مذاکره ایران و مصر

به گزارش مجاهدت از مشرق، در روزهای اخیر و به دنبال از سر گیری روابط ایران و عربستان سعودی اخباری مبنی بر تسری این رویداد به روابط ایران با دیگر کشورها از جمله مصر شنیده می‌شود. گزارش‌ها اما از گمانه‌زنی فراتر رفته البته این مسئله توسط مقامات مصری تکذیب شده است.

با وجود آنکه مصر به عنوان عضو مهمی از جامعه عرب در بسیاری از پرونده‌های منطقه‌ای سیاستی همسو با عربستان اتخاذ کرده و نیز پس از عادی سازی روابط تهران و ریاض این رویداد را گامی مهم برای بهبود روابط با ایران تلقی کرده اما اکنون دلیل تکذیب اخبار مبنی بر ارتقای روابط با جمهوری اسلامی ایران توسط مقامات قاهره چیست؟

عوامل واگرایی ایران و مصر

نخستین دلیل احتیاط قاهره برای بهبود روابط با ایران، روابط نزدیک ژنرال السیسی با دولت ایالات متحده آمریکا است. مصر و آمریکا به بیان مقامات مصری، روابطی استراتریک داشته و ایالات متحده به دولت السیسی تعهد داده است که در بحران‌های غذایی و اقتصادی به ویژه پس از وقوع بحران اوکراین، به این کشور کمک خواهد کرد.

روابط نظامی میان مصر و آمریکا چنان گسترده است که تنها یکی از قراردادهای تسلیحاتی فی ما بین بالغ بر دو و نیم میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. در شرایط کنونی به ویژه با وجود بحران سد النهضه، مصر به اتحاد با ایالات متحده و کمک‌های نظامی این کشور نیاز دارد، لذا برداشتن گام‌هایی مانند بهبود روابط با جمهوری اسلامی ایران که در تضاد با مواضع آمریکا در منطقه به نظر می‌رسد برای مصر چندان ساده نخواهد بود.در ماه‌های اخیر گزارشاتی از منابعی که خواسته بودند نام آنها فاش نشود مبنی بر سفر نمایندگان آمریکا به مصر برای تحت فشار گذاشتن این کشور به منظور عدم بهبود روابط با تهران به گوش می‌رسید.

رژیم صهیونیستی نیز دیگر عامل بازدارنده برای مصر به شمار می‌رود؛ در بسیاری از مسائل تنش زا در امور فلسطین مصر نقش میانجی را ایفا کرده و مقامات صهیونیستی ترجیح می‌دهند به جای گروه‌های فلسطینی با قاهره مذاکره کنند چرا که از نظر آنها مقامات مصر انعطاف بیشتری در مذاکرات از خود نشان می‌دهند.

عادی سازی روابط مصر و ایران ممکن است مواضع قاهره را علیه اسرائیل شدت بخشد لذا رژیم صهیونیستی با تمام توان خود قصد دارد مانع از چنین رویدادی شود. رژیم صهیونیستی همچنین با لابی‌گری‌هایی خود در سنای آمریکا در موارد بسیاری کمک‌های نظامی ایالات متحده به مصر را تسهیل کرده و سرعت بخشیده است. اهمیت حفظ مصر برای اسرائیل تا آنجا است که یائیر لاپید رهبر مخالفان پارلمان رژیم صهیونیستی درتوئیتی نوشته است: نزدیک شدن مصر و ایران با منافع اسرائیل و منطقه در تضاد است.

عوامل همگرایی ایران و مصر

با وجود اهمیت روابط با ایالات متحده و اسرائیل، چند رویداد سبب شده تا مقامات مصری تا حدودی سعی در اتخاذ مواضعی نسبتاً مستقل در سیاست خارجی خود داشته باشند. خروج ناگهانی آمریکا از افغانستان، درس بزرگی برای بسیاری از کشورهای منطقه به حساب می‌آید. مصر نیز به دنبال این رویداد دریافته که نمی‌تواند واشنگتن را متحد ابدی خود بداند لذا برای حفظ منافع خود ناگزیر از بهبود روابط با کشورهای منطقه است.

از طرفی، مسئله سد النهضه به ایجاد شکاف در روابط قاهره و تل‌آویو انجامیده؛ اسرائیل در پرونده سد النهضه حمایت امنیتی، نظامی و مالی غیرقابل انکاری از اتیوپی، رقیب مصر در این بحران داشته است. لذا مصر بیش از هر زمان نیازمند متحدان جدیدی است که در بحران سد النهضه از این کشور حمایت کنند.

مواضع همسوی تهران و قاهره در برخی پرونده‌های منطقه‌ای نیز از جمله عواملی است که دو کشور را در کنار یکدیگر و نه در مقابل هم قرار داده است؛ در بحران سوریه، مصر نیز در سیاستی همسو با ایران بر حفظ تمامیت ارضی سوریه و باقی ماندن بشار اسد در قدرت تاکید کرد. مصر که اشتراکات تاریخی بسیاری با سوریه دارد به دلیل ملی گرایی عربی، لزوم حفظ ثبات و مهم‌تر از مخالفت با اخوان‌المسلمین با کشورهای مخالف بشار اسد همراه نشد و به پیش نویس قطعنامه روسیه درباره سوریه در مهرماه ۱۳۹۵ رأی مثبت داد.

در بحران یمن نیز مصر از حمله به این کشور حمایت نکرد چرا که با توجه به لزوم ثبات و امنیت در دریای سرخ، باب المندب و کانال سوئز جنگ در یمن در تضاد با منافع ملی مصر تلقی می‌شد همانگونه که تهران نیز بارها بر لزوم پایان بحران یمن و ایجاد صلح و ثبات در این کشور تاکید کرد.

اما مهمترین پیشران برای بهبود روابط تهران و قاهره، از سر گیری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان سعودی است؛ مقامات مصر از ابتدا اعلام کرده بودند که عادی سازی روابط با ایران بطور مستقیم تحت تأثیر روابط تهران و ریاض خواهد بود. مصر خود را یکی از ستون‌های امت عربی دانسته و در سیاست خارجی خود مواضعی همسو با برادران عرب خود اتخاذ می‌کند.

فرجام سخن

پس از عادی سازی روابط ایران و عربستان سعودی، از سر گیری روابط دیپلماتیک میان تهران و قاهره نیز به مسئله‌ای مهم در رسانه‌ها تبدیل شده است. با این وجود عوامل مختلفی از جمله روابط مصر با ایالات متحده آمریکا و نیز رژیم صهیونیستی از سرعت بهبود روابط کاسته است. در مجموع اما به نظر می‌رسد در باز ترسیم الگوهای روابط منطقه‌ای، قدرت‌های خارجی از جمله آمریکا تأثیرگذاری پیشین خود را نداشته و این کشورهای منطقه هستند که مناسبات خود را در الگوی جدید تنظیم خواهند کرد.

در مسیر عادی سازی روابط ایران و مصر نباید از نقش بغداد نیز غافل شد؛ عراق به ویژه پس از سال ۲۰۱۸ و برقراری آرامش نسبی پس از مبارزه با تروریسم در این کشور در سیاست خارجی خود در تلاش بوده تا هم روابط خود با کشورهای منطقه را توسعه بخشیده و هم به عنوان پلی برای برقراری روابط میان دیگر کشورها عمل کند. نقشی که در رابطه با مذاکرات میان نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به خوبی ایفا کرد.