سیاسی افغانستان را در دست داشتند. این موضوع دامنه اختلافات کابل و آمریکا را دائماً فزونی بخشید.

همزمان با اختلافات میان آمریکا و دولت ضعیفی که در کابل سر کار آمده بود، طالبان در بخش‌های مختلف افغانستان مشغول پیشروی و به دست گرفتن کنترل امنیتی بسیاری از استان‌ها بود. این تحرک پس از پایان دوره ریاست‌جمهوری کرزی و آغاز دوره ریاست‌جمهوری اشرف غنی تشدید شد.

غنی برخلاف کرزی با تقلب علیه دکتر عبدالله عبدالله به ریاست‌جمهوری رسید، به همین جهت اختلافات درون دولت افغانستان در دوره غنی شدت گرفت و طالبان از این اختلافات بهره‌برداری می‌کرد و بر دایره کنترل خود در افغانستان می‌افزود.

۲- در حد فاصل ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۱، با قدرت گرفتن طالبان به مرور از اقتدار نیروهای اشغالگر و دولتی که در یک دموکراسی ضعیف سر کار آمده بود، کاست و در نهایت دولت کابل را تا سرحد انحلال پیش برد.

از آن طرف سیاست جمهوری اسلامی ایران که بر مبنای اخراج آمریکا از افغانستان استوار بود و متناسب با آن اقداماتی را طراحی و به اجرا گذاشت، عرصه را بر آمریکایی‌ها تنگ و افق تسلط درازمدت آمریکا را برای واشنگتن نومیدانه کرد.

آمریکایی‌ها در وضعیتی قرار گرفتند که ناگزیر شدند با قدرتمندترین گروه معارض افغان که طالبان بوده وارد مذاکره شده و راهی را برای حل مسئله پیدا نمایند. از این رو مذاکرات آمریکا و طالبان در دوحه آغاز گردید.

مذاکرات دوحه با دو نیت مجزا و در واقع با دو دستورکار جداگانه شروع شد. آمریکایی‌ها با این انگیزه که با طالبان بر سر بقای نیروهای نظامی خود در این کشور به توافق برسند و افغان‌ها با این هدف که آمریکا را وادار به پذیرش حکومت خود نمایند، مذاکرات را شروع کردند.

زلمای خلیل‌زاد و ملابرادر در اولین گفت‌وگوها قبول کردند که تحت هر شرایطی ارتباط میان آمریکا و طالبان برقرار باشد. در گام‌های بعدی، آمریکایی‌ها با طالبان برای زمانی یک‌ساله به توافق رسیدند و براساس آن مقرر شد در این یک سال، طالبان به نیروهای نظامی آمریکا کاری نداشته باشد و در مناطق تحت سیطره خود مانع حمله به نیروهای آمریکا نیز بشود و متقابلاً آمریکا در منازعه میان دولت و طالبان بی‌طرف بماند!

مذاکرات که تقریباً دو سال به درازا کشید، در نهایت به پذیرش خروج از افغانستان توسط آمریکا منجر گردید. در مقابل طالبان قبول کردند خروج امن آمریکا از افغانستان را تضمین نمایند.

جمهوری اسلامی به دقت مذاکرات دوحه میان طالبان و آمریکا را زیر نظر گرفت. مطلوب جمهوری اسلامی این بود که آمریکا بدون گرفتن امتیاز، خاک افغانستان را به‌طور کامل ترک نماید.

بر این اساس در وقت لازم نکاتی را به دوستان افغانستانی یادآوری می‌کرد. جمهوری اسلامی ایران، تجربه اخراج نظامیان آمریکا از عراق را داشت. ایران در این کشور، سیاستی را اتخاذ کرد که نتیجه آن در تنگنای شدید قرار گرفتن نیروهای آمریکایی و پذیرش خروج از این کشور بود. در این روند، ایران دوستان عراقی را مجاب کرد که روی خروج کامل و نه کاهش حضور تأکید داشته باشند و همزمان با آن در ساختار اجتماعی عراق، فشار بر نیروهای آمریکا را دنبال کرد. این فرمول برای افغانستان هم کارآیی لازم را داشت.

به همین جهت مذاکرات دوحه در ادامه و با راهنمایی ایران، به مذاکرات بیکر – همیلتون در عراق شبیه گردید.

۳- آمریکا چند سال پس از حضور نظامی به وضعیتی رسیده بود که سه رئیس‌جمهور آن – اوباما، ترامپ و بایدن – قادر نبودند از دلیل و روند حضور آمریکا در افغانستان دفاع نمایند.

از این‌رو لزوم خروج از افغانستان و اعتراض به هزینه‌های سرسام‌آور در این کشور، به ترجیع‌بند اظهارات مقامات سیاسی و نظامی آمریکا تبدیل شده بود.

این که فرمانده کل قوای آمریکا قادر نباشد از سیاست نظامی کشورش دفاع نماید، خیلی جالب است.

واقعیت هم این بود که افغانستان برای نیروهای آمریکایی از یک‌سو به گورستان و از سوی دیگر به زندان تبدیل شده بود. این موضوع بیش از آنکه به طالبان و قدرت آن برگردد، به روحیه ضدغربی مردم افغانستان بازمی‌گشت.

یکی از نظامیان آمریکا که سال‌ها به‌عنوان یک افسر اطلاعاتی در افغانستان حضور داشته، در آستانه اخراج آمریکا از افغانستان، کتابی منتشر کرد که در آن نوشته بود «ما از «حومه روستاها»ی افغانستان شکست خوردیم؛ روستائیان افغانستان اگرچه به‌دلیل دست و پنجه نرم کردن با فقر، کمک‌های غذایی ما را دریافت می‌کردند ولی به هیچ وجه دید خوبی نسبت به ما نداشتند.

آنان که به‌دلیل گرفتن پول، در روز به ما کمک می‌کردند، شب علیه ما و به نفع مجاهدین افغانی عمل می‌نمودند. از نظر آنان ما در نهایت «کافر متجاوز» و مجاهدان افغانی، «مجاهد آزادگر» به حساب می‌آمدند. ما هیچ شانسی در افغانستان نداشتیم و به هیچ وجه نمی‌توانستیم در این کشور بمانیم».

آنچه این افسر اطلاعاتی در کتاب مفصل خود شرح داده است، به خوبی دلیل اجتماعی شکست آمریکا را نشان می‌دهد اما باید گفت اخراج آمریکا از افغانستان سه ضلع داشت؛ یک ضلع راهبردی و استراتژیک که جمهوری اسلامی ایران بود، یک ضلع نظامی که طالبان بود و یک ضلع اجتماعی که توده‌های مردم مجاهد افغانستان بودند.

یک سال است آمریکا از افغانستان فرار کرده و تصویر و نتیجه این فرار، شکست و شکست‌پذیری آن بوده است. فرار نظامیان آمریکایی از افغانستان، افق فرار آنان را از عراق تا خلیج‌فارس و کشورهای شبه‌جزیره و به‌طور کلی غرب آسیا ترسیم نمود.

سرویس سیاست مشرق- دو اقدام سیاسی از جانب غرب در فاصله کم زمانی از هم مشت آن‌ها را باز کرد. یک روز پس‌ازآنکه جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اروپا اعلام کرد که پیش‌نویسی را برای احیای برجام به ایران و آمریکا تحویل داده است، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در یک نشست خبری به تشریح نظر آمریکایی‌ها درباره آن پرداخته و گفت که این پیش‌نویس از اواخر ماه مارس روی میز بوده و به اعتقاد او این رسیدن به این متن نشانه «توافق خوب» است.

پس از این اظهار نظر از جانب آمریکایی‌ها، بار دیگر مسئول سیاست خارجه اروپا به صحنه آمده و در مقاله‌ای در نشریه فایننشال تایمز نوشت که مذاکرات برای احیای برجام دیگر به پایان رسیده، زیرا دیگر هیچ‌یک از طرفین حاضر به عدول از موضع چند ماه گذشته خود نیستند!

این تحرک دیپلماتیک از جانب کشورهای غربی به معنای آن بود که آن‌ها به تصمیم‌گیری نهایی پیرامون توافق با ایران رسیده و با اعمال فشار از بیرون تمایل دارند هر چه سریع‌تر به یک توافق نیم‌بند با تهران برسند.

به نظر می‌رسد که طرف غربی با تدارکات وسیع دیپلماتیک در طی یک ماه گذشته شرایطی را به سمتی هدایت کرده است که گویی مشکل اجماع برای احیای برجام تنها در تدوین یک پیش‌نویس خلاصه‌شده و اگر فکت شیت‌های (Fact sheet) مرتبط با آن تکمیل شود دیگر مشکلی برای رسیدن به اجماع حداکثری میان طرفین باقی نخواهد ماند.

در حالی طرف غربی این ادعا را مطرح کرده است که از نگاه جمهوری اسلامی ایران محتوای پیش‌نویس از اصل آن مهم‌تر بوده و تهران با طرحی همراه خواهد شد که سه اصل لغو تحریم‌ها، راست آزمایی آن و انتفاع اقتصادی ایران از لغوش را رعایت کند. به عبارت بهتر، از پایان دور ششم از گفتگوها در وین تا آخرین طرح مذاکره در دوحه مسئله ایران فرم پیش‌نویس نبوده است، بلکه محتوایش مهم است.

یکی از تفاوت‌های اساسی مدل مذاکراتی ایران میان دولت روحانی و دولت رئیسی نیز در همین نکته است، درحالی‌که ظریف اعتقاد داشت هر توافقی بهتر از بی توافقی است؛ مذاکره‌کنندگان در دولت سیزدهم اعتقاد دارند که توافق بد از بی توافقی بدتر است زیرا در توافق بد تعهداتی ایجاد می‌شود که عدم اجرای آن دست ما را در برابر رقیب خواهد بست. یک اصطلاح دیپلماتیک می‌گوید که داشتن یک درخت با ریشه‌های قوی در زمین از داشتن باغی با درختچه‌های ضعیف و بی‌رمق بهتر است، زیرا این درخت برای همیشه مقداری میوه تضمین‌شده به شما خواهد داد، باغچه‌های کوچک تنها محصول فصلی می‌دهند.

در حال حاضر مشکل ایران با طرح جدید اروپایی برای احیای آن در تهیه پیش‌نویس یا طرح‌ها و گفتارهای جدید نیست، برجام نیاز به تصمیم و اراده جدی طرف‌های مذاکره‌کننده با ایران دارد، اما آنچه امروز در طرف مقابل مشاهده می‌کنیم فقدان اراده است.

سناریو آمریکا در صورت شکست مذاکرات چیست؟

آنچه از شواهد پیداست حاکی از آن است که آمریکایی‌ها به‌خاطر عدم حسن نیت در گفتگوها به‌زودی شکست مذاکرات را اعلام خواهند کرد؛ اما سیاست واشنگتن آن است که به دلیل نزدیکی به زمان برگزاری انتخابات کنگره تدوین بیانیه اعلان شکست را به گردن اروپایی‌ها انداخته و سناریو را از طریق آن‌ها پیش ببرد.

احتمالاً اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی زمانی را برای دور جدید گفتگوها در یکی از کشورهای اروپایی اعلام کرده و با تکیه بر پیش‌نویس طراحی‌شده توسط رهبر سابق سوسیالیست‌های اسپانیا (جوزپ بورل) اعلام کنند که متن نهایی توافق همین پیش‌نویس طراحی‌شده توسط اتحادیه اروپاست و ایران تنها عضوی از برجام است که با آن مخالفت کرده است!

هدف این سناریونویسی آن است که تهران مسئول شکست مذاکرات اعلام شود. آمریکا با اجرای این سناریو دو تیر را با یک هدف می‌زند از یک‌سو اجماع بین‌المللی و ضد ایرانی را تقویت کرده و از سوی دیگر بار سیاسی نرسیدن به توافق را به گردن اروپایی‌ها خواهد انداخت. آمریکایی‌ها تصور می‌کنند که با این اقدام بدون هیچ هزینه‌ای مکانیسم ماشه را فعال کرده و آورده‌ای در سطح بیانیه‌ای حداکثری در شورای حکام خواهند داشت.

 تصور واشنگتن آن است که با طراحی این فشار مصنوعی (طرح بورل) می‌توان تهران را به‌سوی توافق هدایت کرد تا آمریکا بتواند از زمستان سخت در جنگ اوکراین جان سالم در ببرد، این مهندسی دیپلماتیک در حال حاضر توسط طرف غربی در حال ساخت‌وپاخت است.

جان کربی هماهنگ‌کننده ارتباطات استراتژیک در شورای امنیت ملی کاخ سفید در آخرین نسخه از اقدامات ضد ایرانی دولت بایدن گفته است: برجام جدید تکمیل‌شده و روی میز است و جمهوری اسلامی باید تصمیم بگیرد که آیا توافق جدید را می‌پذیرد یا نه! مذاکرات در مورد برجام جدیدی که کامل تکمیل‌شده و روی میز است، اکنون بر عهده ایران است که باید تصمیم بگیرد آیا این توافق را می‌پذیرد یا نه و ما هنوز امیدواریم که آن‌ها از آن تبعیت کنند…

آیا دست‌های جمهوری اسلامی ایران بسته است؟

حساب‌وکتاب طرح بورل برای تحمیل یک توافق بد در برابر تهدید به چکاندن ماشه و بازگشت تمام تحریم‌ها در شورای امنیت یک‌پایش به‌شدت لنگان است! برخلاف محاسبات طرف غربی جمهوری اسلامی ایران نزدیک به یک سال است که به‌صورت کامل از اثرات برجام عبور کرده و به «زیست بدون توافق» رسیده است. همین مسئله باعث شده است که طرف آمریکایی اعتراف کند که از نظر آن‌ها برجام مرده است و ایران زیر بار طرح بورل نخواهد رفت.

المانیتور نوشته است که رابرت مالی ، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران اخیراً پیامی را به رژیم صهیونیستی ابلاغ کرده و گفته است که  که او معتقد نیست ایرانی‌ها متن پیشنهادی بورل را بپذیرند!

 این خبر زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بدانیم، در حال حاضر در محاسبات دیپلماتیک پاستور چیزی به اسم برجام معنای سیاسی خاصی نداشته و به فاز حرکت بدون برجام و اثرات آن رسیده‌ایم. عبور از این وضعیت آن‌چنان تشعشعات استراتژیکی داشته است که چند پله ما را بالاتر آورده و تا یک مرحله بالاتر از نقشه‌های طرف غربی بازی می‌کنیم. این مدل از اعمال نقش تا حدی است که تهران از جنگ در اوکراین تا تحولات نظامی و سیاسی در تایوان صاحب‌ نظر و حکم قاطع بوده و بازیگر فعال در سطح بین‌المللی است.

نشریه فوربز در تحلیلی نسبت به توانایی‌های ایران با بررسی انواع پهپادهای ساخت کشورمان نوشته است که روسیه از ایران یاد می‌گیرد که چگونه از پهپادهای انتحاری استفاده کند. بر اساس این گزارش، ایران با مهندسی پیشرفته به تولید انبوه پهپاد داخلی رسیده است.

پیش‌ازاین روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز نیز ادعا کرده بود که تهران فروش فناوری‌های پهپادی به کشورهایی در خارج از منطقه خاورمیانه را افزایش داده و در تلاش است به یک بازیگر بین‌المللی برای عرضه این محصولات تبدیل شود. به اعتقاد نویسنده این گزارش تحریم‌ها باعث شد تا ایران مدل جنگ‌های کلاسیک را تغییر داده و به‌جا اتکا به ناوگان جنگنده‌های گران‌قیمت باقدرت عملیاتی پایین، سبک جدیدی در رزم‌های هوایی را پدید آورد. این قدرت ایران را صاحب آسمان در منطقه کرده است.

افزایش مؤلفه‌ای قدرت درونی و نیز ورود ایران به باشگاه نیروهای صاحب اثر بین‌المللی باعث شده است که اجرای هر طرح ضد ایرانی برای رقبا هزینه سنگین داشته باشد؛ دراین‌باره بیان چند نکته مهم است:

۱– سال ۱۹۵۳ دوایت آیزنهاور پس از استفاده آمریکایی‌ها از سلاح اتمی در ژاپن نظریه‌ «اتم برای صلح» را مطرح کرد که منجر به طرح اشاعه و تشکیل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد؛ این طرح یک نظم جدید بین‌المللی را به دیگران تحمیل کرد؛ در حال حاضر آن تعهد قدیمی در حال فروپاشی است؛ بسیاری از کشورها در اجرای تعهد در کاهش سلاح‌های اتمی سست شده‌اند. در این وضعیت هر اقدام ضد ایرانی می‌تواند مقدمه فروپاشی NPT باشد، شاید آژانس ۶۵ سالگی خود را هرگز نبیند!

۲– هفته گذشته رئیس سازمان انرژی اتمی در موضعی به‌جا و دقیق اعلام کرد که جمهوری اسلامی دوربین‌های نصب‌شده توسط بازرسان سازمان ملل را تا زمانی که توافق هسته‌ای ۱۳۹۴ احیا نشود، دوباره فعال نخواهد کرد. حضور ایران با سطحی پایین‌تر از وزیر خارجه در نشست بازنگری معاهدهٔ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای پس از اظهار نظر فنی درباره دوربین‌ها برای اهل‌فن نشانه‌های مهمی دارد، قطعنامه علیه جمهوری اسلامی ایران در شورای حکام، نه‌تنها چشم آن‌ها را کور که گوش‌هایشان را نیز کَر خواهد کرد.

۳– روی میز دیپلماسی اقتصادی کشورمان، سبد متنوعی از معاملات صریح، متمرکز و قابل‌اجرا در کوتاه‌مدت روی میز قرار دارد که نتیجه همکاری‌های همه‌جانبه میان همسایگان و متحدان بین‌المللی ایران است. در حال حاضر به‌جای هم‌پیمانی با ائتلاف تحریم با پیمان‌های دوجانبه پیش می‌رویم.

۴– اجرای طرح بورل علیه ایران، کل خروجی گفتگوهای منطقه‌ای را نیز تحت‌الشعاع قرار خواهد داد؛ اثرگذاری منفی تنها یک نقطه ندارد، شعاع آن‌ همه شمول است.

نتیجه مذاکره برای بازگشت آمریکا به برجام در دوحه باعث شد که نقش اروپا از عنوان یک «نامه‌بَر» ساده به بخشی از پیچ و مهره‌های مکانیسم اقدام علیه ایران تغییر اثر یابد؛ اما مسئله اصلی آن است که حتی ترامپ نیز توانست در خرداد سال ۱۳۹۹ علیه ایران در شورای حکام قطعنامه بگیرد؛ موضوع مهم آن است که نه آن قطعنامه و نه مقدمه قطعنامه جدید نمی‌تواند نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران در نظم جدید بین‌الملل را تحت‌الشعاع قرار دهد، این رفتار درخشان باعث شده است؛ جای هر سیلی به دشمن برای همیشه باقی بماند، شاهد این ماجرا پاک‌سازی کامل موساد در کردستان عراق است!